BUITENLAND
OUD-HAARLEM.
Een Amerikaansch-Italiaansch duel.
VAMPYR Stofzuigers f 105
HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAG 30 JANUARI 1931
TWEEDE BLAD
De generaal-majoor die zijn mond voorbij praatte.
De Fransche radicaal-socialistische fractie zal tegen de nieuwe regeering stemmen.
Nog zeer onzekere toestanden
in Spanje.
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Generaal-Majoor Butler.
De sleur en de zwaarmoedige ernst der
buitenlandsche politieke berichtgeving wordt
af en toe wel eens onderbroken door een
lichtstraaltje, soms van sarcastischen-, soms
van speelschen aard. Vandaag vraag ik uw
aandacht voor zoo'n venijnig-scherp en
prikkelend straaltje uit Amerika. De gene
raal majoor Butler hield eens in zijn parti
culiere club en voor zijn mede-officieren een
causerie'tje over Europeesche toestanden en
in het bijzonder over Mussolini die hij de
dolle Europeesche hond noemde. Verder
trok hij tekeer tegen den Itallaanschen ge
zant in Washington die door onvoorzichtig
rijden een kind gedood zou hebben en het
slachtoffer aan zijn lot zou-hebben overge
laten. Wij laten in het midden in hoeverre
de heer Butler het recht had om vooral
de laatste beschuldiging uit te spreken.
Maar dat hij spijt van zijn woorden zal heb
ben is zeker. De Italiaansche gezant pro
testeerde onmiddellijk namens zijn grooten
meester en namens zich zelf bij de Ameri-
kaansche regeering, het gevolg van één en
ander is dat de openhai-tige generaal-majoor
Butler (die eerst een rapport over zijn ge
dragingen moest uitbrengen) voorden krijgs
raad gedaagd is geworden. Bovendien ont
ving de heer Butler telefonisch bericht, dat
hij zich als arrestant diende te beschouwen!
Voorts deed staatssecretaris Stimson den
Italiaanschen ambassadeur een nota over
handigen, waarover de regeering" haar leed
wezen betuigt over het voorgevallene. Nu
wacht ons dus nog een interessante rechts
zitting, want het schijnt dat de heer Butler
niet van zins is, ook maar iets van zijn woor
den terug te trekkenEn hoewel Dante
heeft gezegd, dat het niet van grootheid van
ziel getuigt, gaarne naar twistenden te
luisteren, moeten wij toch bekennen, dat wij
nieuwsgierig zijn naar den afloop van dit
Amerikaansch-Italiaansche duel
L. A.
Frankrijk.
Radicaal-socialisten zullen
tegen Laval stemmen!
De radicale Socialistische Kamerfractie
heeft vergaderd; den voorzitter Herriot werd
opgedragen morgen bij de debatten ever de
algemeene politiek der nieuwe regeering het
woord te voeren. De fractie besloot verder,
tegen de re gee ring-La val te stemmen en aan
de debatten van morgen een strikt politiek
karakter te geven, d.w-z. slechts over partij-
principes te spreken. De leden der fractie zijn
verplicht te stemmen, zooals de fractie heeft
besloten.
Spanje,
Onzekere politieke toestand.
MADRID, 29 Januarn (Vb.) De regee
ring heeft hedenavond een communiqué aan
de pers uitgegeven.' waarin opnieuw volledi
ge vrijheid bij de verkiezingen wordt gega
randeerd. de regeering belooft dat zij geen
beïnvloeding der vrije stemming zal toeiaten.
Tegelijkertijd wordt algeheele opheffing
van den staat van beleg en censuur op de
dagbladen, zoomede herstel van de vrijheid
van vergaderen en propaganda in uitzicht
gesteld.
Aan deze beloften verbindt de regeering
den dringenden eisch aan die politieke
kringen, welke zich van deelneming aan de
verkiezing willen onthouden, onder geen be
ding hun kiezersplicht te verzaken, aange
zien de normale politieke toestand slechts
terug kan keeren door de samenstelling van
een nieuwe grondwet.
