NI VA!
BUITENLAND
DE RUST IN SPANJE.
Bereidt Santiago Alba de vorming van een nieuwe regeering voor?
Vooral Dames
GEMENGD NIEUWS.
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL
APEX Klop-veeg-Stofzuigers f 175
AGENDA
HAARLEM'S DAGBLAD MAANDAG 12 MEI 1930
TWEEDE BLAD
Van een verdacht soort.
Pertinente berichten uit Bilbao
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
De „Liberale" te Bilbao meldt, dat een
politieke persoonlijkheid, die de weigering
bespreekt van Santiago Alba om duidelijk
zijn politieke houding kenbaar te maken,
verklaard heeft dat dit bewijst dat de mo
narchie op hem rekent voor een oplossing
van den politieken toestand. Het blad voegt
er aan toe, dat goed ingelichte personen ver
klaren, dat Santiago Alba bereid zou zijn
om op een datum, die hij geschikt oordeelt,
het minister-presidentschap te aanvaarden
na het voorzitterschap der liberale partij te
hebben aanvaard. Graaf Romanones c i de
markies van Alhucemas zouden reeds de
marches bij hem hebben gedaan. Na een
reegering te hebben gevormd zou Santiago
Alba waarschijnlijk in October verkiezingen
doen uitschrijven. De leden van zijn kabinet
zouden allen politieke vrienden van hem zijn
en Romanones zou het voorzitterschap van
den Senaat en Alhucemas dat van het Con
gres aanvaarden.
Het blad besluit met te zeggen, dat de ko
ning geneigd zou zijn eenige concessies met
betrekking tot de grondwetshervorming te
doen.
Zooals men zich herinneren zal, heeft de
politieke toestand in Spanje, den laatsten
tijd weer vele verrassingen opgeleverd. Het is
steeds zeer moeilijk geweest voor den bui
tenstaander, om die verrassigen te beooidee-
len. Steeds kreeg men rekening te houden
met den geheimzinnigen invloed van den ko
ning en nimmer kon men met zekerheid zeg
gen, welke waarde man precies aan dien
invloed moest toekennen. Men weet nu nog
niet wie regeerde tijdens Primo's leven.Was t
Alfonso? De republikeinen beweren het. En
wie regeert nu? Berenguer? Wij betwijfelen
het. Berenguer heeft de republikeinen niet
den mond gesnoerd, toen deze de monarchie
in de beleedigendste termen aanvielen. Doch
in latere berichten werd geïnsinueerd, dat de
koning zelf de hand had gehad in den ver
meende samenzwering van enkele generaals
tegen de regeering Berenguer
En zijn complicaties en intrigues. In ieder
geval wordt uit Madrid gemeld, dat de
Spaansche minister van Binnenlandsche
Zaken de pers heeft medegedeeld, dat overal
in het land de grootste rust heerscht. De
Universiteit van Salamanca is nog steeds ge
sloten, doch de Universiteit te Sevilla heeft
haar poorten weer geopend.
Voorwaar: Een rust die verdacht ls!
'Joris de Leeuw krijgt zijn zin.
In opdracht van den minister van Oorlog,
ontvangt de Vlaamsche soldaat Joris de
Leeuw te Gent slechts bevelen in de Vlaam
sche taal. De Leeuw verklaarde, dat hij
voortaan alle bevelen zal uitvoeren. Zooals
bekend, heeft De Leeuw geweigerd bevelen,
in de Fransche taal gegeven, op te volgen.
Berlijnsche Universiteit voor
Communisten gesloten.
De voormalige minister van binnen! zaken
Severing heeft indertijd een besluit uitge
vaardigd, waarin de nat.-soc. Duitsche arbei
derspartij en de communistische partij als
„den staat vijandig gezind" worden gequalifi-
ceerd. aldus het Hbld.
Met het oog op deze beslissing en die van
den opperpresident heeft, naar het W. B.
meldt, de magistraat van Berlijn besloten
aan leden dezer beide partijen den toegang
tot de localen der stedelijke instellingen van
hooger onderwijs te ontzeggen.
