STADSNIEUWS
STRIJDENDE ZIELEN.
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 20 DECEMBER 1930
HET RADIOVRAAGSTUK.
DEBATAVOND MR. L. G. VAN DAM EN
G. J. ZWERTBROEK.
Onder leiding van Ds.
G. J. Waardeniburg
had Vrijdagavond in de
groote zaal van het Gem.
Concertgebouw de debat
avond plaats tusschen Mr.
L. G. vanDamen den
heer G. J. Zwertbroek
over het Radiovraagstuk.
Ds. Waardenburg zeide
In zijn openingswoord, te
.hopen dat deze avond veel
klaarheid zou brengen in
het Radiovraagstuk en dat
twee groote cultuurgroepen nu gelegenheid
zouden krijgen zich over dat vraagstuk uit
te spreken.
I Eerste spreker was Mr. L .G. van Dam.
die begon met uiteen te zetten dat de strijd
niet gaat tusschen de Avro en de Vara, maar
tusschen de voorstanders van den algemee-
nen omroep eenerzij ds en anderzijds allen
die aan de bijzondere omroepversenigingen
«en plaats willen toekennen die. naar haar
eigen doelstellingen, haar niet toekomt.
In het laatste halfjaar hebben verschillen
de problemen op Radlogebled de algemeene
belangstelling gaande gemaakt. Er is een on
recht geschied dat om herstel roept. Spr. wil
de de oorzaken van dit probleem nagaan.
De H.D.O. oorspronkelijk voortgekomen uit
de N.S.F., deed het baanbrekend werk con
tact met de regeering als in Engeland
was er niet. De regeering heeft in den aan
vang haar taak verzuimd en dit is een der
eerste oorzaken der moeilijkheden, waar wij
thans voor staan. De H.D wilde een alge
meene omroep zijn. evenals later de AVRO.
Deze laatste heeft gegeven het beste en het
mooiste wat Iedere richting maar voor zich
kan verlangen. Van die algemeenheid gaf
spr. verschillende voorbeelden.
Algemeen is de AVRO, niet neutraal. Het
heeft spr. verwonderd dat de AVRO niet al
leen de rechterzijde tegenover zich heeft ge
zien. maar ook de sociaal-democraten.
Er moet zijn in Nederland één algemeene
omroep en daarnaast is plaats voor andere
omroepen, maar noodlg zijn zij niet. De an
dere omroepen zijn alleen voortgekomen uit
ontevredenheid over het aantal uren dat
werd toebedeeld.
Groot enthousiasme (denk aan Houtrust)
ls voor de AVRO in ons land gewekt, in alle
kringen, waarlijk niet alleen in „liberale" of
„kapitalistische" kringen,
De AVRO begeert geen macht, zij wil ver
hoogde volksontwikkeling breneen. Dit moet
ook de S.D.A.P. willen. De AVRO wil de uit
voerder zijn van de beslissingen van een
steeds door haar aanvaard onnaitijdig col
lege van mannen van verschillende levens
beschouwing, wier toezicht zij bereid ls te
aanvaarden.
De rechten der AVRO zijn nu verkort. Zij
ziet een groot deel van haar moeizaam op
gebouwd werk vernietigd. Veel wat in de
hulskamer door de AVRO te genieten is ge
weest, is uit de hulskamer verdwenen; er
imag hier gesproken worden van afbraak van
een cultuurinstelling.
Noodzakelijk is de bouw van een of meer
zenders. Wie zullen ze bouwen? Spr. aoht den
Staat eerst tot zenderbouw geroepen als het
particulier initiatief te kort schiet.
Particulier initiatief is er. De Staat komt
idus niet in aanmerking.
Na critlek geoefend te hebben op de cen
suur besprak spr. de zeriderquaestie.
Noodig zal zijn eer. vo'le week zendtijd voor
do AVRO en een - Gleichwellenzender. De
AVRO heeft, daarvoor het geld gereed liggen.
De vergunning kost den Staat niets. De
AVRO vraagt dus een eigen zender. Deze zal
ongeveer 1 '2 millioen kosten. De VARA zegt
dat 't 1 millioen is. Het verschil zal wel hierin
zitten, dat het 1 '2 millioen kost als het par
ticulier initiatief en 1 millioen als de Staat
bouwt! (Applaus).