Dit schijnt de laatste poging der regeering
te zijn om de sabotage der politieke partijen
te verhinderen.
Deze zwenking in de houding van Berenguer
wordt verklaard met het Woensdag door de
Constitutioneelen genomen besluit zich bij
de verkiezingen eveneens van deelneming te
onthouden.
Een zonder deze partijen samengestelde
Kamer zou nog minder belang hebben dan
de voormalige nationale vergadering tijdens
het regiem van Primo de Rivera.
Naar in welingelichte kringen verluidt, zal
ae koning indien het meerendeel der par
tijen zich van deelneming aan de verkiez'n-
gen zou onthouden, het decreet tot uitschrij
ving der verkiezingen onderteekenen. Dit
zou dan het aftreden der re geering-B eren-
guer be teekenen. was." Ir. vele kringen
ernstig rekening word: gi-noudtn.
De peseta is aan de beurs te Madrid op
hieuw lager»
Oostenrijk.
Oneenigheid in de kringen
der fascisten.
Laat in den avond, zoo meldt het WJ3.
omtrent gerezen oneenigheid in de kringen
der Oostenrijksche fascisten, verscheen een
manifest, door Starhemberg en de hem trouw
gebleven leiders in de landen gericht tot de
„Heimwehrkameraden".
Daarin wordt o.a. gezegd: Ondergeteeken-
den hebben de volgende grondbeginselen aan
genomen: Strijd tegen het Marxisme, waar
mee geen compromis mogelijk is; strijd tegen
de uitwassen van het huidige stelsel; ver
nieuwing van staat en economisch leven; be
reidwilligheid der Heimwehren om in geval
van onlusten den staat te steunen.
Verdef is besloten de Heimwehrbonden ook
in de toekomst onafhankelijk te houden van
alle politieke partijgroepen.
Om dit beginsel duidelijk voor allen tot
uiting te brengen heeft de bondsleider Star
hemberg besloten zijn mandaat in den natio-
nalen raad neer te leggen.
Bovendien is bepaald, dat in beginsc-l op
den voorgrond tredende leiders der Heim
wehren voortaan geen politieke functie
mogen uitoefenen.
Om ae uniforme en krachtige leiding der
beweging in de toekomst te verzekeren en de
aanhoudende aanvallen op den bond. die,
voortvloeiende uit persoonlijke en zakelijke
motieven, steeds weder de kracht van den
bond nadeelig hebben beïnvloed, onmogelijk
te maken, hebben ondergeteekende leiders in
de landen den bondsleider met eenparigheid
van stemmen het bevel over den geheelen
bond opgedragen.
Den leiders der werkgemeenschap wordt
van hun optreden een verwijt gemaakt en ten
slotte verklaard, dat achter de tegenwoordige
leiding meer dan viervijfde gedeelte van alle
leden der Heimwehren in Oostenrijk staan.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
Duitschland.
Stofzuigerhuis MAERTENS
BARTELJOR1SSTRAAT 16
TF.I.F.FOON 10756.
Belangrijke rede van Dr. Kaas.
In een vergadering der centrumpartij te
Trier heeft de partijleider prelaat kaas een
rede gehouden over het onderwerp ..Noodlots
jaar 1931, voonvaarts of terug?"
Spr. betoogde dat het saamhoorigheidsge-
voel van het Duitsche volk een zóó laag ni
veau heeft bereikt als nooit te voren. De laat
ste en d iepste bedoeling van een binnen-
landsch saneeringswerk was niet alleen het
gezond maken der staatsfinanciën, maar ook
de noodzakelijkheid, zij het een bittere, van
een aan offers rijke inleiding tot een bevrij
dingspolitiek, die geen frase, maar werkelijk
heid is.
Wat ten aanzien van Duitschlands bevrij
ding tot dusver is bereikt, was bereikt door
het stelsel, dat tegengesteld was aan het
door de nat.-socialisten en Hugenberg aanbe-
volene.
