BUITENLAND
Briand's rede in de Volkenbondsvergadering
LANGS DE STRAAT.
Anti-Vlootwet-actie.
VAMPYR Stofzuigers f98.-
HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1930
TWEEDE BLAD
Eerste foto van de omwenteling in Peru. Een opgewonden menigte tracht met een autobus
de deur van het presidentsvaleis te forceeren, nadat president Laguia reeds gevlucht is.
Zijn vast vertrouwen in den Volkenbond.
Een gemeenschappelijke veiligheidsorganisatie noodzakelijk.
woning van den dokter in een auto ge
bracht en mee in den stoet gevoerd. Voor
het raadhuis Meld Holz, wiens hoofd nog
verbonden was, een rede, waarin hij wraak
eischte. Tegen 9 uur was de betooging ge
ëindigd. Donderdagmorgen om 7 uur heeft
Holz Falkenstein met een auto verlaten.
Waarheen hij ging weet men niet.
De 21-jarige student Hein Ooetting, uit
Gladbeck, die Woensdagavond aan een
vergadering van de nationaal-socialisten te
Essen had deelgenomen en een zwastika
droeg, is dienzelfden avond door jongelie
den zoo met een mes gestoken, dat hij spoe
dig na zijn overbrenging in het ziekenhuis
is overleden. De daders heeft men nog niet
kunnen grijpen.
Arbeidsdienstplicht voor de
bourgeoisie.
Onafhankelijk van de nieuwe Sovjetwet
tot regeling van den dienstplicht of arbeids
dienstplicht voor personen, die niet tot de
arbeiderscategorie behooren en welke wet
nog niet definitief is bekrachtigd, heeft de
stedelijke Sovjet te Tomsk in Siberië reeds
op eigen gelegenheid een verordening daar
omtrent uitgevaardigd. Volgens die oekaze
zullen, naar de „Krasnaja Gazeta" bericht,
alle mannelijke burgers van 18 tot 45 jaar.
die tot de burgerlijke categorie behooren,
niet onder den dienstplicht van het roode
leger vallen, dóch onder den arbeidsdienst-
plicht, welke hierin bestaat, dat kooplieden
enz. gedwongen zullen worden wagons en
schepen te laden en te lossen.
Jeugdige Hongaarsche
Communisten.
Te Boedapest stonden Woensdag 22 jeug
dige communisten terecht in verband met
het voeren van communistische propagan
da, hetgeen in Hongarije verboden is. Er
zijn meer dan honderd communisten bij
het proces vetrokken; zij worden in groepen
berecht.
Thans staat de tweede groep voor den
rechter.
Al dadelijk bij het begin van de zitting
zetten de beklaagden luidkeels de Interna
tionale in. Ook gejuich voor de communis
tische pers weerklonk. Den rechters werd
toegeschreeuwd, dat zij zich weg moesten
pakken. Verder werd door de beklaagden
hulde gebracht aan een hunner partijgenoo-
ten, die tijdens een voedselweigering in de
gevangenis gestorven is en van wien zij rie
pen, dat hij vermoord was.
Toen eindelijk de president aan het woord
kon komen en de gewone vragen omtrent
naam, leeftijd enz. aan de beklaagden stelde,
begonnen deze communistische redevoerin
gen te houden. Het tumult werd nu zoo he
vig, dat de zitting geschorst moest worden.
De president gelastte, de beklaagden in ke
tenen te slaan. Niettegenstaande dezen
maatregel begon het tumult bij hervatting
van de zitting, welke met gesloten deuren
plaats heeft, opnieuw.
Waarschijnlijk zal het proces twee dagen
duren.
EEN MONUMENT VOOR
NANSEN TE MOSKOU.
