ATERDAGAVOND
De Zeven Wereldwonderen.
Het beeld van Zeus.
HBE
O-üJ
lit
ZATERDAG 27 DECEMBER 1930
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
De vader van de Grieksehe goden familie.
Het beeld van Zeus dat in den tempel van Olympia in Griekenland was opgesteld.
Geteekend naar een schilderij van Charles M. Sheldon).
ft derde der zeven wereldwonde
ren dat nu onze aandacht vraagt,
is 't beeld van Zeus. dat gevonden
werd in den tempel van Zeus ln de
feeststad Olympia in Griekenland.
Dit beeld moet iets zeer bijzonder zijn ge
weest, want de Grieksehe wijsgeer Dio
Chrysostomus heeft indertijd verzekerd, dat
het zien van dit beeld iemand al zijn zorgen
zou doen vergeten, hoezeer slapeloosheid en
verdriet hem ook tergden".
Na de rijke vloeiing van de machtige bron
nen van kunst van Egypte en Mesopotamië,
werd Griekenland de bakermat van een
kunstcultuur die van blijvende beteekenis
voor het menschdcm bleef. Feitelijk neemt
zoo zegt Prof. Henri Evers in zijn studiewerk
over Architectuur met de geschiedenis
van Griekenland de geschiedenis der archi
tectuur in Europa een aanvang.
Haar begintijd ligt nog in het duister. Noch
dichters, noch geschiedschrijvers der oudheid
lichten haar ontstaan, haar herkomst toe.
Evenmin geven de ruïnes van Griekenland's
oudste bouwwerken en de aanverwante
kunsten, opheldering over den begintijd. Zij
bevatten geen lange chronologieën, geen uit
voerige beeldkronieken, zooais de tempels
van Egypte of de paleizen van Assyrië. Zij
spreken in hun ontzagwekkende samenstel
ling, in hun betrekkelijk reeds gevorderde
techniek, enkel van een volk, welks kinds
heid lang voorbij is.
Er is evenwel door vergelijkende taalstudiën
vastgesteld, dat de oudste bewoners van
Griekenland tot de Ariërs behoorden, een
groote volksstam die Penrië in bezit nam,
maar het is nog niet nageplozen, wanneer
die Ariërs zich een weg naar Griekenland
baanden. De oudste bouwwerken in Grieken
land zijn vermoedelijk ontstaan omstreeks
2000 jaar voor onze jaartelling.
Het godsdienstig geloof der Grieken was In
de oudste tijden blijkbaar ontsproten aan de
aanschouwing der natuur en uit de waarne
ming harer verschijnselen. Hun goden waren
in aantal bijna dat der sterren des hemels
gelijk. Zij stonden evenwel, naar de Griek
aannam, onder leiding van 12 oppergoden,
die de Olympus als hun woonplaats hadden
gekozen.
Zij beheerschten het heelal, het luchtruim,
de aarde, de zee, de stroomen. Hun te dienen,
hun wil te betrachten, hun gunst te verwer
ven en door het goede te doen te streven
naar al wat edel. verheven, schoon en waar
isachtten de Hellenen een ideale levensleer.
Uit deze levensbeschouwing ontstond de
mythologie, die in zich- opgenomen heeft al
de door de sage overgeleverde voorstellingen
o%'er het ontstaan van de wereld, van het
leven en het bedrijf, van goden en van hel
den uit vroegen tijd.
Door dit geloof on'rionden sinds de 8rie
eeuw voor Christus ook de heilige gebruiken,
de godsdienstige ceremonier. van opoffering
en wijding aan dezen eeredienst- verbonden
en vooral de groote, nationale, godsdienstige
volksfeesten, die den band van het verspreide
Grieksehe ras bevestigden en vernieuwden.
De Nemeïsche, de Istmische, de Pythische en
vooral de belangrijke spelen van Olympia en
later tijdens Athene's hegemonie de fees
pen der Panatheneeën, droegen hiertoe veel
bij. Zij namen een zeer belangrijke plaats In
in het Grieksehe volksleven.
De Olympische spelen kregen vooral gedu
rende de 6e eeuw voor onze jaartelling een
grooten omvang De heele Grieksehe natie
nam er aan deel. Dan sloten de Hellenen hun
„Godsvrede", lieten alle twisten rusten en to
gen In drommen naar Olympia. Verschillende
steden en ook de koloniën zonden hun beste
zonen om zich met elkaar te meten in den
edelen kamp van lichaam en geest Er waren
wedstrijden in worstelen, wedrennen, wel
sprekendheid. wetenschap, muziek, poëzie,
enz. Alle oefeningen ter veredeling van li
chaam en geest, ter vervolmaking van den
mensch.
