H. Franken Jr.
De uitbarsting van den Merapi
STOKEN
IJMUIDEN.
De vulkaan werkt nog steeds.
Het woord is aan...
Het Belangrijkste.
48e Jaargang No. 14572
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Dinsdag 23 December 1930
HAARLEM S DAGBLAD
Dircctlei P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Hoofdredacteur! ROBERT P^-REBOOM.
ABONNEMENTEN: per week (0.27*4, met Geïllustreerd Zondagsblad /O 32
Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) t 3-57*4- Franco per post door Nederland t 387*4 Losse nummers
ƒ0.06 Geïll. Zondagsblad per 3 maanden 0-57*4, franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukker^: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14S25 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENT1EN: 15 regels 175. elke regel meer t 0-35. Reclame»
f 0.60 pet regeL Reductie bij abonnement Vraag en Aanbcd 14 regels 1 0.60,
elke regel meer ƒ0.15. buiten Arrondissement dubbele prijs. Onxe Groentjes
(iederen dag) 14 regels 1 0.25. elke regel meer 0-10. uitsluitend i contant
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f600.-, Verlies van Hand, Voet of Oogf400.-, Ouim f250.-, Wijsvinger f150.-, Elke andere vinger f50.-, Arm- of Beenbreuk 1100.-
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
Zij, die zich voor aanvang
1 Januari 1931 als kwartaal-
abonné opgeven ontvangen de
in December nog te verschijnen
nummers gratis.
ADMINISTRATIE
HAARLEM'S DACBLAD
INGEZONDEN SIEDEDEELINGEN
Wanneer 't zoo aanstonds Kerstmis is,
slechts FRANKEN'S KERSTBROOD
op uw disch.
Als 't Kerstbrood niet van FRANKEN is,
betreurt te laat gij dit gewis.
N.V. Electrische Luxe Broodfabrieken
Haarlem - Heemstede - Bloemendaal
Kantoor Lange Margarethastraat 15
is een genot, als U brandstoffen heeft van
HOENDERDOS
Kantoor: Leidsche Plein 15, Tel. 11979
(2 Lljnetij
PAPIERFABRIEKEN „VAN
GELDER".
EEN GEVOELIGE DIVIDENDREDUCTIE
TE WACHTEN.
De gang van zaken bij de Vereenigde Ko
ninklijke Papierfabrieken der firma Van
Gelder en Zoon is van dien aard, dat de winst
in de laatste maanden sterk gedaald is. Er
zal rekening mee moeten worden gehouden,
dat een gevoelige reductie van het dividend
te wachten staat. Dit vindt zijn oorzaak in
de buiten'.andsche concurrentie, welke groote
papierprijsdaling ten gevolge had. (De afne
ming in Nederland Is echter dezelfde, maar
deze ligt contractueel vast)
Mede oorzaak zijn de tarief muren die het
den Papierfabrieken onmogelijk maken om
uit te voeren. In het bijzonder vragen Frank
rijk en België zeer hooge invoerrechten.
Naar Engeland zou eventueel nog uitgevoerd
kunnen worden, doch dit land heeft zelf een
zeer belangrijke Papierffabriek welke in de
behoefte kan voorzien.
Omtrent ontslag van personeel of even
tueel stopzetten der fabriek kon men ons de
zekering geven, dat hier vooralsnog geen
sprake van is.
ifj i
i
De watertoren te IJmuiden heeft een grondige
herstellling ondergaan. Bovendien is in den
toren een verlichte klok aangebracht. Er
waren 250 electrische lampjes noodig om de
4 wijzerplaten te verlichten.
Laharstroom niet meer gevreesd.
Uitgebreide steun noodig.
MAGELANG. 22 December (Aneta)Heden
morgen om half acht kon nog het volgende
worden gemeld:
Sedert gisteravond is weinig verandering
in den toestand gekomen. De assistent-we-
dana van Salam is hedennacht weder naar
Sroemboeng vertrokken vergezeld van een
aantal militairen. Resident Van Pe't is he
denmorgen eveneens derwaarts vertrokken.
Gedurende den afgeloopen nacht kwamen
wederom zeer onrustbarende berichten bin
nen omtrent de bedreiging van Sroemboeng,
doch de laharstToom is minstens acht kilo
meter van den grooten weg verwijderd, zoo
dat gevaar voor dien weg voorshands uitge
sleten geacht mag worden.
