HERFSTTIJD IS VERFTIJD DE ROODE ZONDAG. LANGS DE STRAAT. J. LOTTGERING laarlem's dagblad maandag 15 september 1930 TWEEDE BLAD S. D. A. P. en N. V. V. tegen de Vlootwet. Imposante betoogingen te Amsterdam en Rotterdam. Demonstratief congres in Den Haag. fc. W. Aibatdi Reeds voor tienen, het officieele vertrek- uur, is het druk aan het station Haarlem. Op het Stationsplein worden roode bloe den verkocht en de mannen en vrouwen, die samengroepen voor het gebouw, steken die hun knoopsgat en op den hoed. Op het perron heft hier en daar een groep ie Internationale aan. Het heeft 's nachts en in den vroegen morgen onbarmhartig ge- jegend. Beangstigend voor den dag, die ko nen gaat, doch nu is het wat opgeklaard en af en toe schijnt zelfs de zon. De treinen zijn vol, doch niet overladen. De duizenden komen tegen tienen. Er kopen twee gewone treinen en twee treinen die de Haarlemmers meenemen. Het Stationsplein te Amsterdam is bezet met groepen, die de vaandels ontplooid hebben. En steeds ko men er meer uit de uitgangen. Er loopen drie en dertig extra- treinen! De regeling is voortreffelijk. De eene troep kiest 't Damrak, de andere de Voor burgwal, een derde de Geldersche kade. De stad neemt zoo de be- toogers vlot op. De flaggen worden ontplooid en de muziek zet in. Strijdliederen en de Internationale wor den geblazen. De trommen roffelen. De Roode Zondag is begonnen. Het terrein is ver. En onmetelijk groot. Het figt aan den Zuidelijksten rand der bebouw de stad, in den hoek van den Amstel en den Zuidelijken Wandelweg. Men heeft dit verre tererin gekozen, omdat het IJsclubterrein te klein zal zijn voor de meeting van vandaag. Het zal ruim een uur loopen zijn, van het Station. Reeds lang voor elven zijn er groe pen. op het veld gekomen. Te tien uur is het opengesteld en de A. J. C. en Arbeiders sportbond geven, om den tijd te korten, de monstraties. Er zijn dus reeds vlaggen op het veld en langs de zijde van den Zuidelij ken wandelweg staan wagens opgesteld met decoratieve voorstellingen. Aan de andere zijde heeft de coöperatie „De Samenwer king" in letterlijken zin haar tenten opgesla gen, het zijn er niet weinige en van alle wappert de spectrum-kleurige coöperatie- vlag. Het geeft 't veld een levendigen aan blik. Er is voor alles gezorgd. Er zijn tentjes, waar men bonnen voor consumptie kan koo- pen, opdat de uitreiking aan de tenten zoo veel vlotter gaat, de Stadsreiniging heeft tal van prullemanden neergezet, er staat een groote N. S. F.-luidspreker voor het uitbazui nen van mededeelingen van organisatori- schen aard. De V.A.RA.-secretaris Zwert- broek vervult die taak zelf. Hij kondigt de nummers aan, die de muziekvereeniging „Voorwaarts", opgesteld op een groot po dium, over het veld blaast. Op twee groote torens staan de filmopera teurs. Zes hooge spreekgestoelten zijn in een wijden boog midden op het veld neergezet. Daar zullen de sprekers tegelijk hun rede voeringen houden. Langs de zijde van den Wandelweg staan rekken getimmerd voor de vaandels. En allengs raken die gevuld met een kleurige, beweeglijke massa. De Amstel maakt hier een paar breede bochten met een wijd uitzicht en er is een smalle weg langs met een rij ouxle hooge boomen. Die weg is nu één zwarte streep. Een boch tige lijn zoo vele honderden meters het oog reikt. Dat is de stoet der duizendtallen, die optrekt. Het is een karavaan, die langzaam vordert, een zwarte rij. welke als een rups zich voortbeweegt. Maar het einde behoeft men niet te verwachten. Om elf uur niet, en niet om twaalf en evenmin om één uur. Boven de donkere bewegende figuren wap- >eren de vaandels in allerlei kleuren. Maar iet rood domineert. Het