GEVOLGEN VAN LYNCHPARTIJ.
AANVAL VAN HONDERDEN PERSONEN.
Honderden personen hebben een aanval
gedaan op het gerechtsgebouw van Grayson
County, om een neger te lynchen, die er van
beschuldigd werd, zich aan een blanke vrouw
te hebben vergrepen. De eerste aanval werd
door de politie afgeslagen, doch de menigte
keerde terug, trachtte het gebouw met dyna
miet in de lucht te laten vliegen en goot
vervolgens ca. vijftig liter benzine in den kel
der, waar brand werd gesticht. Het was den
verdedigers verboden op de menigte te schie
ten en er werden slechts schoten in de lucht
gelost en traangasbommen geworpen, tot de
aanvallers de overhand hadden. De vlammen
hadden zich ondertusschen reeds uitgebreid
tot het bureau van den officier van justitie,
waaronder de neger was opgesloten, die bij
den brand om het leven kwam, aldus de Tel.
Uit de geheele omgeving kwamen nieuws
gierigen die de slangen doorsneden van de
brandweer en beletten dat blusschingspogin-
gen werden gedaan, zoodat het gebouw spoe
dig in lichtelaaie stond. Talrijke automobilis
ten sloegen het schouwspel gade.
Nadat het gebouw geheel was uitgebrand,
was de woede der menigte nog niet bekoeld.
Zij drong de ruïne van het gebouw binnen
en zocht het lijk van den neger op, dat uit
het raam werd geworpen, waar het onder
luid gejuich aan een auto werd bevestigd en
door de straten gesleept.
De gouverneur van den staat Texas heeft
een afdeeling van 250 man der nationale
garde gewapend met machinegeweren en
traangasbommen naar Sherman afgezonden,
daar thans ernstige gevechten met de neger
bevolking aldaar worden gevreesd. Ook wor
den troepen gereed gehouden om indien noo-
dig te kunnen ingrijpen.
De nege~bevolking begint uit de stad te
vluchten, daar de toestand steeds dreigender
wordt. Een tierende menigte rent door de
straten en dreigt de geheele stad in brand te
zullen steken. Begonnen werd met brand
stichting in het vereenigingsgebouw der ne
gers, dat als brandstapel moest dienen voor
den neger, dien men gisteren had willen lyn
chen. Het is inmiddels bekend geworden, dat
een cipier den neger voor de keus heeft ge
steld te trachten te ontvluchten, of zich te
verbergen in de kluis. Hij koos het laatste en
kwam door verstikking om het leven.
Gedurende den afgeloopen nacht hebben
herhaaldelijk botsingen plaats gehad tus-
schen de nationale garde en de bevolking,
waarbij eenige personen werden gewond.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts- per regel.
BEAVERBROOK'S EERSTE
SUCCES OP LABOUR.
De campagne van lord Beaverbrook voor
zijn ideaal van vrijhandel binnen het Brit
sen e rijk heeft tegen de verwachting in een
eerste succes opgeleverd aldus de Tel. Bij de
tusschentijdsche'verkiezing te Fulham heeft
de conservatieve candidaat die onder lord
Beaverbrook's banier in het strijdperk was
getreden, den Lagerhuiszetel voor dit district
op de Labour Party veroverd. Hij verwierf
16.223 stemmen, 240 meer dan zijn Labour-
tegenstander en ruim 2000 meer dan bij de
algemeene verkiezingen van verleden jaar.
Het invoerrecht op levensmiddelen, be
halve die uit de Dominions, dat deel uit
maakt van lord Beaverbrook's program, heeft
de meerderheid der kiezers in Fulham niet
kunnen afschrikken, hoewel de orthodoxe
conservatieven er zoo bevreesd voor waren,
dat Beaverbrook aan Baldwin heeft moeten
voorstellen, dit invoerrecht uit zijn verkie
zingsprogram weg te laten en aan een refe
rendum te onderwerpen, om gedaan te krij
gen dat zijn volgelingen weer in de oude
partij mochten terugkeeren.