Te Moskou zal een monument ter eere van
wen grooten Poolvorscher Nansen worden
opgericht, in verband met diens actie ten
behoeve van het Russische volk, tijdens den
jongsten grooten hongei-snood. Hieromtrent
wordt nader door de Russische bladen be
richt, dat de onthulling van het monument
op 13 November a.s. zal plaats vinden, op
welken dag een half jaar sinds Nansen's
dood is verloopen. Als project voor het ge-
denkteeken is dat van den beeldhouwer
ILoetsky gekozen, die in het Poolgebied
het monument uit Oeral-^marmer zal ver
vaardigen, dat uitmunt door zijn witte
kleur en aan de Noordpoolgletschers doet
denken. Aan het monument zullen onder
leiding van Loetsky ook nog eenige jonge
beeldhouwers meewerken die vroeger be
hoorden tot de groote massa weezen en toe-
zichtlooze kinderen, voor wie Nansen zijn
krachten ten beste heeft gegeven.
Op het voetstuk van het gedenkteeken
zal een citaat worden aangebracht, ontleend
aan de rede, door Nansen indertijd in de
Volkenbondsvergadering ten behoeve van de
hongerlijdenden in het Wolgagebied ge
houden.
RAADSELACHTIG STERFGEVAL
TE BERLIJN.
Een raadselachtig sterfgeval, zoo wordt uit
Berlijn aan de Tel gemeld, heeft plaats ge
had in het chemisch laboratorium der rijks-
posterijen, waar talrijke materialen, als olie,
leder, benzine etc. die aan de verschillende
postkantoren geleverd worden, onderzocht
worden. Naar de „Tempo" meldt viel de labo
rante Anna Huwald, die met eenige anderen
in een groot lokaal werkzaam was, plotseling
dood neer. Pogingen om de levensgeesten op
te wekken bleven vruchteloos. Het medisch
onderzoek is nog niet beëindigd, doch men
neemt aan, dat de vrouw cyaankali-dampen
heeft ingeademd en daardoor is gestorven.
Raadselachtig blijft hoe de andere personen
in hetzelfde lokaal niets van de dampen heb
ben bemerkt.
Dingen, die gebeuren.
Ik kwam hem tegen op den hoek van een
oud steegje en een nieuwe straat, en het viel
me op, dat hij er zoo goed uitzag als nooit to
voren. Hij is één van die menschen, die aan
alle kanten van gezondheid schijnen te stra
len: breedgebouwd, niet te mager en net dik
genoeg, met een frissche kleur, heldere oogen
en een loop alsof hij voortdurend bezig is
zich ergens een weg door te banen. Hij ste
vende op me af, of hem rüets beters had
kunnen overkomen, dan dat hij mij daar net
ontmoette, stak twee meter te vroeg allebei
zijn groote handen al uit, en schudde de
mijne, of ik één van de schikgodinnen was,
uit wier handen hij nolens volens zijn geluk
of zijn ongeluk in ontvangst zou moeten ne
men.
Zijn stem woei me tegemoet of het een
frissche bries was, die uren en uren lang
over een zonbeschenen zilte zee gestreken
had. „Hoe gaat het met jou?"
„Pulk", zei ik. „Uitstekend. Hoef ik Jou
overigens niet te vragen. Het Is bepaald std-
muleerend om je te zien".
„H'm", zei hij. „Ja. Zoo. Nou, ik moet door".
En voor ik van mijn verbazing bekomen was,
zag ik hem in de verte al weer een zijstraat
inschieten. Terwijl ik doorliep, maakte ik me
er eigenlijk een beetje ongerust over. Als de
moderne neiging om alles tot complicaties
te maken ook dezen simpele van geest te
pakken kreeg.
Drie straten verder kwam ik een andere
kennis tegen.
Hij scheen een beetje verbaasd en van
streek te zijn, en viel met de deur in huls.
„Ben Sam zoo even tegengekomen", zei
hij, terwijl hij peinzend door zijn schaarscher
wordende lokken streek. ..Ik weet waarachtig
niet, wat den kerel bezielde. Ik zei alleen
maar tegen hem, dat het ietwat een sinecure
zou zijn om naar zijn gezondheid te infor-
meeren, en toen is hij opeens weggerend als
een dolle stier. Snap jij d'r iets van?" Ik zei
van niet, maar het begon me een beetje te
dagen.
