EXPOSITIE IN TEYLER'S STICHTING.
EINDELIJK EEN VADERDAG!
LANGS DE STRAAT.
Biographieen in
een notedop
Dc structuur van enkele kristallen en edelgesteenten.
Naaraa
open<
sohri,
r aanleiding van een a.s. Zondag te
openen expositie Sn Teylers Stichting
«shrljft prof. dr. A. D. Fokker
ons:
Wanneer een natuurkundige een
model maakt b.v. een model maakt van de
.samenstelling van een stuk koper en indien
hij zich daarbij bedient van bollen, die de
atomen koper zullen voorstellen, dan moet
men niet denken, dat de koperatomen wer
kelijk bollen zijn.
Elk model Is niets anders dan een symbo
lische uitdrukking voor bepaalde eigen
schappen en bepaalde vertioudinigen, die men
in de natuur aantreft en indien wij een
koper-atoom beschouwen als een bol en met
een stapel knikkers de inwendige bouw wan
een stuk koper ons gaan voorstellen, dan
be teekent dat, dat die inwendige bouw be
paalde regelmatigheden vertoont en een in
wendige symmetrie, die wij het bes/te kunnen
weergeven en voor de geest roepen met be
hulp van zoo'n stapel bollen. Men zal zich
inderdaad veel gemakkelijker in de struc
turen der vaste stoffen kunnen orlenteeren,
indien men zich voorziet van een zak knik
kers om daarmede to kunnen bouwen.
De natuur maakt uitbundig gebruik van
wat wij noemen „dichtste bolpakking" en die
willen wij thans met aandacht beschou
wen.
Wij zullen beginnen met drie bollen stuitend
tegen elkaar te leggen, dan ontstaat er tus-
sefhen do drie, zoowel aan den bovenkant als
aan den onderkant, een hoitetje. Leggen wij
drie knikkers neer in een plat vlak. dan kun
nen wij tegen elk twee-tal weer een knikker
leggen: men heeft er dan zss. die in den vorm
van een driehoek liggen. Tegen elk tweetal
van den rand kan men weder een knikker
leggen en dan krijgt men een driehoek be
staande uit 15, en zoo kan men doorgaan het
geheele vlak met aaneengesloten knikkers te
bedekken, indien n.l. alle knikkers even
groot zijn. Men ziet, dat dan in drie rich
tingen, die met elkaar hoeken van 120 gr.
maken, de knikkers op rechte lijnen liggen.
Elke knikker zal omgeven woi'den door zes
andere. Door nu uit het vlak bopaalde knik
kers weg te nemen, kan men overhouden een
figuur, die herinnert aan de zeshoekige
cellen van een honingraat. Men begint met
ergens een knikker weg te nemen en vervol
gens die knikkers te verwijderen, die niet
aan de ontstane openingen grenzen, maar
onmiddellijk aansluiten tegen twee van de
zes knikkers, die om de opening heen. liggen,
Op deze manier moet men met wegnemen
ditu'gaan. Dan houdt men over een horizon
tal honingraat structuur. Kijkt men naar
de zooeven genoemde lijnen, dan vindt men
daar telkens twee knikkers 'tegen één ope
ning: wij hebben blijkbaar één knikker op de
drie verwijderd.
Laat ons echter de weggenomen knikkers
wederom op hun plaats leggen en zien, hoe
wij op de grondlaag een tweede laag van
knikkers kunnen plaatsen. Vanzelf rollen deze
in de holtetjes, gevormd door den bovenkant
van de knikkers dér grondlaag, zoodat zij
steunen op drie bollen vam de grondlaag.
Met deze omsluiten zij dus een vierzijdige
holte. Omgekeerd zal elke bol van de grond
laag aan zijn bovenkant drie bollen onder
steunen en ook met die een vierzijdige holte
besluiten. Nu moeten wij opletten, dat de
bovenste laag slechts half zooveel knikkers
bevat als er tusschenruimten waren tussohen
de bollen van de benedenste laag. Hce wor
den nu de tusschenrulmten afgesloten, waar
geen knikker op is komen liggen?
Indien wij dit nakijken, dan zien wij. dat
deze tusschenrulmten aan den onderkant door
drie bollen worden begrensd en aan den
bovenkant eveneens door drie boRen; dat zijn
dus zeszijdige holtes geworden.