De uitslag is bovendien van beteekenis om
dat men hier een eerste aanwijzing heeft
van den indruk, dien Lloyd George's over
eenkomst met Labour op de liberale kiezers
heeft gemaakt. In overeenstemming met de
alliantie, waarvan de voorwaarden nog altijd
niet onthuld zijn en waarvan het bestaan
nog altijd officieel ontkend wordt, hadden
de libera'.en ditmaal geen candidaat gesteld,
doch de verwachting, dat de liberale kiezers
nu ook in overeenstemming met de aanspo
ring van Lloyd George op den Labour-can-
didaat zouden stemmen. is niet bewaar
heid. Van de bijna 6000 stemmen, die verle
den jaar op den liberaal werden uitgebracht
blijkt de Labour-candidaat er zoo goed als
geen gekregen te hebben, daar hij ditmaal,
nu de strijd tusschen slechts twee candida-
ten ging. nog circa 200 stemmen minder
kreeg dan zijn voorganger bij de algemeene
jer kiezingen.
DE SNELLE ENGELSCHE
„MISS nr.
(Van onzen Londenschen correspondent.)
De snelste boot naar verwachting zal
op 4 Juni a s. in Engeland van stapel loopen.
Het is de „Miss England UI" en het doel dat
de eigenaar er mee heeft is aan de Vereenig-
de Staten het bezit van het snelheidsrecord
is 93.3 mijl of plm. 150 K.M. per uur. De
Amerikaan Gar Wood heeft het indertijd ge
vestigd op de wateren bij Detroit
Engeland, dat zich in het bezit van de be
langrijkste snelheidsrecords verheugt, dat
van vliegen en dat van rijden ln een „auto",
zou ook graag dit motorbootrecord bezitten.
De smeerolie-handelaar Sir Charles Wake
field heeft zich al veel geldelijke opofferin
gen getroost om Engeland in het bezit van
dit record te stellen. En de vermaarde snel-
heidsheld Segrave (ook al „Sir" geworden) is
van den ..auto" (wij plaatsen het woord
tusschen aanhalingsteekens omdat het be
doelde snelheidsmonster niet wezenlijk een
auto is) in de boot gesprongen. De gecombi
neerde pogingen dezer twee belangrijke hee-
ren hebben tot nu toe het doel niet kunnen
bereiken. „Miss England II" faalde verleden
jaar, hoewel de boot later in Europa lauwe
ren oogstte. De nieuwe Miss England III, die
den strijd tegen Miss America zal moeten
aanbinden, heet de fijnste en snelste motor
boot te zijn, die de wereld ooit heeft gezien.
Zulke jachten om de hoogste snelheid krijgen
altijd een wat officieel tintje, omdat het mi
nisterie voor Luchtvaart meewerkt. De kracht
dier snelheidsmonsters (het geldt ook voor de
„auto's") wordt verkregen door toepassing
van vllegmotoren, de nieuwste, de geheimste.
Miss England III krijgt twee nieuwe motoren
van die soort, die tezamen 4000 PK. kunnen
leveren. De bouwers verklaren dat de boot
een maximum vaart van 115 mijl (185 K.M.)
per uur kan halen.
EEN MISVERSTAND.
In 1637 ontving de eigenaar van een gros-
sierderij Hervano te Merseburg een brief van
een zakenvriend uit Amsterdam met een
proef van de in Amsterdam snel beroemd
geworden koffie. Hii wees er op, dat de kof
fie moest, worden fijn gemalen en in water
gekookt. De vrouw van meneer Hervano ge-
lijden vaak na sport
beoefening aan
hoofdpijn. Als al
tijd heipen ook hier
Aspirin-tabletten
snel en zeker.
Lel op oranje band en Beyerkrui». Prijs 75 dl.
re i r\ i g t
Dr H MANNING'S
TANDPASTA
25&75cptube
mond en tanden.
loofde evenwel, dat zulk een kostbare drank
niet met gewoon water moest worden toebe
reid, doch met wat anders en zij nam daar
om een krachtige bouillon. De gevolgen moe
ten buitengewoon ongelukkig zijn uitgeval
len. In ieder geval kreeg meneer Hervano
kort daarop uit Amsterdam den volgenden
brief: „Daar ik niet langer zaken wensch te
doen met iemand van wien ik grofheden
moet hooren als dank voor mijn goeden wil.