Voor een Griek was het de hoogste eer
O ympia's lauwertak te verwerven.
Onder het verrichten van plechtige cere
moniën, het brengen van offeranden, het
zingen van lofliederen en het houden van
feestelijke rondgangen onder cither en sna
renspel in het gewijde tempelgebied, werd
de godheid hulde gebracht en het feest be
sloten.
Zeus was bij de Grieken de opperste god,
dus wat Jupiter voor de Romeinen was. Vol
gens de sage was hij een zoon van Kronos en
van Rhea. Uit vrees dat Zeus, evenals haar
andere kinderen, door Kronos verslonden
zou worden, had Rhea hem heimelijk in een
grot van het Idagsgebergte op Kreta het le
venslicht laten aanschouwen. Daar werd hij
door nymfen opgevoed. Toen Zeus vo:wassen
was. trad hij (zoo gaat de sage verder) in het
huwelijk met Metis, die Kronos door een too-
verdrank dwong zijn kinderen weer ut te
spuwen. Daarna bracht Zeus. met Poseidon.
Hades. Hetia, Demeter en Hera. Kronos en
de Titanen ten val en verdee'de met Posei
don en Hades de wereld, waarbij hij ln het
bezit kwam van den hemel en koning werd
over goden en menschen.
Zeus werd, als god van den hemel, vooral
op hooge bergen vereerd. In het bijzonder
werd de Olompos als zijn zetel beschouwd.
Olvmpia. de plaats waar de beroemde Olym
plsche spelen in Griekenland gehouden wer
den. ligt in het landschap Pisatls in Elis, niet
ver van de zee, tegenover het eiland Zacyn-
thos (Zante), beschermd door eenige heuvel
ruggen, o.a. door den Olympus.
Daar was vroeger de verzamelplaats van
de Grieksehe godenvereerlng. Onderstaande
teekening die in bee'd brengt hoe dit cen
trum van tempels en sportbeoefening onge
veer was ingericht, toont dit duidelijk aan.
De aan de goden gewijde ruimte (Alfcis)
was met een muur omgeven. Het middelount
werd gevormd door het Olympeum, den tem
pel van Zeus. Verder waren er nog drie an
dere tempels, het Heraeon (een Dorische
tenmel van Here), het Pelopium (een tempel
van Pelops) en het Metroon (de tempel van
de goden-moeder.)
Het O'.ympeum was door de bewoners van
winning op de Pisaten.
Oofs^ronkelllk d'ende a'^en het al+aar en
de offertafe1 voor den eeredienst. La*er. toen
door de mvtboloeie de godheid een bepaalde
eedaan+e verkreeg en in een Ideaal men-
scheliike figuur werd vooreeste'd. ontstond
het godsbeeld. De behoefte om dit zichtbare
odool een waardige won'ng te geven, schiep
den temoel. De Grieksehe temoel was dus
een bergplaats voor het godsbeeld, geen ver
zamelplaats voor de menigte. Die hield zich
alleen in den ruimen, omsloten voorhof, waar
de ceremoniën en de offering op het altaar
werden volbracht.
In de nabijheid van den tempel lag het.,
eveneens aan Zeus gewijde, hei'lge woud
Alt is, dat door een muur met poorten, een
triomfbooe en een gehe'men ingang omslo
ten was. Het oorsoronke'iike heilige bosch
was in den loop der jaren door nieuw ge
plante boomen vervangen, alleen van één
heiligen boom was een vermolmde stam over
die met Ijzeren banden overeind gehouden
werd. In de nabijheid was een altaar ge
plaatst. daar offerde het volk als het naar
regen verlangde.
De tempel van Zeus was een gebouw van
kalksteen ongetrokken in Dorischen sty1. De
lengte was 63 M., de breedte 27 en de hoogte
20 M.
Vermoedelijk ls hij 472 Jaar voor Christus
gebouwd, juist voor de Grieksehe kunst haar
hoogtepunt bereikt had.
eD tempel rustte op 13 maal 6 zul
len. In den hoofdgevel waren in wit
marmer voorstellingen gehouden over
den wedstrijd van Pelops en Oenomaus en
van den strijd tusschen de Lapithen en Cen
tauren. Nu is er van den temoel nog slechts
een ruïne van zuilen over Deze snreekt even
wel nog tot de dulzende toeristen die haar
bewonderen van de vroegere nracht en glorie.