Op deze tweede laag kan men wederom een
derde laag stapelen en op deze oen vierde en
zoo vervolgens: de knikkers vinden zelf hun
plaats en liggen in elke laag gerangschikt op
dezelfde wijze als in de onderste laag. Het is
een dergelijke stapeling, die genoemd wordt
een dichtste bolpakking en het is van be
lang ou te merken, dat bij zoo'n stapeling
elke bol omgeven wordt door zes zeszijdige
lusschenruimten (drie tusschen zijn eigen
laag en de daarboven gelegen, en drie tus-
schen zijn eigen laag en dc daar beneden ge
legen) en door 1 plus 3 plus 3 plus 1 is 8
vierzijdige tusschenrulmten, n.l. één van bo
ven, één van onderen en telkens drie tus-
schon de reeds genoemde drietallen van zes-
zijdige tusschenruimten. Daze tusschenrulm
ten kunnen plaats bic den voor kleine kralen
die. tussohen de knikkers, zullen kunnen
voorstellen atomen van een andere soort,
maar daar zullen wij straks op terug ko
men.
Berst willen wij opmerken, dat deze „dicht
ste -bolpakkingcn verwezenlijkt zijn bij ver
schillende metalen; het reeds genoemde
koper, het lood, het goud. het aluminium,
al deze hebben hun atomen gerangschikt
volgens een dichtste boipakking. Heo zink,
het magnesium hebben ook een dichtte bol
pakking, maar er moet toch onderscheid ge
maakt worden tussohen de bolpakking van
liet zink en het magnesium aan de ecne zijde
en de bolpakking van de andere genoemde
metalen Immers die van het zink heet
hexagonaal, van de andere kubisCh. Vanwaar
de onderscheiding?
Indien men op de grondlaag een tweede
laag knikkers legt. dan kan deze tweede laag
O]) twee verschillende plaatsen liggen: bu
rners de knikkers liggen op slechts de helft
van de beschikbare tu.sschenmi tarten. Bij
het leggen van oen tweede laag op de grond
laag maakt, het niet veel verschil, maar bij
het leggen van een derde laag op de tweede
geeft het aanleiding tot een verochil in de
symmetrie van de bolpakking. Men kan de
derde laag zóó leggen, dat elke bol ligt recht
boven een overeenkomstige bol van de grond
laag en de vierde laag zóó, dat elke bol recht
ligt boven een overeenkomstige van de tweede
laag en zoo vervolgens.
Dit levert ons een hexagonale bolpak
king.
Deze bolpakking is aldus genaamd, omda:
de hoogste symmetrie, welke men zóó kan
bereiken, die is van een zes-hoekig pris
ma.
Kiest men echter de ligging van (ie derde
laag zoodanig, dat zijn bollen juist niet boven
de bollen van de grondlaag komen te liggen
(en dit is het alternatief van de vorige keus.
i die leidde tot de hexagonale stapeling) dan
kan men de vierde laag zoodanig leggen, dat
elke boi van de vierde laag recht onder zich
heeft een bol van de grondlaag; en voort
gaande, kan men maken, dat e'ike bol van de
vijfde laag recht ligt boven een bol van de
tweede laag en elke bol van de zesde laag
ligt boven een bol van de deflde laag en
200 vervolgens.
Dit is oen kubi5chc bolstapeling omdat de
figuur van de hoogste symmetrie, die men
alsdan maken kan, een kubus is namelijk
een kubus, die zijn lichaamsdiagonaal verti
caal heeft.
Tot dezelfde rangschikking komt men door
een opeenstapeling van kubussen be maken en
te denken aan de hoekpunten en de middens
van hun zijvlakken. Een dergelijke kubische
bolpakking hebben, gelijk gezegd, goud, zilver
lood, koper, aluminium,
In de tusschenruimten tusschen de knik
kers kan men kralen leggen. Indien deze
heel klein zijn kunnen ze worden ingesloten in
de vierzijdige tusschen.rutm.ten. Indien ze watt
groot-er zijn kunnen ze nog geborgen worden
in de zeszijdige tusschenruimten. Laat ons
bij dit geval stil staan, en nagaan hoeveel
knikkers en hoeveel kralen er in een Stape
ling gaan. Elke knikker is omgeven door zes
van die zeszijdige tusschenruimten. Opper
vlakkig zou men dan kunnen meenen. dat
er op elke knikker zes kralen zouden gaan.