De vulkaan werkt nog steeds. Het gerom
mel en gebrom was gisteravond te Moentilan
duidelijk hoorbaar. In verband met de over
dreven geruchten bezocht de assistent-resi
dent. die Moent.ilan een bezoek bracht, het
Blonekeng-raviin. Bij het door hem Ingestel
de onderzoek bleek, dat de lahar nog steeds
in bewegine was. zoodat naar vroeger reeds
werd eemeld nog geen gevaar bestaat voor
Moentilan. De eeniee moge'iikheid Is thans
nog dat een geweldige moddedbandjir ont
staat, welke eventueel de bruggen weg zou
kunnen slaan, doch een modderbandjir wordt
niet zoo gevaarlijk geacht als de laharstroom.
Zorg voor 11.000 vluchte
lingen.
Om eertig idee te geven van den enormen
steun welke vereischt wordt kan worden
medegedeeld, dat. globaal geschat, de resi
dent van Magelang belast Is met de zorg voor
circa 11.000 vluchtelingegn, namelijk te Ma-
pel an g 2.000. te Sawangan 6.000, te Doekoen
2.000 en te Moentilan en te Salam circa 700
Der plaats. Een speciaal daartoe door het
bestuur aangewezen ambtenaar zorgt voor de
registratie van de vluchtelingen, terwijl de
Intendance, onder leiding van Kaoitein
Bavens de voeding voor de vluchtelingen ver
strekt. Minimaal berekend heeft ieder vluch
teling per dag zeker een half Kilogram rilst
noodig. hetgeen een totaal geeft van 6000
K.G. rijst per dag. In aanmerking moet hier
bij nog worden genomen dat het niet bekend
Is hoe lang deze menigte nog moet worden
ondergebracht en gevoed. De wederopbouw
van de getroffen streek (indien dit aPhans
mogelijk is) zal tonnen gouds kosten. Voorts
moeten barakken worden opgericht.
Nader seint Aneta:
Gezondheidsmaatregelen.
De geneeskundige dienst verricht schitte
rend werk, evenals de troepjes andere lever -
afdeelingen. De gouvemementsarts dr. Kra
mer verzocht uit Semarang eenige Indische
artsen en personeel te zenden voor alle plaat
sen waar de vluchtelingen zich verzamelen.
Waar dit moge1ijk is is direct een aanvang
gemaakt met de bevolking in te enten tegen
tvDhus, enz., teneinde epidemieën te voorko
men.
De bevolking verrast.
Dat het dood en tal zoo aanzienlijk is geste
gen vindt verklaring In het feit. dat in den
nacht van Vrijdag op Zaterdag de lahar zich
plotseling een weg baande in de richting van
volkomen veilig gewaande streken waar de
ontruiming langzamer geschiedde en waar de
bevolking dan ook volkomen door den lahar
stroom verrast werd. Dat de omvang van de
ramt) zooveel grooter blijkt te zijn dan aan
vankelijk vermoed werd. is een gevolg van de
terreinsgesteldheid. De Meraoi heeft op zijn
westelijke helling vele dwarsravijnen. waar
van ve'e thans met. lahar zijn gevuld. Fen
overzicht is onmogelijk doordat den geheelen
dag hieruit zware rookwo^en opstegen. De
Resident verzocht om militaire vliegtuigen
om foto's te maken van het terrein van de
ramp, hetgeen echter alleen bij zonsopgang
mogelijk is.
De cultures.
SEMARANG, 22 December. Het dagblad De
Locomotief heeft nadere berichten over de
ramp:
De ergste laharstroom werd gelocaliseerd
boven Sroemboeng. De lahars loopen in Zuid-
Westelijke richting. De vrees van de bewo
ners van het Klatengebied en de zuidhe'.ling
voor den laharstrooom is tot dusverre nog
niet bewaarheid. Zelfs de aschregens waren
tot dusverre zoo gerint», dat de tabak niet be
schadigd is. Het bestuur oordeelt dat een be
dreiging van Moentilan onmogelijk is. Jokja
is eveneens volkomen buiten gevaar. De sui
kerstreken en de tabakstreken ten zuiden van
den Merapi zijn zeer bevreesd voor de mo-
geliikheid dat de laharstroom de bedding van
de Opak zal bereiken. Voorloopig zijn echter
alleen Sroemboeng en de Westelijke helling
van den Merapi getroffen. Hier is de aanblik
van de ha'f bedolven desa's verschrikkelijk.
Bij het bezoek van gisteren stootte men tel
kens weer op tientallen halfbedolven lijken.
De militairen begroeven de dooden, waarbij
telkens een vijftigtal in een gemeenschap
pelijk graf werden begraven. Het aantal
zwaar gewonden dat naar het hospitaal is
vervoerd, bedraagt 46.
