CHILI
MOSJOUKINE ALS „DE WITTE DUIVEL".
EHV&SEKB23
ZATERDAG i APRIL 1930
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
V.'JFDE BLAD
de moderne staat in Zuid-Amerika.
Een land met groote toekomst.
Ideale gesteldheid van bodem en klimaat.
Er komt niet alleen kunstmest vandaan!
Woudontginning in Chili.
Door bemiddeling van het Chile ensohe con
sulaat te Rotterdam ontvangen wij een arti
kel, dat de heer Alberto Wieohman Murphy,
consul van Chili te Rotterdam geschreven
heeft in „Onze Aarde" over dit zoo belang
rijke, doch in Nederland vrijwel onbekende
land. Het is goed er eens de aandacht op te
vestigen, dat Chili niet behoort tot die lan
den bij het hooren van de exotische namen
waarvan men onwillekeurig denkt aan anar
chie en revolutie, corruptie en staatsban
kroet.
Het land kent elk
klimaat.
Ohili strekt zich langgerekt uit langs den
Stillen Oceaan en wel tusschen den 18den en
den 60sten graad Zuiderbreedte, en daardoor
kent het land alle klimaten. Wanneer men
van 't Noorden naar het Zuiden reist, onder
vindt men op dezen 4300 K M. langen tocht
eerst den invloed van het batrre, droge on
barmhartige woestijnklimaat, aan de salpe-
terkust, daarna komt men in de heerlijk rijke
sub-tropische landbouwsteek met haar over
vloedige oogsten, welke geleidelijk overgaat
in het boschgebied, om tenslotte te eindigen
in de barre koude van Patagonië. Breed is
het land niet, gemiddeld slechts 140 K.M.
Over het algemeen is het klimaat van Chili
gezond, gelijkmatig en zacht en weinig ziek
ten komen hier voor. Het is echter jammer,
dat er van tijd tot tijd aardbevingen optre
den. De oorzaak van de aardbevingen en van
de nog veel meer voorkomende, onschul
dige „tremblores" (schokken en trillingen)
moet worden gezocht in de snelle afdaling
naar de kust toe van de Cordillera de los
Andes, welke hooge ketenen de oostgrens
van Chili (met Bolivië en Argentinië) vor
men.
Hierdoor zijn vele spleten ontstaan in de
bodemstructuur, waardoor de aardkorst een
zwakke plek vertoont.
Chili, toeristenland.
Bij de buitengewone doorzichtigheid van
de gezonde Chileensche lucht, ziet men aan
de kust steeds de hooge, met sneeuw be
dekte toppen van de Cordillera, waarvan de
kegelvormige spits doet denken aan de be
roemde Fujiyama in Japan, wanneer deze in
den winter met sneeuw is bedekt. De toppen
van de Andes zijn echter veel hooger. Vele
bergstroomen ontspringen aan haar voet,
welke voortijlen naar den Stillen Oceaan en
den Chilenen zooveel „witte steenkool" ge
ven als maar wordt gewenscht. Te weinig
wordt echter nog van deze hulpbron gebruik
gemaakt, doch de tijd zal ook hier spoedig
verandering brengen.
Voor een toerist is Chili werkelijk bijzon
der aan te bevelen. Verschillende nationale
en vreemde stoomvaartlijnen brengen den
reiziger van kustplaats naar kustplaats, ter
wijl de grootendeels geëlectrificeerde spoor
wegen zeer goed en zindelijk zijn ingericht.
In Santiago, Valparaiso en de grootere pro
vinciale steden treft men hotels in alle
soorten aan. In de kleinere steden zijn de
hotels natuurlijk meer „provinciaal", doch
waar men komt zijn de mensehen voorko
mend en zullen zij alle mogelijke moeite
doen, om het den gast naar den zin te ma
ken. In de plaatsen, welke voor het toerisme
in aanmerking komen meer in het bijzon
der het prachtige voor toerisme zeer ge
schikte en thans reeds druk bezochte mee-
rendistrict in het Zuiden van Ohili, een der
mooiste deelen van Zuid-Amerika, zijn
overal goede en zindelijke hotels en hotel
letjes, welke laatste den toerist, wat het
type betreft, veel aan de Zwitsersche berg-
hotels zullen doen denken. De vele luxe
plaatsjes in de buurt van Valparaiso zijn in
alle opzichten te vergelijken met de liefe
lijke plaatsjes aan de Fransch-Italiaansche
Rivièra.
Geen land van revoluties.
Chili heeft als zelfstandige staat geen
lange geschiedenis. In 1810 begon ook hier
de opstand tegen het Spaansche gezag. De
Chileensche kolonisten wisten in 1821 de
Spaansche troepen voorgoed te verslaan en
na een korten burgeroorlog wist Chili zich
als staat te constitueeren.