Echter moet men bedenken, dat ehre kraal
in zijn zeszijdige tusscheniruimte grenst aan
zes knikkers, dus om zco "te zeggen aan zes
knikkers toebehoort. De conclusie is. dat
eiken knikker slechts een zesde gedeelte toe
komt van elk der zes kralen, waardoor hij
omgeven is, en dus zullen wij evenveel kralen
als knikkers hebben. Dit model past dus op
kristallen, waarin van twee atoomsoorten
evenveel atomen met elkaar verbonden zijn.
Met name past -dit model voor het keuken
zout, waarin de chioor-atomen een kubische
bolpakking toonen en de zesvlakkige tusschen
ruimten "bezet zijn met natrium-atomen.
Zonder de natrium-atomen zouden de chioor-
atomen niet bijeen kunnen blijven, zonder
de chioor-atomen zouden de natrium-atomen
uit elkander vliegen, tezamen vormen zij een
stabiel kristal, waarvan men mooie exempla
ren kan aantreffen in het klipzout. Deze
structuur ls de eerste, die door vader en
zoon Bragg werd ontdekt. Het is een zeer
eenvoudige structuur, men zou kunnen zeg
gen, de structuur van een drie-dimensionaal
schaakbord, indien men de witte .en zwarte
vierkanten van het schaakbord door witte
en zwarte kubussen zou vervangen en het
schaakbord met een derde dimensie zou op
trekken. e. i
Een dergelijke structuur, maar uitgaande
van een hexagonale bolpakking van zwavel-
atomen vinden wij b.v. in de (kristallen van
het ijzerkies, bestaande uit een gelijk aantal
atomen van ijzer en zwavel.
Thans iets over de structuren waarbij
kleinere kraaltjes plaats vinden ih de vier
zijdige tusschenruimten. Er zijn tweemaal zoo
veel vierzijdige tusschenruimten als er kraal
tjes zijn. Elk van de vierzijdige tusschen
ruimten op rekening komt van vier naburige
bollen, zoodat er voor rekening van elke
knikker komt 1.4 gedeelte van de acht holtes
van deze soort, welke hij om zich heen
heeft.
Indien men dus alle vierzijdige tusschen
ruimten in de stapeling opvult met kraal-Jes
dan krijgt men tweemaal zooveel kraaltjes
als knikkers. Zulk een structuur, be'noorende
tot de kubische bolpakking vinden wij b.v,
In het fluoriet of vleelsaat. Tusschen de
calcium-a'omen liggen atomen van fluor. Dit
zijn de mooie, groo'.e kubisohe kristallen,
die volgens een achtvlak splijten, zooals er
verscheidene in de vitrines van Teyler's
Museum liggen.
Soms komt het voor, dat slechts In de helft
van de vierzijdige tusschenruimten een
ander soort atomen ligt. Indien men denkt
aan de bolpakking van zwavel-atomen en in
dc viervlakkige holtes onder elk zwavel-atoom
een zink-atoom denkt, dan heeft -men de
structuur voor zich van het mineraal zink-
blende.
Het is merkwaardig, dat ook een mineraal
voorkomt, waarin op dezelfde wijze het zink
geplaatst is. maar dan uitgaande van hexago
nale zwavelbolpakking. Dit is het wurtziet-
Een zelfde structuur als de zinkblende heefe
de lichtste edelsteen, die wij kennen: de
diamant. Wij moeten dan alleen op de plaat
sing letten van de zwavel- en de zink-atomen
en belde gelijkelijk vervangen denken door
koolstof-atomen. Elk koolstof-atoom is daar
bij omgeven door vier andere, hetgeen in
overeenstemming is met hei-geen de schei
kunde ons leert omtrent de vierwaardigheLd
van het koolstof-atoom in zijn verbindin
gen.
De geheele diamant kan worden beschouwd
als een geweldig koolstofmolecuul, in ver
schillende richtingen doortrokken door ketens
gevormd door de sterke blndingskrachten
welke van koolstofatoom tot kooiscofatoom
loopen. Het is een buitengewoon lidhte struc
tuur, maar buite-tngewoon hecht en stevig,
geheel in overeenstemming met de bekende
hardheid van diamant, die door geen der
andere mineralen wordt geévenaard.
