LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL
KOOT PIANO'S
MIGNONVLEUGELS
f950-
Scheepvaartberichten
SPORT EN SPEL
HAARLEM'S DAGBLAD
DINSDAG 28 OCTOBER 1930
VIERDE BLAD
ROTTERDAMSCH HOFSTAD-
TOONEEL.
„IK HEB EEN MENSCH GEDOOD."
„Ik heb een mensch gedood" is evenals
De Groote Reis Journey's End een anti-
oorlogsstuk. Sheriff, de Engelsche schrijver,
gaf de ellende van hen, die streden, Maurice
Rostand, de Franschman geeft het leed, van
hen die achterbleven.
In het tweede bedrijf van zijn stuk brengt
Rostand ons op de kamer van één der ge
vallenen. Daar in die kamer zien wij den va
der, de moeder en de verloofde allen
Duitschers en den vreemdeling, 'n Fransch
man. De vader klaagt zijn groote leed,
het leed, dat hem al jaren neerdrukt. „Hier
leefden wij gewoon als alle andere dagen, toen
hij stierf. Hij was alléén in die laatste oogen-
blikken, hij was alléén in die laatste minuut!
Wij weten niet, hoe hij gestorven is, wij weten
niets van die laatste minuut!"
„Dat is het groote leed van millioenen in
Europa", zegt de moeder zacht; en de
Franschman schreeuwt in wanhoop uit: „Zij
brengen ons naar de monumenten, waarop in
gulden letters aan een strijd wordt herinnerd
Hier, hier in deze kamers moesten wij ge
bracht worden! Hier zien wij wat de oorlog
heeft verwoest!"
En de moeder zegt: „Wij moeten over de
dooden heen. elkander de hand reiken!"
Het is om deze groote gedachte, om den
milden, waarlijk vredelievenden geest, die uit
het stuk van dezen Franschman spreekt, dat
„Ik heb een Mensch gedood" door duizen
den en duizenden vooral in Duitschland
en Frankrijk gezien moet worden. Het
is hierom ook, dat ik dit stuk lief heb, on
danks zijn fouten.
Een Franschman In het stuk enkel aan
geduid met „hij heeft aan het front een
Mensch gedood! Een Duitscherdus een
vijand! Maar voor den Franschman was deze
Duitscher geen vijand! Hij heeft den laat-
sten blik opgevangen van den man, dien hij
heeft gedood en die blik vervolgt hem dag
en nacht! Hij vindt geen rust meer en klaagt
zich zelf aan! Wat ook anderen mogen zeg
gen, voor hem staat het vast, dat hij gezon
digd heeft tegen het gebod van Christus:
„Gij zult niet doodslaan!"
De absolutie van den priester bij wien hij
biecht, bevrijdt hem niet van zijn schulden
last! Hij wil boete doen en naar Duitschland
gaan, naar de ouders van den Duitscher, dien
hij gedood heeft! Maar wanneer hij tegen
over hen staat, tegenover deze twee oude
menschen en de verloofde, die nog geheel
gebukt gaan onder het leed, dan durft hij
niet bekennen, dat hij de moordenaar is.
Den vader is het bijna niet mogelijk den
vreemdeling één van het ras. dat zijn zoon
doodde de hand te geven! Zijn haat tegen
de Franschen is te groot. Maar de moeder,
denkt aan de Fransche moeders, wier zonen
door -Duitschers gedood werden! Zij weet. dat
het leed van alle moeders even groot is en
zij spreekt dit milde woord: „Over de doo
den heen reiken wij elkander de hand!" De
vreemdeling, die bloemen strooide op het
graf van hun zoon en die dus een vriend van
hen moet zijn geweest, zal ook hun vriend
zijn! De jonge man, d!e met zóó groote lief
de spreekt over hun kind, zal zijn plaats aan
tafel innemen! Al sterker en sterker wordt
de bandIets terug geven van wat de ouders
verloren, is nu de taak van den man, die ge
dood heeft! Maar de verloofde met haar in
tuïtie van vrouw, voelt dat de vreemdeling
een geheim verbergt! En als hij den datum
van het sneuvelen van den geliefden doode
uitspreekt, wéét zij oók! Dan meent de
Franschman, dat hij niet langer blijven kan
en ontvlucht het huis! Doch als hij nog een
maal terug keert om afscheid te nemen, be
duidt het meisje hem, dat hij blijven moét!