De ellende op de westelijke helling van den
Merapi is onbeschrijfelijk. Telkens moeten
nieuwe desa's ontruimd worden. Moentilan is
voor een goed deel verlaten. Tegen het val
len van den avond trokken onafzienbare
stroomen vluchtelingen in de richting van
Klabak en Magelang.
De N.I.S. houdt te Moentilan en te Mage
lang en tusschenstations ook 's nachts loco
motieven onder stoom, terwijl treinen gereed
gehouden worden voor noodgevallen. Alle zij
wegen naar het westen van den weg van Ma
gelang naar Jokja zijn voor alle verkeer, uit
gezonderd dat van het bestuur en militairen,
gesloten. De aanwezigheid van meer deskun
digen van den Vulcanologischen dienst wordt
noodig geacht.
Nog eruptie-materiaal?
MAGELANG. 22 Dec. Zooals reeds eerder
werd gemeld behoeft, wanneer de lahar
stroom begrensd blijft door de Kali Blong-
keng, de ongerustheid niet al te groot te wor
den. aangezien de gevaarlijke stroom in dat
geval ten zuiden van Moentilan passeert.
Wanneer echter de laharstroom buiten de
oevers treedt, dan kunnen catastrophes, ook
voor de in dit gebied gelegen dessa's. niet uit
blijven. De Merapi werkt nog steeds. Het is
echter niet bekend of de vulkaan nog eruptie
materiaal uitstoot, aangezien een wolken
massa den berg aan het gezicht onttrekt. Wel
worden echter hooge rookpluimen geconsta
teerd.
Op verzoek van den militairen post te
Sroemboeng is op drie kilometer afstand van
Sroemboeng een autopost- gestationneerd.
Doordringen in het gebied dat het zwaarste
door de ramp is getroffen, is onmogelijk, o.a.
door de levensgevaarlijke vorming van gas
sen.
Geen vermeerdering van het doodental.
MAGALANG, 22 Dec. Zondagavond om
half acht werd het volgende gemeld:
Er wordt geen groote vermeerdering boven
het aanvankelijk getaxeerde getal van 700
slachtoffers verwacht, aangezien de meeste
dessa's, die in de gevaarlijke zóne liggen, ont
ruimd zijn. Het vee moest echter worden
achtergelaten.
De resident, die in den loop van den dag
het door den ramp getroffen gebied bezocht,
verklaarde, dat de toestand en de tooneelen,
welke hij aldaar had bijgewoond, niet be
schreven konden worden. Het geheel maakt
den indruk van een grijzen, desolaten hel,
waaruit vlammen opspuiten en verstikkende
dampen zich verspreiden. De resident met
zijn gezelschap slaagde er in afgelegen wo
ningen te bereiken. Voorzichtig moest men
langs den laharstroom schrijden, voetje voor
voetje, aangezien het zeer gevaarlijk was. Bij
het insteken van een wandelstok in de lahar
werd geconstateerd, dat deze minstens een
halven meter doorstak. Toen men echter den
stek terugtrok, was deze geheel verkoold en
gloeide.
Ontroerende dingen.
Ontroerende incidenten vonden plaats, zoo
o.a. in een klein huisje op de helling van
den Merapi waar een oude man samen
woonde met vijf zoons. Toen de laharstroom
dit huisje naderde, gaf de vader zijn zoons
den raad te vluchten en hem achter te laten
aangezien hij daarvoor reeds te oud was.
De zoons vluchtten, terwijl de oude man in
't huisje achterbleef De laharstroom passeerde
het huisje, waaruit later de oude man door
militairen kon worden gered. De vijf zoons
zijn echter het slachtoffer geworden van den
verzengenden laharstroom.
Een ander geval betreft een man. diein
de paniekstemming met zijn drie kinderen
vluchtte. Eén hield hij aan de hand. één
droeg hij op den-rug. terwijl hij het d?rde
king in een sarong tegen zijn borst klemde
Op een gegeven moment vatte echter de sa
rong waarin het kind was gewikkeld, vlam.
waarop de vader door een doodelijken angst
aangegrepen de sarong en daarbij 't kind in
de lahar liet vallen, waar de kleine den dood
vond. De vader werd met de twee andere
kinderen in veiligheid gebracht, doch is door
de vreeselijke gebeurtenis radeloos.
Afgebrande dessa's.
Vast staat thans dat de dessa's Maron,
Sokoh en Tegalrendoe geheel zijn afgebrand.