Wij kunnen thans ook beschouwen de
structuur van andere cdelgasteen'ten: de
roode robijn, de blauwe saffier, de groene
smaragd en de gele topaas. In aioofdtzaaüc
zijn dit verbindingen van aluminium met
zuurstof en op zich zelf ls deze vehbinding
bekend als korund, helder en doorzichtig.
Het zijn kleine verontreinigingen, nauwelijks
meetbare bijmengsels, van andere elementen,
die aan de robijn, saffier, smaragd en topaas
hun kleuren geven. De kristallen bevatten
op drie atomen zuurstof twee atomen alu
minium. Hot aluminium is tamelijk dik, en
het kan in den hexagonale bolpakking van
zuurstof-atomen slechts plaatsing vinden in
de grootere, zeszijdige tusschenruimten. In
verband met de tegengestelde electrische
ladingen, die de zuurstof- en aluminium-
atomen in hun verbindingen dragen, kunnen
er niet meer dan 2 aluminium-atomen op
3 zuurstofatomen komen. Hoe legt de natuur
het aan om deze atomen te rangschikken?
Indien alle zeszijd-ige tusschenruimten be
zet zouden zijn met aluminium, dan zonden
er evenveel aluminum-atomen zijn als zuur
stof-atomen. Echter zou er dan op ce drie
aluminium-atomen één atoom te veel eijn.
De bezetting van elke laag aluminium-
atomen wordt nu verminderd, doordat in-
piaats van een aaneengesloten laag er een
laag komt met honingraat-structuur, zoo
als in de aanvang van dit opstel vermeld-
Tussohen de lagen zuurstof-atomen, <üe een
aaneengesloten bolpakking vormen, vinden
wij dus honingraatlagen van de aluminium-
atomen.
Als laatste Structuur, die wij willen be
schouwen. nemen wij die van kwarts, dat is
het materiaal van onze zandkorrels en kiezel-
steenen, dat fraai gekristalliseerd verschijnt
in het bergkristal en in de gekleurde vormen
daarvan, zooals in de amethyst, jaspis en
agaat en die vele andere vormen, waarvan
men de fraaiste halssnoeren maalkt. Dit is
een ijle structuur; men kan niet meer zeggen,
dat de zuurstof-atomen liggen in de dichtste
bolpakking. Wel is het waar, dat telkens vier
zuurstof-atomen dicht tegen elkaar opeen-
gesloten liggen, ais vier aaneengesloten bol
len, en van binnen een sillciuim-atoom be
vatten, dat ze bij eikaar houdt.
Het is een tamelijk ingewikkelde structuur
die door Bragg (den vader) is ontcijferd uit
zijn opnemingen van de buigingsfoeeMen van
Röntgenstralen en het is gemakkelijker de
structuur te laten zien aan een model van
werkelijke bollen, dan hét te 'beschrijven (met
woorden alleen,'De Iézer, die er belang in stelt
moge zich Uitgenoódigd voelen om het model
dat morgen 'en volgende dagen in Teyler's
Museum zal zijn opgesteld, te bezichtigen.
Ik zei-de reeds, dat telkens vier zuurstof
atomen bij elkaar gehouden werden door
de aantrekking van een silicium-atoom.
Daarbij worden twee zuurstof-atomen van
twee verschillende viertallen door een derde
silicium-atoo-m gehecht aan nog twee atomen
zuurstof van wederom twee andere viertallen,
en dat spel herhaalt zich gedurig.
Indien men het model beziet, dan kan men
er ook nog een anderen kijk op krijgen. Men
ziet dan n.l. in de opeenvolgende Vlakken
ketens van aan eikaar geschakelde zuurstof
atomen. Zigzag ketens, die in een bepaald
vlak alle dezelfde richting hebben. In het
vlak daarboven ligt over die keteniaag heen
wederom een laag keteifs van zuurstof
atomen, thans in een richting, die met de
vorige een hoek van 120 gr. maakt.
Weer een vlak hooger ziet men de zuur-
stof'ketens in een derde richting liggen, die
met belde vorige hoeken van 120 gr. maakt.