Hij heeft den ouders hun rust terug geschon
ken. hij heeft de plaats van den doode in
genomen! Wanneer hij heenging zouden zij
voor de tweede maal een zoon verliezen! En
de Franschman blijft!
Dit stuk heeft een zoo diepen Indruk op
het publiek gemaakt, dat niemand in de
stampvolle zaal het waagde, de stilte door
applaus te verbreken! Het is altijd de groot
ste hulde, die men spelers en schrijver bren
gen kan! Tegenover dit groote oorlogsleed
past alleen de stilte! Maurice Rostand ver
dient voor dit waarlijk pacifistisch werk den
dank van alle Franschen en van hen, die eens
de „vijanden" waren. En dan schuiven wij de
bezwaren, die wij, als criticus tegen dit stuk
hebben, op zij en aanvaarden onmiddellijk
Rostand's tooneelspel. Dat het stuk nu en
dan sentimenteel en opzettelijk is, dat de
schrijver niet schroomt voor gemeenplaatsen,
dat wij zelfs nauwelijks kunnen gelooven aan
de groote liefde van de ouders voor den vreem
deling, die hun zoon in het leven nooit ge
kend heeft en zulks nooit zal kunnen mas-
keeren. wij hebben deze zwakheden opge
merkt, maar zij vallen alle weg bij de groote
idee. bij den geest van ware liefde, van
waarachtige menschenzin, dfa uit dit werk
spreekt! Hier Is een Franschman. die in
waarheid over de dooden heen den vijanden
van vroeger de hand reikt! Voor zoo'n ge
baar hebben wij eerbied en bewonderfng! De
eerbiedige stilte van het publiek paste vol
komen bij dit anti-oorlogsstuk.
De diepe indruk, dien „Ik heb een Mensch
gedood" gisteren maakte, was voor een groot
deel ook te danken aan de zeer mooie, stem
mingrijke opvoering, welke Het Rotter-
damsch—Hofstad Tooneel van dit stuk heeft
gegeven. In heel deze opvoering herkenden
wij aldoor de fijn-zinnige regie van Cor van
der Lugt Melsert, die het werk zeer zuiver
heeft aangevoeld en zijn intenties door de
spelers tot uitdrukking heeft weten te bren
gen. In de intieme sfeer van dit gezin was
aldoor de gestorvene aanwezig!
Jan van Ees was de vreemdeling, de man,
die gedood had! De rol lag van Ees bijzonder
goed en h!J heeft er iets ontroerends van
weten te maken! Hij droeg aldoor de schul
denlast, die als een obsessie voor hem werd,
met zich om! Prachtig was van hem dat
binnenkomen in de kamer en het staan
tegenover de ouders van den gevallene! En
hoe Indrukwekkend was daar ook de stem
ming en de houding van allen, van den vader,
sober en met warm gevoel gespeeld door
Louis van Gasteren, van de moeder, een milde
en zeer zuiver gespeelde innige figuur van
Dora Haus en van Angelica, de verloofde,
zeer sympathiek gehouden door Carla de
Ra et.
Het was vooral de sfeer, de stemming van
intimiteit, die in deze opvoering trof. Vier
menschen, die door éénzelfde leed en daar
door door één sterken band aan elkander
verbonden waren! Men zou wenschen, dat
Rostand's stuk door alle natlonalistisch-
voelende jonge menschen gezien enbe
grepen werd.
J. B. SCHUIL.
„DER BLAUE VOGEL".
HET NIEUWE PROGRAMMA EEN GROOTE
VOORUITGANG.
t~h>
Jushny.