De VARA wil nu één zender voor de vier
groote omroepen te zamen, om verspilling te
voorkomen. Maar verspilling is, dat nu ver
schillende omroepen dezelfde dingen geven
op verschillende tijdstippen;verspillingen dat l
vier omroepen er vier afzonderlijke onkosten
op na houden.
Spr. wil wat de andere omroepen geven er
kennen als factoren die hun nut kunnen heb
ben, maar van den aigemeenen omroep moe
ten zij afblijven.
De vraag mag aan het VARA-bestuur wor
den gesteld: wat ls uw eigen cultureel pro
gram. dat u recht geeft op zendtijd voor al
gemeene doeleinden?
Wat de VARA aan algemeen programma
geeft is niets dan een navolging van de
AVRO (applaus). Gezegd ls, dat dit wel zal
veranderen, maar spr. heeft daarvan nog
niets gemerkt.
Om nog op den zenderbouw terug te ko
men.
Laat de VARA die geen vertrouwen heeft
in het Gleichwellenstelsel. haar bezwaren te
gen den bouw door de AVRO van een eigen
Gleichwellensysteem laten varen en laat de
VARA, die In deze plannen toch geen ver
trouwen heeft, afstand doen van haar recht
op een vierde van den zendtijd op dat Gleich
wellensysteem De AVRO heeft dan een halve
week zendtijd op de gewone golflengten en
een halve week op den Gleichwellenzender,
totaal een volle week zendtijd.
Politieke consequenties behoort deze radio-
strijd volgens spr. niet te hebben. Men ver
late niet om dit probleem eigen partij. Ieder
moest Juist in zijn eigen partij blijven wer
ken voor een goede oplossing van het vraag
stuk In de richting van den aigemeenen om
roep.
Spr. heeft de overtuiging dat op dit ter
rein een oplossing moet gevonden worden
om terug te ge<ven het sohoone en goede, dat
wij thans zoo noode in onze huiskamer mis
sen. (Luid applaus).
De voorzitter heette hierna welkom den
secretaris van den Alg. Radioraad, den heer
Weber.
Vervolgens sprak
ide heer Zwert
broek.
De VARA., aldus
spr., heeft Jaren ge
leden reeds het plei
dool gevoerd voor
een waarlijk aige
meenen omroep, op
den grondslag van
geli j kbereohtiglng.
maar toen vond zij
op haar pad Juist
de A.VJt.O. en de
NOV.
De heer Van Dam
zegt dat de A.VR.O.
in zijn uitingen algemeen Ls. Spr. moet dit
betwisten. Dat de A.Vit.O. niet algemeen is,
heeft juist de andere omroepen zoo groot
gemaakt. De A.V.R.O. bijvoorbeeld gaf den
menschen bij gelegenheid van het jubileum
der Militaire Academie te Breda, roffelvuur
in hun huiskamer te hooren. Aan den wapen
stilstandsdag werd door de A.V.R.O. geen
aandacht geschonken, wel een week later aan
het jubileum van de Burgerwacht!
De leiding van den „aigemeenen omroep"
ziet alleen haar eigen gedachten. De A.VR.O.
is nooit als leiding van een aigemeenen om
roep aangewezen.-Veertien heer-en hebben
de A.VR.O. gesticht. Zulke methoden kennen
wij in de arbeidersbeweging niet! (applaus).
Spr. bespreekt het op den v.erjaardag van
de Koningin voorgedragen gedicht van
Bout-ens. De A.VR.O. heeft het recht derge
lijke uitzendingen te doen, maar het zijn
uitingen van een bepaalde levensbeschouwing
Nog onlangs maakte Speenhoff voor de A.
V. R. O.-microfoon militaire propaganda!
Zoo komt het dat velen hebben gezegd, dat
zij zulk een „aigemeenen omroep" niet wen-
schen.
