BUITENLAND HET WITBOEK OVER PALESTINA. LETTEREN EN KUNST „De jonge man en het huwelijk" AGENDA. Stotzuigeihuis MAEklthS Alle merken Stofzuigers MUZIEK HAARLEM'S DAGBLAD WOENSDAG 22 OCTOBER 1930 VIF.PDE BLAD Weizmann en Lord Melchett afgetreden. De moeilijkheden der Engelsche regeering en de critiek der pers. Groote tegenstellingen die overbrugd moeten worden. Verbittering en nog eens verbittering. HET BELANGRIJKSTE NIEUWS. Reeds in een gedeelte van de oplaag van gisteren namen wij een uittreksel op van het Engelsche rapport over den toestand in Pa- Irstina. Dit witboek zie thans ook elders in dit nummer onder de rubriek (Reeds in een deel van de vorige oplage opgenomen) heeft groote beroering gewekt en onder an deren tot gevolg gehad, dat Dr. Weizmann aftreedt als ieider van de Zionistische orga nisatie. Dit ontslag is spontaan genomen al protest. Lord Melchett trad daarna af als voorzitter van het bestuur van het Jooüsch Agentschap en als voorzitter van de poli tieke commissie. In den brief, waarin lord Melchett van zijn aftreden aan dr. Weizmann mededeeling doet, zegt hij o.a., dat de adviezen, gegeven toen de premier raad inwon, angstvallig zijn genegeerd, hij spreekt van de bespottelijke caricatuur van het mandaat in het regee- ringsdocument als een beleediging aan het Joodsche intellect en een opzettelijk affront aan het adres der mandatencommissie. De „Daily Herald" heeft, evenals de andere bladen stelling genomen tegen het witboek en schrijft onder anderen: De regeering is gebonden door het man daat en door haar eigen beloften om zoowel de vestiging van het Joodsch nationaal tehuis te verzekeren als de handhaving der rechten van de Arabische inwoners van Pa lestina. De vestiging van Joden in Palestina mag niet beteekenen dat de Arabieren wor den verdreven of aan de Joden worden on derworpen. Hierdoor en door de economische omstandigheden is het onvermijdelijk dat de Joodsche immigratie zoowel in omvang als in tempo wordt beperkt." De „Times" veronderstelt, dat niet slechts de Joden maar ook de extremistische Ara bieren zullen protesteeren, aangezien zij van het mandaat een doode letter willen maken. Het blad meent echter, dat de gerechtvaar digde Arabische belangen niet méér worden bedreigd dan de gerechtvaardigde Zionisti sche belangen. De „Manchester Guardian" oefent critiek op de houding der Britsche regeering voor zoover de vestiging van een Joodsch natio naal huis door die houding wordt tegenge gaan en 't blad betreurt t aftreden vanWeiz- mann. De proefneming, die op wetgevend gebied wordt voorgesteld, heeft de instemming van het blad en het zegt dat de wijze van verkie zing voor den wetgevenden raad zetels verze kert aan de minderheidsgroepenJoden en Christenen. In ieder geval is deze kwestie uiterst moei lijk. Het komt er tenslotte op aan de geheele bevolking van „het heilige land" als Palesti- nensers te behandelen, zonder onderscheid van ras en geloof. Dit is de eenige manier om onder het mandaat welvaart en vrede te krijgen. Die politiek echter eischt de mede werking van twee elkander zeer tegenge stelde rassen, medewerking van hen, die door onderlinge tweedracht en felle onlus ten ver van elkander zijn verwijderd. L. A. Engeland. Snowden op zün best. Alles wat vrijhandelaar is toont zich door Snowden's strijdrede tegen bescherming uitermate in zijn nopjes Geen wonder, de vrijhandel was den laatsten tijd ten gevolge van de werkloosheid, in ietwat in verdedigen de positie gedreven. Het afslaan der aanval len, aldus de N.R.Ct., geschiedde ook al niet met de noodige kracht. Snowden heeft zich. in volle wapenrusting aanvallend, in den strijd geworpen en dit zal op menigeen wel een bemoedigenden invloed hebben. r>engenen