Wanneer uw geheele personeel na het genot
van deze uitstekende koffie ziek is geworden
en u mij daarom 15 grosschen voor pur
geermiddelen in rekening brengt, moet ik u
mededeelen dat ik eenvoudig weiger. Ik heb
reeds vijf balen koffie naar Leipzig gezon
den en ieder, die hiervan heeft gedronken, is
er zeer mee ingenomen. Een bewijs, dat de
Leipzigers een beteren smaak hebben dan uw
grove medeburgers".
LEVEREN IJSBERGEN GEEN
GEVAAR MEER OP?
Met ontzetting herinneren we ons de ver
schrikkelijke ramp van de Titanic, het
prachtige schip dat met man en muis ver
ging, na op een ijsberg gestooten te zijn.
Thans kan op goede gronden gezegd wor
den, dat zulke rampen niet meer zullen voor
komen. Sedert 1913 toch organiseeren de
Vereenigde Staten van Noord-Amerika een
ijs-patroull, waarvan de kosten worden ge
dragen door de veertien staten, die belang
hebben bij een veilige scheepvaart.
Sinds de instelling van deze ijs-patrouille
ls ln den Atlantischen Oceaan geen leven
meer verloren gegaan door ijsbergen. De pa
trouilleboot verzamelt mededeellngen over
de positie van een ijsberg van de schepen die
in de ijsstreek varen en seint deze, met haar
eigen ervaringen, door naar alle andere
schepen.
Wanneer een schip door de streek der ijs
bergen vaart, blijft het voortdurend draad
loos in contact met het patrouilleschip,
waaraan het nu en dan mededeelt, waar het
zich bevindt. Het patrouilleschip, dat de po
sitie der ijsbergen kent, kan het schip dus
waarschuwen, zoodat het bijtijds de gevaar
lijke zóne kan verlaten.
DE VOETBAL WINT HET!
Kort geleden ls te Madrid de grootste are
na voor stierengevechten geopend, die ln
Spanje bestaat. Met het bouwen werd dertien
jaar geleden begonnen.
Maar de smaak van het publiek heeft se
dert 1917 een verandering ondergaan en het
stierengevecht verliest langzamerhand de
plaats die het In het Spaansche volksleven
tot nu toe innam.
De exploitanten van de nieuwe arena ma
ken zich echter hier niet ongerust over. Zij
hebben opgemerkt dat de voetbal in Spanje
steeds populairder wordt en daarom hebben
zij hun arena zóó ingericht, dat zij zoowel te
gebruiken is voor voetbalwedstrijden als voor
stierengevechten.
Een jaar geleden werd in Spanje een voet
balmatch gespeeld tusschen Spanje en Enge
land. Het aantal toeschouwers was grooter
dan ooit bij een stierengevecht het geval is
geweest. En de jonge mannen in Spanje be
steden hun vrijen tijd thans niet meer aan
het leeren van de zijsprongen en de ingewik
kelde passen, die bij de stierengevechten in
zwang zijn. maar zij oefenen zich in de edele
voetbalsport, daarbij partij trekkend van
wat zij geleerd hebben van de Brltsche elf
tallen, die Spanje hebben bezocht.
DE VROUW IN HET SPREEK
WOORD.
Er bestaat geen twijfel over de vraag of de
vrouw als veel bezongen object als men
het. zoo eens noemen mag in de dichtwer
ken van alle volken en tijden voorkomt.
Maar niet alleen in het lied, doch ook in het
spreekwoord komt de vrouw zeer veel voor.
Zoo zegt de Schot: „Het is treurig gesteld
met de vrouw, die geen tong heeft; gelukkig
ls de man, die zulk een vrouw krijgt".
Niet ongalant drukt de Spanjaard zich uit:
„Wie een paling bij zijn staart en een vrouw
bij haar woord neemt, die kan wel zeggen,
dat hij niets heeft".