De VARA. heeft In den loop der jaren,
voorafgaande aau het zendtijdbesluit van 15
Mei, verschillende protestvergaderingen ge
houden. En toen is de A.VR.O. dat ook gaan
doen. Maar de vergaderingen van de V.AR.A.
waren véél en véél grooter. „Daarvan hoort
ge niets in uw pers", aldus spr.. „Wel hoort
ge het. ais de A.VR.O. een vergadering 'heeft
in Lutjebroek!"
De heer van Dam zegt dat de A.VR.O. niet
verantwoordelijk kan worden gesteld voor wat
na 15 Mei is gebeurd, maar spr. verklaart dat
de A.VR.O. juist schuldig is aan alles, wat op
het oogenbhk gebeurt (applaus).
De A.VR.O. is niet algemeen. Bui-tenland-
sche socialistische schrijvers bijvoorbeeld
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
397
laat zij niet hooren, wèl burgerlijke schrij
vers. En men vergelijke eens het boekenhalf-
uurtje van Dr. Ritter met dat van A. M. de
Jong.
Spr. vraagt zich af. waar één bepaalde om
roep het recht vandaan haalt, zich als ai
gemeenen omroep op te werpen. Hoe kunnen
enze tegenstanders ons het recht ontzeg
gen. te doen wat zij uitsluitend toebedeeld
willen zien aan hun eigen groep?
-De A.VR.O. heeft getracht Willem van
Cappellen te bewegen niet meer voor de
V.A.RA. op te treden, door hem aan zich te
verbinden. Met het orkest van het Concert
gebouw, de H.O.V., de Arnhemsche Orkestver-
eeniging, de Italiaansche Opera werd inder
tijd gecontracteerd, dat zij niet voor andere
omroepen zouden optreden.
De A.VR.O. organiseert een aigemeenen
omroep met een burgerlijken inslag, zoo kan
de V.A.R.A. een aigemeenen omroep geven
met een rooden Inslag (applaus).
De V.AR.A. heeft verschillende dingen ge
daan waaraan de A.VR.O. niet gedacht heeft:
de paedagoglsche concerten bijvoorbeeld, de
concerten van het Scheveningsche Kurhaus;
de figuren van Oome Keesje en Teun de
Klepperman.
De heer Van Dam zegt dat de bijzondere
omroepen niet noodlg zijn, maar spr. meent
dat van bijzondere omroepen niet gesproken
kan worden De wet kent vier omroepen en
billijkheid was niet anders te betrachten,
dan door ied-er een zelfden zendtijd te geven
Het is dus billijk dat de zendtijd in vieren
is verdeeld.
Spr. bestrijdt tenslotte dat het geld voor
een zender bij de A.VR.O. klaar ligt. Want
den luistervinken wordt in overweging gegeven
voor de A.VR.O. geld te beleggen ln het
zenderfonds. Als het geld klaar lag was het
niet noodig!
Spr. doet mededeeling uit een in den Radio-
gids gepubliceerd rapport over het Gleich
wellenstelsel, waarin dat systeem technisch
onvoldoende wordt gencemd.
Ook na de rede van dezen spreker klonk
luid applaus.
In zijn repliek zeide de heer Van Dam, dat
de heer Zwertbroek op 90 pet. van het door
hem, spr., aangevoerde principieele niet was
ingegaan. De „groote" vergaderingen van de
V.A.RA. gingen over de radio-censuur, niet
over het zendtijdbesluit van 15 Mei (applaus)
Door een deskundige is aan spreker ge
zegd, dat het rapport in de Radiogids, waarin
het Gleichwellenstelsel technisch onvoldoen
de wordt genoemd, valsch is. Spr. geeft toe
dat de A.VR.O. uitzendingen heeft gedaan,
waarmede "hij het niet eens kon zijn, maar
daaruit blijkt juist het algemeen karakter
van de A.VR.O.! (Applaus). Ook geroep: je
kan wel naar huis gaan!) Spr. heeft overi
gens gehoord dat Speenhoff wel niet meer
voor de A.VR.O. zal optreden,.
Wat spr.'s tegenstander gezegd heeft over
het principieele, heeft de oplossing van het
vraagstuk niet verder gebracht.
