BUITENLAND
DE ZORGEN VAN DE ENGELSCHE REGEERING
Churchill's critiek.
Pijnlijke belangstelling in het
Lagerhuis.
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL
EMSER-PASTILLES
MUZIEK
AGENDA
HAARLEM'S DAGBLAD
DINSDAG 18 MAART 1930
TWEEDE BI.AD
Alexander bespreekt de begrooting van marine.
De Vlootconferentie.
Maar de Premier zwijgt.
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Bij het indienen van de marinebetrrooting
in het Lagerhuis heeft Alexander, de Eerste
Lord der Admiraliteit, verklaard, dat deze
51.739.000 pd.st. bedraagt tegen 55856.000
pd.st. het vorig jaar. d.i. een vermindering
van 4.126.000 pd.st. De cijfers zijn 100.000
pd.st. lager dan die van 1914 de laatste voor
oorlogsche begrooting. doch om een juiste
vergelijking met 1914 te krijgen moeten de
hooeere kosten en prijzen van thans in aan
merking worden genomen. Berekend naar
vooroorlogsche maat zou de begrooting van
thans niet meer dan 31 millioen of een ver
mindering van 39 pet. bedragen.
De posten dezer begrooting echter bestrij
ken een veel grootere verhouding aan niet-
effectieve kosten dan in 1914. Thans beloopen
deze 8 1/2 millioen, vergeleken met 3 mil
lioen in 1914. Reduceert men de huidige be
grooting tot de vooroorlogsche waarden dan
komt men tot een vermindering van 46 pet.
Alexander verzocht het Huis te bedenken,
dat geen enkele andere maritieme mogend
heid ter wereld vrijwillig tot een verminde
ring in vergelijking met vóór den oorlog is
overgegaan.
Met betrekking tot de vermindering van
het aantal te bouwen schepen zeide Alexan
der: „Met groote voldoening heeft de regee
ring in den algemeenen loop der wereld
aangelegenheden en in de algemeene vredes-
vooruitzichten de rechtvaardiging gevonden
om verder voort te gaan op den weg, welke
reeds tot op zekere hoogte door de vorige
regeering was afgebakend, tot het vertragen
van het tempo van onzen vlootbouw en het
geven van een bewijs van onze oprechtheid
in de zaak der algemeene bewapen 1 ngsver-
mindering. De verminderingen, welke wij
hebben aangebracht in de laatste tweejaar-
Ujksche program van het vijfjaarsprogram
der vorige regeering, zijn geschied in dezelf
den geest als die, welke de vorige regeering
bezielde bij de verminderingen, die zij zelf
aanbracht in eenige harer eigen jaarlij ksche
programs, doch ik zou willen zeggen, dat zij
met grooter moed zijn geschied en met meer
beslistheid ten opzichte van het beoogde
doel, en daarom veel drastischer".
Daama besprak Alexander het gevoel van
pessimisme ten opzichte der vlootconferentie.
Volgens het Hbld. zeide Churchill in zijn
critische beschouwing, dat zijn partij niet
haar goedkeuring kon hechten aan de voor
stellen omtrent de begrooting.
Hij stelde de vraag, waarom een vermin
dering der vlootsterkte aan kruisers was
aangekondigd vóór de conferentie begon, in
plaats van deze een deel te doen zijn van de
algemeene ontwapening. „Terwijl elke andere
mogendheid haar maximumbehoeften aan
gaf. begon Engeland met de aankondiging
eener geweldige beperking, en de conferen
tie ging vervolgens uit van de vraag, hoe
veel meer er nog kon worden geschrapt. Er
bestaat een groot gevaar, dat de conferentie
niet zal leiden tot een algemeene ontwape
ning ter zee, maar tot de ontwapening '/an
Brittannië, terwijl de andere landen sterker
worden". Churchill zeide dat Engeland vóór
den oorlog 146.000 matrozen en marinesol
daten had, na den oorlog 99.000 en thans op
weg was naar een vermindering tot 94.000.