Wanneer men alle fJederlandsche vertoo
ningen van Jushny's troep heeft gezien dan
zou men vóór gisterenavond geneigd zijn ge
weest te gelooven dat dit Russische gezel
schap langzamerhand onder West-Europee-
schen en Amerikaanschen invloed was ge
raakt. Een invloed die den zuiveren kunst
vorm niet ten goede was gekomen. Wanneer
wij echter ooit met vreugde hebben kunnen
vaststellen gedwaald te hebben, dan is het
nu! Zeker, de vogel heeft wel eens zijn tooi
verwisseld, maar hij is toch gebleven wat hij
was: 'een bonte boodschapper uit het rijk der
kleuren, en der glanzende fantasie.
Deze vertooning is geheel gelijkwaardig
aan de eerste opvoering in ons land en het is
lang niet makkelijk haar naar waarde te
schatten. Woorden zijn zoo armelijk naast
deze vurige kleuren, de zinnen zijn stug in
vergelijking met deze, heerlijke zwierigheid.
En wie zal de ontroering onder woorden
brengen die gewekt wordt door de vage me
lancholie en de mineurklanken der ernstige
fragmenten van dit programma?
Het mooiste van den avond was, dunkt ons,
het Russische modjtfne markttafereel.
Voor ons die de Russische taal niet ver
staan was deze schets als een manifesta
tie uiteen ons onbekende wereld, een intrige
loos spel een lied zonder woordenen toch
hoe veelzeggend was dit lied! Was het niet
alsof hier een bloedende wonde getoond
werd? Was het niet alsof er uit de noncha
lance van het gewoel op de markt, langzaam
aan als een sombere bloem een trage
die groeide? En was de laatste kreet van al
die menschen en de plotselinge styleering
van het gebaar niet een wonder van tooneel-
speelkunst? Ja, dit was „der Blaue Vogel"
van weleer!
Jushy heeft het
Amerikaansche
genre, dat aan jazz
en Amerika ansch
tempo deed denken,
gelukkig heelemaal
los gelaten. Wan
neer hij vroolijk-
heid wil verwekken,
wanneer hij wil zien
lachen, dan zwaait
hij den tooverstaf
en dan spuit er een
fontein van kleuren
dan bloeit er plot-
JK seling een wereld
vo1 gratie en lfefe-
lijkheid op, dan is
het of de zomerzon
nuschijnt, dan zijn er
glansplekken en dwarrelende bloembladeren.
O, dit alles is gezond en een beschaming voor
de bloedelooze pracht der pompeuze revues
met uitvindsels van den zieken geest des
tijds. Zaagt ge Jushny en de zijnen overigens
ooit beter parodieeren dan nu? Was dit Don-
kozakkenkoor niet onvergelijkelijk en als
caricatuur van een vermoordende scherp
te?
Jushny zelde ons dat men altijd moet blij
ven zoeken. Natuurlijk, doch het komt ons
voor dat de tijd van het experiment voorbij
is. Experimenten waren de pogingen van ver
leden jaar. Dit werk was rijp en weldoordacht
en legde getuigenis af van een zeer vasten
artistieken wil en een sterk geprononceerden
stijl. De Alkmaarsche kaasmarkt bijvoor
beeld, was de schilderachtige visie van een
Rus op een Hollandsch tafereel. Toch
„smaakten" zij werkelijk Hollandsch; de
blauwe ijle lucht, het strakke profiel van den
Alkmaarschen toren, de gang der lichamen
over het tooneel, waren specifiek voor onzen
aarden toch was dit ook heelemaal
karakteristiek voor Jushny en zijn menschen,
toch was dit de rijke pluimage van den
Russischen blauwen vogel....
Jushny als conferencier doet mij denken
aan Elisa's vlucht over de ijsschotsen. Hij
hakkelt opzettelijk, hij doet alsof hij van
woord op woord springt, en ieder woord een
glibberige schots is die telkens weg dreigt te
schieten. En die hortende stunteligheid is
betooverend.
Het publiek was buitensporig enthousiast,
maar de zaal was niet vol genoeg. Vanavond
weer ,3laue Vogel". Laat de schouwburg
Jansweg (die zoo uitermate geschikt is voor
dit genre) nu eens geheel bezet zijn. Zij is
werkelijk de moeite waard, deze demonstra
tie van verfijnden humor, vage melancholie
en veredelde sentimentaliteit. En dan.... is
dit niet het feest der schoonste kleuren?