Tot een saneering als dat van Brüning
hebben wij de medewerking noodig van al
len, die van goeden wil zijn. Wie de teekenen
der tijden verstaat, begrijpt dat de bevrij
dende en verlossende daad op het gebied der
revisie zonder ernstige nadeelen niet mag
worden uitgesteld.
Geen Duitsche regeering kan het volk nog
verder dwingen tot het eenzijdig brengen
van offers op het altaar der schadevergoe
dingen, als de tegenpartij er niet toe mee
werkt ze mogelijk te maken. Geen Duitsche
regeering zal sterk genoeg zijn. de explosieve
krachten in toom te houden, welke on
draaglijk zware herstellaslen in het leven
zouden roepen.
Kaas besprak vervolgens het- verzet van
Frankrijk tegen de bespreking der revisie-
gedachte en bepleitte het denkbeeld van een
samenwerking „boven de staten". Zoolang dit
zijn intrede nog .niet heeft gedaan in het
departement van buitenl. zaken, blijft Euro
pa een naam zonder inhoud.
Spr. besloot met te waarschuwen tegen ae
gevaren van de demagogie en de uiterste
partijen.
Duitschland te redden is de taak der re-
geering-Brüning.
Sedert jaren, roept Kaas uit, heeft men om
een leider geroepen, thans hebben wij hem.
laten wij hem dus volgen Onder zijn leiding
zal er geen „terug" zijn, maar slechts een
„opwaarts!"
De leniging der werkloosheid.
BERLIJN, 29 Jan. (VD.) De Raad van
Beheer van de Rijksinrichting voor Arbeids
bemiddeling en Werkloo heldsverzekering
heeft de begrooting voor het jaar 1931 goed
gekeurd. In de toelichting bespeekl de presi
dent den toestand van de arbeidsmarkt en
de financiën, de plannen ot leniging van
de werkloosheid en productieve werkver
schaffing. De belangrijkste post onder het
hoofd uitgaven is die der werkloozenonder-
steuning. ten bedrage van 1478 mlüioen
Mark.
Vreemde werkkrachten in het
Landbouwbedrijf
BERLIJN 29 Jan. 'V.D.i De Rijksraad
hesft zijn goedkeuring gehecht aan een wets
ontwerp van den Rijksminister van Arbeid,
betrekking hebbende op de toelating van bui-
tenland che landarbeiders in 1931. De te
werkstelling dier bulten'andsche werkkrach
ten moet aan de volgende bepalingen vol
doen:
Het geldt liler slechts bedrijven, die tot
dusyone reeds, m bekomen vergunning, bui
tenlanders tewerk, telden cn minstens 25
morgen suikerbieten verbouwen. Verder die
nen 00—95% der buitenlanders vrouwelijke
arbeidskrachten te zijn. Het aantal in dienst
te nemen buitenlanders mag voor de afzon
derlijke bedrijven hoogstens 2 3 bedragen
van het aantal, dat in het- afgeloopen jaar
werd aangenomen.
De vice-president van den
Saksischen Landdag legt zijn
functie neer.
DRESDEN. 29 Jan. (V.DU De nationaal-
socialistische vice-president van den Saksi
schen Landdag Kunz heeft zijn functie neer
gelegd. Zijn aftreden is een gevolg van het
door den Landdag verworpen protest van
den nationaal-aocialiï tische afgevaardigde
Doenicke tegen den sociaal-democratischen
voorzitter Weckel
Engeland.
De conservatieve motie van
wantrouwen.
De conservatieven hebben hun motie van
wantrouwen in de regeering formeel bij het
Lagerhuis ingediend. De motie luidt: ..He:
Lagerhuis spreekt zijn afkeuring uit inzake
de houding, welke de regeering aanneemt
met haar politiek van voortdurende vermeer
dering der openbare uitgaven, vooral nu zij
deze politiek voert in een tijd, waarin alle
nieuwe lasten moeten worden vermeden en
de grootst-mogelijke spaarzaamheid moe
worden bevracht, wil men het vertrouwen
weer herstellen èn de werkloosheid vermin
deren".