Gedurende hetzelfde tijdperk hadden de Ver-
Staten, op één na de sterkste maritieme mo
gendheid. het vlootpersoneel uitgebreid van
67.000 in 1914 tot 114.000 thans. „Wat komt er
met zulke cijfers voor oogen, van de pariteit
terecht?" vroeg Churchill,
Het wordt de Labourregeering niet makke
lijk gemaakt. De oppositie neemt iedere ge
legenheid te baat, om het werk van Mac-
Donald en de zijnen te ondermijnen.
In het Lagerhuis verzocht de schout-bij-
nacht Beamish den premier een verklaring
te willen afleggen omtrent de Vlootconfe
rentie. MacDonald weigerde evenwel iets toe
te voegen aan wat hij vroeger reeds had ver
klaard" Beamish vroeg hierop: ..Moeten wij
daaruit opmaken, dat er gisteren niets tot
stand is gebracht?" (Kreten van: „Antwoor
den, antwoorden!" van de conservatieve ban
ken). De Premier bleef echter zitten en wei
gerde antwoord te geven....
Aan de baar van Primo,
PARIJS, 17 Maart (V. D.) Den geheelen
Zondag na het bekend worden van het over
lijden van den Spaanschen dictator en Maan
dag in de morgenuren hebben vele bekende
Fransche en Spaansche personen een bezoek
gebracht ln het kleine hotel In het centrum
der stad, waar Primo de Rivera is overle
den. Maandagmorgen vond tevens in de
sterfkamer een korte rouwdienst plaats,
waaraan slechts de familieleden van den
generaal en eenige jonge vrienden deelna
men. Het stoffelijk overschot wordt nog he
den per trein naar Spanje vervoerd,
Een moeilijke fase in de
douaneconferentie.
De commissie voor de verlenging der han»
delsverdragen ter douaneconferentie heeft,
niettegenstaande er nog verschillende moei
lijkheden bestaan, die den toestand precair
hoewel niet hopeloos maken, onder voorzit
terschap van den heer Colijn twee lange zit
tingen gehouden, waarbij een aantal amen»
dementen op het herziene Fransche ontwerp
werden behandeld, aldus het Hbld.
De conferentie heeft voorshands niet toe»
gegeven aan een poging van Italiaansche
zijde om de algemeene strekking der confe»
rentie nog meer te verzwakken, zoodat nog
hoop bestaat dat de Nederlandsche delegatie
onvoorziene omstandigheden voorbehouden,
het ontwerp tenminste ad referendum kan
teekenen.
Het zwaartepunt der besprekingen is echter
geheel verplaatst naar de particuliere onder»
handelingen, die onder leiding van den heer
Colijn plaats hebben over de moeilijkheden,
welke eerst met Oostenrijk en vervolgens met
Tsjecho Slowakije zijn gerezen. Tusschen
Oostenrijk en Zwitserland kwam een schik»
king tot stand. Oos.enrijk wenscht nu nog
het recht te behouden, de douanerechten
op Hongaarsche Landbouwproducten, die in
een handelsverdrag zijn geconsolideerd, te
verhoogen, waartegenover Hongarije de Oos-
tenrijksche industrie-producten hooger wil
belasten. Soortgelijke moeilijkheden doen
zich voor tusschen Oostenrijk en Tsjecho-
Slowakije en Tsjecho»Slowakije en Hongarije.
Worden door deze staten eenige concessies
gedaan, dan kan dit via de meest begunsti
gingsclausule een nadeeligen invloed hebben
op den export van andere landen, met name
Polen, en, hoewel in veel mindere mate, op
die van Nederland. Deze besprekingen duren
nog voori, en men acht de kans op een
aannemelijk resultaat niet uitgesloten.
Welken invloed heeft Gandhi?
Vernomen wordt dat in verschillende pro
vincies de burgerlijke ongehoorzaamheid zal
beginnen zoodra Gandhi daartoe order geeft,
of wanneer hij wordt gearresteerd.