L. A.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
HAARLEM ZIJL WEG 57
IN GROOTE VERSCHEIDENHEID VANAF
POST MET DE D.O. X.
Het Dornier vliegtuig D O. X zal op zijn
vlucht naar New-York, welke waarschijnlijk
ln November as. uit Friedrlchshafen zal
plaats vinden, gewone brieven met een maxi
mumgewicht van 20 gram en briefkaarten
meenemen. Verzending van paketten met de
vliegboot is uitgesloten. De kosten bedragen
per brief 6 M. en voor een briefkaart 4 M. De
gefrankeerde zendingen moeten in gewonen
briefomslag uiterlijk 8 November op het post
kantoor Friedrlchshafen aanwezig zijn. De
post wordt daar verzameld en langs gewonen
weg het vliegschip naar Lissabon nagezon
den. De briefomslag (buitenste) moet een op
schrift dragen luidende „DO X zending", de
binnenste enveloppe een opschrift luidende
„Mit Dornier Flugschiff DO X".
BOOTTOCHT VOOR LICHAMELIJK
GEBREKKIGE KINDEREN.
De Bootcommissie van de „Eerste-Hulp -
vereenlging „Snelverband" organiseert
Maandagavond 3 November as. in Restau
rant Brinkmann ten bate van den eerstvol
gend en boottocht voor lichamelijk gebrek
kige kinderen een kienavond voor de leden
en genoodigden om fraaie prijzen. Verschei
dene van deze prijzen zijn welwillend door
leden en niet-leden, sympathlseerend met
het doel, beschikbaar gesteld. Het orkest
„Orpheus". onder leiding van haar dirigent,
de heer H. Th. Llndenborn, zal zijn mede
werking verleenen.
UIT DE STAATSCOURANT.
ONDERSCHEIDINGEN.
Aan Jhr. mr. T. R. J. E. Stoop, secretaris
bij het kabinet der koningin te 's Gravenhage
ls verlof verleend tot het aannemen van het
vreemde eereteeken: commandeurskruis met
kroon van de orde van Adolf van Nassau van
Luxemburg.
Bij Kon. Besl. ls toegekend de zilveren eere
medaille der Oranje-Nassau-orde aan J. B.
van Heyst, meesterknecht te Tilburg; de bron
zen medaille aan J. J. van Weeren, voorbank
man te Leiden; G. L. de Groot, drukker te
Rotterdam; H. van den Heuvel te Vianen; A.
H. E. Truyens, drukker te Venlo.
LANDMACHT.
Op verzoek ls eervol ontslagen uit mili
tairen dienst de res. Ie luit. voor speciale
diensten J. Loos. van het Vrijw. Landstorm-
korps Motordienst.
GEVANGENISWEZEN.
Benoemd is tot lid van het college var. 1
regenten over de gevangenissen te Amsterdam j
jhr. mr. J. M. van Asch van Wijck, griffie:
bij het gerechtshof te Amsterdam.
DIRECTE BELASTINGEN.
De inspecteur deT dir. belastingen enz. F
A. H .v. Iersel, toegevoegd aan het hoofd van
de inspectie der dir. bel. te 's Gravenhage
le afd., Is verplaatst naar Schiedam en aan
gewezen als hoofd van de inspectie der dir.
bel enz. aldaar.
AUDIëNTIES.
De gewone audiëntie van den minister van
justitie zal Vrijdag 31 October a-s. niet plaats
hebben.
As. Vrijdag geen audiëntie door d«n minister
van Koloniën.
VALSCHE RIJKSDAALDERS TE AMSTER
DAM.
Wegens het te Amsterdam in omloop zijn
van valsche rijksdaalders is Maandag een
aantal politiebeambten, van elke sectie een,
op het hoofdbureu door de Valsche Geld-
centrale op de hoogte gebracht van de ver
schillende afwijkingen, waaraan het valsche
geld kan worden onderkend.