In een volgend vlak liggen de ketens weer
in de richting, die zij in het drie verdiepin
gen lager gelegen vlak hadden. Overal, waar
deze ketens op elkaar steunen, worden zij
door een sillcium-atoom aan elkaar geklon
ken.
Men wordt herinnerd aan de ketens van
koolstof-atomen, zooais die door het diamant
heen loopen en men is geneigd cm de groote
hardheid van kwarts die hierin op de
diamant volgt in verband te brengen met
de aanwezigheid ran deze ketens.
Bij Oostenrijk's vaders begint de victorie.
(Van onzen Weens^hen correspondent).
Weenen, 26 Octhober.
Alle vaders in Oostenrijk trekken een ple
zierig gezicht. Want ze krijgen een eigen
feest-dag. een zoogenaamdon „Vaderdag". De
Oostcnrljksche vrouwen 'hebben al sedert
eenige jaren een dergclijkcn dag, die „Moe
derdag" wordt genoemd. Frau Marianne
Hainisch, een van de eerste leidsters van de
Oosten rij ksche vrouwenbeweging, de moeder
van den gewezen president van de Oosten-
rijksche republiek dr. Michael Hainisch, een
oude dame, die thans reeds een en negentig
jaren telt, maar die nog steeds onvermoeid
werkzaam is. heeft daarvoor geaorgd. Zij
heeft het initiatief tot- het invoeren van den
„Moederdag" genomen en evenais in Amerika
wordt deze steeds op den tweeden Zondag
van de maand Mei gevierd. Op dezen dag
worden alie moeders in het geheele land ge
huldigd. Men brengt haar bloemen en andere
geschenken en men t racht den dag zoo aan
genaam mogelijk voor haar te maken. Zij
moeten voelen, da: men haar werkelijk dank
baar ls voor alles wat zij steeds gedaan heb
ben en nog altijd doen. Wam- de moedors
werken vaak het geheele jaar door. zij sloven
en zwoegen vaak van den vroegen morgen
tot den laten avond en alle huisgenooten vin
den dat iets vanzelfsprekends en waardeeren
dit in veie gevallen nauwelijks. Maar op dien
éénen dag toont men haar, dat men haar
werk tóch apprecieert. Niet alleen de kin
deren geven hun eigen moeders geschenken
en feliciteeren haar met den Moederdag, doch
ook vrienden en kennissen komen met bloe
men naar haar toe. Ook do moeders, wier
kinderen niet meer in leven zijn, worden op
dezen dag niet vergeten en ook deze vrouwen
worden bezocht om haar een weinig op te
beuren en om een weinig vreugde en zonne
schijn in haar leven te brengen.
De vaders gunnen den moeders dezen feest
dag gaarne, doch sedert geruimen tijd heb
ben zich voortdurend stemmen doen hooren,
die ook een „Vaderdag" wenschten te zien
ingevoerd. Want de vaders hebben zich toch
ook steeds verdienstelijk gemaakt, zij zijn dc
broodwinners van de familie, zij moeten
ook werken om al die monden steeds vol te
kunnen stoppen en zonder hun toedoen
zouden de vrouwen niet moeder zijn gewor
den en zouden de kinderen niet op de wereld
zijn gekomen. Ook de vaders willen wel een
prettigen dag hebben, op welken zij aan den
lijve ondervinden, dat men ook dankbaar
jegens hen is! Er is veel voor te zeggen! In
de Weensche dagbladen verschenen sedert
geruimen tijd heeie kolommen Ingezonden
stukken, in welke vaders, moeders en kinde
ren hun eigen standpunt uiteenzetten. Er
waren er, die er voor en er waren er ook.
die er tegen w-aren! Er waren vrouwen, die
beweerden, dat de mannen zulk een dag
Wij zullen niet verder gaan in onze be
schouwingen; oils bestek laat het ons niet
toe. Er gaat voor den natuuronderzoeker een
groote bekoring uit van het ervaren, welk
gebruik de natuur maakt van de ruimten
voor de groopeering harer stoffen en wan
neer wij het haar met onze modellen na
doen, met ons grof materiaal van knikkers en
kralen, dan leeren wij eerst recht gevoelen,
wat dc ruimte be tee ke nu
Natuurkundig Laboratorium
van Teyler's Stichting.
