Haarlem en de oude bouwkunst
De gewonde reus.
Het woord is aan...
Het Belangrijkste.
48e Jaargang No. 14556 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Donderdag 4 December 1930
HAARLEM S DAGBLAD
Direct!»: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DE# N.V. LOURENS COSTER
Hoofdredecteor: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 70.2714. met Geïllustreerd Zondagsblad f0 32
Per 3 maandenHaarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) f 3-57J4. Franco per post door Nederland t 38714. Losse nummer»
ƒ0.06 GeïJl. Zondagsblad per 3 maanden f 0-5714. franco per post.
Bureaus: Groote Houtstraat 93 Drukkery: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkery 10122, 12713 Postgiro No- 38810
ADVERTENT1EN J 1-5 regel, 7 173. elke regel meer 1QA5. Reclsmes
70.60 per regeL Reductie bij abonnement Vraag en Aanbed 14 regels t 0 6<X
elke regel meer ƒ0.15, buiten jVvomüssement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iederen dag) 14 regels 1 0.25. elke regel meer 10-10, uitsluitend i contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange
ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 1 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger 1 150.-, Elke andere vinger i 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
HAARLEM. 4 December.
Het Orkest.
De Tweede Kamer heeft een amendement-
v. d. Waerden, strekkend tot verhooging van
de rijks-subsidie voor de H. O. V. van 5000
tot 7000, met 43—38 stemmen verworpen.
Sancta Musica werd in haar universeel ka
rakter geëerbiedigd, want er zat geen poli
tiek in het debat en evenmin in de stem
ming. Pro H. O. V. uitte zich een veelkleurig
politiek allegaartje, bestaande uit socialisten,
Roomschen, vrijzinnig-democraten en een
liberaalsche. Minister Terpstra stichtte ver
warring in de gelederen door te zeggen dat
hij misschien het totaal der subsidies nog
wel anders verdoelen kon - hetgeen eenige
leden, die de reeds-begunstigde andere or
kesten bedreigd zagen, hevig ontstelde - en
door vage beloften te deen voor 1932. Erg
vaag, zooals onze parlementaire correspon
dent terecht opmerkt, want het volgend
jaar zal de economische malaise zich in de
belasting-opbrengst uitspreken, zoodat de
heele regeering dan tot karigheid met subsi
dies geneigd zal zijn.
De H. O. V. vond haar warmsten verdedi
ger in dr. Kortenhorst. De minister maakt
zich niet warm voor het Haarlemsche orkest,
omdat het zoo dicht bij het Amsterdamsche
zit. Dat argument weerlegde dr. Kortenhorst
met vele andere. Mengelberg's keurbende
komt maar 5 maal per jaar in Haarlem te
gen 15 maal in Den Haag (waar het Residen
tie-orkest wèl zwaar door het Rijk gesubsi
dieerd wordti. Vijf concerten spelen geen rol
bij een bevolkingscentrum van 150.000. Ook
wees de verdediger van het amendement
erop. dat het H. O. V.-bestuur „op bijna
minderwaardige wijze moet bedelen", en de
orkestleden salarissen hebben, die zoowat
overeenkomen met die van ongeschoolde ar
beiders. De gemeente Haarlem doet wat zij
kan, is zelfs bereid nog meer te doen als
het Rijk vóórgaat
Het heeft niet veel gescheeld of dr. Kor
tenhorst had zijn pleit gewonnen. We moe
ten nu maar hopen, dat de minister nog tot
een andere verdeeling van het totaal der
yerhoogingen over zal gaan.
Als ik dit bij mr. Terpstra moest gaan be
pleiten, zou ik met nog wat krasser cijfers
dan „een bevolkingscentrum van 150.0CO"
voor den dag komen. En met nog meer argu
menten.
Een andere zaak van algemeen belang in
dit dichtbevolkte district, die van het behoud
van natuurschoon - het redden van oases
in de steeds dichter aaneensluitende be
bouwing - is gelukkig in een stadium geko
men, waarin de blik verder reikt dan ge
meentegrenzen. Er is een gewestelijke com
missi e voor de uitbreidingsplannen. Men ziet
een groot, dichtbevolkt geheel. Dit geheel
telt veel meer dan 150.000 inwonerseen
totaal waarin alleen de bevolking van Haar
lem, Heemstede en Bloemendaal is begre
pen. Tot dat geheel behoort ook Velsen, met
meer dan 40.000 inwoners, en verder Haar-
lemmerliede, Zandvoort, Bennebroek en
Hillegom en een deel van de Haarlemmer
meer. Voor de bevolking van al deze gemeen
ten, in totaal minstens 225.000, is Haarlem
het centrum van het district.
Haarlem's Dagblad, als het voornaamste
dagblad van dit district, kan daarover oor-
deelen met volledige kennis van zaken.