Gewapend met deze wetenschap zullen ge
noemde beambten heden op hun beurt tal
van winkeliers in de hoofdstad van deze ken-
teekenen in kennis stellen, op deze wijze
hoopt men de valsche geldstukken spoedig
aan de circulatie te onttrekken.
JONGETJE ONDFR GLOEIEND VET
GEKOMEN.
In een perceel in de Bloemstraat te Am
sterdam is Zondagnamiddag naar de Tel.
meldt, een jongetje van 1 jaar door gloeiend
vet getroffen. Het ventje kroop over den
grond toen zijn moeder de pan van het vuur
haalde. De vrouw viel met het noodlottige
gevolg, dat het ventje brandwonden kreeg.
Het is naar een der ziekenhuizen vervoerd.
FAILLISSEMENT VAN EEN
IIEILSBRIGADE.
De Haagsche rechtbank heeft Maandag het
faillissement uitgesproken van de Heilsbrigade,
gevestigd in de De Rlemerstraat 174, te Den
Haag.
FAILLISSEMENT „DE NIEUWE BOER-
HAAVE" INGETROKKEN.
De bij de Haagsche rechtbank aanhangige
faillissementsaanvraag van de N.V. „De
Nieuwe Boerhaave" is Maandagochtend door
den aanvrager ingetrokken, meldt het Hbld.
NIEUW STATION TE KROMMENIE.
Het door de Nederlandscne Spoorwegen
nieuw gebouwde station KrommenieAssen
delft zal, naar de N.R.C. bericht, 1 November
ln gebruik worden genomen. Onmiddellijk
zal dan worden begonnen met het afbreken
van het bestaande stationsgebouw en met
de 3 uitbreiding van het emplacement.
Het nieuwe, naar de elschen des tijds in
gerichte station bevat geen wachtkamers.
Deze zullen worden aangebracht op het ver
hoogde tweede perron, waarvan de bouw
dezer dagen zal worden aanbesteed.
INSPECTEUR-GENERAAL VAN IIET
NIJVERHEIDSONDERWIJS.
Op Donderdag 30 dezer zal de heer H. J.
de Groot, inspecteur-generaal van het Nijver
heidsonderwijs. ter gelegenheid van zijn af
scheid gehuldigd worden op een receptie in
het hotel „De Twee Steden", te 's-Graven
hage.
„DE NIEUWE BOERHAAVE".
Nadat Maandagochtend de faillissements
aanvraag van de N.V. De Nieuwe Boerhaave
was ingetrokken op grond van de omstandig
heid, dat de maatschappij Inmiddels de be
treffende vordering had betaald, is 's mid^
dags opnieuw voor een andere vordering het
faillissement van deze maatschappij aange
vraagd, meldt het Hb!d.
(Zie ook elders ln dit nummer).
Grljpskerk 26 October te Port Natal van
Rotterdam.
Kinderdijk 27 October 15 u. te Hamburg.
Pacifickust n. Rotterdam.
Kota Ba roe p. 27 October 1 8u. Ouessant,
Rotterdam n. Batavia.
Kedoe 27 October 13 u. te Suez, Batavia n.
Rotterdam.
Lochkairine 25 October v. Portland O.,
Pacifickust n. Rotterdam.
Maasdam 25 October n.m. v. Tampico, Rot
terdam n. New-Orleans.
Marnix van St. Aldegonde p. 25 October
Perlm, Amsterdam n. Batavia.
Melampus 26 October te Londen v. BatavJ^
via Amsterdam.
Poelau Roebia 25 October van Batavia n.
Amsterdam.
Poelau Tello 27 October te Batavia van
Amsterdam.
Randfonteln 27 October te Antwerpen ver
wacht. Batavia n. Rotterdam.
Slamat 30 October 10 u. te Marseille ver
wacht. Batavia n. Rotterdam.
Stadse ijk p. 27 October Beachy Head, Ran-
Sgoon n. Rotterdam.
Schiekerk 27 October te Genua, Rotterdam
n. Calcutta.
Salabangka 26 October v. TJllatJap naar
Amsterdam.
Ulysses 26 October 150 mijl West van Flores
La Romana n. Nantes en Amsterdam.
