WORDT HET LEVEN GOEDKOOPER?
Het woord is aan
Schoolkleur.
38e Jaargang No. 14501
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Woensdag 1 October 1930
HAARLEM S DAGBLAD
^ttrectie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Hoofdredacteurs ROBERT PEEREBOOM.
(ABONNEMENTEN: per week 0.27)4, met Geïllustreerd Zondagsblad f0.32
iPer 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) 3^7)4. Franco per post door Nederland 3.87)4- Losse nummers
ƒ0.06. GeïlL Zondagsblad per 3 maanden 0-57)4, franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkery 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENTIEN: 1—5 regels 1.75, elke regel meer f 0l35. Reclames
/0.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbod 14 regels O.óOt
elke regel meer ƒ0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag.
Donderdag en Zaterdag) 14 reg. 0-25. elke regel meer 0.10, uitsL a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-
D1T NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
Een enquête leverde belangrijk materiaal op.
In verband met de daling van de index
cijfers inzake noodzakelijk levensonderhoud,
en verdere verschijnselen van prijsdaling
ihebben wij hier ter stede een enquête inge
steld:
De indexcijfers zijn:
Groothandel:
1913 100 1924 156
1919 304 1925 155
1920 292 1926 145
1921 182 1927 148
1922 160 1928 149
1923 151 1929 142
1930 Januari
131, Februari 126, Maart 122, April 122, Mei
118, Juni 118, Juli 115.
Groothandelprijzen voor voedingsmid
delen
1919 296 1925 155
1920 252 1926 144
1921 187 1927 153
1922 160 1928 157
1923 143 192". 149
1924 156 1930 Januari
134, Februari 127, Maart 121, April 121, Mei
316, Juni 119, Juli 118.
De bakker vertelt.
Vergeleken bij den tijd die onmiddellijk
op den oorlog volgde, toen alles op zijn
duurst was, is de prijs van het brood wel ver
minderd.
In het laatst van den oorlog werd voor
waterbrood (melkbrood mocht toen niet ge
bakken worden) 32 cent per 8 ons betaald.
Na den vrede in 1918 is er al gauw eenige
daling gekomen. Toen de bakkers weer vrij
van regeeringsmaatregelen waren.' werden
de volgende prijzen per 8 ons berekend: melk
brood 28 cent, waterbrood 24 cent. Dat is dus
de beste maatstaf voor een vergelijking. Nu
wordt betaald voor 8 ons: bij luxe-bakkers
25 en 19 cent en bij de coöperaties 17 en 22
cent.
De meelprijzen zijn ook enorm gedaald. In
Mei 1919 werd nog 40.30 per 100 K.G. be
taald, nu is dit verlaagd tot 13.50. Maar
men heeft over het algemeen een verkeerden
Indruk van den invloed van den meelprijs
op den broodprijs. In vroeger tijd, voor 1914
toen een broodje van 1/2 K.G. bij luxe bak
kers 9 of 10 cent kostte en bij de coöperaties
slechts 8 cent, was de meelprijs ook de al
lerbelangrijkste factor. Maar nu zijn de ex
ploitatiekosten, vooral ook de loonen van de
bakkers en de bezorgers, zoo gestegen, dat
die van meer gewicht geworden zijn dan de
meelprijs. Bovendien moet men daarbij ook
rekening houden met de belangrijke verkor
ting van den arbeidsdag en de invoering van
andere sociale maatregelen.
Ik heb den tijd gekend, dat een bakkers
knecht van 's avonds 8 uur tot den volgenden
dag 1 uur werkte, waarmee hij. boven den
kost, 2 gulden in de week verdiende. Later
werden loonen van 10 gulden betaald. Een
meesterknecht was met 11 gulden tevreden.
Nu zijn de loonen ongeveer 33 gulden, ter
wijl aan een meesterknecht 38 gulden be
taald wordt.