die in bescherming een panacee tegen alle Britsche euvelen beweren te zien, ondanks het feit. dat de moeilijkhe den in beschermende landen niet minder erg zijn. dan hier. antwoordt Snowden. met de aardige vergelijking dat geen kaalhoofdige zich door een kaalhoofdlgen barbier een mid del tegen kaalhoofdigheid laat aansmeren. België. Het r>i"uwe stri/dtooneel van Madame Hanau. De Brusselsche correspondent van het Hbl. schrijft: Zooals onze lezers weten heeft mevrouw Mar the Hanau. de directrice van ..La Gazette du Franc" einde September van de algemee- ne vergadering harer schuldeischers in Frankrijk het accoord tot .voorkoming van faillissement verkregen. Het tekort beliep 46.500.000 francs. Mevrouw Hanau stelde voor het volle bedrag harer schulden terug te betalen binnen een termijn van vier jaren, wat door de schuldeischers bijna met eenpa righeid van stemmen aangenomen werd. Een groote bank zou. zoo werd beloofd, borg blij ven voor de verbintenissen van mevr. Hanau. De T.ibre Belvimie" meent te weten dat de bed bank de Belgische „Banque Euro- péenne pour lé Commerce et l'lndustrie" zou zijn, een splinternieuwe bank te Brussel op i September 1930 opgericht door drie maat schappijen (één Fransche en twee Belgische), twee administrateurs van maatschappijen, een bankier en een gepensionneerd generaal- majoor. Over de verhouding van die bank tot mevr. Hanau vertelt de Libre Belgique" in het kort het volgende: dat de Fransche maatschappij bij de stichting vertegenwoordigd was door den heer Edouard Arnaud, die in de zaak van de „Gazet-te du Franc" de strooman van me vrouw Hanau was. Een der Belgische oprich ters zou zijn de directeur van het Antwerp- sche dagblad „Neptune", dat- in de handeis- en.zeevaartwereld zieer verspreid is. Het kapitaal werd vastgesteld op drie mil- lioen francs en met 20 procent volgestort. Met die 600.000 Belgische francs verleende de Banque Européenne haar waarborg voor de terugbetaling van 46.500.000 Fransche francs, dei mevr. Hanau schuldig was. Na drie weken werd het maatschappelijk kapitaal met zeven millioen fres. verhoogd en die verhooging werd nogmaals ingeschreven door den direc teur van „Neptune". Die tien millioen moeten altijd volgens de Libre Belgique dienen om mevr. Hanau in staat te stellen aan haar schuldeischers een eerste terugbetaling van 20 percent te doen. Het is dus op het Belgi sche publiek dat mevr. Hanau rekent om hare schuldeischers te betalen. De .Libre Belgique" zegt dat omstreeks denzelfden tijd de flnancieele rubriek van „le Neptune" uit gebreid wordt en een heftige campagne aan gevangen heeft tegen de financieele oligar chie. terwijl in het Fransche blad „Forces", orgaan van M. Hanau, in ongeveer dezelfde termen eenzelfde campagne aanvangt. Ook wordt aangekondigd dat voor het einde van het jaar het kapitaal van de Banque Euro péenne tot 50.000.000 fres zal opgevoerd wor den een bedrag dat ongeveer gelijk staat met de door mevr. Hanau verschuldigde som. De ..Libre Belgique" besluit met te zeggen dat- 't dus wel vast staat, dat mevr. Hanau in Bel gië een groep financiers en persmannen ge vonden heeft om door de Belgische kapita len de noodige bedragen te doen voorschie ten om de Fransche spaarders terug te be talen. Het blad protesteert heftig tegen het optreden van het Antwerpsch orgaan „Nep tune" en eindigt met te zeggen dat het Bel gische publiek moet beschermd worden tegen de handelingen van mevr. Hanau en hare trawanten. Italië. De koning van Italië naar Palestina? JERUZALEM. 