Zeelandla 27 October te Amsterdam van
Buenos Aires.
KRACHTSPORT
P. KRUIJER KAMPIOEN VAN NEDERLAND
2e KLASSE M R. GEWICHTHEFFEN
De Amsterdamsche
Uhletiek Club „Hercu-
cs" organiseerde Zater-
.ag 2e klasse kampioen
chappen van Neder
land gewichtheffen
voor alle afdeelinger.
n Zondag 26 October
vorstelwedstrijden om
enaelfden titel voor de
I ifdeellng Ex-veder-,
eder- en lichtgewicht.
Gewichtheffen afd
1 dergewicht. 2-handig
ukken, trekken en
sbooten. Vender'.oo,
„Hercules", Dorarech
50 55 82 1/2 K.G.,
Hercules" Dordrecht
P. Kruijer.
kampioen. Schreuder
55, 55, 80 K G. 2de prijs. Schaap, „Oympia
Utrecht 55, 57 1/2, 721/2 3e prijs.
Afdeeling lichtgewicht: K. Caffa K. D. O.
Den Haag 75. 80. 100 K G kampioen. J. Buis
H. K. V. Haarlem 62 1:2, 87 1/2. 90 2e prijs.
Hooft, „Olympia" Utrecht 60, 67 1.2, 90 K.G
3e prijs.
Afdeeling Midden gewicht: Kooi, SBB. Alk
maar 75. 72 1 2. 100 K.G. kampioen. Remeés
D.O K. Amsterdam. 67 1/2, 67 1.2. 95 K.G. 2«
prijs. Verhoef. „Olympia" Utrecht 671 2, 70,
90 K G. 3e prijs.
Afdeeling Midden B-gewlcht. P. Kruijer
H K. V. „Haarlem" 75, 65, 97 1/2 K.G. kam
pioen. J. Haarlem H. K. V. „Haarlem" 67 1 2.
72 1/2, 90 K.G. 2e prijs. Stroo „Hercules"
Amsterdam 67 1/2, 70. 95 3e prys.
Zwaargewicht 1 deelnemer: Vessles DOK.
Beverwijk 65, 75, 102 1/2 K.G. 2e prijs.
Extra vedergewicht 1 deelnemer: Groen
D.O.K. Amsterdam 55, 47 1/2. 62 1 2 K.G. Voor
dezen deelnemer zal de wedstrijdcommissie
moeten beslissen welke prijs zal moeten wor
den uitgereikt.
Worstelen. Extra vedergewicht: Carry, San-
dow Enschedé 0 strafpunten. kampioen. Zulle-
kom, Sandow Culemborg, 3 strafpunten 2de
prijs. Teders Hercules Amsterdam 6 Strafpun
ten 3de prijs.
Vedergewicht: Beydorf, Hercules, Amster
dam 3 strafpunten, kampioen. Brandjes D O K
Beverwijk 3 strafpunten 2e prijs. Kamlach,
Hercules, Amsterdam 6 strafpunten 3e prijs.
Lichtgewicht: Groeneveld D.O.K. Beverwijk
0 strafpunten, kampioen; Heus Achilles Tlcl,
3 strafpunten 2e prijs. Smit Sandow Enschedé
7 strafpunten 3e prijs.
WIELRIJDEN
NEDERLANDSCHE SUCCESSEN TE
BKESLAU.
Te Breslau wonnen In een wielerwedstrijd
tusscher. Nederland en Duitschland, waarin
voor Holland de gebroeders Van Kempen.
Pijnenburg en Braspenning uitkwamen, de
Nederlanders met 24 tegen 20 punten.
In de twee-uurskoppelwedstrijd won het
koppel Pijnenburg-Braspenning met 30 pun
ten op een afstand van 82.220 K M.
Rausch- Hurt gen 22 punten.
Op een ronde: Gcbr. Van Kempen 27 pun
ten. 4. Rleger-Kroschel 26 punten. 5. Engel-
Knappe 26 punten.
De andere koppels waren 2 tot 4 ronden
achter.
BILJARTEN.