Natuurlijk zijn de exploitatiekosten van
een luxe-bakker veel hooger dan van een
coöperatie. Bij een coöperatie moet de klant
zijn bestelling van te voren opgeven. Men
behoeft dus niet meer te bakken dan ver
kocht wordt. Maar bij den luxe-bakker moet
de laatste klant nog keus hebben uit vele
broodsoorten. Daardoor wordt veel meer ge
bakken dan verkocht wordt. Een gedeelte van
dit teveel wordt wel tegen lagere prijzen aan
minder-gegoeden verkocht maar toch zit in
dit gedwongen, te veel bakken een belang
rijke schadepost.
(Toen wij onverwacht in de werkplaats
van dezen bakker kwamen, werden juist groo
te hoeveelheden onverkocht brood in zakken
gepakt voor dierlijk voedsel).
Het bezorgloon drukt ook zwaar op den
prijs van het brood. Een coöperatie met veel
leden stuurt er een bezorger op uit die in
enkele straten zijn kar leeg verkoopt. Maar
de luxe-bakker stuurt er bezorgers met min-
der-volle wagens op uit, die veel langer on
der weg zijn Bovendien zijn de klanten in
het algemeen lasig. De een wil voor per se
11 uur zijn brood hebben, bij den ander moet
de bezorger weer later komen. Natuurlijk is
aan al die eischen slechts te voldoen als niet
gelet wordt op het instellen van een meest-
economischen bezorgingsdienst. Soms moet
voor één broodje of eenige cadetjes een
knecht die zoowat 75. cent per uur kost, een
aparten tocht naar Aerdenhout of Heem
stede maken om het den bewusten klant
naar den zin te maken. Weigert de bakker,
dan is hij meestal meteen een klant kwijt.
Het brood zou ook bij de luxe-bakkers goed
kooper kunnen zijn als sommige klanten
minder overdreven eischen stelden. Een bak
kerij die te Haarlem alleen brood in winkels
verkoopt (dus geen bezorgloon heeft) ver
koopt 't brood nog 1 cent goedkooper dan de
coöperaties.
Het is niet te zeggen of de broodprijs in
de toekomst nog zal dalen. Er komt thans
veel Russisch graan aan de markt. Dit is wel
eigenaardig, omdat uit Rusland zelf berich
ten var gersnood komen. Maar de Russen
hebben blijkbaar geld noodig. Nu is het mo
gelijk. dat de aanbiedingen uit Rusland den
meelprijs in Amerika nog belangrijk doen
stijgen, dat de prijs van het brood lager ge
steld kan worden.
Tenslotte wees onze zegsman er op, dat
het broodverbruik in ons land vergeleken bij
voor den oorlog zeker met 1/3 verminderd is.
Vroeger ging een werkman met een „stikke-
zak"' brood weg. nu neemt hij 4 sneedjes in
een vloeipapiertje mee naar zijn werk. Die
vermindering vindt natuurlijk haar verkla
ring in het feit, dat de arbeidsdag belang
rijk verkort is.
De slager.
De slager dien wij om inlichtingen vroe
gen kon uit zijn boeken eenige cijfers op
diepen.
In het najaar van 1920 werd voor rund-
vleesch betaald: lappen 1.25, stukjes 1-50.
bief 1.70, vet 1.
Voor varkensvleesch: lappen 1.20, spek
0.80.
In 1930 gelden de volgende prijzen: rund-
vleesch: lappen 0.90, stukjes 1-10, bief
1.40, vet 0.80.
Varkensvleesch: lappen 1.00, spek 0.50.
In den loop dezer 10 jaren zijn de prijzen
geregeld op en neer gegaan. In 1921 was het
varkensvleesch zelfs nog een dubbeltje duur
der dan in 1920, het jaar van de hoogcon
junctuur. In 1929 waren de varkenslappen
weer even duur als -in 1920, alleen het spek
was toen 20 cents goedkooper. Het rund-
vleesch was verleden jaar een dubbeltje goed
kooper dan nu.