Te New-Delhi vond een bespreking plaats
tusschen de voornaamste organisaties der
Indische Mohamedanen, waaraan ook ver
schillende radicale leiders, die Gandlii 'vroe
ger gesteund hebben, deelnamen. Zijn te
genwoordige houding werd afgekeurd. Men
verlangt van hem, dat hij zijn actel uitstelt
tot dat de Engelsch-Indische conferentie te
Londen heeft plaats gehad. De Mohamedaan-
sche beweging zou zelfs bereid zijn, de streng
ste maatregelen der regeering tegen Gandhi's
actie te steunen.
De correspondent van de „Manchester
Guardian" te New-Delhi meldt, dat thans
uit alle deelen van Indië berichten binnen
zijn omtrent den weerklank, die de begin
nende actie van Gandhi heeft gevonden. Men
verwachtte niet dat op den 12en Maart een
sympathiebeweging der massa zou beginnen,
doch ook werd niet verwacht, dat geen geest
drift aan den dag zou treden buiten de on
middellijke nabijheid van Ahmedabad. De
volstrekte onaandoenlijkheid van geheel het
Noorden van Indië, zelfs in het huis van den
Nehrus te Allahabad en Lahore het tooneel
van het jongste congres, is, zegt de corres
pondent, wellicht het treffendst van alles.
Een soortgelijke ervaring wordt opgeteekend
in andere deelen des lands, zoodat het dage
lijks zekerder wordt, dat de oude en meer-
verantwoordelijke burgers van alle overtui
gingen beslist, tegen Gandhi zijn. Algemeen
is men in politieke kringen in de hoofdstad
van meening dat de regeering haar positie
aanzienlijk versterkt heeft door dat zij heeft
nagelaten Gandhi te arresteeren, die klaar
blijkelijk zijn arrestatie verwachtte, terwijl
men algemeen meent dat, indien de regee
ring het mogelijk acht hem in de toekomst
niet te arresteeren, zijn persoonlijk gedrag
hem belachelijk zal maken.
GEWONNEN PRIJZEN NIET
UITBETAALD.
VIJF ARRESTATIES WEGENS
OPLICHTING
Nf.ar het Hbld. verneemt, zijn den laatsten
tijd bij de Haagsche politie herhaaldelijk
klachten ingekomen over de gestie van de
Mij. tot ExpL van onroerende goederen
„Beider Belang" aan de Waldeck Pyrmont-
kade in Den. Haag.
Deze maatschappij geeft premieobligaties
uit, de meeste ten bedrage van honderd
gulden, welke men bij gedeelten kan vol
storten. De houder van de obligatie heeft het
recht op een twintigste van den prijs, die
valt op het correspodeerende nummer, uitge
geven door de Staatsloterij.
Legio waren de klachten over het niet-uit-
betalen van gewonnen prijzen den laatsten
tijd; vandaar, dat op een gelegenheid ge
wacht werd om in te grijpen. Deze gelegen
heid heeft zich voorgedaan in het laatst van
de vorige week te Drachten. Een daar wonen
de boer was in het bezit van zulk een premie-
obligatie en betaalde steeds jaarlijks zijn
premie. Dezer dagen kreeg hij bezoek van
een agent van .Heider Belang" te Drachten,
die vergezeld was door den hoofdinspecteur
dier maatschappij, te Wassenaar woonach
tig. Belden wisten den boer te overreden, zijn
premie-obligatie van ..Beider Belang" in te
wisselen voor een dito in de dochtermaat
schappij „Walda". Naar zij zeiden, was de
maatschappij bezig, deze obligaties over te
hevelen naar ..Walda". Dit laatste bleek
echter vooral het geval te zijn met de num
mers, waarop prijzen waren gevallen. De
obügatie Walda gaf gen recht meer op prij
zen, die gevallen waren op die van Beider
Belang.
Deze Drachtensche boer is erin geloopen.
Toen de verwisseling was geschiedt, bleek
hem, dat reeds in 1927 op zijn nummer de
100.000 was gevallen.
