Het woord is aan...
47e Jaargang No. 14383
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Woensdag 14 Mei 1930
HAARLEM S DAGBLAD
DIRECTEURENi J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR» ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week 0.27)4. met Geïllustreerd Zondagsblad /O32
Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd ia (kom der
gemeente) 3-57)4- Franco per post door Nederland 3.87)4. Loase nummer»
ƒ0.06. Geïll Zondagsblad per 3 maanden 0-57)4, franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 DrukkerijZui der Buitenspaarne 12
Telefooo No#.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENTIEN: 1—5 regel» 11 73. elke regel meer /0J5 Reclame»
0.60 per regeL Reductie bij abonnement- Vraag en Aanbod 14 regel» /Q.6Q,
elke regel meer /0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onse Groentje» (Dinsdag,
Donderdag en Zaterdag) 1—4 reg. f 025. elke regel meer /0.10. uitst. i contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. UHkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overigden f 600.-. Verlies van Hand, Voet ol Oog 1 400.-. Duim 1 250.-. Wijsvinger f 150.-, Elke andere vrager f 50.-, Arm- of Beenbreuk 100.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
HEDENAVOND DE KLOK
EEN UUR VOORUIT.
DE ZOMERTIJD GAAT IN.
Wij herinneren er aan, dat hedennacht 2
txur de zomertijd ingaat. De klok moet dan
op 3 uur gezet worden.
PROF. FRIDTJOF NANSEN
GESTORVEN.
DE LEVENSGESCHIEDENIS VAN
EEN GROOT NOOR.
-!De bekende Noordpoolonderzoeker dr.
Fridtjof Nansen is gisteren, Dinsdag, te Oslo
in den ouderdom van 69 jaar overleden.
Nansen was een der bekendste Pool-onder-
zoekers van dezen tijd- Hij werd 10 Oct. 1861
te Oslo geboren, in Zuid*Groenland. Van 1893
tot 1896 ondernam hij een bocht naar den
Noordpool. Hij koerste langs de kust van
Noord-Azië tot de Nieuw-Siberische eilanden
om vandaar het schip over de Pogl naar
Groenland te laten drijven. De Fr am dreef
tot 85 gr. 57 m. N.B- en Nansen zelf bereikte
op een sledetocht de grootste noordelijke
breedte waartoe een mensoh -toen was door»
gedrongen, n.l. 86 gr. 4 m. Na op Frans Jozef,
land te hebben overwinterd keerde Nansen
in 1896 op een soliip der expeditie van
Jackson terug.
Een jaar later werd Nansen hoogleeraar
te Christiania. In 1910 nam hij deel aan
de diepzee-expeditie tusschen Noorwegen en
Groenland.
Lr 1906 ging de geleerde in de politiek.
Hii werd toen Noorsch ge-zant in Londen. De
diplomatie vermocht gelukkig den ge
leerde niet vast te houden. Li 1910 hervat-te
Ir ij zijn Oceanografische studies en onder
nam daartoe zijn onderzoekings reizen, on
der anderen naar het Kara-meer.
Van 19171918 ging hij weer in de diplo
matiek. Hij werd gezant te Washington en
sedert 1920 regelde hij in opdracht van den
Volkenbond den terugkeer der krijgsgevan
gen Duitschers en Oostenrijkers uit Rusland
en Siberië en die der Russische gevangenen
uit Midden-Europa.
In 1922 kreeg hij den Nobelprijs voor den
vrede.
Nansen (heeft veel geschreven over zijn
Poolreizen en oceanografische onderzoekin
gen en over staatkundige en oeconomische
onderwerpen. Het meest bekend is zijn „In
Nacht en LJs".
Nansen was reeds op 18-jarigen leeftijd een
volmaakt sportsman. Een zcon der wouden,
die gelegen waren ten Noorden van Chris»
tiania. Hij legde zich in een natuurlijk leven
in de vrije natuur, vele ontberingen op, en
voelde zich aangetrokken tot de geologie.
Dit werd dan ook zijn leervak.