150 militairen zijn naar het bedreigde ge
bied gezonden. By aankomst aldaar zijn zij
direct begonnen de eewonden met vracht
auto's uit de gevaarlijke 2one te brengen. De
cewonden hebben allen ernstige voet- en
beenwonden.
Onder de gewonden bevindt zich ook een
Europeesche oozichter van den Vulcanologi
schen dienst. Deze was vergezeld door twee
mant-ri's en een assistent-wedana. toen het
groeoje zich plotseling door den laharstroom
omringd zag. Aangezien er geen andere kans
op redding overbleef, besloot het troepje te
trachten zich door de gloeiende lahar heen
te worstelen, hetgeen tenslotte gelukte. Allen
hadden ernstige brandwonden opgeloopen.
Het bericht, dat de vulcano'oog prof. Bern
hardt Is omgekomen, blijkt te slaan op den
heer Bosschaerdt, die, zooals wij gemeld heb
ben is omgekomen op den gelijknamigen vul
kaan op Sumatra.
Paul Valéry:
De mensch is slechts mensch aan de opper
vlakte. Neem de huid weg, ontleed: daar be
ginnen de machines. En daarna verdwaalt
ge in een onbegrijpelijke materie, icaarop
niets van alles, dat ge weet, van toepassing
is, en die toch de ware mensch is.
De bevolking gedwee.
Onder de bevolking heerscht een geweldige
paniek-stemming. Men gedraagt zich uiterst
gedwee en volgt alle instructies op, ook wan
neer het onmogelijk is om allen van levens
middelen te voorzien.
De militaire dienst stelde een aantal keu
kenwagens van het leger ter beschikking van
den resident. De militaire geneeskundige
dienst verleent hulp aan den gouvernements
arts dr. Kramer bij het verbinden en het in
veiligheid brengen van de gewonden, hetgeen
per vrachtauto geschiedt.
CULTURES VRIJ GEBLEVEN.
De Koloniale Bank ontving van haar ver
tegenwoordiger in Indië bericht, dat de aan
plant van de aan de Cultuur-Mij. Medarie
toebehoorende, op de helling der Merapi ge
legen, suikeronderneming tot dusverre geen
noemenswaardige schade heeft geleden. De
overige belangen der Koloniale Bank aldaar
liggen bulten het bedreigd gebied.
Ook de Cultuur Mij. dor Vorstenlanden
ontving een bericht, meldende, dat haar aan
plant gespaard bleef.
Officieele informatie.
De minister van koloniën heeft telegrafisch
inlichtingen gevraagd aan den gouverneur-
generaal van Ned.-Indlë ln hoeverre hulp
van het moederland gewenscht zou zijn.
DE VERDUISTERINGEN BIJ DEN
STUCADOORSBOND.
VERDACHTE TOT EEN JAAR GEVANGENIS-
STRAF VEROORDEELD.
De Arrondlssements Rechtbank te Haarlem
veroordeelde heden den 41-jarigen H. C. de Z.
vroeger secretaris-penningmeester van den
Algemeenen Nederlandschen Stucadoorsbond
thans gedetineerd wegens verduistering van
diverse bedragen, althans f 700 ten nadeele
van dien Bond tot een gevangenisstraf van
een jaar, met aftrek van den tijd in pre
ventieve hechtenis doorgebracht.
De eisch was een jaar en drie maanden
gevangenisstraf. De preventieve hechtenis
duurde 3 1 2 maand.
De verdediger mr. Mobach uit Den Haag
had gevraagd om de straf daarmee gelijk te
stellen.
HEEMSTEDE
MANNENKOOR.
In de gisterenavond gehouden ledenverga
dering van 't Heemsteedsch mannenkoor is
benoemd tot directeur de heer H. Arisz uit
IJmuiden-Oost.
VELSEN
MISHANDELING.
Dcor B. te IJmuiden ls aangifte gedaan
van mishande'ing door Van T te IJmuiden.
Proces-verbaal hiervan is opgemaakt.
Door De G te IJmuiden ls aangifte gedaan
van diefstal van een kruik Bols uit zijn win
kel door een onbekende.
Telefoneeren met Indië.
De uitbarsting van de Merapi.
(Ie blad, le pag.)
Na Berlijn, Weenen. Zal ook daar „lm Westen
nichts Neues" verboden uorden?
(2e Dlad, le pag).
H. C. de Z. wegens verduistering bij den Alg.
Ned. Stucadoorsbond door de Haarlemsche
Rechtbank veroordeeld tot een jaar met
aftrek
(le biad. le pag.)