De tempel bevatte in een afzonderlijke ka
pel het reusachtige beeld van Zeus. op een
troon gezeten. Het moet- vervaardigd zijn
door den bee'dhouder Phidias, die er voora'
goud en ivoor bij gebruikte.
Het beeld van Zeus had e°n hoov+e van l0
Meter. Alleen aan grondsWfen (goud en
ivoor) moet het bijna 2 1'2 millioen gulden
gekost hebben. Het beeld was geplaatst in
het schip van den tempel, omgeven door de
coratieve afsluitstukken. Een purperen kleed
bedekte het beeld, slechts bij de plechtige
feesten werd dit k'eed verwijderd. Dan troon
de Zeus op zijn troon, het bee'd der Overwin
ning in zijn rechter- en de scepter met den
arend ln zijn linkerhand.
Het „vleesch" van Zeus was van ivoor ge
maakt, zijn kleederen waren van gouden
platen. Bovendien waren goud en ivoor nog
versierd met edelgesteenten, terwijl ook de
graveur en de schilder er aan te pas geko
men waren Zoo was het gouden gewaad ver
sierd met afbee'dingen van lelies en dieren.
Zeus had om het hoofd een krans van olijf
takken. Zijn troon was geheel van goud, eb
benhout en ivoor. Ook hierin waren dier-mo-
tieven voor de versiering gebruikt.
De troon, de voetbank en de afsluitstukken
waren met kunstvolle reliefs versierd.
Het gelaat van Zeus moet een waar kunst
stuk van beeldhouwwerk geweest zijn,
rechtvaardigheid, barmhartigheid en liefde
waren er op uitgedrukt.
De tempel telde verder een groote verzame
ling van beelden van zegevierende athleten.
In de nabijheid van dit heiligdom vond
men den wilden o'ijfboom. waarvan een
knaap met een gouden mes takken afsneed
om hiervan de kransen te vlechten voor de
overwinnaars ln de Olympische spelen.
Wij merkten reeds op. dat er nu
van de feeststad Olympia slechts ruïnes
over zijn. Wat van de gebouwen door
de aardbevingen gespaard werd, ls verwoest
door de overstroomlngen van den Olpheos,
die alles onder gruis en slib bedolf. In 1831
werd een Fransche expeditie uitgerust voor
opgravingen. Daarvan ls evenwel niet veel
terecht gekomen. Er werden evenwel eenige
nlaten met re'iefs uit den tempel van
Zus opgegraven, die naar het Louvre over
gebracht werden.
Van 1875 tot 1881 werden nieuwe opgravin
gen verricht. Daarvan was het succes grooter.
Tot de tien gevonden kunstwerken behoor
den tientallen beelden en zelfs een gedeelte
van het beeld van Zeus. Deze schatten zijn
verzameld in een museum dat door de Griek
sehe regeering in Olympia gesticht is.
Een overlevering vertelt dat toen Pludias
het Zeus-beeld voltooid had. hij den god een
teeken verzocht om hem te bewi]"endat het
werk naar zijn genoegen was. Onml^dePijk
''aaron werd de vloer nabij het beeld door
den bliksem getroffen.
Het voetstuk waarop het beeld stond ls
door opgravingen bloot gelegd. De afmetin
gen zijn 7 bij 11 Meter.
Een legende wel. dat Keizer Caligula het
nlan geopperd had om het. Zeus-beeld naar
Rome te transporteeren. Hij zou het daar op
stellen met een anderen kop (naar zijn eigen
beeltenis gemaakt). De werklieden die het
beeld vervoeren moesten, sloegen evenwel
verschrikt op de vlucht toen zij een dulvel-cch
gelach hoorden zoodra zij den troon slechts
aanraakten.
Zeus Ls er later toch niet ln geslaacd om
zyn bee'd voor schennis te bewaren Het ls
vermoedelijk door een aardbeving vernield,
waarna de stukken door Invallende roovers.
die Griekenland in de vijfde eeuw teisterden,
als buit zijn weggevoerd
C. J. VAN T.
DE WILDE EEND.