OM DEN „HAARLEM-NOORD"-BEKER.
Op bezoek was .Benoorden het IJ" uit Am
sterdam. Kruyer (Ben. 't IJ) was niet op
dreef tegen v. Vliet en leed een groote neder
laag Toer. v. Vliet de 150 punten ln 50 beur
ten bij elkaar had. stond zijn partner pas op
79.
In de partij Speyer (Ben. 't IJ)Vos be
gonnen belden slecht. Vos herstelde zich het
eerst. Op de 17de beurt maakte hij een serie
van 30 en liep aanmerkelijk uit. Toen hij op
de 28ste beurt nog eens 34 scoorde was het
voor Speyer verkeken en op de 32ste beurt
maakte Vos met een fraaie elndserle van 29
uit. Speyer noteerde er 87.
Verheyde iH.-N.) volgde het voorbeeld van
zijn vorige clubgenooten en bracht den Am
sterdammer Bartels een nederlaag toe. I>ze
speelde dan ook ver beneden zijn kracht.
Aanvankelijk was Verheyde matig. Later had
hij een goede periode en scoorde achter
elkaar 26, 21, 5, 4 en 24! Nu was het voor
Bartels hopeloos. Toen Verheyde wat ver
slapte. haalde hij nog wat op; maar op de
37ste beurt had Verheyde de 250 bij elkaar.
Bartels noteerde er 152.
De uitslag was: „Benoorden het IJ" 318.
„Haarlem Noord" 600 caramboles.
(Reeds ln een deel van de vorige oplaag
opgenomen.)
CONGRES VAN DE HOOFD-
ARBEIDERS.
Wettelijke bescherming
gevraagd.
PROF. VERAART OVER DE C. A. O.
Zaterdagmiddag heeft het Verbond van
vakorganisaties van hoofdarbeiders in Ne
derland te 's-Gravenhage een congres voor
de rechtspositie der hoofdarbeiders gehou
den. waarop het woord hebben gevoerd de
heeren W. Drop en mr. P. J. Oud, leden der
Tweede Kamer en prof. dr. J. A. Veraart, oud
lid van dat lichaam. Er was groote belang
stelling.
WIJ ontleenen hierover aan het „Vad".
Het eerst hield de heer Drop een rede over
het concurrentiebeding en de Arbeid wet
Spr. zei dat de groep hoofdarbeiders zich
veel te lang en te bescheiden op den achter
grond heeft gehouden. Zij schenen bulten het
Bedrijfsleven te staan. Hun positie tegen
over den werkgever was van een patriarchale
vertrouwelijkheid. De hoofdarbeider bemoeide
zich niet met vakorganisatie enz. Het ls bij
dezen staat der dingen begrijpelijk, dat de
Wet van 13 Juli 1907 enkel de positie van den
handarbeider behartigde. (Wet op het ar
beidscontract 1907—09).
De hoofdarbeider behoort volgens spr. in
het gelid der andere arbeiders. Het Ls noodlg,
een afzonderlijk recht voor den hoofdarbei
der te scheppen. Het ls werkelijk bar. op
welke voorwaarden men hoofdarbeiders durft
vragen!
Spr. vraagt aandacht voor 3 belan "rijke
punten: den opzeggingstermijn: de doorbe
taling van loon by ziekte, ln welk opri-ht de
intellectueel geheel aan de goedheid van
zyn werkgever is overgeleverd; het concur
rentie beding.
Vervolpens sprak prof. Veraart.
Prof. Veraart begon met te zegcen, dat
men zich misschien wel heeft afgevr agd,
hoe. na de gebeurtenissen der laatste da en
ln het Boekdrukkersbedryf, de lnle'der fltn
rftoed heeft de gedachte der bedryfsorgani-
satie hier te ontwikkelen.