A. D. FOKKER.
Catastrophe.
In het hoekje van de overvolle coupé zat ze,
koel, precieus, en zelfbewust. Een ovaal, zorg
vuldig opgemaakt blank en rose gezichtje
•met een kort hooghartig neusje, een spits,
even aangezet mondje, en hautaine oogen
onder twee fijn getrokken, strakke wenk-
brauwboogjes. Een mantel met een greoten
bontkraag, waarmee zij onophoudelijk en
sierlijk manoeuvreerde, slanke, glimmende
zijden beenen in onberispelijke hooggehakte
schoentjes, en blanke, zwaarberinge handjes,
die glinsterden en stralen schoten bij elke
coquette beweging van de spitse, puntig ge
nagelde vingers.
Zij was zich zeer bewust van de aandacht,
die zij trok in die overvolle, warme, met alle-
dagsmenschen volgeladen derde-klas coupé,
en bewoog zich gracielijk al een prinses
boven het stuk krant, dat zij, hoewel nog
geen enkel woord tot haar van zeer verschil
lende dingen vervulden geest was doorge
drongen, hanteerde alsof het de waaier was,
waarmee een eeuw geleden de Fransche mar
kiezinnetjes, luchtig en speelsch, de gansche
wereld aan heur voet gedwongen hadden.
Uit het raam blikt zij, zich zeer bewust van
het feit, dat haar profiel allerbekoorlijkst was,
als zij den iets te langen bovenlip even op
trok, en de fijne witte tandjes lichtjes in de
roode onderlip vastbeet. Dan weer, met een
bestudeerend nonchalanten blik, die zij on
verschillig glijden liet langs al die plotseling
wegkijkende gezichten, de coupé in, tot zij
loom en weloverwogen de krant weer opnam,
waarop de sierlijke vingers van haar linker
hand in dien tusschentijd een kleine, krach
tige fanfare hadden gespeeld.
In de coupé was de aandacht onverdeeld
voor haar. Zelfs de bezetter van den uiter
sten hoek bij het raam. die zijn korte gestal
te tot bijna onmogelijke hoogte rekken moest
om van haar blank profiel een kleine glimp
te kunnen opvangen en genieten, had er
gymnastische toeren voor over, die hij reeds
Jaren geleden, na het verlaten der wekelijk-
sche gymnastieklessen in het kleine, dompige
zaalje zijner school, voor nuttelooze en ten
eenenmale overbodige inspanning verklaard
had. Zelfs zijn baardige overbuurman, vrou
wenhater van geloof en beroep, voelde zijn
hoofd steeds weer onweerstaanbaar getrok
ken in haar richting, en wist slechts een
compromis met zijn overtuiging te sluiten
door zich af te vragen op wie zij dan toch
wel leek? aan wie zij hem toch wel deed
denken?
En terwijl de andere vrouwen, geërgerd en
jaloersch, haar eigen gezichten rood \u
glimmend voelden opzetten in de broeiendé
warmte van de coupé, en haar handen grof
en onsierlijk wisten liggen in haar breede
schooten, zat in haar hoek de vreemdelinge
de situatie te beheerschen, koel en ongenaak
baar, blank en rose. Tot ook haar een stille
onrust scheen te bevangen. De vrouwen
merkten het het eerste, vol onheilig genoe
gen, de mannen volgden al spoedig, en on
middellijk viel in de coupé een sfeer van
spannende nieuwsgierigheid naar den afloop
van den kleinen tegenspoed der verre prin
ses, die nerveus snuivend haar tasch door
zocht, de zakken van haar luxueuzen mantel,
den grond nevens haar welgeschoeide voetjes
en onder de bank, waarop zij ai dien tijd ge
troond had. Tevergeefs. En terwijl zij nog
maals speurde, nerveuzer, haastiger nog. en
het gesnuif van het korte gepoederde neusje
door de spannende stilte van de coupé klonk
als een serie noodkreten, kroop een donker-
roode blos op langs haar wangen, haar hals,
haar voorhoofd Zij keek op, weer voor zich,
het- raam uit, de^ vrouwenhater aan, en plot
seling. kort en krachtig, veegde zij met. den
rug van haar hand iets vochtigs weg dat
onder aan haar neusje beefde als een zilte
traan.