Nu schieten de concertzalen in dit district
nog ten eenenmale in omvang en in aantal
tekort. Maar het is een zaak van afzienba-
ren tijd dat er meer zullen komen. Zoowel
in Velsen aLs in Heemstede zijn al plannen
geopperd voor de stichting van gebouwen voor
concerten en tooneelvoorstellingen, waaraan
in die gemeenten dringende behoefte be
staat. De plannen zijn nog niet in een
stadium van verwezenlijking gekomen, maar
wij kunnen met gerustheid aannemen dat ze
da: stadium binnen enkele jaren zullen be
reiken. De tijden zijn nu niet gunstig, maar
spoedig zal op de crisis het herstel vol
gen.
Daarom geloof ik niet aan pessimisme ten
opzichte van de toekomst van de H.O.V. Ik
geloof dat het harde werken van bestuur,
dirigent en orkestleden dat tot dusver vrij
wel bepaald blijft tot de prachtige verhooging
in het artistieke peil van het orkest, in de
toekomst ook zijn materieele resultaten zal
moeten afwerpen. Men zal nog eens met
groote voldoening aan den harden arbeid
van de magere financieele jaren kunnen
terugdenken.
De toekomst van dit groote bevolkings
district zal nog wel meer brengen dan de
welvaart van het centraal-gevestigde orkest.
Zij zal b.v. ook het blijvend bezit van een
eigen tooneelgezelschap van uitbreiding van
leesbibliotheken enz. brengen. Het verder
doordringen van het besef, dat in een dis
trict als het onze gemeentelijke samenwer
king de aangewezen weg is, het steeds meer
aanvaarden van de „gewestelijke gedachte
zal nog veel belangrijke gevolgen hebben. Er
is meer te doen dan natuurschoon redden
en wegen aanleggen.
Met dit vooruitzicht is het ongetwijfeld
noodzakelijk de H.O.V. door haar moeilijke
jaren heen te helpen, en met een subsidie
van f 5000 voor het eenige orkest in een
district van 225.000 zielen doet het Rijk daar
aan tot dusver een bedroefd klein beetje.
De radio-concurrentie, die zich juist in
deze tijden ook voor de H.O.V. zwaar doet
gevoelen zal niet blijvend van zoo belang
rijken aard zijn. Er is al een kentering waar
te nemen. Op de mode van het „Net Echt"
zal ongetwijfeld een reactie volgen, en een
De Do X, die reus der luchten,
Die ons zoo onverwoestbaar leek.
Toen hij met oorverdoovend brommen
Bij Schellingwoude nederstreek.
De Do X blijkt niet onkwetsbaar.
Hoe ontzagwekkend ook zijn macht.
Het vuur, dat spot met menschenschepping,
Heeft hem een wonde toegebracht.
Daar ligt de groote trotsche vogel
Voor het moment onmachtig neer.
De reus is vleugellam geslagen
En vliegt den eersten tijd niet meer.
Vier weken rust zal hem genezen,
Die rust en helend menschenwerk.
Dan kan hij weer het nest verlaten
Met een geheel vernieuwde vlerk.
Zijn nest, u hebt het al gelezen.
Waarin de reus is neergelegd,
De Dox, waar zou die anders wezen
Dan in de docks (in 't Britsch gezegd).
Maar hoe het noodlot soms kan tergen,
De vliegboot, die 't zoo kwaad verging,
Ligt in het dok deronderzeeërs.
En dat vind 'k een beleediging.
P. GASUS
volle en algemeene erkenning van het feit,
dat het beste technische surrogaat ter wereld
niet kan opwegen tegen het genieten van
de kunstuiting zelf.
Meermalen heb ik in deze rubriek voor de
H.O.V. gepleit; het is in de laatste jaren een
steeds dankbaarder taak geworden. Haar
toekomst is wel eens onzeker geweest. Op
grond van haar artistieke resultaten en van
het ontwikkelingsverloop van dit district
kunnen wij aannemen, dat die onzekerheid
niet meer bestaat. De H.O.V. heeft een hoo-
ge reputatie veroverd en een groote toekomst
voor zich.
R. P.
Verzoek aan Adverteerders.
In verband met de viering van het Sin*
Nicolaasfeest op Vrijdagavond verzoeken wij
adverteerders vriendelijk doch dringend, hun
advertentie-opdrachten voor ons nummer
van Zaterdag zoo eenigszïns mogelijk uiterlijk
VRIJDAGOCHTEND 12 UUR in ens bezit te
doen zijn.
ADMINISTRATIE
HAARLEM S DAGBLAD
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
Lenin
Misschien bestaan er wel heelemaal geen
verwerkelijkte Ideeën. Het ideaal werkt als
giststo] der materie; wat echter ten
slotte gevormd wordt, zou geen profeet meer
herkennen.