Thans heeft de Justitie te Leeuwarden
last gegeven tot arrestatie van den agent te
Drachten, welke arrestatie Zaterdag is ge
schied. Samenwerking met de Haagsche po
litie hee/t ertoe geleid, dat Maandagmiddag
te 's-Gravenhage nog gearresteerd zijn be
doelde hoofdinspecteur te Wassenaar, de
directeur van „Beider Belang", de directeur
van „Walda" en de commissaris van deze
maatschappijen, een zaakwaarnemer. Allen
worden verdacht van opllchtmg. De agent
uit Drachten is naar Leeuwarden overge
bracht: de overigen bevinden zich thans in
politiebewaring in Den Haag.
HET ROTTERDAMSCH-HOFSTAD
TOONEEL.
HIER WAS EEN MAN NOODIG.
Fientje de la Mar is de opvolgster van me
vrouw Mann»Bouwmeester Gisterenavond
in de opvoering van „Hier was een man
noodig", heeft zij ons hiervan weer een over»
tuigend bewijs gegeven. O, het was maar een
heel kort tooneeltje. aan sommigen van he:
publiek zal het misschien niet eens zoo zijn
opgevallen, maar voor mij werd dat ééne
kleine tooneeltje, dank zij het geniale spel
van* Fientje de la Mar tot een der hoogte
punten van het seizoen. In die scène speelde
Fientje de la Mar, zooals alleen maar de uit
verkorenen het kunnen, gaf zij ons spel, dat
lk niet beter kan noemen dan „Bouwmeester-
spel".
Guillaume Lornois is een Jonge rijke niets»
nut! Hij wordt enkel omringd door menschcn,
die van zijn enormen rijkdom profiteeren en
die hem op alle wijzen trachten te plukken.
Daar is in de eerste plaats prins Vladimir,
een naar Parijs overgewaaide Russische
Hoogheid, die in zijn dienst is als „adviseur
moral" en hem op alle manieren het geld
uit den zak weet te kloppen! Daar is verder
Myriam, zijn vriendinnetje, de bondgenoote
van Prins Vladimir, Joseph, zijn bediende, ja
zelfs Paulette Souplie. het jonge meisje, dat
een „wettige verbintenis" wenscht, maar in
haar praktijken niets verschilt van de ln
haar middelen zoo weinig scrupuleuze
Myriam. Er is er maar één, die dat niet
kan aanzien; het is Olga, de dochter van
Prins Vladimir en om den Augiasstal gron
dig te reinigen, treedt zij in dienst van het
jonge mensch onder de vermomming van
chauffeur. Zij begint met het „vriendin
netje" te ontmaskeren, dat op haar beurt
papa Vladimir in haar va! meesleept! Olga
Nicolas maakt schoon schip.
Op een vrijen avond" gaat zij naar het
Russisch restaurant, waar het personeel en
kel uit de vertegenwoordigers van den Rus-
sischen adel bestaat. Daar heeft ook prins
Vladimir zijn toevlucht eezocht. nadat Guil
laume Lornois hem ontslagen heeft ,en hij
zal er in kozakken-uniform ontreden als lei
der van een Balalaika-orkest! Het is een
mooi stemm'nesvol tafereeltje, wanneer deze
uitgeweken Russen in hun melancholische
zangen één oogenblik in het verleden terug
leven en dat tafereel was zoowel in spel
als in zang prachtig van uitvoe^ne. Maar
het hoosr^te punt van dit o. volstrekt niet
belangrijke stuk. kwam eerst daarna wan
neer Olga en Guillaume Lornois elkander
in het restaurant ontmoeten. Lornois heeft
een lichte „Schwips", maar hij is toch nog
niet zoo ver heen, dat hij niet de gelijkenis
ziet tusschen zijn chauffeur en de mooie
Olga. Zij zitten samen aan een tafeltje en
drinken champagne met kummel! Lorrois
is lanezamerhana heelemaal weg en dan
komt het tooneeltje. waaron ik in het begin
van deze kritiek doelde. Bij Olea groeit de
liefde voor dezen jongen man bij de muziek,
maar het is *n liefde, die gemengd is met
medelijden. Men moet dit tooneeltje door
Fientje de la Mar zien snelen' Zij zegt- niets,
spreekt zelfs geen woord, legt heel haar
innerlijk gevoelen enkel in 'n paar simoele
gebaren. Maar, o, dat sublieme gebaar! Zoo
als zij zijn haren streelt, haar armen als
beschermend om zijn schouder vleit, hem
zacht beroert en dan eindelijk zich aan hem
overgeeft, het was ontroerend mooi. het was
geniaal! Zoo. in één enkel gebaar, heel het
innerlijk gevoelen tot uitdrukking brengen,
dat kunnen alleen maar de zéér grooten!