felle rood, dat wap pert in den wind. Bij het terrein blijkt de stoeit sneller te ;aan, dan het van verre leek. De groepen oopen in flinken pas, de mannen hebben de deelnemerskaarten op de hoeden gestoken, hetgeen het passeeren vergemakkelijkt, want niemand mag door de controle zonder kaart. Wie er geen heeft kan er een koopen. Het is een drukte van belang, er wordt gevent met eetwaar, „reepen tegen de Vlootwet", zoo goed als brochures tegen de Vlootwet, het verkeer over den Amsteldijk staat stil, maar dat over den Wandelweg moet doorgaan en de politie is niet voor niets met veel man schappen opgekomen. Zij is er voorts met motorfietsen en met paarden. Maar de or- INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cts. per regel. STCFZUIGERHUIS MAERTENS BARTELJORISSTRAAT 16 TEL. No. 10756 Apex Klop-Veeg-Stofzuigers f 175- Mevr. A. E. J. de Vries—Bruins ganisatie is zoo uitstekend, dat alles zonder eenig incident zijn gang gaat. De Haarlemmers komen tusschen elf en twaalf bij groepen. De vlaggen en vaandels worden in de rekken geplaatst en daarvóór verzamelen zich de betoogers uit elke stad of elk gewest. Van de bonnencentrales en de coöperatie- tenten wordt nu druk gebruik gemaakt. Het terrein is langzamerhand zoo vol geworden, dat men „mannetje aan mannetje" staat op vele plaatsen. Hoewel de omroeper Moeder Natuur dankt voor de zon, die zij tegen aller verwachting toch nog gezonden heeft, is het gras toch te nat om te zitten. Maar er zijn banken geplaatst en daarvan wordt een dankbaar gebruik gemaakt. Men eet kren tenbroodjes, broodjes met kaas en gevulde koeken. Want de dag zal lang en vermoeiend zijn. Regen! De omroeper heeft te vroeg zijn vreugde gebroadcast. De lucht is loodgrijs geworden en er barst een regenbui los, die weldra in hagel overgaat en zelfs knettert de donder in de lucht. Het wijde veld biedt geen andere bschutting dan die der tentjes en achter wat houten schotten. Een poovere dekking bij zulk weer. Wij schuilen aan den loefzijde van een lorrie trein naast het veld. De kipkarren bieden een uitstekende beschutting en tien tallen, die niet eens een regenjas of een pa- rapluie bij zich hebben, danken er hun red ding van een toekomstige rheumatdek aan. Maar er zijn ook velen, die geen beschutting nieer vinden, en die daarnat geworden zijn. Het water stroomt in beken naar de lagere gedeelten en het gras veld wordt een glibbe rige brei. Wat zou 't! De man nen bij de controle hebben een Zuidwester over de ooren getrok ken. Boven de schut ting van het terrein ziet men de roode vlaggen en de knoppen van de vaandelstokken voortgaan. De op tocht der duizendtallen is niet te stuiten. Hij schrijdt voorwaarts zonder ophouden en zonder hiaten. Om kwart voor eenen is het moeilijk zich nog een weg te banen door de massa. Het onmetelijke terrein raakt vol. De betoo ging wordt officieel geopend. Duizend zangers van den Bond van Arbeiderszang- vereenigingen hebben zich vereenigd op het podium en de strijdliederen, dieoveral ge neuried werden, den geheelen morgen, klin ken nu machtig over het veld. Emotie vaart door de enorme menigte. Te tien over eenen zijn de sprekers op de spreekgestoelten gekomen. In helt midden op het hoogste staat ir. Albarda. De leider spreekt met vuur, met heftige armbewe gingen. Links van hem spreekt de N.V.V.