Vriendelijker behandelen de volkeren de
vrouw als moeder. Zoo zegt de Venetiaan:
„Wie haar heeft, roept haar, wie haar niet
heeft, wenscht haar".
De Tsjech: „De moederhand is zacht, ook
als ze slaat".
RECEPT VOOR GELUKKIGE
HUWELIJKEN.
Meneer Samuel Harrisch, ambtenaar van
den burgerlijken stand in Evanston in den
staat Illinois heeft bij zijn zeventigsten ver
jaardag het ambt neergelegd. Hij stond be
kend als iemand die het huwelijk bevorderde.
Als hij een paartje trouwde had hij de ge
woonte het een papier te geven, waarop hij
eenige raadgevingen had laten drukken en
wel o.m. de volgende:
Zeg uw vrouw iederen dag: „ik heb je lief".
Of nog beter: zeg het haar eenige malen per
dag. Ze kan dat niet genoeg hooren.
Zeg tegen uw echtgenoot iederen dag:
„Wat ben Je toch een flinke, verstandige
man". Dat vleit hem niet alleen, maar ver
hoogt ook zijn zelfbewustzijn. Ge hebt er de
voordeelen van.
Hebt vertrouwen in elkaar en poogt nooit
brieven die voor een ander zijn bestemd te
openen. Wantrouwen is het graf der liefde
En wanneer het soms een hard lot schijnt
met hem of met haar te zijn getrouwd, ver
geet dan niet dat ook gij met haar of hem
zijt getrouwd.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
TENTOONSTELLING GUSSENHOVEN.
De kunstschilder Georges Gussenhoven
houdt tot 19 Mei een expositie van zijn werk
in de bovenzaal van De Kroon op de Groote
Markt.
Een geheele wand wordt ingenomen door
visies op de bloeiende bollenvelden en een
eerste indruk is dan ook die eener vroolijke
fleurigheid. Een tiental groote doeken toonen
in ieder geval een zekeren druf om dit ge
vaarlijke thema uit het Hollandsche land
schap op zoo verscheiden wijze aan te vatten
Want G. heeft deze gevallen niet steeds van
dezelfde Innerlijke gesteldheid uit. bekeken.
Hij is nu eens gewoon impressionistisch wer
kend. dan weer zoekt hij de synthese van
zijn schilderijen een meer decoratieven vlak-
bouw, hij kan een waardeerbaar lyrisch ac
cent hebben (zoo in de velden no. 36 en 35.
die op zekeren afstand gezien kleurkracht en
gedragenheid niet ontberen) en hij kan (als
in de nos. 38. 33 en 32, vooral die met duinen
als achtergrond) theoretiseerend to werk
gaan als wilde hij het lijnenweefstel van
meer belang doen zijn dan de harmonie van
kleur en toon. en dan bereikt hij. geloof ik.
niet veel wat blijvend boeien kan. Het is bij
het zien van zulk werk wel bezwarend dat
men er zoo moeilijk aan zien kan. wat de
schilder nu eigenlijk voor kant met ons ult-
wiL Of is hem dat zelf niet steeds recht dui
delijk, und 1st es ihm Wurscht? Wij hebben
zoo den indruk dat deze schilder zich zelf te
weinig au serieux nam en neemt, en voelen
onder sommige buitensporigheden te weinig
voorafgegane overweging, studie en rust ten
slotte. Zou zulk een dusdanig aangelegd
schilder niet nog eens een periode van studie
onder strenge en nuchtere leiding behoeven
om den eigenschappen die hij zonder twijfel
bezit een meer soliden ondergrond te ver
schaffen?
In Kunst und Kanstier van deze maand be
gint Max. J. Friedlander een stukje over een
houtsnijder Bangemann, met deze woorden:
„De kunst heeft zich van het handwerk
losgemaakt. De kunstenaar ziei^zich voor de
keuze gesteld, een genie of een gemakkelijk
misbaar tijdgenoot te wezen. Vandaar zijn
krampachtige inspanning om voor een genie
door te gaan."