Toch zal het radiovraagstuk moeten
worden opgelost. Ook de staatslieden begrij
pen dat. Spr. meent dat bijvoorbeeld de heer
Oudegeest inziet dat aan eenlge wenschen
van de A.VR.O. zal moeten worden tegemoet
gekomen.
Hierna volgde dupliek van den heer Zwert
broek.
Deze zeide dat er een terrein is, waar de
vier groepen elkander kunnen vinden, maar
ook een terrein waarop zij uiteenloopen.
De A.VR.O. wil uitvoerder zijn, maar ieder
heeft het recht zijn eigen uitvoerder te kie
zen.
Wij hebben, aldus spr., van den beginne af
willen zijn een aanvullende omroep, die den
neutralen omroep welwillend gezind was.
Maar de A.VR.O. heeft alle samenwerking
geweigerd. De VARA, heeft samenwerking
gewild van alle volksgroepen, binnen het
raam van één organisatie. Dit heeft men
niet gewild.
Oudegeest heeft verklaard dat hij het in
hoofdzaak met het A.VR.O.-bestuur eens is.
Een algemeene omroep op den grondslag
van één organisatie is niet meer mogelijk. Er
zijn vier gelijkwaardige omroepen, elk be
schikkend over een kwart van den zendtijd.
Wat is nu natuurlijker dan dat die vier sa
menwerken op het gebied, waarop samen
gewerkt kan worden. Maar elke samenwer
king wordt door de A.VR.O. geweigerd.
Groote vergaderingen zijn wel degelijk door
de V.AR.A. gehouden, niet alleen over de
censuur, maar ook over het zendtijdbesluit.
Maar de A.VR.O. heeft tegen de censuur
nooit iets gedaan.
De technici van de Regeering, van P.T.T.
zeggen dat een Gleichwellensysteem niet
voldoende is; men wil trouwens ook dat
systeem niet meer. Spr, pleitte voor samen
werking op technisch gebied.
Het rapport van het Gleichwellensysteem
ls pas gepubliceerd door de VARA., nadat
5. 6 keer de A.VR.O. was gesommeerd, haar
gegevens te publiceeren en aan te toonen
dat het Gleichwellensysteem mogelijk was.
Tusschen de vier ongeveer gelijkwaardige
omroepen kan samenwerking bestaan, waar
op door K.R.O., N.C.R.V. en VA.R.A. voort
durend is aangedrongen, maar die door de
A.VR.O. steeds is verworpen, op grond van
commercieeie overwegingen. Wanneer de
A.VR.O. blijft weigeren is zij een gevaar
voor het bereiden van een gezonden toe
stand in den omroep.
Nadat elk der sprekers nog 5 minuten
spreektijd hadden gehad, sloot Ds. Waarden
burg de bijeenkomst met een woord van
dank aan de sprekers, die elkaar op nobele
wijze hadden bestreden, aan de vergadering
voor haar medewerking $n aan hen, die zoo
veel hadden gedaan voor de voorbereiding
der vergadering.
Namens het comité werd Ds. Waarden
burg dank gebracht voor zijn bereidwillig
heid.
Er was buitengewoon veel belangstelling.
De zaal was stampvol. Alles had een ordelij
ken loop.
HET BELSIGNAAL IN DE TRAM.
Vanwege de Directie der Noord-Zuid-Hol-
landsche Tramwegmaatschappij is. in verband
met een namens het personeel aanhangig ge
maakt verzoek om. de belseinen door licht
seinen te doen vervangen, onderstaand ant
woord bij de vakorganisaties ingekomen;
.Naar aanleiding van het door U gedaan
verzoek om de belseinen in de rijtuigen te
doen vervangen door lichtseinen, deelen wij
U mede, dat de bestudeerfng van deze aan
gelegenheid het navolgende heeft uitgewezen:
le. zoodanige vervanging is, wat de be
staande rijtuigen betreft, zeer kostbaar;
2e. bij het ontwerpen van nieuwe rijtuigen
zal overwogen worden lichtseinen aan te
brengen.
ACTIE BAKKERSGEZELLEN.
HET CONFLICT OVER LOON EN
ARBEIDSVOORWAARDEN.
Door de afdeeling Haarlem van den Alg.