- voorzltter Kupers, rechts de onder-voorzitter Van der Walle. Weer verder staat mevrouw De VriesBruins. Haar stem is eigenlijk niet berekend op deze spreekwijdte. Een verslag gever is op de trap van het spreekgestoelte geklommen en vlak achter haar gaan staan. Het is zeer te betreuren, dat de redevoe ringen niet door luidsprekers worden ver spreid. De zes sprekers speechen tegelijk en slechts gedurende twintig minuten. Dui zenden hebben de re des aangehoord, maar de meesten bleven er van verstoken, omdat de stemmen niet vér droegen. De betooging is er echter niet min der om geslaagd. Te schatten valt het aan tal niet, maar dat het overweldigend is staat vast. Want meen niet dat de stoet al afgeloopen is. De zwarte lijn op den Amstel dijk teekent zich om half twee nog even on onderbroken af als om half elf. Als de stoet zich al op gaat stellen om te vertrekken, zijn nog niet allen binnen! *t Is een imposante aanblik, de menschen - zee van het spreekgestoelte gezien. Het is nog buiïg gebleven en daarom hebben velen paraplu's op, hetgeen den indruk wat somber maakt. Maar verder op wapperen de vlaggen E. ituperg TAB bij verkoudheden en rheumatiek Weiger namaak en let er op dal op elke labiel hel woord "Bayer" staal. Prijs 75 cts. AGENDA Heden: MAANDAG 15 SEPTEMBER Gem. Concertzaal: Kon. Liedertafel „Zang en Vriendschap"; volksconcert, 8 uur. Schouwburg Jansweg: Renée de Vos' revue „Doe me een lol". 8.15 uur. Palace: „Het verlangen van iedere vrouw". Tooneel B. H. Matthée (jongleur). 7 en 9 15 uur. Luxor Theater: „De witte non van Sint Veith", en „Beschermers der wet", Tooneel: The Evelis (acrobatiek). 8 uur. Rembrandt Theater: .Kleine Stadslucht". Tooneel: The Cantors (paper manipulators). 7 en 9.15 uur. DINSDAG 16 SEPTEMBER Groote Kerk: Orgelbespeling. 8.159.15 u. Stadsschouwburg: „Het geheimzinnige pen- 'sion." 8 uur. Schouwburg Jansweg: Renée de Vos' revue „Doe me een lol". 8.15 uur. Bakenessergracht 63 (Gebouw Haarl. Christ. Besturenbond). Spoedvergadering Chr. win kelbedienden en filiaalhouders. 8.30 uur. Bioscoopvoorstellingen. Teyler's Museum. Spaarne 16. Geopend op Hoeveel menschen er tear en crp de anti-Vloot wetbetoogtng te Amsterdam, van Zondag en werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan- poe zQ zich wapenden tegen den regen* 1 dags, toegang vrij. in de rekken bij honderden en honderden. De Sportbond en de Arbeidersjeugd zijn er in hun frissche costumes en overal spelen de muziekkorpsen. Later zetten de wolken zware koppen in de grijs en paarsachtig getinte lucht, kleurig en mooi is het schouwspel. Te tienvoor tweeën vertrekt de kop van den stoet van het terrein. De grootste en in drukwekkendste demonstratie, die Amster dam in jaren zag neemt een aanvang. Voor op schrijden de besturen van S. D. A. P. en N. V. V.. de lichamen, die de betooging or ganiseerden, dan komen de hoofdbesturen van de bij het N.V.V. aangesloten vakvere nigingen en daarop volgt de A. J. C. en de Sportbond. De eerste indruk van deze groote wils uiting van de moderne arbeidersbeweging is: welk een waardig protest is dit. Welk_ een suggestieve kracht gaat er uit, van zóóveel strijders voor een ideaal. Hoeveel opoffering was hiervoor noodig en hoeveel liefde voor de zaak, welke het betreft. Want het is juist als bij de begrafenis van Troelstra. Van heinde en verre zijn ze geko men, en noch de kosten, noch de ongemak ken zijn hun blijkbaar teveel geweest. Er zijn vele jonge krachtige kerels, dat is waar, en veie struische vrouwen, maar ook loopen menschen in den stoet die mank gaan, of die een houten been hebben en tamelijk jonge kinderen. En een tweede indruk is: Wat is alles uit stekend voorbereid en georganiseerd. Het opstellen van een trein van zooveel tiental len duizenden levert niet de minste moeilijk heden. Alleen: tusschen het vertrek van den kop en den staart liggen drie uren en al dien tijd moeten de laatste deelnemers wachten, op gesteld op het terrein. De tijd wordt gekort met muziek. Iedere groep, dat wil