DE ZAKELIJKE BELASTING.
Voorstel tot algeheele
afschaffing te verwachten.
MET 1931 of 1932T
Aanvankelijk bestond er ln raadskringen
vrij veel sympathie voor het voorstel om
van de zakelijke bedrijfsbelasting vrij te
stellen de bedrijven die met verlies werken.
Na de mededeling van Mr. M. Sllngenberg.
wethouder van financiën, dat men door zoo'n
besluit ook zou afzien van de f 13.000 die de
Spoorwegen betalen en de f 3000 van de
Posterijen, is in de opvattingen evenwel wij
ziging gekomen.
Er bestaat thans bij sommige raadsleden
het voornemen een voorstel om tot algeheele
afschaffing van de zakelijke belasting over
te gaan, in te dienen.
Toch Is nog niet met zekerheid te zeggen
over welk voorstel de beslissing van den raad
gevraagd zal worden omdat er twee stroo
mingen zijn. Eenigen willen reeds nu tot af
schaffing overgaan, terwijl anderen het fi
nancieel evenwicht voor 1931 niet in gevaar
willen brengen.maar wel genegen zijn den raad
een begir.rel-uitsrraak te laten doen om de
belasting met ingang van 1932 af te schaf
fen.
Niet altijd de gewenschte eerbied.
Er bestaat thans veel belangstelling voor
het lot van de Proveniershuisjes aan het
Groot Heiligland Het is bekend, dat het plan
bestaat om de huisjes te halveeren. Het voor
ste gedeelte blijft intact, maar het achterste
wordt dan afgebroken, terwijl dan op het vrij
gekomen terrein nieuwe gebouwen voor het
zich steeds uitbreidende St Elisabeth's Gast
huis gezet zullen worden.
De vereeniging „Haerlem" heeft met
adhaesie-betuiging van alle oudheidlievende
vereenigingen aan den gemeenteraad van
Haarlem verzocht om de huisjes ongeschon
den te bewaren. Oa. werd daarin geschre
ven:
„Het respectvol behoud van de zooge
naamde Proveniershuisjes dient te omvatten
het behoud van den hoofdvorm, de nog vrij
gaaf aanwezige achtergevels «en het behoud
van de inwendige indeeling Het bestuur zou
het in hooge mate betreuren, indien dit
stukje Haarlem's bouwkundig schoon, waaf-
van als geheel en door zijn lieging en omge
ving in heel ons land nauwelijks een tweede
voorbeeld zal zijn aan te wijzen, werd ge
schonden, ontsierd en van bestemming ver
anderd".
B. en W. hebben dit adres aan de Regen
ten van het Gasthuis voor advies gezonden.
Dit college heeft, zooals wij ook reeds hebben
medegedeeld, getracht de geopperde bezwa
ren te weerleggen, oa. met de volgende op
merking, dat de huisjes in slechten toestand
verkeeren, terwijl zij zelfs na een serieuze
restauratie nog niet geschikt voor bewoning
zijn te maken. Regenten vreezen geen
doodsch aspect met schijndeuren. 2 huisjes
zijn reeds verbouwd en door het Gasthuis in
gebruik genomen, de 10 overige zullen
evenzoo gewijzigd worden en aangewend
worden voor den dienst van het gasthuis.
Boven komen aardige vertrekken voor de
zusters, beneden kamers voor de dokters, een
laboratorium, de Stadsapotheek en een kan
toor. Tenslotte wijzen Regenten op het nij
pende plaatsgebrek in het gasthuis, zoodat
het noodig is de aanhangige plannen uit te
voeren.
Wij zijn evenwel overtuigd dat er In den
gemeenteraad stemmen zullen opgaan om
thans nog van de huisjes te bewaren wat
mogelijk is.
Wij hebben reeds eerder betoogd dat het
zeer te betreuren zou zijn. als de achterkant
der huisjes gesloopt zou worden, want dan
zou het thans zoo bekoorlijke plekje veel van
zijn aantrekkelijkheid verliezen. Wij hebben
een teekening laten maken die duidelijk il
lustreert. dat men thans van de zijde der
Gasthuisvest- een aardig kijkje heeft op den
achterkant der huisjes. Het is daar inder
daad een schilderachtig plekje. Daarom moet
alles gedaan worden om nog te redden wat te
redden is. Vroeger hebben er 20 of 24 Prove
niershuisjes aan het Groot Heiligland ge
staan. Er zijn er nu nog slechts 12 over. 2
gehalveerd en 10 van buiten nog ongeschon
den. Die 10 moeten nu ook verder ongeschon
den blij ven 1
Onze teekening toont ook aan. dat de ge
meente Haarlem niet altijd de gewenschte
eerbied toont tegenover de ons nog gespaard
gebleven oude bouwkunst. Het is onbegrij
pelijk dat Indertijd goed gevonden is om
het etalageraam in het huisje te maken dat
aan de Gasthuisvest grenst. Daardoor werd
de aanblik op dat blok aardige huisjes van
dien kant verknoeid. En dat alleen om in de
gelegenheid te zijn wat meer huur van dit
huisje te kunnen trekken.