Zijn reis op sneeuwschoenen door Groen
land, was ongeloofelij k zwaar.
Professor Collet bracht hem eigenlijk tot
onderzoekingstochten in de nabijheid van de
Noordpool, door hem te vragen mee te gaan
aan boord van een robbevanger naar de IJs
zee om daar de dierenwereld te bestudeeren.
Op 12 Maart vertrok de 21*jarige Nansen aan
boord van de „Viking" van uit de haven van
Arendal voor het eerst naar de Poolstreken.
Nansen is zichzelf steeds trouw gebleven.
In alles was hij een groote figuur en zijn
groote organisatorische talenten konden zich
vooral ontwikkelen, tijdens den afgrijzelijken
hongersnood in 1921'22 in het Wólga-ge-
bied.
Als Hooge Commissaris vain (het Interna
tionaal Comité voor Hulpverleening in Rus
land hield hij ook in Den Haag een rede
voering. En zijn redevoeringen in Gemève
waren beroemd.
Bovendien vond hij nog tijd voor orga
nisatie van steunverleening aan vluchte
lingen uit Klein-Azië (na den Grieksch-
Turkschen oorlog) en voor den hulp aan
Armeniërs.
Op de zoogenaamde Volkenbondspassen
voor de vaderlandsloozen, werd een zegel ge
plakt dat den kop van Nansen droeg.
In 1924 bepleitte Nansen DuitscMands
toetreding tot den Volkenbond.
DE SCHATGRAVERIJ.
OPENBARE WERKEN LAAT
VEILIGHEIDSMAATREGELEN
NEMEN.
HET WERK DOOR REGENVAL
GEVAARLIJK GEWORDEN.
Naar men ons uit Zaandam mededeelt,
heeft de politie den uitvoerders van het
werk op het Oude Kerkhof te Zaandam op
dracht gegeven allereerst afdoende maatre
gelen te nemen tot beveiliging van de ar
beiders die in den VA ïl aan het werk zijn.
Door den regenval vax den afgeloopen nacht
acht de directeur van Openbare Werken te
Zaandam het nemen van scherpere maatre
gelen noodzakelijk. De vrij nauwe kuil is
thans ruim zes en een halve meter diep.
De wanden zijn weliswaar geschoeid met
hout, doch Openbare Werken acht deze be
veiliging nog niet voldoende.
De dag van heden zal dus wel verloren
gaan met het verrichten van werkzaamhe
den aan de wanden van de groeve.
DUITSCHLAND.
BERUCHT MOORDENAAR
GEARRESTEERD.
TROPPAU-MAEHREN. 13 Mel VD)
De te Ratibor gearresteerde Leopold Pausner
uit Komein, bij Brunn. is een uiterst gevaar
lijk roofmoordenaar, die in 1918 een opper
wachtmeester der gendarmerie, tegen wien
hij een wrok had, vermoordde en die zich bo
vendien nog aan een roofmoord had schuldig
gemaakt. Hij werd tot levenslange gevange
nisstraf veroordeeld, doch simuleerde in de
gevangenis krankzinnigheid, zoodat hij over
gebracht werd naar het krankzinnigenge
sticht te Sternberg, vanwaar hij den vijftien
den Januari ontvluchtte. Mocht dit alles
worden bevestigd, dan zou hieruit blijken,
dat de man met de Dusseldorfsche moorden
niets uitstaande heeft.
Dezer dagen werd de 700ste sterfdag van V/alther von der Vogelweide herdacht. In
Würzburg, waar de dichter woonde, werd dezen dag op grootsche wijze gevierdOp on-
ge foto, het met bloemen belegde standbeeld van den kunstenaar,
Henri Borel:
Ik vraag alleen emotie aan een kunstwerk,
dus ook aan een tooneelstuk. Schoonheids
emotie. Krijg ik die emotie er van. dan vind
ik het stuk goed, zoo niet, dan noem ik het
slecht, en daarmee uit.
DE TERAARDEBESTELLING VAN
WIJLEN MR. P. J. TROELSTRA.