Ook onder gereduceerde verhoudingen gel
den deze woorden van den kunstzinnig en
geleerde. Ik zeg niet dat deze exposant, die
een vriendelijk en aangenaam mensch is.
voor genie wil poseeren, maar misschien
moest hij het handwerk minder gemakkelijk
loslaten. Het is een vervelend modewoord,
om van het zich verdiepen in een kunsfcwerk
te spreken, maar het is toch wat ik bedoel,
als ik wil aanduiden wat Gussenhoven na.
laait.
Laten wij nu nog eens nagaan wat hij wel
gedaan en bereikt heeft, en recht doen aan
wat er in het werk te waarde eren valt. Op
de twee groote bollenvelden 36 en 35 wees
en een ander met Dahlia's tegen een lich
ten gelen achtergrond vondit ge gemakke
ik reeds. In een groot stuk met Cineraria's
lijk een smakelijk arrangeur van kleuren
terug; in de meer tamme bloemvelden (39
en 37) eveneens een voor nuance gevoelige;
een verheugende distinctie brengt een in
paarsche totalitein gebonden veldje (nr. 27).
En heel gelukkig lijkt mij een stilleven
waarop een likeurglaasje, een pop, een zwarte
flesch en een koekvorm vereenlgd zijn. En
dat is nu heelemaal geen flauwe aardigheid,
maar ik meen het in ernst; de schilder levert
hier het beste bewijs dat men dat goed schil
deren kan, wat men goed ként. Dit schil,
derij is misschien niet zoo charmeerend voor
het publiek als de groot-ere bloemstukken, die
ais decorratieschilderijen zeker aangename
qualiteiten hebben, maar als schilderkunst is
het. van het allerbeste, wat de exposant heeft
uitgezet.
Voor Gussenhoven's exposltife tenslotte,
teekende Herman Moerkerk vlot en vaardig
een affiche, dat de aandacht trekt. Ziedaar
iemand die zich van het handwerk niet
maakt en die wat in zijn vingers heeft. En
dientengevolge vermoedelijk ook wat in zijn
vastjeszakje.
11 Mei 1930.
J. H. DE BOIS.
TIJDSCHRIFTEN.
„Het Dubbel Tij"
Wij ontvingen het tweede nummer van
„Het Dubbel Tij", Badcourant voor Huls
duinen en Omgeving, officieel orgaan van de
vereeniging voor vreemdelingenverkeer „Hol
der's Belang", te Den Helder.
Het weekblad ls gewijd aan de ontwikke
ling van de jonge badplaats in Holland's
Noorderkwartier, die zoozeer ln opkomst is.
Het bevat os. een bijdrage over „De bloem
bollen ln Breezand".
ALEXANDER MOISSL
12.000.
Aan „Kabale und Llebe" dachten wij gis
teren bij het zien van het Duitsche tooneel-
spel: 12000! Een gravin Spangenberg loopt
er ook fn Kabale und Llebe rond al heet
de maitres van den hertog bij Schiller „Lady
Milford" en ook Schiller laat de diaman
ten van de courtisane door den hertog be
talen met de thalers, die hij voor zijn aan
Engeland als soldaten verkochte landskin
deren ontvangt.
Maar Schiller leefde 130 jaar vóór Bruno
Frank'. Wanneer men reeds in 12.000 'n
revoiutionnalr geluid meent te hooren, hoe
veel meer dan nog in Kabale und Liebe, dat
Schiller schreef, zoo kort nadat de Duitsche
vorsten hun onderdanen nog voor 50 thaler
per stuk verkochten!