Daarna heeft Chili merkwaardig weinig
burgeroorlogen gehad, alleen in 1891 ont
stond een burgeroorlog tusschen de regee-
ringspartij en die van het ontbonden congres
Het Pruisisch georganiseerde leger van de
Congrespartij wist de overwinning te be
halen.
Dreigende anarchie is de laatste jaren
overwonnen en de ontwikkeling wordt thans
door een groep hoogstaande personen in mo
derne banen geleid, waarbij groote aandacht
aan de ontplooiing van het land, handel en
nijverheid wordt besteed.
De kern van de bevolking bestaat uit oude
Spaansche families, die zeer trotsch zijn op
hun afkomst, de hidalgos ..in old Spain". De
hoofdzetel van deze families is de landbouw
streek van midden-Chili, van Valparaiso tot
Valdivia, een streek van dertig a veertig uur
sporens, in de centrale Chileensche vallei.
Land- en ooftbouw van
groote beteekenis.
Schitterend is in dit midden-Ohili de land
en ooftbouw ontwikkeld, waarbij het prach
tig klimaat, dat alleen met Californië kan
worden vergeleken meehelpt. Er is hier zeer
veel wijn-aanplant, de witte en roode Chi
leensche wijn kan vergeleken worden met
de beste Bordeaux. De wijnbouw is op mo
derne leest geschoeid. Op de Hollandsche
markt vond Chileensche wijn reeds een ge-
reede afzet.
Schitterend is de fruit- en groen te nfcwee-
kerij, doch ook hier gebrek aan débouché,
hoewel export zeer goed mogelijk is, wijl het
in Chili juist zomer is, als bij ons de winter
in het land is.
De regeering doet dan ook alle mogelijke
moeite om de fruit- en groentenexport te be
vorderen.
Kersen, abrikozen, appelen, peren, perei
ken, hazelnoten, oranjeappels, citroenen,
chirimoyas, druiven, papayas, camotes, me
loenen, kalebassen, komkommers en artis
jokken zijn de voornaamste voor uitvoer in
aanmerking komende producten. Voor de
groentenkweek wordt zeer veel gebruik ge
maakt van bevloeiingswerken.
Het land brengt groote hoeveelheden gra
nen voort, welke niet aleen voldoende zijn
voor het verbruik in Chili zelf, doch genoeg
voor een omvangrijken export van gerst,
haver, mais, rogge, boonen, noten enz. over
laten.
Er heeft zich een belangrijke conserven-
industrie ontwikkeld, welke haar artikelen
naar alle landen der wereld uitvoert en te
vens een belangrijke vischconservennijver
heid tengevolge van de vischrijkheid der ri
vieren en zeeën.
Een sterk en
intelligent ras.
In het artikel vinden wij verder belang
wekkende bijzonderheden over de samensxel-
ling van de bevolking. Chili is het eenige
land in Zuid-Amerika, dat zijn eigen ras
heeft, hetwelk zijn oorsprong vindt in de
samensmelting van de in Chili levende In
dianen-rassen met de Spanjaarden. Daarr
door is een homogeen en intelligent volk ont
staan. De Duitschers hebben zich meer af
zonderlijk in het. Zuiden gevestigd, waar zich
een krachtig Duitsch-Chileensch ras ge
vormd fceeft.
De bevolking bedraagt thans meer dan
vijf millioen inwoners. Er bestaan nog be
langrijke kolonies van buitenlanders, welke
vaak hun eigen clubs, sportvelden en soms
ook hun £igen bladen hebben.
Uitstekend onderwijs.
De bevolking is gewillig, geduldig, goedig
en werkzaam. De regeering werkt er op ener-
Een voortreffelijke amusementsfilm.
Romantiek naar een novelle
van Tolstoi.
Aan de beschrijving van een amusements
film, gaat in den regel een tweestrijd voor
af. Men zou den producten van Holly
wood of Neubabelsberg zoo gaarne den
zelfden maatstaf aanleggen, als de
werkstukken die uit de handen van de
FransChe en Duitsche nieuwlichters komen.
En dikwijls kan dat ook. Films van het for
maat als „Atlantic" zijn er om dat te be
wijzen. Toch is het in de meeste gevallen
noodzakelijk om een scherpe scheidingslijn
te trekken, tusschen de genres die beteeke
nis hebben voor de verdere kunstzinnige ont
wikkeling van de film, en de soorten die
louter en alleen gemaakt zijn om veel pu
bliek te trekken.