De gemeente heeft op het Nieuwe Kerks-
plein tusschen Kerkstraat en Doelstraat een
rij mooie oude huisjes staan die aan het plein
een schilderachtige intimiteit geeft. Een der
huisjes is evenwel tot pakhuis voor den Hout
en Plantsoenen verbouwd. Dat werkt natuur
lijk storend op het aardige geheel. Beter zou
het geweest zijn om het huisje van binnen
te restaureeren, opdat het als woning ge
schikt zou zijn gebleven. Haarlem heeft aan
zulke kleine huisjes die zich goed leenen voor
oude menschen, groote behoefte.
Een kijkje op den achterkant der Proveniershuisjes.
De rij aardige oude huisjes op het Nieuwe Kerkplein. Een der,
huisjes is tot vakhuis verbouwd.
Nog dit jaar de aanbesteding tè vencachten
van ruim 300 arbeiderswoningen te Haar-
lem.
(Ie blad, le pag.)
Een voorstel tot algeheele afschaffing der
Zakelijke Bedrijfsbelasting te Haarlem?
lie blad, le pag.)
De gemeente Haarlem en de oude Bouwkunst.
Niet altijd de gewenschte eerbied.
(le biad, le pag.)
De moeilijkheden waarmede Engeland te
kampen heeft.
Een belangrijk voorstel,
(2e blad, le pag.)
De begrooting in den Duitschen Rijksdag.
(2e blad. le pag.)
Aanslag op den Spaanschen premier.
(le blad, 2e pag.)
Massa-arrestatie van Duitsche Nationaal-
Socialisten.
(le blad, 2e pag.)
IJmuidenEen onderhoud met den wethouder
van Volkshuisvesting en woningen voor
ouden van dagen.
(3e blad, le pag.)
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: Het Drkest.
(le blad le pag.)
Mr. B. de Jong van Beek en Donk:
De voorbereidende ontwapeningscommissie
voör de ontwapeningsconferentie.
(3e blad, 3e pag.)
(Laatste berichten 2e pagina
le blad.)
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
Amsterd. Anthraciet Mij
brandstoffen bestelle men <s
aan een vertrouwd adres a. IYl«
Groote Houtstraat 187 Tel. 12504
Ook te Amsterdam, Bussum, Hilversum, Leiden
ONZE ST. NICO LAAS
TENTOONSTELLING.
TACHTIG GULDEN AAN DE
TUBERCULOSE-BESTR1JD1NG.
De Sint Nicolaas-tentoonstelllng van de
rubriek „Voor onze Jeugd" van Haarlem's
Dagblad is Woensdagavond weder gesloten.
Hedenmorgen hebben de ziekenhuizen en
klnderbewaarplaatsen te Haarlem en Velsen
elk hun aandeel van de honderden tentoon
gestelde stukken speelgoed in groote man
den doen weghalen en honderden kinderen
kunnen weer met nieuw speelgoed verblijd
worden.
De belangstelling is weer groot geweest
en ondanks dezen tijd van zuinigheid, die
elk dubbeltje nog eens extra doet omkeeren,
is de opbrengst der entrees met f 78,07 1 2
nog zeer bevredigend geweest.Wlj hebben dit,
afgerond tot f 80, heden aan de Vereeni
ging tot Bestrijding der Tuberculose te Haar
lem doen toekomen.
WONINGBOUW.
AANBESTEDING VAN TWEE GROOTE
COMPLEXEN.
Naar wij vernemen zullen nog deze maand
de aanbestedingen plaats hebben van twee
groote complexen woningen. De gemeente
Haarlem zal aanbesteden den bouw van 258
woningen aan en nabij het Juno-plantsocn
in Haarlem-Noord.
De wonlngbouwvereeniglng „St -Jozef" be
steedt aan den bouw van 61 woningen voor
groote gezinnen aan de Scheldestraat even
eens in Haarlem-Noord.
Voor de werkverruiming zijn deze bouw
werken natuurlijk van zeer veel beteekenis.
Daarom zijn de aanbestedingen zooveel mo
gelijk bespoedigd.
AANRIJDING OP HET SCHOUWTJES
PLEIN
Heden, Donderdagmorgen, kwam door de
gladheid van den weg op het Schouwtjes
plein een Brockway-bus van lijn, die aan 't
glijden was geraakt, in botsing met een
melkwagen van den melkhandel der firma
A. de Wilde alhier.
De melkwagen werd ondersteboven ge
reden,