Bond van Arbeiders in het Bakkersbedrijf, is
besloten om, in verband met de loopende
actie der bakkersgezellen terzake loon en ar
beidsvoorwaarden. Maandagavond in de Cen
trale een vergadering te houden voor Haarl.
bakkersgezetten. Op deze vergadering zal ver
slag worden uitgebracht van de gehouden
conferenties, verder zal de aan te nemen
houding nader besproken worden.
UITGAAN.
MISCHA WEISBORD.
De Russische vlolist Mtscha Weisbord zal
onder auspiciën der N.V. Internationale Con-
certdirectie Ernst Krauss Zondag 21 Decem
ber een Kerst-matinée geven in den Stads
schouwburg te Haarlem en het volgende pro
gramma ten gehoore brengen: Sonate van
Franck; Concerto van Tschaikowsky; Slci-
liano van Bach; Rondo van Beethoven en
Spaansche dansen van Sarasate.
Geza Frid zal den violist aan den vleugel
begeleiden.
DE GASZINKER IN IIET ZUIDER
BUITEN SPAAltNE.
Reeds eenigen tijd was men 'bezig met
de voorbereidingen, die noodig waren om den
nieuwe gaszinker, waarvan wij dezer dagen
melding maakten, in het Zuider Buiten
Spaarne te laten afdalen.
Ter hoogte van de Kamperlaan heeft men
in het water een houten stellage, die op hei
palen rust, aangebracht. Deze loopt tot aan
den anderen oever toe en laat alleen bij de
vaargeul een opening vrij voor het scheep
vaartverkeer. Enkele dagen geleden is men
van de stelling te leiden.
Hedenmorgen is de buis „te water" ge
laten. Tengevolge van deze werkzaamheden
was het scheepvaart verkeer in de morgen
uren gestremd.
Men is thans bezig de buis verder door te
leggen langs den Schalkwijkerweg naar het
Slachthuiskwartier.
DE GEMEENTE EN DE
ZIEKTEWET.
HET PERSONEEL BIJ DE WERK
VERRUIMING.
Door het bestuur van den Haarlemschen
Bestuurdersbond is de aandacht van het ge
meentebestuur gevestigd op een euvel ter
zake van de uitkeering bij ziekte, voor het
in dienst der gemeene zijnde personeel. Door
de Kroon is namelijk op verzoek aan het
gemeentebestuur ontheffing verleend van de
bepalingen der Ziektewet, omreden de gel
dende regeling gunstiger is, dan de bepalin
gen van de Ziektewet voorschrijven.
Thans blijkt echter, dat dit laatste niet al
tijd het geval is en dat verschillende per
sonen door deze regeling ernstig gedupeerd
zouden kunnen worden, zooals nu reeds aan
enkele personen gebleken is. Het in losse
dienst zijnde personeel, waaronder ook zij
die bij de werkverruiming in dienst zijn,
komen nu slechts gedurende korten tijd voor
een uitkeering in aanmerking als zij tijdens
het dienstverband ziek worden en ontvangen
in het geheel niets als zij dicht na het be
ëindigen van het losse dienstverband ziek
worden. Door het bestuur van den H.BR, Ls
verzocht maatregelen te willen treffen, opdat
hierin wordt voorzien.
WEER EEN AANRANDING.
In de Stolwijkstraat in Amsterdam-West is
volgens de Tel. weer een meisje, ditmaal een
van vier jaar, aangerand. Men heeft van
den dader een vaag signalement.
TIJDSCHRIFTEN.
DE RECLAME.
Het .-lyvember-nummer van „De Reclame"
ls gewijd aan den steendruk. En als zoodanig
is het een hoogst belangrijke en lezenswaar
dige bijdrage, voorzien van tal van fraaie
specimen op het punt van reclame en steen
druk. De redactie van het blad zegt in een In
leiding. dat zij er in geslaagd is dit nummer
te wijden aan vlakdruk, steendruk, offset en
illustratieprocédé's dank zij het feit dat er
een keur van bijlagen ter beschikking stond,
hetgeen te danken was aan de medewerking
van een reeks lithografische instellingen. De
directeur van het Rijksinsituut voor teeken-
leeraren te Amsterdam, de heer Huib Luns
schreef een belangwekkend artikel over „De
Lithografie en de kunstenaar".