DtdBcP ta prapreg pe? pê» zfria: potgeBngea,
En wij mogen dankbaar zijn, als de ver
vaardigers van de flims die in die laatste
categorie thuis hooren, althans trachten aan
moderne artistieke eischen te voldoen en
aan het menschdom iets voor te zetten, dat
uit een oogpunt van goeden smaak, ruim
door den beugel kan. Iedere film kan nu
eenmaal geen kunstfilm zijn, en wij denken
er niet aan, om toornig te worden op de
Amerikaansche of Duitsche producers, die
de, van den arbeid vermoeide volksmassaas,
iedere week weer prettige ontspanning
bieden.
Iwan Mosjoukine is filmkunsten a a r
by uitnemendheid. Eén van de beste dingen
die op het doek vertoond zijn, blijft voor
mijn gevoel toch nog steeds zijn „Le Brasier
Ardent", dat indertijd door de filmliga op
het repertoire was genomen. In „De witte
Duivel" een U.F.A. film is Mosjoukine
de Fairbanks-achtige romanticus, de schrik
van den Kaukaus, één met zijn paard, een
hartstochtelijke heldenfiguur.
Ik zal u geen getrouw relaas geven van de
avonturen, die Hatschi-Murat beleeft, en die
eindigen met den doodgenoeg zij, dat
Mosjoukine een krachtige, mooie creatie
heeft gemaakt, dat de fotografie schitterend
is, en dat de muzikale illustratie, „geconser
veerd" op de filmstrook (hier wordt dus niet
met platen gewerkt) onderworpen is ge
weest aan een uiterst fijnzinnige geluids
regie. De zang van de Don-kozakken, die
voor deze gelegenheid hun medewerking
verleenden, past heel goed bij het karakter
van de film.
Betty Amann en Lil Dagover zijn de ver
tolksters van de voornaamste vrouwelijke
rollen. Vooral de eerste, van wie wij ons
voortreffelijke scènes herinneren uit „As
phalt", Joe May's groote film van 1929, be
koort ten zeerste.
Ik zou deze bespreking met het traditio-
neele praatje, dat noch de moeiten, noch de
kosten gespaard zijn, kunnen eindigen. Uit
de bijgevoegde foto's blijkt dat de fotografie
werkelijk uitnemend is. Men lette bijvoor
beeld op de prachtige wit- en zwart-verdee
ling, welke iii het geheele werk zeer doelbe
wust is volgehouden. De foto van het plein
in Sint Petersburg werd hierbij gevoegd, om
dat zij de inzet is van een reeks stemmings
taf er eelen, die ten volle geslaagd zijn en
als fragment de waardeerende qualificatle
„kunstfilm" verdienen.
De afbeelding in quaestte Ss zooals men
tien kan blank en rustig en yerstard cq
ELctn pe gitt£ Petersburg,
De groote verkeer steeg van Valparaiso
gieke wijze aan om het peil der bevolking
op te heffen door strenge toepassing ran de
leerplichtwet op grond waarvan iedereen
gratis onderwijs ontvangt.
Het middelbaar en hooger onderwijs Is op
talrijke lycea, H. B. S. en lioogescholen in
goede handen. De Universiteiten zijn in
sommige opzichten centra voor geheel Zuid-
Amerika.
Handel en export en
Hollandsche successen.
De handel is voor het grootste gedeelte
geconcentreerd in de havenplaats Valparaiso.
Vele zaken hebben echter ook een filiaal in
Concepcion, het middelpunt van de land
bouwstreek, een mooie beschaafde stad.
De havenoutillage ran Valparaiso is zeer
modern en wordt nog steeds verbeterd. Een
groot gedeelte van de plannen voor de ver
betering der havenwerken werd circa 20
jaar geleden door den Hollandschen oud
minister van Waterstaat ir. Kraus ont
worpen.
Eenige jaren geleden was in Valparaiso
een nieuw drijvend droogdok noodig en het
was alweer een succes voor ons land, dat een
Hollandsche maatschappij, Burgerhout's
Machinefabriek en Scheepswerf te Rotter
dam de opdracht in concurrentie met vele
andere buitenlandsche maatschappijen kon
verkrijgen. Ook in de nabijheid in dB vrij be
langrijke haven San Antonio werden de ha
venwerken onder moeilijke omstandigheden
uitgevoerd door een Nederlandsche maat
schappij, de Hollandsche Maatschappij voor
het maken van werken in Gewapend Beton,
gevestigd te 's Gravenhage.
De hoofdstad Santiago ls rustiger en def
tiger dan het internat^siriale Valparaiso, ligt
in het binnenland in de centrale vallei en is
zeer mooi gebouwd.
is daarom zoo goed geslaagd, omdat zij over
rompelt, zooals de diepe stilte plotseling
overrompelen kén, na den rumoerlgen inzet
van het eerste deel.