Toch verzekerde de slager dat de toestan
den in het slagersbedrijf op dit oogenblik
niet gunstig zijn. Feitelijk zijn de prijzen die
nu berekend worden te laag.
Voor den oorlog werd voor rundvleesch
0.45 of 0.50 per pond betaald. Maar toen
waren de exploitatiekosten van een slagerij
bij nu vergeleken zeer laag. Een knecht die
bijna nacht en dag Zondags nog bovendien
werkte, verdiende 10 of 11 Nu is de
arbeidsdag bijna tot de helft ingekrompen
en wordt ongeveer 35 aan een knecht uit
betaald.
In den goedkoopen voor-oorlogstijd kostte
een koe als zij schoon in het Slachthuis hing
0.30 a 0.40 per pond, nu is dit 0.50, 0 60
f 0.65.
Onze zegsman betreurde het, dat het, door
dat Haarlem nu in een keurkring opgenomen
is, mogelijk geworden is dat vleesch van
elders uit nood geslachte dieren te Haarlem
kan worden ingevoerd. Meestal is dit geen
eerste klasse vleesch. Amsterdam weigert den
invoer zelfs van zulk vleesch.
Van de laatste beurscrisls en de minder
gunstige economische omstandigheden is in
het slagersbedrijf niet veel te bemerken. De
menschen koopen evenveel vleesch als te
voren.
De groentehandelaar.
Aan iemand, die het tuindersvak en den
groentenhandel grondig kent en zelf een
groote groentezaak bezit, hebben wij ge
vraagd of hij ons over de prijzen der groen
ten van tegenwoordig en van vóór, tijdens en
na de oorlogsjaren iets vertellen wilde.
„Op de groenteprijzen kan men eigenlijk
nooit behoorlijk peil trekken, omdat de prij
zen altijd varieerend zijn. Dat gaat op en
neer met de kwaliteit. Om eens een voor
beeld te noemen: u kunt een bloemkool van
vijf en één van dertig cent per stuk koopen
en andijvie van vier cent per struik, maar
ook van vijftig cent per 100 stuks. Dat zit
natuurlijk ln de kwaliteit. Ook hangt dat
veel samen met vraag en aanbod.
Vóór 1914 warer. de kosten voor de tuinders
niet hoog.
Toen ik nog Jong was waren er echter ook
dagen, dat de groenten voor een belachelijk
lagen prijs naar de markt gebracht werden.
Overproductie was daarvan de oorzaak. De
groente werd toen nog niet per gewicht ver
kocht, maar per kop en per mand. Het ge-
tolg daarvan was, dat groentehandelaars, die
niet nauwgezet van geweten waren, de klan
ten te kort deden. In den oorlog en dat ls
tenminste één goed ding, dat de oorlog ge
bracht heeft werd de groente per gewicht
verkocht en dat is natuurlijk veel eerlijker.
Zoowel de handelaren als de consumenten
varen daar wél bij.
Maar nu wat de prezen betreft. Van 1918
tot 1923 waren de prijzen voor de tuinders
heel best. ZIJ hadden toen een flink Inkomen,
maar verdienden dit ook. In dit vak moet je
vaak dag en nacht werken en ln den zomer
wordt dikwijls gewerkt van 's morgens vier
tot 's avonds tien uur en dikwijls nog met
vrouw en kinderen. De productie van den
tuinbouw werd vóór 1914 beter betaald, dan
tegenwoordig, maar de kosten voor de tuin
ders waren toen niet zoó hoog, zoowel wat
personeel als mest en landhuur betreft. De
loonen van de tuindersknechts bedroegen
toen acht a negen gulden en thans loopen
ze van 25 tot 30 per week.
De laatste vier jaren hebben de tuinders
het echter hard te verantwoorden. Er kwam
overproductie en alles groeide best, zoodat
de prijzen gingen zakken. De heele handel is
eigenlijk ziek. Speciaal voor de tuinders zie
ik de toekomst donker in. De Zuiderzee
wordt droog gemaakt, zoodat die voor den
landbouw productief gemaakt zal worden.