21 Oct. (ReirtCTl. Hier loopt het gerucht dat de koning van Italië voor nemens is. een pelgrimstocht naar Palestina te doen en Kerstmis te Jeruzalem door te brengen- Duitschland. Een nieuwe rede van dr. Schacht. Dr. Schacht heeft Maandagavond in een rede voor 6000 leden van de Foreign Policy Association alhier over de uitvloeisels van het verdrag van Young o.a. gezegd: „Het vraagstuk van de jaarlijksche beta lingen zal in korten tijd als een der ernstig ste sociale problemen beschouwd worden, om dat de Duitsche arbeider begint in te zien dat de herstelbetalingen zijn levensstand aard zeer ernstig benadeelen. Andere landen moeten Dultschlan-d een grooter aandeel in den wereldhandel afstaan. Leeningen en cre- dieten kunnen het probleem niet oplossen, omdat Duitschland onder alle omstandighe den de vorderingen van zijn particuliere geldschieters zal erkennen, waardoor de vor deringen van politieke geldschieters minder veilig zullen worden. Er bestaat echter een mogelijkheid tot een vreedzame oplossing zonder ontwrichting van het oeconomische leven op de wereld markt en deze is In die bepalingen van het plan-Young gegeven, waarbij de speciale commissie van de Bank voor Internationale Betalingen bijeengeroepen kan worden, zon der dat een onmiddellijke staking van beta lingen daarmee annex gaat. Ten slotte kan Duitschland niet meer doen dan de wereld en zijn schuldeischers naar waarheid over zijn toestand inlichten. Een antwoord aan Hervé. HAMBURG, 21 Oct. (WH.) De eerste leider van den Stahlhelmbond heeft op een groote betooging van de afdeeling Hamburg de gelegenheid aangegrepen om op de beken de uitnoodiging van Hervé te antwoorden. Hij zeide oa. dat het voorstel van een tegen stander om den toestand eens goed onder de oogen te willen zien en naar een Duitsch- Fransche overeenkomst te streven iets is, waarvan wij ernstig nota nemen. Wij zijn echter niet bereid op een enkele „voorjaars zwaluw" te antwoorden. Wij willen overleggen wat wij zullen doen. Maar wanneer de wereld tot begrip komt van den waanzin van de vredesverdragen en als zij bereid is om Duitschland's recht om te leven te erkennen, dan zijn wij bereid met deze wereld te pra ten. Dan kan in plaats van de vroegere leuze: „Proletariërs van alle landen vereenigt u", een beter en krachtiger woord klinken: „Oorlogssoldaten van alle landen, sluit u aaneen en brengt orde in deze zieke wereld!" Wij zullen gaarne met deze strijders sa menkomen. HET TOONEEL TE AMSTERDAM EMIL JANNINGS IN „GESCHaFT 1ST GESCHaFT". Een acteur, dien ik na afloop der voorstel ling van „Geschaft 1st Geschaft" in den stadsschouwburg te Amsterdam sprak, uitte zijn bewondering voor het spel van Emil Jannings in het enkele woord: „geweldig!" Dat ééne woord drukt ook volkomen mijn meening over Emil Jannings uit. Zijn spel is eer grof dan fijn, het ontroert niet door in nigheid, maar het imponeert door zijn kracht, het is forsch, groot van proportie, elementair, in één woord het is: geweldig! Velen zullen zich Francois Lechat, den parvenu en bruten zakenman, die over lijken gaat om millioenen te verdienen en zelfs nog zaken kan doen, als hem het liefste, wat hij bezit zijn zoon is ontvallen, nog wel van Hubert La Roche herinneren. Er is een zeer groot verschil tusschen den Lechat van Jannings en La Roche. La Roche was de ..tij- gerkat", bewegelijk, druk geraffineerd en hij b':?f volkomen Franschman, ook als de „rarvenu",. Jannings geeft voornamelijk de „pro leet", blijft ook als millionnair de ruwe man van de straat, is log en zwaar, meer buffel dan kat. Dat hij een zeldzaam sterk acteur is, men ziet het voortdurend, maar toch bleef hij als Lechat onder La Roche. Het stuk van Mirbau werd in deze voorstelling volkomen Duitsch! Emil Jannings was de Duitsche Schieber, de Berlijner! Op het ko misch accent werd in deze Duitsche voor stelling sterk den nadruk gelegd, zoodat om dezen Lechat veel meer gelachen werd dan om