De regeering zal worden verzocht om ten
spoedigste gelegenheid te geven, over deze
motie in debat te treden.
Winston Churchill, die als vroeger kanse
lier van de Schatkist bij uitstek geroepen is
om dergelijke financieeie quaesties te behan
delen. behoort niet tot de onderteekenaars
van de motie, wat door velen in verband
wordt gebracht met het voor eenige dagen
tusschen hem en Baldwin in de Indischs
quaestie gerezen meeningsverschil.
De ontwapeningskwestie en het
Hoogerhuis.
LONDEN. 29 Januari (V.D.). In het
Hoogerhuis heeft Lord Dickinson nog gezegd,
dat door het Verdrag van Versailles Duitsch
land als eenige van de groo'e mogendheden
ontwapend Is. Wanneer de anderen niet dit
voorbeeld volgen, dan zal Duitschland zeker
het recht opeischen zich evenals zijn nabuur-
staten te bewapenen. Het zou dan onmoge
lijk zijn Duitschland dit recht te ontzeggen
Op dezen grond is het van belang, dat de
Ontwapeningsconferentie het volgend jaar
tenminste in zekere mate, ontwapening aan
ce volkeren brengt.
Namens de regeer ing verklaarde Lord Par-
moor het eens te zijn met hetgeen Lord Cecil
verklaard heeft. Er zai-.geen enkel resultaat
worden bereikt als de wedloop der bewape
ning niet wordt stopgezet.
Polen.
Ernstig loonconflict in de Oost-
Opper-Silezische Industrie.
KATTOWTTZ. 29 Januari Vli l Bij
de onderhandelingen over de loonen in de
Oost-Oppersilezische metaalindustrie hebben
de werkgevers thans een loonsverlaging van
15 pet. geëischt.
De onderhandelingen werden verdaagd,
daar de werknemersafgevaardigden niet di
rect hun houding ten aanzien der eischen
konden bepalen.
Aangezien de werknemers niet bereid schij
nen een loonsverlaging te aanvaarden, kan
een scherp loonconflict wordeia verwacht.
De organisatie der Oost-oppersilezlsche
mijnindustrieelen heeft de loonoveresnkom-
sten met de employé's tegen 30 April as. op
gezegd.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
AGENDA
VRUDAG 30 JANUARI
Schouwburg Jansweg: De Vrouwe van
Shenstone". 8.15 uur.
Palace: ..Dynamiet". Tooneel Bart Elferink
8.15 uur
Luxor Theater; ..Het schildersmod^l van
Parijs" en „Een vrouw verdwenen 8-lo uur.
Rembrandt Theater: ..Het lied der Woes
tijn". Tooneel: Morris et Max 7 en 9.15 uur.
H e e m s t e d eA erdenhout: Res'.
„Boekenrode": Voordracht en filmvertooning
over Maggi's Voedingsmiddelen. 8 uur.
ZATERDAG 31 JANUARI
Stadsschouwburg: N.V. Het Schouwtooneel:
,.Op hoop van zegen". 8 uur.
Rest. Brinkmann: Kon. Ned. Toonk. Ver.
Lezing door Sem Dresden. 8 uur.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Teyier's Museum, Spaarne 16- Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan
dags. toegang vxy.
Wat gespaard bleef
(Nieuwe serie.)
interieur der kerk aan de zijde der Oude Groenmarkt.
Opnieuw richten wij onze schreden naar
de St. Bavo. Nu is de neer g. a. Luitlnsh
de koster, die met zooveel piëteit ai het
mooie dat in deze oude kers i- beheert en
wiens streven het is om die schatten nog te
vermeerderen onze gids. Eenige uren heb
ben wij door het gewijde gebouw gedwaald,
maar toen wij de wandeling afbraken, was
nog iang niet alles aan de beurt gekomen,
want mijn gids is een gezellig causeur en van
elk kerkdeiail weet hij interessante bijzon
derheden te vertellen. Voor dit artikeltje had
de afgebroken wandeling evenwel voldoende
stof opgeleverd.