zeggen, iedere vak organisatie of afdeeling van S. D. A. P. of VA.RA. had haar nummers, en misschien geven wij u een kleinen indruk van de lengte van den optocht, als wij vermelden, dat er 1103 nummers in waren. Er werden ruim 800 vaandels meegedragen. Het voorbij trekken van de Haarlemsche deelnemers al leen duurde meer dan een kwartier Langs den Amsteldijk is de rij van vlaggen en vaandels onafzienbaar. Het gansche tram verkeer en alle andere vervoer staat stil. In sommige blokken waait de roode vlag uit vele huizen, de balcons staan opgepropt, alle vensters zijn geopend en de menschen ver dringen zich er voor. Meer dan vier uur zien deze menschen aan hun venster voorbijtrekken een st van mannen en vrouwen uit de meest ver scheiden deelen des lands, komende van Sneek zoo goed als van Groningen, van Hengelo en van Opperdoes, van Goor en van Den Helder, uit alle beroepen en alle am bachten. En allen dragen vlaggen, allen zingen, allen schijnen onvermoeid om altijd weer de Internationale aan te heffen en de Socialistenmarsch. De Haarlemsche groep komt prachtig voor den dag. Het fiere korps Excelsior trekt zeer de aandacht, vestigt deze ook op de groep van gekleurde vlaggen en op de lange, lange rij van roode dundoeken, waarop weer de vaandels volgen van de Bakkersgezellen en de Bouwarbeiders, de Metaalbewerkers, het Spoor- en Tramwegpersoneel en de Schil dersgezellen, de Typografen, de Transport arbeiders, «Je Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken, de Tooneelvereeniging „Vooruitgang", de zangvereeniging „De Stem des Volks", zoovele andere. Verwondering is er langs den weg, dat Haarlem zóó lang is. Drie a vierduizend man heeft onze stad aan de betooging geleverd. De groep staat onder leiding van den heer M. A. Relnalda. De menschen verwachten Amsterdam reeds. Het komt nog in geen uur. De Zaanstreek, 't Gooi, Utrecht, 't. is nog een lange rij voor eindelijk de hoofdstad met duizenden en duizenden den optocht kan sluiten. De stoet gaat via Amsteldijk, Ceintuur baan, Van Woustraat, naar het Frederiks- plein en vandaar langs Falckstraat en Re guliersgracht naar het Amstelveld. Van de Ceintuurbaan af, gaat het gewone verkeer en het tramverkeer ook door. De politie zet er af en toe den optocht v«x>r stop, waar door hiaten ontstaan. De Sociaal-Democratische Vrouwenclubs, die voor Haarlem uitgaan, zijn met een sym bolische groep met zwarte en roode vlaggen, een opschrift „Moeders waakt" en een „Vre de en geluk voor onze kinderen" goed voor den dag gekomen. Leuzen uit de Haarlem sche groep zijn: „De jeugd eischt recht, doch geen geweld" „Waarom oorlog", „Vrouwen strijdt mee voor ontwapening". De schildjes met de opschriften „Vacantie", of „Staats pensioen", of „Ontwapening", „Geen vloot- plan", zijn in den geheelen stoet ontelbaar. Andere opschriften zijn „Weg met de Vloot". „Millioenen voor een waardelooze vloot, Voor de werkloozen geen brood", „Vacantie is ons recht", „Wij eischen Moederschapszorg", „Wij protesteeren tegen Radio-censuur" enz, Als de afdeeling Nijmegen het portret van Troelstra voorbijdraagt met de woorden "Wij varen op zijn kompas", barst hier en daar applaus los. Duizenden langs den geheelen weg, op de terrassen der cafés, in de tram, slaan de ma nifestatie gade. Te zes uur komen de Haarlemmers op het Amstelveld aan, de groep wordt ontbonden. Het duurt nog een uur, voor de laatste deelnemer op het plein gekomen is. Als ech ter ook eindelijk de Amsterdammers in groepjes naar huis gegaan zijn, liggen op het Amstelveld alleen de stapel sroocie vlaggen en de schilden met de leuzen, op een hoop geworpen. Te Rotterdam. Te Rotterdam waren de betoogers uit het