Mevrouw Mann-Bouwmeester was een der
weinigen, die het vermocht en nu weer Fien
tje de la Mar! Ja, wel had Willem Royaards
eelijk, toen hij voorspelde, dat Fientje de la
Mar als zij eens aan het „groote tooneel"
zou gaan, onze meest geniale actrice zou
zijn.
„Hier was een man noodig" is een heel amu
sant luchtig, blijspel dat enkel geschreven
is om ons een avond op de aangenaamste
wijze bezig te houden en dat ook doet! Het
slot van de geschiedenis is na de inleiding
gemakkelijk te raden; wij weten 't wel, wan
neer wij Olga in I al chauffeur zien binnen
stappen! Guillaume Lornois valt in de ga
rage bij zijn auto. na een hoogst vermake
lijke acte. zijn chauffeur in de armen en
Olga roept nog eens triomfantelijk uit, dat
hier „een man noodig was", om hem aan
zich zelf te ontdekken! Maar het is toch de
vrouw die de vesting verovert!
De leden van de abonnementserie, die dit
Fransche blijspel gisteren voor zich opge
voerd kregen, zullen zich zeker allerminst
over de keuze hebben beklaagd! Wij hadden
met dit stuk 'n prettigen, vroolijken avond
en wij genoten van superieur spel! Want niet
alleen Fientje de la Mar. die ook de travestt
met 'n kostelijken humor speelde, gaf glans
aan deze opvoering; heel de bezetting was
voortreffelijk. Daar was naast Fien de la
Mar wel In de eerste plaats Louis Glm-
berg! Met welk een fantasie heeft hij die
Russische Hoogheid, die met prinselijke
grandezza zijn schurkenstreken doet, ge
speeld! Het was een genot dit aldoor leven
dig, geestig spel te volgen Men twijfelde
geen oogenblik aan het blauwe bloed van
dezen Vladimir! Zijn spel was van een aris
tocratische allure als alleen ook Royaards
aan wien Gimberg mij met zijn geraffineerd
spel gisteren herhaaldelijk deed denken
kon geven. En zijn spel was van een speel-
sche. charmeerende lichtheid, die heel de
zaal veroverde! Hoe mooi ook even dat wee
moedige tooneeltje, als hij zijn melancholi
sche Russische liederen zingt! Over welk een
prachtige zangstem bleek Gimberg te bc-
INGEZONDEN MEDE DEELINGEN 60 Cu per re»et
Het afdoende middel
tegen hoest en verkoudheid
en alle .i aid e n ineen der si m vliezen.
Prijs per aluminlumkokertje 60 cent.
schikken! En wat deed de donker-getim-
breerde gevoelige steun van Fientje de la
Mar daar niet mooi bij! Russen zouden het
onze Hollandsche artlsten niet hebben ver
beterd!
Jan van Ees was de rijke nlets-nut en hij
speelde hem met de verelschte lichtheid en
distinctie. Vooral ln zijn „Schwips" was hij
uitstekend. Hij gaf het enkel aan zonder één
oogenblik triviaal te worden. Mirmy Erfmann
was het vriendinnetje zonder hart en speel
de het met levendige gedurfdheid. En Carla
de Raet gaf licht en aardig ais Paulette een
andere nuance van een op geld jagende
vrouw.
Veterman had in de tweede acte het
Russisch restaurant voor een modern bont
decor gezorgd, dat het uitstekend deed en
in ÜI kregen wij een garage op het tooneel
met zoo waar een spiksplinternieuwe auto,
die meer was dan „requislet" alleen. Het mo
ment, toen prins Vladimir onverwachts uit
de auto stapte, gaf aanleiding tot een explo
sie van vroolijkheid in de zaal.