Voorts vermeldt de eerste bijdrage: „Druk-
procédé's voor reclame", dat op kunstzinnige
wijze geïllustreerd is.
H. v. d. Masch Spakler schrijft over Alois
Senefelder (1771—1834) en J. H. van Kam
pen geeft beschouwing over den vlakdruk. A.
van Leer vraagt zich af: „Wat beteekent
offset heden ten dage?" en de Haarlemmer
M. A. Jacobson wijdt zich uit over „Steen-
drukverpakking in dienst der reclame". Van
de hand van Dr. Joh. van Gogh een artikel
tot titel dragende: .Re psychologische be tee
kenis der affiches. Tenslotte volgen de vaste
rubrieken en en passant vertelt Philip nog
iets over „Berijmde reclame". Het November
nummer mag waarlijk zeer geslaagd genocpv*
worden, zoowel om den interessanten inhoud,
als om het groote aantal bijvoegsels.
„CAECILIA EN HET MUZIEKCOLLEGE".
Wij onvingen van bovengenoemd maand
blad de December-aflevering. In dit nummer
wordt allereerst onze aandacht gevraagd
voor een artikel van M. van Crevel, over „Die
Kunst der Fuge".
De bekende muziekcriticus Herman Rutters
bespreekt de malaise in de wereld van de
toonkunst, terwijl Julius Hijman over de
Goldmark-herdenking in Weenen schrijft.
In de rubriek „Personalia" wordt een
woord van nagedachtenis gewijd aan dc-n
heer J. Dudok van Heel, het onlangs ontsla
pen lid van het Anxsterdamsche Concertge-
bouwbestuur.
Van de overige bijdragen noemen we in
het bijzonder het artikel van S. P. Abas over
nieuwe werken van moderne meesters en het
praatje over het artistenpaar Anton van de
Rosière en Jeanne van de RosièreEmme
rich.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cu. per regel.
MEUBELEN
Levering direct aan PARTICULIEREN
Moderne EIKEN EETKAMER compleet 170.-
HUISKAMER AMEUBLEMENT, compleet90.—
HUIS-, SALON-, SLAAPKAMERMEL BF.LEN, BEDDEN, DEKENS enz., alles met 3 jaar schrif
telijke garantie. Prima afwerking. Nederl. Meuoel-indusirie ,NEM1", Modelkamers voor HAARLEM
KONINGINNEWEO IS TELEFOON 12868
JWr L. O. van
Dam.
G. J. Zwertbroek.
FEUILLETON.
ROMAN VAN HUGO BETTAUER.
(Nadruk verboden).
15)
De vele. vele getuigen, die hetzij door den
officier dan wel door den verdediger waren
gedagvaard, moesten bij het voorlezen V3n de
dagvaarding de zaal verlaten, slechts de op
dringend verzoek van dr. Nagelstock opgeroe
pen deskundigen op psychopatisch-patologisclh
gebied bleven en monsterden elkaar met een
wantrouwigen, boosaaraigen blik. Zoodra de
een iets opschreef, grabbelden ook de anderen
haastig naar hun potlooden om iets te no-
teeren.
De president gaf daarop nog een korte
en duidelijke uiteenzetting van den loop der
gebeurtenissen, welke tot de arrestatie van
Thomas Hartwlg aanleiding hadden gegeven
en besloot deze recapitulatie met de woor
den: Nog nooit heeft ons college een zoo
zeldzaam geval te behandelen gekregen als
ditmaal. Wij weten, dat vijf trouwlustige
meisjes verdwenen zijn, wij kunnen nagaan
dat slechts Thomas Hartwlg de verloofde was,
met wien elk van de vijf slaohioffers de
noodlottige reis ondernomen heeft. Wij
weten en kunnen bewijzen, dat Hartwig een
breed opgevat plan had ontworpen om meis
jes. die wenschten te trouwen, geheel alleen
in het leven staan en min of meer gefortu
neerd zijn. tot zich te lokken, te dooden en
tc herooVen. In één woord: wfj kunnen be
wijzen. dat Thomas Hartwlg. de romancier
en dramaticus, wiens werk vandaag voor het
jeerst zal worden opgevoerd, een lage moorde
naar, ja zelfs een vijfvoudige roofmoordenaar
is, zooals nog nooit voor de Berlijnsche ge
zworenen heeft terecht gestaan. Slechts één
ding kunnen we niet leveren: het tastbare
bewijs, dat de vijf slachtoffers van Hartwig
inderdaad vermoord zijn! Hartwig zelf zegt
niets, verdedigt zioh niet en weigert elke
inlichting en elk antwoord.