Zuidelijk deel des lands bijeen gekomen op het terrein Woudenstein. Toen de voorzitter, de heer J. Brautig- mate kwart voor een de meeting opende, waren er 40.000 menschen op het terrein. Te een uur begonnen de redevoeringen, welke gelijktijdig van een zestal spreekgestoelten werden uitgesproken door mej. Suze Groe- neweg en de heeren P. Moltmaker, Noord- hoff, J. Oudegeest, Vliegen en Koos Vorrink. De stoet te Rotterdam trok, in tegenstel ling met die te Amsterdam voorbij in een stroomenden regen. Via Honingerdijk, Oost zeedijk, Oostplein, Goudsche singel en Hee renstraat ging het naar de Ged. Botersloot, waar de optocht ontbonden werd, .Redevoeringen cn moties. Aangezien alle sprekers tegelijk het woord voerden, was het ons niet mogelijk om alle redevoeringen te noteeren. De inhoud kwam echter neer op het gesprokene op het De monstratief Congres van den vorigen dag. Door handopsteken werd een tweetal mo ties aangenomen, welke gezonden zullen worden aan Genève en aan de Tweede Ka mer, waarin de betoogingen te Amsterdam en Rotterdam, gevolg gevende aan de be sluiten van de Socialistische Arbeidersin ter- nationale en het Internationaal Verbond van Vakvereenigingen, om door een her nieuwde actie voor de ontwapening den vredeswil der georganiseerde arbeiders tot uitdrukking te brengen, met den grootsten ernst van den Volkenbond, verlangen, dat eindelijk de ontwapeningsbeloften sedert den wereldoorlog herhaaldelijk aan de vol ken gegeven, zullen worden vervuld, op dat dë menschheid voor nieuwe oorlogsram pen worde bewaard. En: bevestigen de eischen van ontwape ning, achturendag, medezeggenschap en bedrijfsorganisatie, vacantieregeling, so ciale verzekering, werkloosheldszorg en staatspensioen, gesteld door het demon stratief Congres van S.DA.P. en N.V.V. op 13 September 1930; protesteeren tegen het voorstel der re geering om over te gaan tot uitbreiding van de vloot; met den grootsten aandrang de mannen en vrouwen van Nederland opwekken om door onderteekening van het volkspetition nement van SB.A.P. en N. V. V. hun wil tot uitdrukking te brengen', dat het voorstel door de Tweede Kamer zal worden verwor pen. Over de opkomst te Amsterdam valt nog het volgende te melden: De betooging omvatte de deelnemers uit Noord-Holland, een deel van Zuid-Holland, voorts uit Drente. Overijsel, Groningen en Friesland. Zeer velen waren reeds Zaterdag met extra-treinen uit Groningen, Twente, Leeuwarden en Coevorden en omgeving ge arriveerd; voorts kwamen drie booten uit Leeuwarden en een uit Harlingen aan, zoo dat aan den vooravond der betooging reeds meer dan 10.000 demonstranten moesten worden ondergebracht bij familie en vrijwil ligers. Van dit aantal werden voorts 500 naar Zaandam gedirigeerd, 500 dadelijk van het perron te Amsterdam gevoerd naar Haarlem en 100 met autobussen naar Aals meer. Het comité had zorg gedragen voor het onderbrengen van ongeveer 4000 perso nen van wie ongeveer 3000 te Amsterdam. De Snelteekenaar. Hij stond op den Dam, zijn ezel was een lantarenpaal, en zijn voetstuk een houten kist. Het lot van kunstenaars is hard. Toen ik arriveerde stond er een fondant achtig groen en zalmkleurig waasje op zijn doek, en hij had nog geen drie minuten met hardgroene, gele, zwarte, roode, witte, blau we en bruine krijtjes gegoocheld, of je rein ste Hollandsche landsciiap, compleet met witte wolken die zoo van een driecents- prentbriefkaart waren weggeloopen, molens, die je om zoo te zeggen hoorde draaien, en een stoere Hollandsche visschersknaap in een pieremegoggel en een blauwe boezeroen, die op de vredige, felblauwe baren van een Hollandsch binnenzeetje dobberde, staarde het snel aangroeiend