Een amusante, prettige avond en een
groot succes voor de Hagenaars! Vooral na
het tweede bedrijf scheen er geen einde aan
het applaus te zullen komen! Het Hofstad-
Tooneel kan gerust nog eens met dit blij
spel van Felix Gandera ln onze stad terug
komen; het zou er vele Haarlemmers een
genoegen mee doen.
J. B. SCHUIL.
LEERLINGENUITVOERING E. A. CATS.
Zooals we bij dezen Haarlemschen viool",
paedagoog bij herhaling konden waarnemen
op de voordrachtavonden zijner leerlingen,
gold ook weer deze avond als bewijs hoe bij
den heer Cats de stokvoering zijn hoofd
aandacht heeft. Voor den hoorder die in de
geheimen van het vioolspel niet geheel is
ingewijd, doch die bij de oudere leerlingen ge
legenheid had, de resultaten van het viool-
onderwijs geurende meerdere jaren te volgen,
kan het terecht een verrassing zijn, hoe
juist diegene onder de jonge leerlingen, bij
wien al heel vroeg een goede stokvoering viel
op te merken, zich ontpopt als een violist,
die de technische problemen van het viool
spel al spelend overwint. Wie later een Sici.
üenne et rigaudon" van Francoeur ln Kreis-
lerbewerking zóó ongerept viollstisch weer
geeft, dat al wat de stokvoering inhoudt aan
technische moeilijkheden (ik denk hier aan
het spiccato en het prachtig uitgevoerde af-
staccato) zich ln dienst kan stellen van den
inhoud der muziek, kan in den waren zin
van het woord zeggen, dat hij „viool speelt".
Jan Bouvy moge (bij zijn arbeid buiten de
muziek om) bedenken dat elk oogenblik, aan
de studie van het schoonste der Instrumen
ten besteed, een vergrooting is van 't nem
geschonken kapitaal. Ik meen gerechtigd te
zijn tot deze opmerking, waar ik verneem
hoe zijn liefde voor de muziek zich op 't
heden verdeelt over meerdere instrumenten
Waar nu bleek, hoe hij later in Mozart's
kwartet in g-moll nog lang niet stond boven
de partij die hem ter uitvoering was opge
dragen, en dus de rijke vloolliteratuur een
terrein is dat hij slechts kan verkennen met
al de hem ten dienste staande middelen (al
zijn vrijen t-ljd), mag lk bij hem aandringen
op een ernstig voortgezette studie van het
vioolspel.
Voor den hoorder die méér is Ingewijd, en
die bijgevolg niet zoo langen tijd behoeft om
de resultaten van het onderwijs te volgen,
was er bij de jongere leerlingen gelegenheid
genoeg, de waarde van dit vioolonderrlcht
te toetsen aan den uitslag. Zeer mooi van
stokvoering waren Cavatlne van Mendels
sohn en Canzonetta van Schmidt, dit laatste
evenals Jugendlust van Seybold ongerept
zuiver. Het is opmerkelijk, hoe de heer Cats
zich bij 't aanvangen van het voor te dra
gen stuk volstrekt niet ongerust maakt, zoo
er niet dadelijk bij den jongen leerling die
beheersching is, zonder welke een zuivere
intonatie vrijwel uitgesloten is. De leermees
ter weet dat de leerling 't kan; dit is nem
genoeg. Zoo werd ook de fantasie van Dan-
cla. weifelend ln den aanvang, èen voorbeeld
van mooi vioolspel: zuiver, en met energiek
gevoerden stok. En zoo bleef het heel den
avond, zoodat wij den heer Cats van gan-
scher harte geluk kunnen wenschen, nu
zoovelen getuige waren van wat hij met zijn
leerlingen bereikt.
In het aan 't slot gespeelde klavierkwar
tet van Mozart mogen we nog ln 't bijzon i^r
hulde brengen aan Mej. Solange Cats, die
door haar zeer delicaat pianospel den geest
der Mozartmuziek in 't juiste licht plaatste.