Maar juist deze stijfhoofdigheid en terug
houdendheid getuigen tegen hem en wanneer
ik dan ook al niet in staat ben om u, heeren
gezworenen, de lijken of verminkte llchaams-
deelen der vermoorde meisjes te toonen. toch
zal spoedig niemand er meer aan twijfelen,
dat Thomas Hartwlg met dezelfde gerafineerd
held, als waarmee hij de misdrijven begaan
heeft, ook de sporen van die misdaad heeft
uitgewischt.
En nu begon het verhoor van Hartwig, dl<*
eerst de juistheid der voorgelezen formali
teiten met betrekking tot naam, datum van
geboorte etc., bevestigde. Daarop vroeg de
president met verheffing van stem: Beklaagde
u hebt gehoord wat u ten laste wordt gelegd!
Bekent u, zich aan het ten laste gelegde mis
drijf te hebben schuldig gemaakt?
Een oogenblik van doodsche stilte, toen
zeide Hartwig luid en voor leder duidelijk
verstaanbaar: Neen!
Opwinding ln de zaal. rumoer en gemompel.
Tot dusver had Hartwig steeds geweigerd,
voor den rechter-commissaris deze vraag met
Ja of neen te beantwoorden. Thans sdheen zijn
neen te bewijzen, dat hij bereid was de tot
nog tx>e gevoerde tactiek van het weigeren
van antwoorden op te geven. Ds verdediger
Nagelstock, de officier van justitie, de presi
dent en rechters. <ie jury, de toehoorders, zij
alien bogen scherp luisterend voorover, toen
nu de president zijn tweede vraag stelde Be
klaagde, wilt u zelf een volledige beschrijving
geven van het gebeurde of geeft u er de voor
keur aan op door mij te stellen vragen te
antwoorden?
Toenemende opwinding.
Noch het een, noch het ander, meneer
de president. Ik verklaar 'hiermee nogmaals
dat ik onschuldig ben, ik zal voorloopig geen
vragen meer beantwoorden, maar behoud me
voor. later nog nadere toelichtingen te geven.
Overigens sta ik nog steeds op het standpunt
dat niet Ik m'n onschuld te bewijzen hob,
maar dat het geheel aan de rechtbank is,
mijn schuld te toonen.
Geroep van uit het publiek, afkeurend ge-
mompal onder de juryleden wisselen van blik
ken van verstandhouding onder de getuigen.
U weigert dus voorloopig op m'n vragen
te antwoorden?
Ja, meneer de president.
Ls de raadsman van beklaagde misschien
bereid, hem duidelijk te maken, dat zijn tac
tiek absurd en alleen ln zijn eigen nadeel
is?
Nagelstock vloog op.
Meneer de president, sinds weken doe
Ik al niets anders. Maar hij wil me nog niet
eens antwoord geven! Het beste bewijs, dat de
man niet toerekeningsvatbaar is!
De president maakte een afwerende bewe
ging.
Goed, dan zal ik met het getuigenver
hoor beginnen.
En nu werden zij allen, de een na den
ander voorgeroepen: De hospita's van de
dames Müller, Móller, Jensen, Pfeiffer en
Cohen. Na het afleggen van den eed moesten
zij een uitvoerige uiteenzetting geven van alles
wat op dc bij haar gewoond hebbende jonge
dames betrekking had; haar aankomst, uiter
lijk, uitlatingen over den geheimzinnigen
verloofde etc. En tenslotte konden allen,
die dezen verloofde gezien hadden ook dc
concierge Zimmermann met zekerheid ver
klaren. dat Thomas Hartwlg beslist met hem
identiek was.