EEN EXTRA-TREIN NAAR DEN HAAG
Door de besturen van den Haarlemschen
Bestuurders Bond en van de Federatie der
S.D.A.P. worden de vakvereenigingsleden en
de leden der S. D. A. P. opgewekt om ter bij
woning van de teraai-debestelling van wijlen
Mr. Troelstra, gezamenlijk met den extra
trein te vertrekken. Men zal dan bij terug
komst uit den Haag niet aan een extra trein
gebonden zijn, doch met de diverse gelegen
heden naar huis kunnen komen. Dit laatste
in verband met de omstandigheid dat ver
schillenden de afseheidsplechtigheid in de
zaal zullen willen bijwonen, terwijl vooraf
reeds vast staat dat dit niet door allen kan
geschieden. Omtrent den juisten tijd van
vertrek zullen Donderdag nadere mededee-
lingen volgen, doch dit zal ongeveer 10 1/2
uur zijn.
Ook omt.ent eventueele verdere maatrege
len, welke in verband met het ovei-lijden
door de besturen zullen worden genomen, zal
dan mededeeling worden gedaan.
Nader vernemen wij nog dat de extra
trein vertrekt als vóórtrein van den trein
van 10.30. Wie willen meegaan moeten te
10.15 op het Stationsplein samenkomen.
De besturen van S. D. A. P. en H. B. B.
kunnen niet voor plaatsbewijzen zorgen. Zij
die met een gezelschapsbiljet (voor 10 per
sonen) willen reizen moeten dit heden
(Woensdag) avond aan het loket aan 't sta
tion opgeven.
HET NEDERLANDSCHE PAVIL.
JOEN TE ANTWERPEN.
DE OFFICIEELE OPENING.
Met de gebruikelijke toespraken, ditmaal
van dr. F. Posthuma, oudmiinLster en van
den heer Heyman, Belgisch minister van
Arbeid, is in tegenwoordigheid van alle moge
lijke autoriteiten der twee zusternat-ies het
Nederlandsche paviljoen te Antwerpen ge
opend. De heer Posthuma had ongelijk met
een deel van zijn, overigens zoo sympathieke
rede in het Fransch uit te spreken; niet
omdat daar in het algemeen eenig bezwaai-
tegen zou bestaan, maar omdat hij die taai
zóó gebrekkig spreekt, met een zóó af grijze
lijk accent, dat het een oorenmarteling was
om hem aaai te hooren. De heer Heyman
sprak uitsluitend in het Nederlandsch. Na
afloop der redevoeringen begaven de ge=
noodigden, waaronder minister Verschuer.
de burgemeesters van Amsterdam, Rotterdam.
Dordrecht en Vlissingen, de Nederlandsche
gezant te Brussel en de Belgische gezant te
's Gravenhage zich op een rondwandeling
door het immense gebouwencomplex, om ten
slotte de thee te gebruiken in de Rotter-
damsche afdeeling, die een van de attracties
van onze inzending is.
De organisatie van deze receptie liet m.l.
wel iets te wenschen over. Een zeer belang
rijk deel van het welslagen der Nederlandsche
inzending te Antwerpen is te danken aan het
talent, van de geniale vindingrijkheid van
den architect H. Th. Wijdeveld- Hij was 't die
aan ons huis zijn schoonheid en zijn eigen
aardig karakter gaf. Zonder hem zou het
niet zijn geworden wat het nu is. De heer
Posthuma noemde hem, de intellectueele
drijfkracht van het geheel, in zijn openings
rede terloops en in één adem met versenil-
lcnde leverancier en den aannemer! Ook zou,
naar mijn opvatting, Wijdeveld op de eerste
rij, op het gestoelte der eere, hebben moeten
zetelen. Maar neen. Hij had zelfs geen een
voudig klapstoeltje en moest zich, met me
vrouw Wijdeveld, vergenoegen met een
staanplaatsje ergens opzij achteraf. Is het
niet triestig, dat bij alle gelegenheden, óók
weer bij deze, de minachting der autoritei
ten voor onze kunstenaars en intellectueelen
aan den dag treedt? Wijdeveld heeft maan
den lang zijn beste taienten, zijn ganse he
energie aan het tot standkomen van een
meesterwerk gegeven en bij de inhuldiging
daarvan mag hij uit de verte toekijken!