Twee der groote toren-pilaren die in het
hart van de kruiskerk staan, zijn geducht uit
het lood gezakt. Dit benoeft evenwel niet tot
ongerustheid te stemmen, want die pilaren
staan al eeuwen zoo. Aanvankelijk was het
plan om op het kerkgebouw een steenen
toren te bouwen. Toen men daarmee bezig
was, begonnen de pilaren te verzakken. Daar
om moest de gedeeltelijk reeds opgetrokken
toren weer afgebroken worden. Hij werd ver
vangen door een houten toren met lood be
kleed. Dat gewicht konden de pilaren geluk
kig torsen, verdere verzakkingen werden dan
ook niet geconstateerd. Wel hebben wij er
eenige jaren geleden de aandacht op geves
tigd, dat het schijnt of de toren naar een
zijde eenigszins overhelt. Een onderzoek
heeft aangetoond, dat die overhelling een
feit is, maar voor den toren bestaat niet het
minste gevaar. Een deskundige maakte zelfs
de veronderstelling, dat de toren met opzet
ietwat scheef gebouwd is, om beter de .-tor-
men, die meest uit het westen komen, te
kunnen trotseeren.
De vier torenpilaren hebben een respec
tabele dikte. Zes man zijn noodig om hen te
omspannen. Als stoelen om een pilaar ge
schaard worden, kunnen 22 personen daarop
plaats nemen'
In de kerk is zeer veel In ongeschonden
staat bewaard gebleven. Er zijn dingen ver
nield. maar het is zoo vertelde do heer
Luytingh onrechtvaardig om al die vernie
lingen aan den beeldenstorm toe te schrijven.
Toen zijn er ongetwijfeld beelden vernield,
maar blijkbaar is het overige in do kerk ge
spaard. Het is aan te nemen, dat de kerk in
den Franschen tijd veel meer te lijden heeït.
gehad. Toen diende ztj voor kazerne. Van
hel prachtige koor hadden de Franschen
een paardenstal gemaakt! Het is een wonder,
dat er aan het koor en de koorbanken zoo
goed als niet; beschadigd is. Kerken in andere
steden hebben veel meer :e lilden gehad
Misschien danken wij die geringe beschadi
ging aan het feit. dat de koorwerken wp.J
sierlijk van vorm zijn, maar weinig uitste
kend lofwerk bevatten.
De koorbanken waren vroeger geschilderd,
maar nu is het blanke eikenhout weer in eere
hersteld. De wapens die onder verf bedekt
waren, konden ook weer aan het ltrht ge
bracht worden. Er is een tijd geweest, dat
men blank eikenhout koud vond. Vandaar
da: de schilders er on losgelaten werden Ge
lukkig is men die gril weer te boven en blijkt
het indertijd aangerichte kwaad nog in vele
geva'len ongedaan gemaakt te kunnen
worden.
Een beeld is bij den beeldenstorm gespaard.
Het is een beeld van St. Bavo. dat aan de
Oostzijde der kerk aan den buitenkant ge
vonden wordt. Blijkbaar stond het te hoog
voor de bestormers.
Vermoedelijk heeft de kerk ook nog al wat
te liiden gehad van de Spaansche bezettuig
die Haarlem in 1573 heeft ingenomen. Ook
het be'cg za,f heeft wel eer. en ander ver
nield. Dat de kanon* koreis tot bet kerkge
bouw doordrongen b°wi»«n tte kogel die nog in
een der muren gevonden wordt.
De 'n bet kj»rlrov'l%o"w
naar Al'an mode^ee't. ontdekt !n 1880.
Ontdekken moeten wil nem^n 'n de let
terlijke beteekenls, de laag witka'k die er
over wa gestreken, is weeeehaald. On'lekt
in figuurlijken zin waren de muur j'.nharin
gen al in 1825. maar de toenmalige kerk
voogden sagen daarin niets bijzonders en....
lieten de gedeeltelijk bloot-gelegde muur
schilderingen opnieuw onder de witkalk
stopper.! Toen men er in 1869 opnieuw achter
kwam. dat or muurschilderingen in de kerk
aanwezig waren, zijn die met nauwlettende
zorg van de kalk ontdaan.