Iemand grinnikte. Het was de vrouwen
hater. Hij had net uitgemaakt, dat zij leek op
een meisje, dat hem vele jaren geleden zon
der eenige moeite maanden lang aan het
lijntje gehouden had. In de oogen der vrou-
wen blonk een kwaadaardig, triomfantelijk
licht. Het kleine mannetje in de uitersten
hoek tegenover den vrouwenhater greep naar
zijn hah, waar een plotseling krampscheut
ais een vlijmscherp mes doorheen schoot en
vloekte onvertogen.
W. T.
heelemaal niet noodig hebben, want zij zijn
niet zulke fijnbesnaarde wezens en wanneer
zij zich willen vermaken of zij zich gelukkig
willen voelen, zijn zij zelfstandig genoeg om
daar zelf voor te zorgen. Mannen zijn maar
mannen, terwijl vrouwen vrouwen zijn!
Kinderen echter kwamen weer voor het in
voeren van een feestdag voor hun vaders op.
En de meeste vaders wat natuurlijk be
grijpelijk is! waren er ook vóór! In
Amerika heeft men al lang zulk een „Vader
dag", die daar in de wandeling vaak de
„cigars- and necktiesday" wordt geheeten.
Want wat kan men zijn vader beter ten ge
schenke geven dan sigaren en dassen, dingen
waarvan men weet, dat ze altijd welkom
zijn?
Nadat er heel wat geschreven was, Is het
nu eindelijk zoo ver. dat de dag voor de
vaders wordt Ingevoerd! De vorstelijke aarts
bisschop van Weenen, kardinaal dr. Piffl,
heeft zich reeds eenigen tijd geleden bereid
verklaard het streven zoo veel mogelijk te
ondersteunen. En op het oogenblik worden de
laatste onderhandelingen gevoerd met het
ministerie van handel, met de handelskamer
en de voornaamste vereenigingen op het ge
bied van handel, Industrie en nijverheid. De
voorzitter van het Vaderdag-comité is een
zekere „Kommerzilarat" Loffler. Het eenige.
waarover men het nog niet heelemaal eens
is, is de dag, waarop het vaderfeest zal val
len. Oorspronkelijk dacht men over den 19en
Maart, den dag. welke gewijd is aan den
Heiligen Jozef, maar de boek- en papierhan
delaren hebben verklaard, dat deze dag h. u.
niet zeer gunstig ls. daar de 2le Maart de
internationale dag van het Boek is. Zij sloe
gen daarom den eersten Maart voor.
Op den vaderdag zuilen alle oorlogsweezen
hun op het slagveld gevallen vaders her
denken en zullen er gedachtenisplechtigheden
voor hen plaats vinden.
JACOB GEEL.
(1789—1862).
Op een tijdstip, dat er aan een scherp en
kundig criticus dringend behoefte bestond,
is Jacob Geel in de letterkundige wereld van
zijn tijd opgetreden. De periode in onze lite
ratuur, en ook op ander gebied, na 1813 ken
merkte zich namelijk door een soort zelfge
noegzaamheid, d:e een funesten invloed had
op het geheele denken en leven van de
menschheid. Dit verschijnsel is te verklaren
uit het feit, dat het tijdperk der Fransche
overheersching juist rijk aan gebeurtenissen
en emoties was geweest. Er bleef na afloop
van deze heerschappij weinig meer van d^n
uit Frankrijk „aangevoerden" vrijheidsgeest
over. In de literatuur kwam geen ver
nieuwing, ondanks de pogingen, die Bilder-
dijk en Staring aanwendden, toen zij met
hun oorspronkelijke dichtwerken voor den
dag kwamen. Men bepaalde zich tot bewon
dering voor het oude en slaafsche navolging
van hetgeen in de omliggende landen aan
literatuur geboden werd.
Jacob Geel's verschijnen in de va der la nd-
sche literatuur valt tusschen de jaren 1830
en 1840.
Dr. C. G. N. de Vooys, aan wierus inleiding
tot Geel's „Onderzoek en Phantasie" wij het
een en ander ontleenen, noemt dezen veel-
zijdigen mensch terecht oen criticus van een
diep inzicht en nobele bedoelingen, een
baanbreker voor de jongeren.