Ook is er geen afzet genoeg meer naar het
buitenland. De oorzaak daarvan ken ik niet.
Het is mogelijk, dat men daar onze prijzen
te hoog vindt. En waarschijnlijk heeft men
daar zélf groente genoeg, zoodat men de
Hollandsche niet noodig heeft.
Op dit oogenblik zijn de prijzen niet hoog.
natuurlijk wel van de goede kwaliteit. Maar
ik zeg nog eens uitdrukkelijk, dat op de prij
zen van de groenten geen peil is te trekken.
Die handel is veel te wisselvallig. Het kan
gebeuren, dat op de markt voor een mandje
spinazie te half twee 1-50 betaald moet
worden en twee uur later een kwartje. Dat
is een kwestie van vraag en aanbod. Een b'.ik
sperzieboonen wordt.ook dikwijls tegen va-
rieerenden prijs v:« acht. Het kan zelfs een
verschil van twintig cent op den verkoops
prijs opleveren. Alweer de kwestie van de
kwaliteit", aldus eindigde onze zegsman;
„goed en goedkoop kunnen niet altijd samen
gaan".
In ons volgend nummer zullen wij nog
eenige leveranciers aan het woord laten.
NOG EEN AANSLAG TE
ROTTERDAM.
WRAAK VAN EEN TELEURGESTELDE
JUFFROUW.
Dinsdagavond heeft een 35-jarige kapster
te Rotterdam een aanslag gepleegd op een
37-jarigen bioscoopportier uit de Goudsche-
straat. Deze man heeft eenigen tijd geleden
met de juffrouw samengewoond en had de
relatie met haar verbroken. Bovendien was
de juffrouw te weten gekomen, dat hij een
vrouw met 5 kinderen had en zich meermalen
zeer minachtend over haar uitgelaten heeft.
Herhaaldelijk heeft zij hem lastig gevallen
bij het City Theater in de Hoogstraat waar
hij werkzaam was en ook hedenavond kwam
zij daar weer. Zijn collega's belden de politie
op en verzochten om assistentie. Toen een
agent in de bioscoop een onderzoek instelde
is de juffrouw plotseling met hem mede naar
binnen geloopen en met een scheermes, dat
zij uit haar zak haalde op den portier toe
gesprongen. De agent greep haar arm. doch
kon niet verhinderen dat de aangevallene
een diepe snede in de rechterwang kreeg. De
man werd naar het Ziekenhuis aan den Cool-
singel gebracht, waar hij verbonden werd.
De vrouw is in het bureau Oppert opgeslo
ten. Bij haar verhoor heeft zij verklaard, dat
zij den portier, die zich „een mooie man"
noemde den neus had willen afsnijden.
De AJ.C.'ers aan hei gr af van hun leider, Marina* Hansen.
Georg Hermann
Als ree dezelfde wreede middelen, die tce
gebruiken om menschen mee te dooden, op
dieren toepasten, zouden ze allang algemeen
veracht en wettelijk verboden zijn.
'Eenige hoogleeraren in de oog
heelkunde hebben verklaard, dat
de groene schoolborden waarop
met geel krijt in sommige scho
len wordt geschreven niet zoo
gewenscht zijn als dof zwarte
borden en wit krijt).
Indertijd toen ik op school was,
(Bitter lang geleé is dat)
Was de kleur van krijt en schoolbord
Nooit een kwestie voor debat.
Als mijn meester op wou schrijven
Wat hem na lag aan het hart.
Als hij 't zwart op wit wou geven
Nou, dan gaf hij 't wit op zwart.
Krijt was krijt en dat moet wit zijn,
Zwart het schoolbord, als de nacht,
En aan andre mogelijkheden
Werd eenvoudig niet gedacht.