den vroegere dien ik gezien heb. Emil Jannings speelt dat komische prach tig breed uit. Het is volkomen menschelijk, doch het staat op een heel ander plan dan van La Roche. Het spel is als Lechat zonder scrupules. Het mist den fijnen toets men geniet er niet van met innerlijke pret, dit komische spel is zoo nadrukkelijk, zoo forsch. dat niets je ontgaat! Wij naderen de Duitsche Posse, maar toch dit dient erkend blijft het volkomen menschelijk! Want ook deze Lechat lééft van zijn voetzo len tot zijn haarwortels. En in sommige mo menten zooals in zijn plotselinge veran derde houding tegen zijn ondergeschikten voelt men de geweldige kracht en het enorme kunnen van dezen acteur. In de scènes met- zijn tegen? tan dors ook niet dat fijne gedetailleerde van La Roche! Het tooneel bijvoorbeeld tusschen Lechat en den markies, die volkomen in de macht is van den parvenu, maakte intertijd in de Hollandsche vertooning van La Roche en Chrispijn veel sterker indruk. Het werd een spel van kat en muis dat meelij opwekte met de zwakke partij! Bij Jannings cn Stahl Nachbauer was daar geen sprake van! Jan nings domineerde hier zwaar en breed en wij misten de fijne de'ailleering! Hij schr'-t niet terug voor grove effecten, die meer in de klucht thuishooren dan in een karakter komedie zooals het aanbieden van kleine „GeschaftsJigaren" aan zijn bezoekers en het zelf opsteken van een dikke, groote ..BLs- marek" lit welke effecten men telkens den filmacteur herkent. In het derde bedrijf, wanneer het verd-iet hem overmeestert, had Jannings onvergete lijke momenten. Hij gaf het elomentaire dier-mensch zooals ook Louis Bouwmeester dat kon doen grootsch en overweldigend. In zijn woedeaanval tegen zijn dochter. die weigert met den jongen markies te trou wen naar mijn smaak té geweldig, maar in het stottafereel ging Jannings ver boven zijn voorganger uit! In zijn krankzinnige smart ovcf den dood van zijn zoon werd Jannings grootsch, en het tooneel. waarin hij zich nog eenmaal bcheerschend zijn zaken afdoet, voordat hij naar den doode toe gaat. speelde hij met een meesterschap, als alleen maar de werkelijk grooten het ver mogen. Dat was In waarheid overweldigend. Naast Jannings moet onmiddellijk Har.sl Niese worden genoemd! Welk een actrice is deze „Wienerln"! Ondanks een zeer lastige verkoudheid ging geen accent van het woord en geen detail van het spel verloren! Prach tig gaf zij de burgerlijke vrouw, die zich in haar rijkdom misplaatst en ongelukkig voelt. Het klein en onbeholpen neerzitten tegen over den markies in III was een staaltje van zeer suggestief spel en het eenige waarlijk ontroerende moment van den avond was het afscheid van mevrouw Lechat van haar dochter! Deze dochter werd wel heel zuiver gespeeld door Edith Robbers, maar het spel bleef op de groote momenten vooral naast artlsten van de kracht van Jannings en Hansi Niese wat klein van poportie. André Mattoni een bekend filmacteur, naar men mij ver telde was uit--lekend als de verwende rijkelul's zoon, die in de Parijsche kringen van de jockey-club verkeert. Ernst Stahl Nachbaur, dien wij ons herinneren van de Tournee met Tllla Durieux, toonde ook nu weer in de rol van den markies een fijn karakterspeier te zijn. Zijn regie vond ik vat te veel op het grove ingesteld, wat wel het meest uitkwam in het tooneel tusschen Fink en Krug. de twee schurkachtige directeuren, dat veel te sterk naar het komische werd gespeeld. Het publiek, dat Jannings bij zijn eerste opkomen met warm applaus begroet had, bleef na I en n vrij kalm. maar bracht den grooten acteur na zijn schitterend gespeelde slotscène een enthousiaste oratie. Toen Hansi Niese aan het eind verscheen, klonken er bravo's. wat teekenend was voor den in druk. die deze Wecnrche actrice op het Am- sterdamsche publiek had gemaakt. J. B. SCHUIL- INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cts. per regel Morgen 8.15 uur precies NOORDERKERK Lezing: WOENSDAG 22 OCTOBER Concertgebouw: Ledenconcert H. O. V. So list Heinz Tobi (bariton) 8.15 uur. Schouwburg Jansweg: De Vereenigde Schouwspelers met „Vlammende Jeugd". 