En al stelde ons hier, zooals gezegd, de pri
marius ietwat teleur, het was toch een pret
tig aan te hooren besluit van een leerzamen
en aangenamen avond. De heeren Henk Dy-
serinck en Joh. de Nobel, resp. als altist en
cellist, sloten zich mooi aan bij het gevoelig
Mozartspel der pianiste.
G. J. KALT.
NIEUWE GEDEELTEN IN
TILLEMA'S BORNEO-FILM.
VERTOONING VOOR HET ONDERWIJS
Het is een zeer prijzenswaardige onderne
ming geweest van den heer H F. Tillema. den
bekenden Indiëkenner, die thans te Bloe-
mendaal woont om allen, die bij het onder
wijs betrokken zijn ln de gelegenheid te stel
len om eens iets meer van Indië te weten te
komen.
De heer Tillema heeft namelijk Zaterdag
avond een vertooning gegeven van zijn film
„Mijn Reis door Borneo", waartoe het ge
meentebestuur hem op zijn verzoek de Ge
meentelijke Concertzaal ter beschikking had
gesteld Door bemiddeling van den heer P.
Kalbflelsch, referendaris der afdeeling On
derwijs ten Stadhuize waren behalve leer
krachten aan Middelbare Scholen ook de leer
lingen uitgenoodlgd en zoo vulden met een
groot aantal leeraren, ook talrijke jongelui
uit de vierde en vijfde klasse der HB5„ van
de vierde, vijfde en zesde klassen van het
gymnasium en van de openbare en byzon-
dere Lycea te Haarlem de Gemeentelijke
Concertzaal voor een groot gedeelte.
Tevens waren eenige raadsleden aanwezig,
de heer P. Voogd, voorzitter van de Commis
sie van Toezicht op het Lager Onderwijs, de
heer Kalbfleisch, terwijl ook de wethouder
van Onderwijs, de heer W. Roodenburg door
zijn tegenwoordigheid van zijn belangstel
ling blijk gaf.
De heer H M. van Haften oud-Oost-IndLsch
ambtenaar gaf een Inleiding tot de film.
De heer Van Haften legde er den na
druk op, dat de heer Tillema de film geheel
door eigen arbeid en op eigen kosten ver
vaardigd heeft, uit liefde voor het schoone
Indië. HU eindigde met dank te brengen aan
B en W. en alle anderen, die medegewerkt
hebben om dezen avond mogelUk te maken.
De gedeelten van de film ,MUa Reis door
Borneo", die voor de pauze gedraaid werden,
het derde, vier en vUfde deel, zUn in ons
blad reeds eerder besproken.
ZU zijn de natuurgetrouwe weergeving van
het leven der Dajaks in het Oosten en Zui
den van Borneo.
Belangryk voor de kennis van de culturee-
le ontwikkeling van Borneo zUn het nog niet
eerder vertoonde 13e, 14e, en 17e gedeelte,
die voor een groot deel gewUd zyn aan het
werk van zending en missie.
Zoo trof het ons te zien en te lezen. ho«
gebrekkig de watervoorziening is te Pon-
tianak, „elke rudimentaire hygiënische or
ganisatie ontbreekt op Borneo." In een ge
bied zoo groot als drie Nederlandsche pro
vincies werkt één arts. Het. medisch-sanitair
werk, meent de heer Tillema. wordt door
het gouvernement niet gesteund.
Prachtig is daarentegen het werk van
zending en missie, wij zagen een missie
leprozerie te Lingkawang, de behandeling
van tropische ziekten, waarvan de afschu-
welijke gevolgen ons duideiyk getoond wer
den. Het goede werk dat de zending en mis
sie ook in dit opzicht doen is ten onzent aldus
de heer Tillema nog veel te weinig bekend.