Het gebeurde, moet ik zeggen,
Dat voor enklen in mijn klas,
Wat er op het bord gezet werd
Niet volkomen duidelijk was:
Maar ik moet dan ook vermelden,
Dit betreurenswaardig feit
Kon niet worden toegeschreven
Aan de kleur van bord en krijt.
Sedert ls er kleur gekomen
In ons zwart-en-wit bestaan.
Met die richting zijn de scholen
Vooruitstrevend meegegaan.
En de meester schrijft zijn sommen,
Als hij voor de klasse staat.
Op de groene kleur der hope
Met de gele kleur der haat.
Neen, ik kan me wel begrijpen,
Dat de arts en kindervriend
Van die kleurencombinatie
Niet zoo bijster zijn gediend.
't Is te erg als 't in de wereld
Door de kleur van krijt en bord,
Nu al aan dt arme schooljeugd
Groen en geel voor d'oogen wordt.
P. GASUS.
Lord Birkenhead, van wiens overlijden, op
acht en vijftig-jarig en leeftijd, wij gisteren
melding maakten.
AANBEVELINGSLIJST
RECHTERBENOEMING.
In aansluiting op het beridht op de tweede
pagina van het tweede blad. onder stads
nieuws. aangaande aanbevelingslijst voor een
rechtersbenoeming bij de Haariemsche Recht
bank, kunnen wij nog het volgende mede-
deelen:
Mr. C. J. de Vries, advocaat en rechter-
plaatsvervanger in de Rechtbank te 's Gra-
venhage is met het lot afgevallen.
ERNSTIG VLIEGONGELUK
ENGELAND.
IN
TWEE MILITAIRE VLIEGERS GEDOOD.
EEN GEWONDE.
LONDEN, 30 September (VD.) Drie
„Bulldog"-machines die heden te Arundel
(Essex) dicht op elkaar, in een dikken mist
vlogen, zijn ln aanraking gekomen met een
groep boomen aan de heuvelzijde en neerge
stort.
Luitenant-vlieger Gerald Armstrong, be
stuurder van een der machines, werd op slag
gedood. Sergeant-vlieger Birkishaw, bestuur
der van de tweede machine is later aan de
bekomen verwondingen overleden, terwijl de
officier vlieger Geoffrey Paws, de bestuurder
van het derde toestel, licht gewond werd.
Er bevonden zich geen passagiers in de toe
stellen.
STAKING TE LA CORUNHA
OPGEHEVEN.
MADRID, 30 Sept. (V.D.) Te La Com na
hebben de stakende arbeiders het werk in zijn
geheelen omvang hervat. De staat van beleg
ls opgeheven,
Het Belangrijkste
Wordt het leven goedkooper? Een enquête,
die belangrijke resultaten opleverde.
(Ie blad, le pag.)
De roofmoord te Rotterdam.
(3e blad, 2e pag.)
De Hembrug weer aangevaren.
(le blad, 2e pag.)
De moord te Waddlnxveen.
(le blad, 2e pag.X
De nieuwe Oostenrijksche regeering.
(2e blad, le pag.)
Opzienbarende redevoeringen van Briand en
Curtius te Genève.
(2e blad, le pag.)
Raadsvergadering in Velsen,
(4e blad, 2e pag.*
ARTIKELEN
R. P.: Een Doode.
(le blad, le pag.)
D. Zijlstra: Een toonderlifke reis Molen van
van Piet Moulin Rouge. Slot
(4e blad, le pag.)
Mr. B. dc Jong van Beek en Donk: Uit de He
Volkenbondsvergadering.
(4e blad, 2e pag.)
Intimus: Tweede Kamer.
(3e blad, 2e pag.)
Bep Otten-, Langs de Straat: Hollywood in
miniatuur. De eerste....
(2e blad, le pag.)
(Voor de laatste berichten zie men de 2e pag
van het le blad).
HAARLEM, I October.