Dit eerste deel speelt in den Kaukasns. De
regie heeft de kansen hier inderdaad waar
genomen; het opmarcheeren van de zingen
de Russen langs den bergpas, gaf mij weer
even sterk het gevoel van „dit is het, wat
het zijn moet, persoonlijk, orgigineel en
grootsch gezien".
Ik wil besluiten met een notitie voor het
mooie spel ran George Seroff als Hadschi
Murat's adjudant. Seroff is een jonge Rus
kort na het voltooien van deze film, in Parijs
overleden en een vriend van Peter Cha-
roff, den leider van de „Moskauer Künstler"
die ook in Haarlem verscheidene malen zijn
opgetreden. Seroff was een acteur van groot
kaliber. Zijn groteske creaties, zijn scherpe
bijna afzichtelijke caricaturen (Kostileff in
Nacht-Asyl) zullen onvergetelijk blijven. Zijn
rol in de „Witte Duivel" is een bewijs te
meer, voor de bewering, dat met hem, één
der beste kunstenaars voor tooneel en film,
is heengegaan. s
L. A.
Gelukkige financieels
ontwikkeling.
De geldhandel is In de groote en moderne
effectenbeurzen van Santiago en Valparaiso
geconcentreerd. Hij ls zeer belangrijk. Chili
beschikt verder over een modern werkend
bankwezen, onder toezicht van de regeering,
evenals het verzekeringsbedrijf. De finan-
cieele. toestand is den laatst en tijd zeer ge
saneerd, o.a. door reorganisatie van de salpe
ter-industrie.
Chili is een gelukkig land, dat op een be
grotingsoverschot kan wijzen. In de laatste
jaren in het buitenland geplaatste leeningen
vonden een goed onthaal, ook in belangrijke
mate in Nederland. Chili heeft nog zeer veel
hulp van het buitenland noodig. het ls ver
gelijkenderwijze arm aan kapitaal en ont
vangt daarom gaarne hulp van buiten voor
de ontwikkeling van de bestaande mogelijk
heden, die met kracht ter hand genomen is.
Chili-sal peter.
Het artikel besluit met een en ander mee
te deelen over de zoo belangrijke salpeter-
industrie in Noord-Chili. De salpeter wordt
hoofdzakelijk gevonden in de droge woestijn
streken van Antofagasta en Tarapaca, waar
het letterlijk nooit regent, een zegen voor
de industrie, daar het nitraat anders zou zijn
weggespoeld. Het drinkwater en al het voed
sel voor de ongeveer 400.000 personen, die
direct of indirect van deze industrie leven
moet uit andere streken worden aangevoerd,
hoofdzakelijk uit Midden-Chili. Er zijn meer
dan 100 salpeter-fabrieken in werking, ver
deeld over verschillende nationaliteiten, in
hoofdzaak echter Chileensche en Engelsche.
De ontginning gaat als volgt:
Het mineraal, de „caliche", vorm* een
steenige laag, waarin zich een grooter of
kleiner percentage nitraat, chloor en soda-
sulfaat bevindt. Boven de caliche bevinden
zich andere lagen welke een korst vormen.
Men boort een schacht of timnel tot in de
caliche en laat dan alles met dynamletpa-
tronen springen. De brokken caliche worden
naar de fabriek, de „salitera" of „officina",
gevoerd, daar gemalen en fijngewreven,
waarna de zouten er utt worden opgelost,
waaruit het nitraat (de salpeter) wordt gc-
cristalliseerd. De salpeter gaat dan in zakken
naar een groot aantal plaatsen en plaatsjes
aan de kust, waar de schepen liggen tc
wachten.
Na een tijdelijke inzinking in het begin
van den oorlog ontwikkelde de salpeter in
dustrie zich geweldig in den oorlog, doch in
1918 begon de export bedenkelijk te zakken
en in 1922 leek het of de nitraatindustrie
zou wegkwijnen. Door de sterk schomme
lende prijzen was landbouwend Europa hui
verig geworden de Chili-salpeter te koopen.
De nieuwe regeering vormde echter door
druk op de groote exporteurs een kartel, dat
gemeenschappelijk met de bemiddelaars in
de landen van verkoop de prijzen heeft ge
stabiliseerd door regeling van de productie
en het verkoopsysteem. Het resultaat is ver
rassend geweest, tot groot voordcel der Chi
leensche regeering, welke een uitvoerrecht
heft.
Wij zouden nu b.v. nog kunnen spreken
van de koper- en zilvermijnen, van het oude
Tacna-Aricageschil, dat verleden Jaar tot
een goede oplossing kwam. doch wij willen
het er ditmaal bij laten. Moge de lezer be
langstelling hebben gekregen voor dit
schoone en rijke land, waar voor Europee-
sche energie en kapitaal nog een grootschc
taak is weggelegd, zoo besluit de consul.
naar Vin a del Mar.