publiek aan. Het over groote deel u-as stom van bewon dering, Vooral de boeren juffrouw naast me met een bolrond, van vriendelijkheid stra lend gezicht onder een zwarten bepluimden hoed, kon het niet op. en zei verbluft: „Hoe krijgt ie het gedaan! Hoe krijgt le het in gas naam gedaan! Koos van tante Anna ken het niet beter, wat Piet?" En Piet schudde overtuigd van nee, en de Juffrouw legde me ijverig uit, dat Koos van Tante Anna één van de gTooten op zijn ge bied was, want de meester in hoogst eigen ste persoon had een schilderijtje van hem in zijn kamer hangen. „Maar die ken het op geen stukken na zoo gauw", besloot ze een beetje spijtig, nam meteen den slechten indruk, dien ik door die deprecieexende me- dedeeling misschien van Koos van Tante Anna zou hebben gekregen, weer weg door de verzuchting: .Affijn, maar die doet het dan ook met olieferref. Das feel moeilijker". En we gooiden allebei een dubbeltje in de pet, waarmee de concurrent van den be roemden neef rond ging, en keken gespan nen toe, toen hij zijn teekening in een stuk papier wikkelde, en met twee andere voor een kwartje te koop aanbood. „Werom neem je ze niet moeder?" wak kerde Piet de Juffrouw aan, in wie kunst zin en nuchter verstand een zwaren strijd voerden, Maar haar Hollandsche zakelijk heid overwon. „Waar zou ik ze moeten hangen, jongen?" Het lot van een kunstenaar in Holland is nard. Ternauwernood droog brood, en heele- maal geen appreciatie. En ook deze man besefte, dat hij maar tevreden moest zijn met de oogst in zijn ouwe grijze pet, en zich schikken in dit flagrante gebrek aan waar deering voor zijn werk; en hij verstopte zijn teleurstelling achter een montere grinnik, en zei: „Zeker te warm. Anders vechten ze erom". Toen heb ik ze alle drie gekocht. Voor een kwartje. Het is misschien geen kwade geld belegging. De mogelijkheid bestaat altijd nog, dat de één of andere Amerikaan, die met zijn geld geen raad weet, op een goeien dag over den Dam komt wandelen, en het in zijn hoofd haalt om den man, die daar op zijn ouwe houten kist in twee minuten een van top tot teen van realisme druipend HollamLsch landschap op een stuk papier staat te tooveren, beroemd te maken. En dan zal ik mijn drie landschapjes voor een paar duizend dollar het stuk van de hand kunnen doen, en me de villa aan de Ita- Iiaansche meren kunnen aanschaffen, waar ik al jaren op vlas. Misschien ook zal een Hollandsche kunst handelaar er een zaakje ln zien om den man op den Dam een beetje op den voor grond te schuiven na eerst een paar hon derd van zijn teekeningen te hebben opge kocht. Dan zal ik voor mijn drie teekeningen misschien een paar duizend gulden maken, en me een pieterig wit huisje ergens in een dorp in Spanje kunnen aanschaffen, dat ook al jaren op mijn programma staat. En voor de zekerheid bied ik ze hierbij ook nog te koop aan voor een dubbeltje het stuk. In solide verpakking. En voor de vijf cent winst, die Ik dan gemaakt heb, ga ik zoo'n geweldigen gekleurden zuurbal koopen, die iedere minuut van kleur verschiet, en waar ik sedert mijn prille jeugd een afgrijselijken afkeer van gehad heb. Ik vind, dat het tijd wordt., dat ik ook eens zoo'n zuurbal proef. Wie geeft me de kans? W. T. INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cts. per regel. HAARDEN Fa. GEBRs. BRAKEL SOPHIAPLEIN 6-12 TEL. 10533 Het verven Uwer Mantels, Jassen, Costly*»» enz. enz., geschiedt bij ons op dc meest deskundige wijze. ververij chem. wasscher1j Gr. Houtstraat 5a - Tel. 1077111561 De AJ.C, in den kop txm den stoet op den Amsteldijk. Zoo zou het nog velé uren door* gaan.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1930 | | pagina 9