Een missie-internaat voor jongens en meis
jes. een ziekenhuis, met polikliniek ook voor
zuigelingen, een rubbertuin der missie, heeft
de heer Tillema gefilmd. HU heeft voorts
prachtig fotografisch werk gegeven ln een
vaart de Kapoeas op. met belangwekkende
kykjes op rubberondernemingen, recht
spraak door den Landraad. Er is ln heel
West-Borneo maar één rechter! „Er zou om
meer recht gevraagd worden, wanneer er
meer recht te vinden was."
Zie, in zulke volzinnen, geschreven tus
schen zUn filmbeelden, heeft de heer Tillema
kernachtig en raak misstanden telkens weer
fel belicht. HU heeft filmverslag gegeven van
de verrichtingen van militairen op patrouille
en in byzonder geslaagde opnemingen, ook
tegenlichtopnemlngen de schoonheid van
de Borneosche meren getoond. De film be
sluit met beelden uit het leven van de Kaja's,
kunstzinnige lieden, waarvan de film dansen
en tatoueeren laat zien. Aardig is, dat de
heer Tillema het opperhoofd Tlgang ont
moette en filmde, een Kaja, die zich het
bezoek van professor Nieuwenhuls 30 Jaar
geleden nog met genoegen herinnerde, een
brief voor Toewan Nieuwenhuis meegaf en
door dezen op de film onmiddelHJk herkend
werd als een oud vriend.
Zoo zUn ook de nieuwe deelen van de film
uiterst belangwekkend geworden en cfaarom
mogen allen, die ln staat waren gesteld er
van kennis te nemen den heer Tillema zeer
dankbaar zUn hetgeen dan ook in applaus tot
uiting kwam. Een be.zwaar kan slechts zijn,
dat sommige beelden ln de film te kort zyn
vastgehouden, waardoor de toeschouwer niet
ln staat is zich een volledigen indruk te vor
men.
De heer Tillema deelde ons nog mede, dat
hy uit groote sympathie voor het werk van
zending en missie het negatief van zUn film
heeft afgestaan tot 't maken van afdrukken
aan de Bazeler Zending, de Paters CapucU-
nen, de Zending ln Holland en die in Ame
rika.
De film Is vervaardigd in 1928 en 1929 en
tot groote tevredenheid van den vervaardi
ger ontwikkeld en afgedrukt door de N.V.Mul-
tlfllm te Haarlem
Het was zeer onhebbel Uk van een aantal
jongelui om tydens de vertooning van de
film zeer luidruchtig op te treden. Na op het
onbeschaafde hiervan gewezen te zUn heb
ben zU dit na de pauze nagelaten ln hun
voordeel en ln dat van de ernstige toe
schouwers.
OM2E GROEMTüES
DlM5DAG
DOMDE.RD/^5
ZATERDAG 1
Heden:
DINSDAG 18 MAART
Gem. Concertzaal. Gem. Orgelconcert.
George Robert. To v. d. Sluys, zang. 8 uur.
Palace. „Een Vrouw van Eer" (A woman
affairs). Tooneel: The great Hirston Co.
8-15 uur.
Luxor Theater. „Slachtoffers der Samen
leving". Tooneel: Duo Saphlr en Boesnach.
8.15 uur.
Rembrandt Theater. „Rassenhaat" (Reds
kin). Tooneel: Sorosoto. 7 en 9.15 uur.
Standaard Theater. ..De Indianen-over
val". Tooneel: Johnny Toerlng. 8.15 uur.
Gebouw Ged. Oude Gracht 79: 3e (uitge
stelde) lezing van de serie tot ontwikkeling
en verdieping: Ds. Waardenburg over „Be
keering". 8.15 uur.
WOENSDAG 19 MAART
Stadsschouwburg. Ve-eenigd Tooneel (Ver
kade en Verbeek) „Egoïsten". 8 uur.
Gem. Concertzaal. Ledenconcert H. O V
o. 1. v. Ed. v. Beinum. Cor de Wilde cello
8.15 uur.
Bioscoopvoorstellingen, 's middags en
's avonds.
Statenzaal Prinsenhof. Gemeenteraad 130
en zoo noodig 8 uur.
Teylers Museum. Spaarne 18. Geopend op
werkdagen van 11-3 uur, behalve 's Maan.
oags. toegang vrij.