Dc muurschilderingen in het koor zijn ver
moedelijk aangebracht in de jaren 1500
1510. Er zijn evenwel aanwijzingen, dat onder
die ..tapijten" nog andere .'ohllderingen zit
ten: op enkele plaatsen is daarvan namelijk
een -poor gevonden. In 1438 is de kerk ge
heel gewit. Dat kostte niet meer dan..
23 gulden, hoewel de witters 40 dagen met
bun kwasten zwaaiden. Dit Is wel een bewijs,
dat men in dien tijd heel wat meer voor een
gulden deed dan nu.
In de jaren 1500—1510 was lezer, voor lee-
ken een zeldzaamheid. Vandaar dat in de
muurschilderingen aan de pilaren in het koor
alleen voorstellingen en motleven verwerkt
zijn. De muurbeschilderingen van den lateren
tijd zooa'.s die op de groote toren-pilaren,
die in 1580—1585 zijn gemaakt dragen op
schriften. Blijkbaar was het lezen toen al
meer in zwang gekomen. In 1573 Is de St.
Bavo weer eenigen tijd ten behoeve van den
R.K. ecredienst mserieht. Vermoedelijk zijn
toen de muurschilderingen op de groote
to-en-nilaren aangebracht.
Na de restauratie zijn de muurschl'derin-
acn in 1860 met wit-<*everfde zinken luiken
bedekt, geworden. Eerst in 1878 zijn
die luiken weggehaald en kon elke kerkbe
zoeker van het mooie kleurencpel, dat Juist
In de stemmig blanke omgeving zoo'n mooi
effect maakt, ven ie ten, Een der gewelven tus
schen twez pilaren in het koor ls ook ge
schilderd. Op die plaats stond vroeger de
zetel van den bisschop.
Nu wij het over kleuren in dc kerk hebben,
willen wij cr op wijzen, dat. de chocolade-
kleur van hot orgel niet gelukkig gekozen ls.
Een meer stemmiger kleur zal hot beter doen.
Bovendien zit er te veel goud aan het orgel.
In den tijd dat het orgel gemaakt word. was
het geen gewoonte, om groote beelden van
goud te maken. Ieder ziet, dat hier Imitatie
in het spel is.
Een raadrild, dat zich nog al eens voor
kunstzaken interesseert is onlangs naar dén
wethouder van onderwijs en kunst geloopc'n
om te waarschuwen, dat de pijpen van het
orgel aan het oxydeeren waren, De heer Roo-
denburg toog natuurlijk naai
de kerk. maar toen bleek, dat die oxydatie
alleen te constoteeren was als de zon schijnt.
Er namelijk in eenige ramen nieuw ge
kleurd glas eekomen en dat werpt als de zon
er door schijnt vlekken cp de pijpen die aan
oxvdeeren doen denken. Het bleek dus ge
lukkig een valsch alarm te zijn geweest.'
Een mooi doorkijkje in de bijgebouwen.
Ons orgel, al is het van 1735. is nog in uit
stekenden staat. Vroeger stonden er in de
Bavo drie orgels. Een daarvan is indertijd
overgebracht naar de Nieuwe kerk op het
Kerksplcin. Langen tijd heeft men het toen
alleen met het groote orgel in de Bavo moe
ten aoen. maar in den laat.'ten tijd is bij het
koor een klein orgel geplaatst voor kleine
kerkdiensten.
C. J. VAN T.
NIEUWS UIT INDIE
STEUN AAN MERAPI-SLACHTOFFERS
NIET GOEDGEKEURD.
Het College van Gedeputeerden van den
Provincialen Raad van Midden Java heeft,
naar Aneta meldt, de principieele beslissing
genomen om het besluit van den gemeente
raad van Scmarang om t 3000 ter beschikking
te stellen van het Merapifonds niet goed te
keuren.