De officier: Ik ben zoo vrij heeren president
en rechters en de heeren juryleden nadrukke
lijk op een merkwaardig en hoogst belangrijk
samengaan der gebeurtenissen opmerkzaam
te maken: Elk der vijf verdwenen meisjes
heeft haar kamer voor een geheele maand
vooruit betaald. Daaruit mag mi. worden ge
concludeerd, dat zij %llen van plan waren te
blijven wonen, waar zij haar intrek hadden
genomen, respectievelijk van het geprojecteer
de uitstapje naar de Ha vel zoo spoedig moge
lijk terug te koeren! Dat is van buitengewoon
belang, omdat daaruit blijkt dat zij door in
directe, gewelddadige omstandigheden ver
hinderd werden haar rechten op dé kamers
te laten gelden. Hadden zij niet vooruit be
taald en niet haar armoedig 'bezit achter ge
laten, dan zou men aan de mogelijkheid kun
nen denken, dat de slachtoffers tot die onbe
huisd en behoorden, die vandaag hier en mor
gen da.ar opduiken en haar reden hebben,
geen sporen achter te laten.
De rechters, de getuigen, de toehoorders en
de juryleden knikten toestemmend. Daarover
zou men slechts één meening hebben. Een
opmerkzaam toeschouwer had kunnen con-
stateeren, dat zelfs Thomas Hartwig knik
te.
En nu deed zich iets voor, dat de span
ning neg deed toenemen. Von Dengern werd
voorgeroepen. Alle halzen rekten zioh. gouden
lorgnons werden gericht, hier en daar zag
men zelfs *n kleinen discreten tooneelkijker
hanteeren.
Dat was dus die geheimzinnige beroemde,
geniale detective, die jonker, die de politie
jarenlang diensten had bewezen, jarenlang
ook onschuldig in de gevangenis had gezeten!
De president was één en aï voorkomendheid
Getuige, u bent de in dienst der Pruisi
sche regeering staande commissaris der
recherche Doctor Juris Jiachim Jonkheer von
Dengern en u hebt onder het pseudonleum
Krause het onderzoek naar den moordenaar
der vijf verdwenen meisjes geleid. Wilt u zoo
goed zijn eens te vertellen, wat u aanleiding
heeft gegeven om Thomas Hartwig te arres
teeren?
Von Dengren's gelaat ontspande zich. Met
automatische kalmte en zekerheid vertelde
hij van zijn jacht achter een theorie, welke
hem eerst tot diverse huwelijksmakelaars en
vervolgens in het 'bureau van den Goneral-
anzeiger had geleid, waar hij den tekst der
noodlottige advertentie had ontdekt. Gok
Hartwig's arrestatie en de middelen, welke
daartoe waren aangewend, werden uitvoerig
besproken.
Ik zou er hier op willen wijzen, dat ik
nog nooit met een man te doen heb gehad,
die een misdaad, welke hij vermoedelijk heeft
gepleegd, slimmer heeft ontworpen, maar
later, toen alles achter den rug was. alle voor
zichtigheid zoo uit het oog heeft verloren a'Ls
meneer Hartwig. Hij vond het niet eens de
moeite waard, de verraderlijke brieven, die op
zijn advertentie gekomen waren te vernieti
gen! En dergelijke, bijna naïeve onbezorgd
heid bij een zoo ernstige misdaad onge
twijfeld een criminalistische curiositeit!
Toen Von Dengern zijn inlichtingen, welke
onder een algemeen gemompel van bijval wer
den aangehoord, geëindigd had, wendde hij
zich to: den president.
Meneer de president! Ik zal thans het
verhoor van alle verdere getuigen bijwonen
en dan nog een vermoedelijk belangrijk on
derzoek instellen. Ik verzoek u dus dringend
mij na beëindiging van alle verhooren, dus
vóór het requisitoir van het openbaar mi
nisterie en het pleidooi van den verdediger
nogmaals als getuige voor te willen roe
pen.
(Wordt vervolgd.)