De opening van het Ned. Israëlitisch Jolet
Ziekenhuis.
(le blad, 2e pag.)
De brand in de Barteljorhstraat. Het ge
tuigenverhoor voortgezet. Twee en een half
jaar geëischt.
(2e blad, 2e pag.)
Uit Veisen: Maatschappelijk hulpbetoon.
(3e biad, 2e pag.)
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.; Geheime verdragen.
(le blad, le pag.)
A. Heeroma (Commissaris van Politie tc Am
sterdam) Uit den strijd tegen de Misdaad
VU mijn studietijd.
(3e blad, le pag.)
Intimus: Tweede KamerDe Tarwemarkt.
Welke hulp is noodig?
(3e blad, 3e pag.)
De Volkstelling. Waarop gelet moet worden.
<3e blad, 3e pag.)
Laatste berichten 2e pagina
le blad.)
ARROND. RECHTBANK.
UITSPRAAK.
G. van B. te Haarlem, die erecht gestaan
heeft wegens overtreding van art. 248 bis,
Wetboek van Strafrecht, het plegen van niet
nader aan te duiden handelingen met min
derjarigen van hetzelfde ge;lacht, ward door
de Rechtbank veroordeeld tot een gevange
nisstraf van 1 Jaar. waarvan 8 maanden
voorwaardelijk te ondergaan en met aftrek
van de preventieve hechtenis, welke twee
maanden duurde, een en ander onder bijzon
dere voorwaarden.
FRAUDEEREND ADVOCAAT TOT 1 1.2
JAAR VEROORDEELD.
Het Cott. Bureal seint ons:
De rechtbank te 's-Gravenhage veroor
deelde den gewezen Haagschen advocaat mr.
H. V. wegens verduistering van gelden ten
nadeele van cliënten en als curator tot een
Jaar en zes maanden gevangenisstraf met af
trek van de voorloopige hechtenis.
HAARI.EM, 23 December.
De nieuwe telefooncel in het postkantoor
te Haarlem voor gesprekken met Indië.
Verscheidene personen kunnen liet
gesprek volgen.
Geheime Verdragen,
De Belgische minister van Staat Emile Van-
dervelde heeft Zondag ln „Le Peuple" een
hoofdartikel gepubliceerd, waarin hij bteogt
dat het Fransch-Be'.gisch militair verdrag
sinds Locarno geen reden van bestaan meer
heeft. Ook uit hU de vrees, dat België door de
aparte overeenkomsten tusschen de ge-.erjle
staven te Parijs en Brussel in internationale
conflicten zou kunnen word n meegesleept,
waarmee het niets te maken heeft.
Dit artikel schijnt nogal wat opschudd'ng
in België verwekt te hebben Gelukkig. Het
is altijd een verblijdend verschijnsel a s do
nuchtere waarheid als zoodang herkend
wordt.
Minister Hymans zal bij de behandeling van
zijn begrooting een redevoering ten b-'ste ge
ven waarin hij - naar verwacht wo dt - ver
klaren zal dat er tusschen Frankrijk en Bel
gië geen militaire afspraken bestaan, die
strijdig kunnen worden geacht met den geest
en de letter van het verdrag van Locarno en
de belangen van België.
Misschien zal de minister het niet laten bij
deze fraaie diplomatieke zin. die onmiddel
lijk de vraag doet rijzen, we ke militaire over
eenkomsten ooit wél in overeenstemming met
den geest van Locarno kunnen zijn. En mo
gelijk zal ook de Kamer er meer van w'llen
weten. In elk. geval ls deze onrust een goed
teeken.
Het Londencche dagblad Da'.lv Tetegra^h
bemoeit er zich ook al meer. en betoogt in een
hoofdartikel over de Br'.tsch Belg sehe b trek
kingen „dat zich in Be'gië een sterke stroo
ming tegen interna: iona'e avonturen heeft
ontwikkeld, oodat de Be'.gi che regee-'ng
de verschillende internat'ona'e verpl ht rgen
aan een nauwkeurg onderzoek heeft, onde--
worpen." Dit klinkt een beet'e wonder ijk vor
onschuldige lieden die meenen dat een re
geering de international verplichtingen des
lands ten allen tijde precies kent. Maar zoo
eenvoudig zijn die dingen niet.
De Dally Telegraph zegt verder dat de Bel
gische regeering tot de concluss'e is gekomen,
dat haar internationale verplichtingen voort-
vloeen uit het Volkenbondspact, do verdra-