Toen liep ik op het Houtplein mijn uierst
welgemanierde vriendin tegen het lijf- Ze
keek een beetje gepikeerd, en ik had een
vaag vermoeden van wat er gebeurd was.
„Het lijkt wel, of de menschen hoe langer
hoe minder manieren 'krijgen", zei ze bitter.
„Weet je wat Sam me net geleverd heeft?
Midden in de Groote Houtstraat? Ik zei tegen
hem, dat hij er zoo goed uit zag, zoo, gewoon.
Hij ziet er toch altijd goed uit, hè? En toen
begon hij opeens hardop te vloeken, en liet
me staan. Alle menschen keken. Ik sloeg ge
woon een figuur".
Toen heb ik haar nog verder geshockeerd
door in lachen uit te barsten zonder er haar
de reden van te willen zeggen. En ik ben op
zoek gegaan naar Sam.
Ik kwam hem tegen tusschen de Groote
Markt en het station. Hij liep te beenen als
een soort van wraaklustige strulkroover. en
zijn blozend gezicht was vertrokken van bit
terheid en woede. Hij groette me niet, en
zijn oogen begonnen vonken te schieten, toen.
ik op hem afstapte.
Een lach kriebelde in mijn keel, maar ik
wist, dat ik me ten koste van alles goed zou
moeten houden, als ik deze dolende ziel wil
de redden.
„Hé, SamI" zei ik verbaasd. „Hoe gaat het
met jou?" En ik monsterde hem kritisch, „Je
ziet er niet goed uit. Heb je iets?"
Toen viel hij neer op het randje van de
stoep en kreunde.
„Ja", zei hij. „Ik voel me beroerd. Ik heb
me bij 't scheren gesneden. Ik ben ziek".
W. T.
NU EEN PROTESTVERGADERING OP
18 SEPTEMBER.
Men schrijft ons:
Het comité van actie, samengesteld uit
een zeer groote verscheidenheid van Haar-
lemsche vredesorganisaties is er niet in
geslaagd, voor haar debatvergadering over
't Vlootplan van militaire zijde een spreker
te vinden, die in dit debat vóór de Vlootwet
wilde optreden, ondanks haar vele pogin
gen, in die richting gedaan
Nu zal op 18 September een protestverga
dering in den Protestantenbond worden be
legd, waar zullen spreken:
Fed de Schurer, Albert de Jong en Garmt
Stuiveling, die achtereenvolgens als Chris
ten, anti-militarist en socialist tegen het
plan-Deckers zullen protesteeren.
VRIJDAG 12 SEPTEMBER
Groote Kerk: Kerkconcert, te geven door
mevr. A. Noordewier-Reddingius, sopraan,
George Robert, orgel, en M. Noordewier Jr.,
fluit; 8 uur.
Stadsschouwburg: V. A. R, A. en Instituut
voor Arbeiders-Ontwikkeling; opvoering van
„Geef ons arbeid" door het Groot Volkstoo-
neel. 8 uur.
Palace: „Het verlangen van iedere vrouw".
Tooneel B. H. Matthée (jongleur). 7 en 9.15
uur.
Luxor Theater: „De witte non van Sint
Veith", en „Beschermers der wet". Tooneel:
The Evelis (acrobatiek). 8 uur.
Rembrandt Theater: Kleine Stadslucht".
Tooneel: The Cantors (paper manipulators).
7 en 9.15 uur.
ZATERDAG 13 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: Het Schouwtooneel
„Het geheimzinnige pension". 8 uur.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Teyler's Museum. Spaarne 16. Geopend op j
werkdagen van 113 uur, behalve 's Maan- I
dags, toegang vrij. 1
Links generaal Jen Sji Sjan, de pas beëedigde staatspresident van de onafhankelijke Noor
delijke regeering in China en rechts generaal Tsjang Kai Tsjek. de leider der Zuidelijke
regeering. Deze foto werd gemaakt toen de beide generaals nog schouder aan schouder
vochten, maar het kan verkeeren, vooral in China.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
Stofzuigerhuis MAERTENS
BARTEL JORISSTRAAT 16
TELEFOON 10756
kend. Zijn dochter en zijn lijfarts vergezellen
hem.