Spr. zag in die voorvallen echter Juist
leering, o.a. dat de wyzc van repeling der
arbeidsvoorwaarden door een telkens om de
zooveel jaren vernieuwde collectieve arbeids
overeenkomst in het geheel niet m^er pa<t ln
een systeem van goede bedryf srcge'lng. Daar
moet niet zyn een ondcrhan',elln"en-
commlssle. die in een korte periode, éénmaal
ln de twee of drie Jaar. bycenkomt, om dan
allerlei opgehoopte elschen van werkgevers
en werknemers ln veel te korten tijd te ver
werken. Maar aan het hoofd van bet n^rijf
moet staan een bedryf* raad. die p**ma"ent
waakt over bedryfspolitlek en arbe'dsvoor-
waarden en dan -telkens, wanneer de behoef
ten van een der beide partijen of van het
bedryf het meebrengen, maatce'en n^emt,
die deze behoeften bevredigen Het ls ceheel
uit den tyd. de collectieve arbeld°overeen-
komst op te vatten als den pry*, waarvoor da
werkgevers zich een periode van rust fcoopen.
Elgeniyk is het geheele overeenkoimtheerlp
met twee partijen volkomen verouderd. Rege
ling moet er zijn voor het bedrijf en voor bet
algemeen belang: Geen loven of bieden met
al het vertoon van verontwaardiging, boos
heid over de snoodheid van de tepenparty.
tranen over „weg Idealen" en zoo veel meer.
wat noodelooze sensatie in ons openbaar
leven geeft. Om dan ten slotte op één achter
middag door een van bulten komenden
Rijksbemiddelaar to. ;kaar te worden gé
bracht!
De gedachte der bedryfrorganlsatle heeft
dus Juist in de laatste daten gewonnen.
Trouwens, zy wint na de periode van reactie,
die wy hebben moeten doormaken, overal
terrein. Kwamen wy ln 1923 nl zóóver, dat de
Hooge Raad van Arbeid met 20 tegen 7 stem
men uitsprak, dat onverwijld een wet moest
komen, die de mogelijkheid schiep om do
bedrijven ln publlekrcchtelyke sfeer 'e hef
fen; dezer dagen is het ontwerp-Bedrljfs-
radenwet van het Ministerie var. A'b ld re-
komen en deze zaak zal opnieuw den Hoogen
Raad van Arbeid bezig houden.
Spreker komt thans tot enkele hoofd
gedachten. die in een wetteiyke recellng der
publlekrcchtelyke bedryforganlsatie moet
komen.
Algemeen moet het besef doordringen,
dat de arbeider tot een bepaalde hoogte recht
heeft op de onderneming van zyn dage'.yk-
sche werkzaamheid. Dit recht moet versterkt
worden door den duur van de werkzaamheid
ln de onderneming. 7oodat de positie van de
arbeidenden steeds sterker wordt naarmate
zy hun krachten aan een onderneming heb
ben gegeven.
Spr. werkt de gedachte van een veel betera
positie der arbeiders than^ uit voor de hoofd
arbeiders. zy bevinden zich op een bepaalde
trap in het bedryfsleven hooger dan d®
handenarbeid, lager dan de werkgevers-
leiders in het productieproces. Ook zy moe
ten zich in de bedryfsraden der naaste toe
komst kunnen laten gelden; zij hebben dear
recht op een zelfstandige plaats.
Mr. Oud sprak over de ontwikkeling van
het collectief arbeidscontract.
Hiermede wilde hy de r.oodzakelykheld ln
het licht stellen, dat vóór al es or/anlsatio
der hoofdarbeiders moet plaate hebben.
Tenslotte werd een motie aangenomen,
waarin gevraagd worden;
een meer afdoende wettelijke voorziening
in den op/egglngstermyn, vooral na lang
durig dienstverband;
bepalff.gen met betrekking tot een rede-
ïyke wachtgeldregeling ln gevallen van reor
ganisatie. rationalisatie en ontslag buiten
eigen schuld;
nletig-verklaring van het concurrentie
beding;
regeling van de sociale verzekering, met
inachtneming van de bescherming der be
langen van de hoofdarbeiders, overeenkom
stig hun speciale behoeften;
verdere toepassing van de arbeidswet en
wijziging van het „bazenbcslutt";
bijzondere aandacht voor de hoofdarbei
ders by de voorbereiding ecner we'M'iv-» be
drijfsorganisatie.