Een Doode
De Engelsche romanschrijver en journalist
William Pett Rldge ls te Chls'.ehurst gestor
ven, 71 jaar oud. Sommigen herinneren zich
misschien wel vagelijk zijn naam. Hij was.
een tijd lang, een beroemd man. Niemand
kon zoo pittig als hU het Londensche volks
leven beschrijven, niemand kende het ka
rakter en het dialect van den „cockney" be
ter. HIJ doolde door Wapping, Rother-
hithe en Limehouse, hU kende leder steegje
van het East End en talloozen van zUn be
woners. HU schreef over hen in de kranten,
en in zUn romans. Pett Rldge was een noest
en constant werker. Elk Jaar publiceerde hU
een nieuwen roman. Sommige werden ver
kocht in vele duizenden exemplaren. De crl-
tiek wits hem welgezind. Engeland, dat kies
keurig Ls ten aanzien van humor, savoureer
de de zUne. HU lachte om de cockneys, maar
ook met hen. HU kon soms wrang zUn, maar
hU begreep hun leed.
ZUn roem steeg. De een of andere criticus
proclameerde hem tot den modernen
Dickens. Het sloeg in, werd overgenomen en
herhaald bU velerlei gelegenheden. Maar
het was niet waar. Dickens' werk leeft nog,
Dickens' faam schUnt altijd te zullen bhj-
ven. Pett Ridge's romans zUn dood. Tallco.se
menschen moeten uit zUn eigen doodsbericht
met verwondering bemerkt hebben, dat hU
tot dien datum nog steeds leefde. Nog veel
meer menschen moeten uit dit doodsb richt
voor het eerst vernomen hebben, dat er een
auteur van den naam Pett Ridge bestaan
had, die eenmaal beroemd was en de mo
derne Dickens genoemd werd.
Vécl weet ik ook niet van hem, want rijn
grootste roem viel ook voor mUn tU<?. maar
ik heb enkele dingen van hem gelezen, en
zUn humor was zoo wrang soms en zoo door
leefd. dat het je pUn deed. en Je voelde heg»-
veel hU geleden moest hebben. Jarenlang was
hij zenuwziek. HU had ook. vele jaren ge
leden. zelf in dc armste achterbuurten van
Londen een klein ziekenhuis gesticht, waar
do zieke kinderen van de allerarmsten ver
pleegd werden. HU streed den strUd om den
ergsten nood te lenigen, vocht ongetwUfeld
tegen een hopelooze overmacht. Want ik ken
de „slums" van Londen ook een beetje, en
kan mij eenige voorstelling van zUn werk
maken. De slums zUn verschrikkelUk. ook nu
nog. hetgeen voor de meeste Hollanders heel
moeilUk aanvaardbaar is, want een Engelsch
man ls voor hem een strakke meneer, in een
keurig pak, met een bevroren gezicht en
vooral erg goeie man leren. ZU kunnen zich
nooit goed voorstellen dat er ln Engeland
paupers zUn, bU duizenden en duizenden
in verhouding veel en veel meer dan bij ons.
Armsten der armen, in vodden gekleed, en
met morsige, verwaarloosde kinderen, die
haveloos en ongewasschen op bloote voeten
door vieze, berookte achterbuurten dwalen,
cn zelfs nooit naar vacantlekolonies gaan.
Maar het ls toch zoo.
Pett Ridge heeft tegen die toestanden
trachten te strUdcn. Ik weet alleen dat
geen détails. Maar u moet niet mecnen dat
Vincent van Gogh de eenige kunstenaar ter
wereld was, die in twee richtingen naar de
schoonheid zochtéen in de directe uitin
gen van zUn kunst, de andere in pogingen,
het levensleed van medemenschen te ver
zachten.
Er zUn er meer geweest. Er zUn nog veel
meer levens van even groote tragiek als dat
van Van Gogh geweest. Zooals dat van Wil
liam Pett Rldge.
De Engelsche pers wUdt nu artikelen aan
hem, en somt daarin, tameUjk kinderachtig,
oude anecdotes en staaltjes van zUn humor
op. Dat hU den roem heeft gekend en ver-