Gemeld wordt dat Irigoyen den wensch
heeft te kennen gegeven zijn ballingschap in
Spanje of Frankrijk te mogen doorbrengen.
Naar verluidt heeft de kruiser koers gezet
naar Montevideo.
In December verkiezingen
in Spanje.
De Tel. verneemt uit San Sebastiaan:
Generaal Berenguer, de Spaansche premier,
heeft de categorische verklaring afgelegd,
dat hij zijn positie niet in het muist aan
getast acht en dat het de bedoeling van het
kabinet blijft om zoo spoedig mogelijk ver
kiezingen te doen houden, d.w.z. in Decem
ber a.s. De regeering zal alles in het werk
stellen, opdat het bij de verkiezing eerlijk
zal toegaan. Een candidaat, die de meerder
heid van stemmen behaalt, zoo verklaarde
de generaal, kan verzekerd zijn dat hij zijn
zetel in de Cortes krijgen zal, maar de can-
didaten zullen dien moeten winnen op grond
van hun partijprogramma. Op het oogenblik
zijn de republikeinen en de voormalige aan
hangers van Primo de Rivera weer actief, en
het wordt tijd, dat ook andere partijen zich
weer beginnen te roeren, aldus Berenguer.
Generaal Alcala Zanora, voormalig leider
van de democraten en thans leider van den
nieuwen rechtervleugel der republikeinsche
partij, heeft van zijn kant evenwel ver
klaard, dat de regeering van Berenguer het
niet zol uithouden tot aan de verkiezingen
en dat belangrijke-politieke gebeurtenissen
vóór December plaats zullen hebben. Graaf
Romanones heeft het leiderschap over de li
beralen aangeboden aan Alba, die evenwel
nog niet is teruggekeerd uit Frankrijk.
Generaal Berenguer heeft zich zeer voor
zichtig uitgelaten over de verbetering in den
koers van de peseta in de laatste paar da
gen.
De minister van Financiën van zijn kant
heeft statistieken gepubliceerd, waaruit
blijkt, dat de staatsontvangsten voortdurend
toenemen. De balans over de eerste acht
maanden van het jaar is ongeveer 12 mil-
lioen gulden hooger dan in 1929 en een sur
plus tegen het einde van het jaar wordt
door hem verzekerd geacht. Zeer strikte zui
nigheid wordt ten aanzien van de uitgaven
betracht.
De verkiezingsstrijd in Polen.
De gewelddaad van generaal Skladkowski,
den Poolschen minister van binnenlandsche
zaken, die de leiders der oppositie van het
thans ontbonden Parlement uit him bed liet
lichten en naar Brest Lltowsk brengen, waar
zij in de gevangenis zijn opgesloten, heeft
een geweldig opzien gebaard. De arrestatie
van den populairen boerenleider Witos, die
uit een trein, waarmede hij naar zijn ge
boortedorp wilde vertrekken, werd gehaald,
heeft onder de boeren groote opwinding ver
oorzaakt.
In verband met de arrestatie der 18 afge
vaardigden publiceert het P. T. A. een me-
dedeeling, volgens welke de justitie gedu
rende de jongste parlementszitting een aan
tal misdrijven van crimineelen en politie-
ken aard heeft geconstateerd, door oud-
afgevaardigden gepleegd. Nu hun immuni
teit is opgeheven, is de vervolging van alle
schuldigen gelast. De op 10 September ge
arresteerde oud-afgevaardigden worden ten
deele beschuldigd van misdaden (diefstal,
oplichting, verduistering enz.) en ten deele
van politieke misdrijven (scMeten op de po
litie, opruiing tot daden van geweld, verzet
tegen de autoriteiten, actie tegen den staat).