In 12000 is Alexander Moissl de geheim
schrijver van den hertog. Piderit moet do
protokollen opmaken van de verdragen tus
schen Engeland en den Duitschen hertog,
waarbij 12000 man voor 600000 thaler —„af
te leveren aan boord" worden verhan
deld. Onder die 12000 man zijn ook zijn twee
broers! Piderit is als hoveling toch kind van
het volk gebleven en hij zint op middelen
om de uitzending van het „slachtvee" te
verhinderen! Wanneer gravfn Spangenberg,
de maitres van den hertog, zijn hulp inroept
om een geheimen koerier naar Potsdam te
sturen, is Piderit onmiddellijk bereid. Maar
de koerier krijgt van Piderit een andere op
dracht dan de gravin verwacht. Niet om het
hof van Pot-dam zijn nieuwsten Franschon
hofkapper afhandig te maken het doel
van de courtisane gaat de koerier met
den zegelring van gravin Spangenberg over
de grens, maar om een brief te zender
den Koning van Pruisen, die met de kracht
van zijn autoriteit en van zijn wapenen den
verkoop van Duitsche mannen moet ver
hinderen! En Piderit bereikt zijn doei! Op
den vooravond van den uittocht der regimen
ten verschijnt een afgezant van Frederik de
Groote, die de levering aan boord van de
12000 landkinderen onmogelijk maakti Dat
beteakent tegelijk het vonnis voor den ge-
STOFZUIGERHUIS MAERTENS
BAR TELJORIS ST R A AT 16 TEL. 10756
heimschrijver, die den koning van Pruisen
gewaarschuwd heeft
Doch op het laatste oogenblik krijgt PL
derit onverwachts twee bondgenootende
gravin, die zich wel wat laat herin
nert dat zij ook een kind van het volk ls,
en wat voor Piderit meer waard is de
Pruisische overste, die den geheimschrijver
opeischt namens zijn koning. In Potsdam
wacht hem de vrijheid! Maar Frederik wil
een andere vrijheid! HIJ wil de vrijheid, die
de Amerikanen waartegen de Duitsche lands
kinderen voor Engelsch geld vechten, bezit
ten en hij neemt met de gravin het
vrijgeleide van den Pruisischea zaakgelastigde
aan om over den Oceaan oen waarlijk vrij
mensch te kunnen worden.
Toen Schiller zijn Kabale und Liebe
schreef, hadden vele Duitschers nog gezien,
hoe de vorsten hun landskinderen voor
Engelsch geld verkochten! Toen was dat
voor de menschen iets meer dan enkel
historie!
Bij de Duitschers van toen zal iets hebben
getrild bij de woorden: „Die diamanten van
u. my lady. kasten den hertog niets! Ze kos
ten enkel het bloed van eenige Duitschers,
die aan Engeland verkocht worden!" ik
citeer uit het hoofd, maar zoo ongeveer is
de zin dien de Engelsche courtisane te hooren
krijgt maar wij worden koud noch warm
bij die woorden. Wanneer wij zien hoe de
Duitsche torsten van 1776 hun onderdanen
verkoopen, dan zeggen wij voldaan tot el
kander: „Wat ls er toch veel veranderd ln do
wereld!", en wij wrijven gonoegelijk de
handen! Er blijft dus enkel over een intriguc-
stuk met vrij boeiende handeling, dat ons het
meest Interesseert omdat Moissi Piderit
speelt.
Een paraderol ls deze rol van den geheim
schrijver allerminst, al blijft hij ook bijna
heel den avond op het tooncel. In de eerste
helft van het stuk ls hij bijna voortdurend de
zwijgende figuur, die enkel met stil spel kan
aangeven, wat er in hem omgaat en dat nog
niet eons te epxressief, omdat dit voor een ge
heimschrijver al heel onhandig en voor een
tooneelspeler te veel „vieux jeu" zou zijn!
Moissl speelde dit deel van zijn rol dan ook
sober, enkel met nu en dan een nerveuse
trilling, die deed vermoeden, wat er in hem
omgaat! Hij krijgt slechts één korte „scène",
wanneer hij bij het raam staande, de rijen
soldaten voorbij ziet trekken wij hóórden
het enkel en dat hóóren werkte heel sugges
tief en hij de gravin met een menge
ling van hoon ln zijn stem toeroept, wat
zij al niet voor elke rij soldaten kan koopen!
Het telkens terugkeerend „Rap! Rap Rap!"
van Moissl klonk snijdend en scherp, zooals
hij dit vermag!
In de tweede helft geeft de rol dankbaar
der momenten, al zal ik van dezen Piderit
dan ook geen sterke herinneringen bewaren.