Wilde eenden komen nu in grooten getale
voor langs de kusten en de Jagers maken
daar gebruik van.
In de lente vormen het mannetje en het
vrouwtje van de wilde eend een prachtig
naar. Hun veeren vertoonen schitterende
kleuren: groen, oranje, bruin en zwart, hun
bokken zijn karmozijnrood en hun pooten
rose. Zij maken hun nesten niet op de gewone
manier maar in holen ln de kust. Als er
geen holen zijn, maken ze er een met hun
bek en gooien het zand achterwaarts met
hun pooten. Dikwijls moet de rechtmatige
bewoner van een hol verjaagd worden. Dit
aat heel resoluut. Kleine konijnen neemt de
"end in zijn bek en smijt ze gewoon naar
buiten: dan jaagt hy ze weg. Het konijn
moet maar een ander tehuis gaan zoeken.
De kustbewoners maken wel kunstmatige
nolen voor de eenden. Zij wachten tot het
nest zes eieren bevat, dan nemen ze er el-
ken dag een weg om de dieren aan het leg
gen te houden.
Het is een verbazend aardig gezicht als de
wilde eenden hun Jongen voor het eerst
meenemen naar het water. De moeder gaat
voorop en de geheele familie volgt ln een rij
van acht of tien, alle achter ekaar. De va
der'ls meestal de heksluiter. De Jonge eenden
kunnen dadelijk zwemmen, al zijn zij nog
geen twaalf uur geleden uit het ei gekomen.
De meeste mannetjes eenden laten de zor
gen voor de jongen aan de wijfjes over. maar
de mooie wilde mannetjeseend is trotsch op
zijn jongen en neemt een werkzaam aan-
LANGS DE STRAAT.
„Uw Weduwe".
Het verwondert de redactie van dit blad,
dat haar nog niet ingezonden stukken heb
ben bereikt in den volgenden trant:
M. de R. Hedenmiddag in de tram zit
tend trof mij voor de zooveelste maal het
feit, dat do transparan e reclames op de rui
ten zoo weinig opwekkend voor andere ge
huwde mannen en voor schrijver dezes zijn.
Links maant een particuliere maatschappij
ons aan: „Bezorg uw weduwe nog drie Jaar
uw Inkomen". Zij illustreert deze gedachte
met een zeer antieke oma. overigens nog
kwiek van houding, en een grooten opa. met
een hoogen hoed op. De hooge hoed is waar
schijnlijk symbolisch bedoeld, want me®
draagt dit hoofddeksel tegenwoordig aJleen
I nog maar bij beg-afenlssen. De opa Ls trou
wens op de teekening al zichtbaar wankel.
Een man van een dag.
Op de ruit rechts maant het Rijk ons even
eens aan. voor onze weduwen te zorgen.
M. de R., de zorg voor weduwen ls een
schoone zaak. en het is waar dat wtj gehuw
de mannen als regel eerder dan onze vrou
wen sterven. De redenen liggen voor de hand.
wy zyn gewoonlijk ouder, en als wij even
oud zijn als onze vrouwen verschelden wij
normaliter nóg het eerst uit dit leven, want
de gemiddelde levensduur van den man ls
een Jaar of vijf korter dan die van dc vrouw.
«Ik weet niet waaraan dit ligt, en zal u met
het oog op uw kostbare plaatsruimte mijn
veronderstellingen besparen
Maar ls het noodig ons dagelijks aan deze
dingen te herinneren? Ongetwijfeld zullen de
bewuste verzekcraars, de particuliere zoowel
als die van overheidswege, daarop bevesti
gend antwoorden. Ik daa-entegen acht het
overbodig. M. de R en hef zou my aange
naam zijn als de tramdirectie eenige censuur
op haar transparante reclame-klanten uit
oefende, en ons opwekkender lectuur op de
ruiten verschaf e. De tijden zyn al niet
vroolijk, en het komt toch zeker niet te pas
Iemand dagelijks eenige malen aan te spre
ken over zijn weduwe. Ik leef nog. ik ben
zelfs springlevend. Ik betaal mijn tram
abonnement. Ik schrijf dit Ingezonden stuk.
Er zouden nog duizenden andere bewijzen
van mijn springlevcndheld zUn aan te voe
ren. Derhalve heb Ik geen woduwe, en
wensch niet dat er voortdurend over haar
gezeurd wordt.