Geel werd geboren in 1789 te Amsterdam,
waai- zijn vader eerst een kostschool hield en
later een handel in glaswaren dreef. Door be
middeling van prof D. J. van Lennep wercl de
jonge Geel in staat gesteld te studeeren aan
•het Athenaeum. Na het beëindigen van zijn
studie bekleedde hij allereerst de betrekking
van gouverneur bij een adellijke familie. In
1822 werd hij aangesteld als tweede biblotheca-
ris te Leiden en het was in deze functie, dat hij
groote roem, zoowel ln binnen- als buiten
land, wist te behalen als klassiek filoloog.
Ook als buitengewoon hoogleeraar maakte
Geel zich verdienstelijk, vooral ten opzichte
van de begaafde jongeren, die deel uitmaak
ten van zijn gehoor.
Zijn belangrijkste leerling is geweest Rel-
nier Bakhuizen van den Brink, in wiens lite
raire opleiding Geel een voornaam aandeel
heeft gehad.
In het jaar 1833 werd Jacob Geel benoemd
tot eerste bibliothecaris van de stad Leiden.
In al zijn werken wordt men getroffen
door zijn streven naar veelzijdigheid. Groote
bewondering koesterde hij voor de klassieke
literatuur, maar tegelijkertijd ging zijn be
langstelling uit naar hetgeen de jongeren
presteerden. De Dultsche letterkunde had
2ijn bijzondere belangstelling, in het bijzon
der de filosofische werken van Schiller.
De wijze, waarop hij tegen de maatschap
pelijke fouten van zijn tijd optrok, verschilde
geheel en al van de manier waarop bijvoor
beeld Bilderbeek tegen den geest der eeuw
uitvoer. Geel was veel meer de fijnzinnige
criticus, die zijn tijdgenooten, met een Iro-
nischen glimlach op het gelaat, de waarh-ld
kon zeggen. De wansmaak van dit tijdperk
heeft hij op de Juiste wijze weten aan te
pakken door zijn rake veroordeelingen van
de z.g. „klassieke" en „romantische" litera
tuur, die in wezen niet veel meer waren dan
slechte imitaties van schrijvers uit vroeger
tijden of buitenlanders.
Tot de voornaamste letterkundige produc
ten van Jacob Geel behooren „Onderzoek en
Phantasie", „Het Proza", en „Gesprek op den
Drachenfels". Bovendien verschenen vele re
censies van zijn hand in de „Konst en Let
terbode", die onder de toentertijd verschij
nende tijdschriften een belangrijke plaats
innam. Een eigen orgaan heeft hij nooit ge
had, omdat hij zich niet als leider opwierp
van een nieuwe richting. Wel had de opkomst
van „De Gids" zijn volle waardeering, of
schoon hij feitelijk nooit in de ontwikkeling
van het blad een rol van beteekenis heeft
gespeeld. Daarvoor was hij te behoedzaam en
te gereserveerd. Potgieter en Bakhuizen van
den Brink hebben zich dikwijls over deze
houding van den criticus beklaagd, maar
Geel heeft zch nooit geroepen gevoeld een
werkzaam aandeel te nemen ln den strijd
van de Gids-ers.
De verschijning van Geel's Onderzoek eu
Phantasie" was een feit van beteekenis in
de geschiedenis van onze letterkunde. Het
boekje kwam uit in 1838 en vond onverdeelde
bewondering niet alleen onder de voorman
nen van De Gids. maar eveneens or.der de
studenten, van wié vooral de latere predi
kant-schrijver Hasebroek zich uitbundig over
de strekking van het werkje uitliet. Zoo c-oot
was de invloed van Geel's stijl en ideeën
thans, dat men zelfs van „geel-zucht"
spreken, een ziekte waaraan zelfs een Pot
gieter niet ontkomen is.
Tot ver in de 19de eeuw 'oleef de geest van
Geel doorwerken op critiek en st'il van li'.e-
raire stroomingen en figuren. K';' o!e:t wel
voor de groote verdiensten van Geel's letter
kundigen arbeid, dat wy bij het lezen van
zijn voortbrengselen nu noz getroffen war
den door de karakteristieke wijze waarop hij
zijn onderwerpen uiteen weet te zetten.