De scène tusschen de graven en den geheim
schrijver, waarin zij belden, kinderen van
het volk. meer tot elkaar komen en Piderit
zijn geheim verraadt, is knap geschreven en
werd door Moissl en Bertha Grossbarlh met
sterke spanning gespeeld! En de climax wordt
bereikt, als aan het slot van n Piderit de
Pruisische uniform herkent en hij in uitge
laten vreugde neerzinkt op den grond en
het uitjubelt van geluk! Dat was van Moissl
een sterk moment!
In III ls hij de veroordoeldo en krijgen wij
hom te zien als de duldende, lijdzame
figuur! Hiervoor leent het talent van Moissl
zich bij uitstek! Zijn groote oogen mot den
melancholischen. min of meer dwepen den
blik, zijn houding van martelaar, het be
hoorde volkomen bij de figuur van een ver
oordeelde op den rand van den dood! Zoo'n
enkel zinnetje als: „Anderen wachten 70
jaar met angst op den dood. ik alleen nu
maar wat korter!" weet hij met een weeke
modulatie ln zijn stem te zeggen op een wijze,
die altijd weer ontroert! Toch. als men hem
veel ziet. blijft hij altijd Moissi! Daarom ver
zwakt bij een herhaald weerzien de totaal
indruk, al zijn er altijd momenten, waarin
hij ons in de ziel grijpt! Maar het is door
gaans de kunstenaar Moissi en zelden de „rol"
die dat doet!
Moissi maakt zijn tournee met het ensem
ble van het Stadttheater te Munster, 'n ge
zelschap dus uit een provinciestad! Het spel
van dit ensemble is voldoende om te laten
zien. hoe hoog de tooneclspeelkunst ln
Duitschland staat! Ik wil hiermee niet zeg
gen. dat deze voorstelling een evenemen, een
groote gebeurtenis was allerminst, maar
wel zagen wij een uitstekend op elkaar in
gespeeld ensemble van louter goede acteurs
en actrices, die hun vak verstaan Welk een
voortreffelU ken „hertog" gaf bijvoorbeeld
Wenzcl Hoffmann te zien hoe knap speel
de hij het tooneel met den minister in III en
hoe heerlijk klonk telkens zijn volle lach bij
't pleizieir om al dien „onzin" in Amerika!
welk een Pruisisch „overste uit een stuk"
militair tot in dc toppen van zijn vingers,
autoritair officier en toch tegelijk de Gro-
bian van de 18de eeuw! Een fijn gespeelde
gravin Spangenberg kregen wij van Bertha
Grossbarth!
Het talrijk opgekomen publiek was als
altijd bij Moissl in geestdriftige stemming.
Na elk bedrijf sterk en langdurig applaus en
aan het slot een ovatie! Zaterdag komt
Moissi nog eens en wel als Fedja in .JDer
lebende Lcichnam". Zeer velen zullen hem ze
ker nog eens gaarne in deze prachtige rol
willen zien.
J. B. SCHUIL
Heden:
MAANDAG 12 MEI
Gem. Concertzaal. Ver. tot Bevordering
der Belangen van Slechthoorenden. Ten
toonstelling 8.4510 uur.
Palace. ,Die Nacht gehort uns". Tooneel:
King Repp. 8.15 uur.
Luxor Theater: „Es war elnmal eln treuer
Husar" en „Bannelingen van Marokko".
Tooneel: White en Rose. 8.15 uur.
Rembrandt Theater. „Huwelljksmarsch".
Tooneel: Madame Walker's 8 London-Frolic
Girls. 7 en 915 uur.
Standaard Theater. ..Buck, de Bokstral-
ner". Tooneel: Gezelschap Chanson 8.15 uur.
DINSDAG 13 MEI
Groote Kerk. Orgelbespeling. 8.159.15 u.
Gedempte Oude Gracht 41. Vereeniging
ter Bestrijding der tuberculose te Haarlem;
algemeene ledenvergadering. 8 uur.
Bioscoopvoorstellingen.
Teyler's Museum. Spaarne 10. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan
dags, toegang vrij.
V e 1 s e n. Gemeenteraadsvergadering 7
uur üjxl,