Straks krijgen wy nog een ondernemend
bloemist, die zich tot onze ..weduwen" richt
en naast de verzekeraars gaat annonceeren:
..Laat het graf van wijlen Uw Echtgenoot
'oor ons verzorgen! Lage premie. Zorg er
bljtyds voor!"
M. de R., ik wensch niet op deze wijze
dagelijks bij voorbaat dood verklaard te
worden, en ben er van overtuigd, dat andere
getrouwde mannen met mij Instemmen.
Dankend voor de verleende plaatsruimte,
enz.
EEN SPRINGLEVEND HUISVADER
B ij schrift
wy zyn het met den geacht-en (verondcr-
elden) inzender volmaakt eens. Het Ls niet
opwekkend. Als er ooit eens een actie voor
een Vrooiyker Haarlem op touw gezet moc-ht
worden dewelke actie geenszins overbodig
schynt zou de tramdirectie de eerste duit
in het zakje kunnen doen. Ook zonder die
actie zou zy nu al kunnen handelen. Siraks
komt de bioemboilentyd weer. en zet zy
bloemen-in-vaasjes onder die reclames. Dan
ziet het geheel er nóg luguberder uit. Een
mannciyk trampassagier ls óók een mcnsch.
en wil ook wel biyven leven! Waarom moet
hy voortdurend aan zyn dood herinnerd
worden?
R. P.
Een overzicht van Olympia.
(Haar een reconstructie van Bühlmann
Midden op den voorgrond staat de tempel van Zeus, het gebouw door 18 zuilen ge< schraagd. Rechts door achter ligt het
Stadion dat 45000 toeschouwers kon bergenLinks op den voorgrond zien wij de vierkante worstelplaats. Daarachter het in halvcn
cirkelvorm gebouwde theater.
KOOLSTOF.
De verwonderlijkste stof ter wereld ls
koolstof. Zooals bekend zyn roet. lampzwart
en potlood alle vormen van kool, ook dia
mant.
De atomen van kool hebben een merk
waardige eigenschap. zy stellen andere
atomen Ln staat zich te vormen tot groote
groepen of families waarvan alle soorten
stoffen kunnen worden gemaakt.
Op zichzelf kunnen de atomen van zuur
stof. waterstof cn stikstof niet veel opleveren,
maar voeg er koolstof-atomen by en de re
sultaten zyn verwonderlijk: er ontstaat
petroleum, olie, geneesmiddelen, brood «n
vleesch.
Als er geen koolstof was zou er geen
leven kunnen bestaan, noch ln deze. noch
in een andere wereld. Alle levende dingen,
visch. vleesch. vruchten, gevogelte danken
hun bestaan aan de kooistofatomen. Niemand
weet hiervan de aoorzaak, want het kooistof-
itoom verschilt alleen van de andere door
lat zy een eiectroon meer of minder
■evat. Maar het is wel heel zeker, dat de
ioolstof de „stof des levens" ls.
TREINEN DIE DOOR BATTE
RIJEN GEDREVEN WORDEN.
Het electrificeeren van spoorwegen is zeer
kostbaar. Maar nu is het .door de uitvinding
van een Iersch geleerde. Dr. James Drum,
mogelijk geworden dat treinen door electrl-
sche bat teryen worden gedreven, hetgeen
veel minder kosten met zich mee brengt dan
het aanvoeren van stroom uit krachtstations
door geleidingen. Tot nu toe was het onmo
gelijk dat treinen accumulatoren meevoerden,
omdat die zoo ontzettend zwaar moesten
rijn.
Maar de accumulator van Dr. Drum heeft
ie twee voordeden dat hy buitengewoon
licht Ls en zeer snel geladen kan worden.
De locomotieven kunnen blijven zooals zij
zyn; slechts geringe veranderingen zyn
noodig. maar zy zullen natuurlijk geen on
aangename rook meer verspreiden en ook
veel minder lawaai maken.
De accumulatoren kunnen electrlsche
kracht leveren voor het afleggen van een
-afstand van 60 myi. Daarna moeten ze weer
geladen worden, hetgeen aan een station in
tien minuten kan gebeuren.
Op 't oogenblik wordt echter overwogen, of
hier geen verandering in kan gebracht wor
den en of niet mogelijk is, de treinen elec-
triclteit te doen „opnemen" zonder dat zij
daarvoor behoeven te «toppen.