8.15 uur. Stadsschouwburg: K. V. Het Nederl. Too neel. „Storm in een glas water." 8 uur. Palace: „Hallo, hier Hilversum. Holland", en „De Tijger van Berlijn". Variété: The 4 Argos (Sport-act), 2.30 en 8.15 uur. Luxor Theater: .De nacht na het verraad" en „Gek op blondjes". Tooneel: M. Hansen (de man zonder zenuwen). 2.30 en 8 uur. Rembrandt Theater: „Het tiende gebod". Tooneel: Gus Raglus Comp. 2.30, 7 en 9.15 uur. DONDERDAG 23 OCTOBER. Groote Kerk: Orgelbespeling 34 uur. Stadsschouwburg: Senta Maria, pantomime- danseres, 8 uur. Remonstrantenhuis (Wilhelminastraat 22) Ver. v. Spiritisten „Harmonia". séance, 8 uur Noorderkerk (Velserst-raat)Lezing mr. A. de Graaf. 8.15 uur. Bioscoopvoorstellingen. Haarlemmermeer: Raadsvergade ring, 2 uur nam. INGEZONDEN MEDEDEELINGEN 60 Cts. per regel Barteljorisstr. 16 Tel. No. 10756 NUT VAN HET ALGEMEEN. HENRI DEKKING. Henri Dekking was gisteren de declamator op het „Nut", dat wil dus zeggen, een volle zaal en een aandachtig gehoor. Er is Iets verheugends Sn deze blijvende populariteit van Dekking. Wan: Dekking is een artist, die nooit tot het publiek Is afgedaald. Hij kiest zijn repertoire uit de beste en zeker nie: de ..gemakkelijkste" werken der moderne dramatische litteratuur en in de keuze van zijn stukken herkennen wij reeds den kunste naar van eruditie en fijnen smaak. Hij bracht ons E-.i:nond Rostand. Maeter linck, Hauptmann, Heyermans. Ibsen, Bjorn- s terne JBJörnson, Schnüzler, Unger. Raynal en Shaw en thans is hij met „De Burgera van Calais" gekomen, een drama van Georg Kaiser, een der belangrijkste figuren onder de moderne Duitsche schrijvers. Kaiser heeft in zijn drama de bekende geschiedenis van de Zes burgers van Calais die in 1347 zich opofferden door barrevoets on in het boetekleed met den strop om den hals zich uit te leveren aan den Koning van Engeland om daardoor hun stad van den ondergang te redden gedramatiseerd. De hoofdfiguur van het drama is Eustache de St. Pierre, die het offer op ztch zelf niet alleen voldoende vindt, maar die wil. dat men het vol vreugde, ln volkomen zekerheid brengt» Want nadat zich zeven burgers hebben aan gemeld om zich ten doode te wijden en er dus één in het leven zal blijven is niet bij allen meer de vaste wil de daad om de daad te volvoeren! En zonder dat heeft het offer volgens Eustache de St. Pierre geen waarde! liy de grootste van allen kiest der. vrijwillige» dood boven het leven en maakt daarmee den weg tot het offer voor de anderen vrij! Doch op het. oogenblik, wanneer de zes burgers zich klaar maken den tocht, naar buiten to aanvaarden,dringen deEngelschende stad bin nen en brengen de tijding, dat de koning van zijn barbnarschen elsch heeft afgezien, om dat- der Koningin dien nacht een zoon is ge boren. In de kerk van Calais voor het altaar wil de koning God danken voor dit geluk! Zwijgend Uilen de zes burgers de baar. waar op Eustache de St.