De ocpositie heeft inmiddels haar verkie
zingsmanifest- gepubliceerd. Het bestaat uit
14 punten, waarvan de voornaamste zijn:
krachtige bestrijding van de economische
crisis, vermindering van de werkloosheid,
verlaging der begrooting, bezuinigingsmaat
regelen, onvoorwaardelijk vreedzame buiten-
landsche politiek, handhaving van de inte
griteit van het grondgebied, belastingher
vorming, hervorming der agrarische wetge
ving.
De Duitsche verkiezingsstrijd.
Te Falkenstein is Woensdagavond een pro
testvergadering van de communisten gehou
den. Hierna begaven de communisten zich
naar de woning van den geneesheer, die
Max Holz behandelt. Max Holz werd uit de
AGENDA
Heden:
Henderson wil een studiecommissie voor
Pan-Europa
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Briand.
Ondier daverend applaus beklom Briand
Donderdagmorgen om kwart over elf de tri
bune, zoo verneemt de Tel. uit Genève, om
gedurende drie kwartier de Assemblée door
zijn welsprekendheid geboeid te houden. Hij
stelde dadelijk vast, dat hij hier zou spre
ken in twee verschillende kwaliteiten, in de
eqnste plaats als Fransch gedelegeerde en in
de tweede plaats in opdracht van de ver
gadering van de 26 Europeesche staten, doe
Maandag heeft plaats gehad. Deze taak was
rsolgens hem de meest delicate.
Sprekend ais Fransch gedelegeerde ge
tuigde Briand nog eens op plechtige wijze
van zijn diep vertrouwen in den Volken
bond, die in kracht en autoriteit onder de
volkoren groeit. De volken zijn zich thans
bewust, dat de Bond de voornaamste bar- j
ïière tegen den oorlog vormt. Volgens Briand
is de Bond thans de moeilijke stadia van
ironie en sarcasme voorbij en zeilt hij thans
in den vollen oceaan met den breeden hori
zon voor zich.
Een van de grootste dingen, die in de moei
lijke jaren na den oorlog bereikt zijn, is de
plechtige belofte, die de staten in Parijs heb
ben afgelegd, waarmede de oorlog onwettig
is verklaard, zoodat thans geen plotselinge
oorlogen meer mogelijk zijn. Het pact van
Parijs is een groote moreele kracht voor de
verzekering van den vrede en zoo is het ook
met de vele regionale verzoenings- en arbi
trage-verdragen; lest best is het werk van
den Volkenbond op dit gebied. De veiligheid
is hiermede op aanmerkelijke wijze vergroot,
doch en hier kwam even het Fransche
standpunt in de ontwapeningscommissie op
den voorgrond er zijn nog landen, die
buiten deze vredesbeweging zijn gebleven en
dae tot een plotselingen oorlog kunnen over
gaan. Dan zijn het de landen, die op de
meest royale wijze hebben ontwapend, die
hiervan het slachtoffer worden. Daarom is
een gemeenschappelijke veiligheidsorganisa
tie noodzakelijk.
Het ontwapeningswerk is aan hevige cri-
tiek onderworpen geweest. De moeilijkheden
zijn dan ook enorm. In Londen heeft men
na langdurige onderhandelingen een gedeel
telijk accoord bereikt, hetgeen als een groo
te vooruitgang moet worden aangemerkt.
Het accoord is wel is waar gedeeltelijk, de
ontbrekende staten zijn echter nog steeds
in onderhandeling en Briand sprak de hoop
uit, dat eerlang tusschen Frankrijk en Italië
een overeenkomst zal worden bereikt, die
den arbeid der commissae-Loudon opnieuw
zal vergemakkelijken.
Briand besprak voorts de kwestie van het
stichten van een Pan-Europeeschen Staten
bond. Hij verklaarde dat geen Europeesche
Statenbond mogelijk is, wanneer de daartoe
strekkende overeenkomst niet ten nauwste
met het Pact van den Volkenbond verbonden
is. Europa lijdt het ergste onder de verschrik
kelijke gevolgen van den wereldoorlog. Daar
om moeten de Europeesche volken zich zoo
nauw mogelijk aaneensluiten.