Zal men dan nooit leeren eengie égards te
hebben voor onze beste menschen?
J. Gr.
HELENE LANGE OVERLEDEN.
BERLIJN. 13 Mei (V.D.) Naar de Berli
ner Börsenkurier meldt, is hedenavond de
leidster der Duitsche vrouwenbeweging dr.
h.c. Helene Lange in den ouderdom van 82
jaar overleden, na een langdurige ziekte.
ZEXDINGSFEEST TE BLOEMEND AAL.
Het Centrale Zendings=Comité voor Haar-
lom en Omgeving heef;, besloten weder zijn
jaarlijksche Zendingsfteest te houden, ook
r.u op den 2den Pinksterdag.
Dit jaar zal het gehouden worden op het
schoone landgoed „Wildhoef" te Bloemenaaal
van jonkvrouwe Van Wickevoort Crprnmelin.
Het zal des middags te half drie aanvan
gen.
HAARLEM. 14 Mei.
De Afwezigen.
In den droom verscheen mij de Veelzijdige
Uitvoerende Kunstenaar, en sprak aldus:
Neem mij niet kwalijk. Ik ben het zelf, in
levenden lijve. Dat moet je wel onaange
naam zijn, als beheerder van een orgaan der
openbare meening. Nietwaar? Want de
openbare meening wil den kunstenaar niet
meer in levenden lijve voor zich zien. Zij wil
dat hij afwezig zij. Zij wil hem hooren per gra-
mofoon en radio, hem hooren en zien per
„talkie" wat een vulgair woord, amice!
maar zij schuwt zijn tegenwoordigheid, zijn
persoonlijkheid, den directen invloed die
van zijn levend ik op zijn publiek overgaat.
Er is nog nooit zooveel geschreven en be
toogd over dien mysterieusen invloed als in
deze tijden, en het publiek is er.nog nooit
zoo afkeerig van geweest. Vroeger aanvaard
de men dien invloed, wist dat het de macht
van des kunstenaars persoonlijkheid was, die
zijn auditorium ontroerde, en dacht er niet
verder over na. Sinds men er verder over is
gaan nadenken, is men deze geheimzinnige
kracht gaan ontwijken. Er zijn milllioenen
menschen, die zich hebben wijsgemaakt, dat
een gramofoonplaat van Pablo Casals even
mooi is als Casals zelf te hooren, in de con
certzaal, en een radio-uitzending van Men-
gelberg's orkest idem. Wat de praatfilm be
treft die is nog maar op den weg naar
veel verdere perfectie, en vermoordt nu al
het levende iooneel. Meneer Eisenstein. de
bolsjewieksche regisseur van wien Hollywood
luidkeels rondbazuint dat het „de Russische
revolutie in zijn persoon, voor veel goud ge
kocht heeft", zegt dat hij geweldige dingen
verwacht van gekleurde films. Natuurlijk!
Ik ook! En wij zullen ook niet lang meer
hoeven te wachten op televisie, algemeen
toegepast. Nog meer geweldigheid! Steeds
grondiger en vernuftiger wordt onze afwe
zigheid georganiseerd. Alles is prachtig, als
wij kunstenaars er zelf maar niet zijn, cn de
gezellige familiegesprekken verstoren door
onze hinderlijke, stilte verelschende tegen
woordigheid. Als het maar niet echt is. Als
een machine het maar doet!