-Pierre is uitgestrekt, op hun schouders en dragen den doode naar do kerk. Hoog heffen zij hem boven zich uit en leggen hem neer op het altaar, opdat de ko ning als hij is binnengetreden zal knie len voor den grootsten burger van Calais. Dekking had zich met de voordracht van De Burgers van Calais geen gemakkelijke en geen dankbare taak gesteld. Het drama vraagt tooneel. De spanning, die er heerscht or.der het volk in de stad. Is een der sterke elementen in dit werk! In een opvoering zien wij die spanning, leven wij haar mee! BIJ declamatie echter valt zij geheel weg. De declamator vertelt er van maar w U beleven, wij ondergaan de span ning niet'. Wij missen bij de voordracht de reactie van het woord op de omgeving! Hot werk wordt bij enkel declamatie te kaa! Ook leek het mij toe. dat de sobere voordracht van Dekking zich voor dit soort werk niet het beste eigent. Er waren ongetwijfeld prachtfge momenten zooals het telkens herhaald „ik ben be reid!" aan het eind van het eerste bedrijf cn het imponeerende slot, waar Dekking ons door zijn suggestieve voordracht den stoet der naar do kerk optrekkende burgers, hoog geheven de doodenbaar voor oogen tooverde maar als geheel bleef het te mat voor een drama, dat in een belegerde stad vol rade- looze burgers speelt. Misschien dat de voor dracht sterker en bezrelder wordt, wanneer Dekking zijn tekst nog meer beheerscht het was gisteren een première en hij vol komen in dit nieuwe werk gegroeid is! Dat hij ons met dit hoogstaande werk een der belangrijkste drama's van de moderne Duit sche litteratuur in kennis heeft gebracht, daan-oor hebben wij Dekking dankbaar te zijn. Na de pauze droeg hij Socrates indrukwek kende laatste toespraak voor en tot slot de aller-amusantstc schoolhumoreske „In 't Cha- chot", twee voordrachten welke wij indertijd ook van hem bij de vereeniging Mercurlus mochten hooren „en waarmee hij ook nu weer een zeer groot succes behaalde. Vooral de typeering van den rector zoowel in stem als in mimiek was kostelijk. En de be zielde voordracht van Socrates' toespraak, maakte ook nu weer een grooten indruk. Met een zeer warm applaus dankte het publiek den kunstenaar voor wat hij dezen avond op nieuw had gegeven. J. B. SCHUIL. EERSTE KAMERMUZIEKAVOND DER AFD. HAARLEM VAN DE M. t. B. d. T. Nathan Mllsteln en Jacob Gimpel: twee kunstenaars dl primo cartello, en, al trad alleen de eerste solistisch op. twee gelijk waardige partners. Dat werd niet alleen duidelijk uit het boven alleen lof verheven samenspel Ln Brahms d min. sonate: dat bleek ook uit de „begeleidingen" der solonummers, die in de modernen werken als van Dohnanyl, da Fa 11a en Rimsky Korsakow nog wat meer zijn dan simpele accompagnemenien en zelfs een integreerend, met allerlei pianistische en muzikale finesses doorweven bestanddeel van eht geheel vormen. Zonder een mede werking als die van zijn partner Jacob Gim- pel had de indruk van Nathan Mllstein's niet zóó groot, zóó volkomen kunnen zijn als hij nu in werkelijkheid was, maar zonder de on- geloofelijke virtuositeit en veelzijdige muzi kaliteit van hem zelf natuurlijk ook niet. Allermerkwaardigst is Minstein's stijlgevoel en daarbij zUn technische en muzikaal aanpas singsvermogen zijn artistieke natuur vertoont in elk volgend werk een andere, een nieuwe hysionomie. Hoor hem de klassieken spelen: Corelii's La Folla breed opgezet als een Ciacconna, ln alle variaties nieuwe spanning brengend, die culmineert in de geweldig ge speelde cadens; Bach's Preludium en Ga votte uit de E-dur Suite eenvoudig en open, streng rythmisch en van kristallen helder heid. Dan Brahms: zwaar geladen van inge houden passie, duister soms. doch zonder èén enkele vertroebeling; een meesterlijke voor dracht van beiden, meesterlijk in muzikalen Over de Hudson wordt een geweldige brug gebouwd Links de montage der geweldige kabels, waar de reusachtige brug aan zal worden opgehangen. Op de foto rechts ziet men hoe de kabels van oever tot oever gespannen werden. De kosten van dit bouw werk, dat binnenkort voltooid zal zijn, worden op 260 millioen mark geschat.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1930 | | pagina 13