Zes en twintig staten hebben verklaard,
dat zij bereid met zijn elkander samen te
werken. Een diepgaande studie van die ge-
heele vraagstuk is ongetwijfeld noodig.
Na een overzicht te hebben gegeven van
de tot nu toe gevoerde onderhandelingen
en na dank te hebben gebracht aan den Vol
kenbond, constateerde de spreker, dat hij er
geen oogenblik aan getwijfeld had om deze
zaak bij den Vokenbond aanhangig te maken,
organisatie voor de geheele wereld, die zich
Be Volkenbond is echter een universeele
organisatie voor de geheele wereld, die zich
niet met bijzondere kwesties kan bezig hóuden
Alle volken hebben er evenwel belang bij
dat de Europeesche volken economisch en
politiek 2ullen samenwerken om de gevolgen
van den oorlog te overwinnen.
De 26 Europeesche staten hebben besloten
in het belang van Europa, op den ingeslagen
weg voort te gaan.
In de namiddagzitting van de Volkenbonds
assemblee, sprak Arthur Henderson, de Brit-
sche minister van Buitenlandsche Zaken.
Ten aanzien van de Pan-Europa quaestie
verklaarde Henderson, dat Groot Brittannië
het zou toejuichen, indien in den boezem van
den Volkenbond een Europeesche studiecom
missie zou worden in het leven geroepen. Een
zoodanige oplossing zou te verkiezen zijn
boven de instelling van een zeer kostbare
Europeesche organisatie, met een jaarver
gadering, een permanente commissie en een
permanent secretariaat.
Henderson legde er den nadruk op, dat
het plan voor een Europeesche overeenkomst
op geen enkel punt strijdig zal mogen zijn met
de bepalingen van het Volkenbondsstatuut.
In de eerste plaats dient de ernstige eco
nomische crisis te worden bestreden en te
worden opgelost. Naast een vreemdzame op
lossing van internationale conflicten is een
energiek optreden op het gebied van de ont
wapening een dringende vereischte, want
zonder een ernstige beperking van de mili
taire uitrustingen, is het onmogelijk tot een
werkelijk internationale veiligheid te geraken.
Zonder een beperking der bewapening zal de
Volkenbond in moeilijke oogenbllkken nooit
aan zijn taak kunnen beantwoorden. Arti
kel 8 van het Statuut is, a'ldus vervolgde
Henderson, van groote beteekenis, en moet
gelijk de andere bepalingen van het Volken
bondsstatuut consientfeus worden gerespec
teerd.
Henderson wil een studiecommissie voor
Pan-Europa.
De Britsche minister herinnerde er aan, dat
Groot Brittannië op de Londensche Vloot-
ferentie oprecht getracht heeft mede te wer
ken aan de voorgenomen ontwapeningsconfe
rentie.
Deze Ontwapeningscommissie zal het vol
gend jaar te Genève bijeenkomen.
De rede van Henderson werd stormachtig
toegejuicht.
Ontstemming over Briand's
rede.
De rede door Briand te Genève gehouden,
wordt in de Italiaansche pers algemeen zeer
ongunstig ontvangen.
De „Tribuna" zegt, dat Briand geen enkel
woord ter rechtvaardiging van de miljarden,
die Frankrijk jaarlijks met de landen der
Kleine Entente en Polen voor militaire uit
rustingen heft, heeft gezegd.
Over de uitingen van Briand inzake de
Ital ia nsch-Fransche besprekingen merkt het
blad verder op, dat wanneer de onderhande
lingen tot een resultaat zouden leiden, de Ita-
liaansch regeering steeds zal kunnen bewijzen,
daii zij van den aanvang af bezield is geweest
met den wil om tot een verzoening te komen.
De „Giornale d'Italia" verwijt Briand voor
al, dat zijn rede werkelijke beteekenis mist.
Ex-president Irigoyen naar
het buitenland.
Uit Buenos Aires wordt gemeld, dat de
ex-president van Argentinië Irigoyen, Donder
dagavond zich heeft ingescheept aan boord
van een kruiser. De bestemming is niet be-
Groote Houtstraat 10