Ik liep vanmiddag lange een huis, amice,
da'. „Net Echt" heet. Ik weet niet wie er
woont, en hoé hij erover denkt, maar de
naam trof mij als het populaire kunst-motto
van dezen wonderlijken tijd. De aanbidding
van Net Echt overheerscht. De bioscoop is
net echt, de radio is net echt, de g-amofoon
is net echt, de pianola is net echt. Wij, uit
voerende kunstenaars met ouderwetsche pre
tenties, schieten daarbij helaas te kort. Wij
kunnen het niet bijbeen'en. Wij zijn alleen
maar echt. Daarom blijven ze uit de concert
zalen weg als wij komen zingen of een in
strument bespelen, daarom zakt het ledental
van alle voordrachtavonden-organiseerende
vereenigingen in elkaar, daarom moeten de
Nederlandsche tooneelspelers vechten om één
armzaligen ouden schouwburg in Amsterdam.
Alleen een kleine minderheid stelt nog be
lang in onze aanwezigheid, durft het nog
aan zich te laten ontroeren, dweept niet met de
machines, beschouwt ze als surrogaat, heeft
geen behoefte om het dienstbodenvraagstuk,
de beursnoteeringen, de logeerpartijen in de
familie en het mislukte huwelijk van de bu
ren te bespreken terwijl Mengelberg Mahler
en Ravel speelt, en blijft ons trouw. Maar
van die minderheid kunnen wij op den duur
niet leven. En de meerderheid, meegesleurd
door de Mode der Machines, lacht de min
derheid uit en zegt dat zij interessant wi'.
wezen, en alevel altijd wat bizonders heb
ben, en dat zij niet met het eenvoudige te
vreden is. Het eenvoudige! Is iets eenvoudi
ger dan de aanwezigheid van den kunste
naar, die direct geeft wat aan schoonheid in
zijn ziel leeft? Is iets gecompliceerder dan de
vernuftige machines, waarmee men zijn
kunst, van de ontroerende bestanddeelcn
onMaan, in slap surrogaat over het mensch-
doin uitsproeit?
Ik moet leven, waarde vriend, en ik ben
dus ook al bezweken. Voor do microfoon in
het. zweetkamertje zittend, onder het helle
licht en vóór een ratelend toestel in de filmztu-
dios, in het atelier van de gramofoonplaten-
fabriek produceer ook ik „kunst". Ik bén vast
leverancier aan allerlei kunstfabrieken ge
worden, en lever per strekkenden meter, per
arbeidsuurenfin, zooals je wilt. Ik walg
er soms van, maar wat wil je? Men moet
leven. Laten Verkade, Saalborn, Verbeek en
Van Dalsum nou wijzer wezen en niet gaan
samenwerken op dat stoffige ouwe tooneel
aan het Leidsche Plein. Dat wordt toch een
mislukking. Zij zien het hoofdbezwaar niet.
Het hoofdbezwaar is hun aanwezigheid. Zij
moeten afwezigen worden. Saalborn heeft
bepaald een „fotogénique" gezicht, Van Dal
sum heeft 'n pracht van een stem om me
chanisch te rcproduceeren, op alle manieren.
Eduard en Dirk lijken mij ook niet zonder
toekomst in het net-echte. Er kan nog wat
uit hen groeien!
Oude vriend, ik verdwijn. Doe mij één ge
noegen: publiceer mijn bittere woorden. Ze
zijn zooiets als het laatste gebrul van den
leeuw. Weldra zai ik in het net-echte, in de
absolute afwezigheid, volkomen zijn onder
gegaan. Ik ben opzettelijk niet op je kantoor
gekomen, want dat zou weer heelemaal echt
geweest zijn. maar in je droom. Ook dat is.
goed beschouwd ofschoon de machine er
helaas bij ontbreekt net echt. Ik zal je
nooit meer z5**r. of hooren, maar jij mij wel:
in surrogaat. Mocht de conversatie je er een
oogenbhk tijd voor hvr, denk dan nog eens
aan deze Laatste manifestatie van je ouden
vriend, ci-devant Kunstenaar, thans
Afwezige.
R. P.
Het Belangrijkste
Prof. Fridtjof Nansen overleden.
tie blad, le pag.)
De teraardebestelling van mr. P J. Troelstra.
(le blad, le pag.)
Intimus: Tweede Kamer. Troelstra herdacht.
(3e blad, 3e pag.)
Raadsvergadering in Veisen.
(2e blad. 3e pag.)
De tactiek der Engelsche regeering itf
Britsch-Indie.
(2e blad, le pag.)
Het proces-Matsjek. Nieuwe onthullingen
over onmcnschelijke wreedheden.
(2e blad, le pag.).
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De Afwezigen.
(le blad, le pag.)
C. J. v. T.: Rijwieltochten door Mooi-Nedcr~
land. De Achterhoek en Twente.
(3e olad. 2e pag.)
(Voor de laatste berichten zie men de 2e
pagina van het Eerste Blad.)
ZOMERKLOKKENSPEL.
Allen gij die, ware 't mogelijk,
Graag de klok een beetje stuit,
Zet haar heden vastbesloten
Weer een zomeruur vooruit,
't Is vandaag opnieuw de datum
Van !t halfjaarüjksch klokkenspel,
Help de klok vandaag eon handje
Op verheven staatsbevel,
Offlciëel moet het gebeuren
Hedennacht om klokslag twee,
Maar het mag ook wel wat vroeger.
Daar 's de staat we) soepel mee.
Ik voor mij moet grif bekennen,
'k Ben er altijd toe bereid,
Ik hou veel van een verzetje
In den lieven zomertijd;
Van de vele burgerplichten
Is dit de aangenaamste plicht,
De gesanctioneerde diefstal
Van een uurtje langer licht.
Dus vergeet het niet mijn vrienden
Voor ge heden slanen gaat.
Maar wees anderzijds voorzichtig
Dat gij het bij één uur laat;
Laat niet elk lid der familie
Het gaan doen als een soort sport,
Want dan zou het nog gebeuren
Dat het nooit meer donker wordt.
GESCHIL BIJ DE BROCKWAY-
MAATSCHAPPIJ.
ONTSTEMMING ONDER HET
PERSONEEL.
Men schrijft ons:
Door de directie van de Haarlemsche Broek
way Maatschappij is plotseling, zonder eenlg
overleg met het personeel cn de betrokken
organisaties, een verlenging van den arbeids
tijd ingevoerd, waarmede het personeel geen
genoegen heeft genomen. Het betreft hier
den maatregel dat in het vervolg de chauf
feurs, die van hun laatste rit in de garage
komen, dus om ongeveer half 1 des nachts,
eerst hun autobus moeten gaan wasschen,
voor zij naar huis mogen gaan. Dit wagen-
wasschen geschiedde voorheen door wagen-
wasschers, die hiervoor apart in dienst wa
ren, maar thans ontslagen zijn.
Deze order heeft de reeds eenlgen tijd hecr-
schende ontstemming over verschillende
maatregelen, oa. het inhouden van bedra
gen wegens schade aan de auto na een aan
rijding, ernstig doen toenemen. Het komt
vaak voor dat de chauffeur totaal geen
schuld heeft aan een aanrijding, wat door
de politie en ook door de passagiers, veelal
kan worden bevestigd, doch in vele dezer ge
vallen moest toch de chauffeur een bedrag,
(f 5. f 10. f 15 en zelfs meer) van het toch al
lage loon. betalen. Verder het feit dat on
danks herhaalde pogingen om eenige verbetc
ring te brengen in de loonstandaard. dit nog
steeds niet is geschied en hier het loon dus
drie gulden lager ls dan bij den Bloemen-
daalschen Autobus Dienst, waarbij ook nog
rekening moet worden gehouden met het
feit dat van het loon van f 27 nog f 1 wordt
ingehouden voor kleedinggeld. Dit alles, met
de thans uitgegeven order over het wagen-
wasschen. heeft ontstemming gewekt. Het
personeel heeft medegedeeld dat net geen
verlenging van den arbeidstijd wenscht te
aanvaarden.
Hedennacht zal een spocd-nachtvergade-
ring plaats vinden In het gebouw De Cen
trale,
