Stofzüigerhuis MAERTENS
Alle merken Stofzuigers
ontstaan, terecht in de 'expeditie, vanwaar
de distributie over stad en land begint. Van
Boom tot Krant. Van woud tot fabriek. Van
stam tot doorzichtig dunne materie, bezaaid
met duizenden zwarte teekentjes, die ons
iederen dag het nieuws uit de hcele wereld
verraden! Voorwaar, een merkwaardige evo
lutie 1
INGEZONDEN* MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
Barteljorisstr. 16 - Tel. No. 10756
HAARLEM'S DAGBLAD
TWEEDE
Zoo zijn wij van de hoogste etage afgedaald
r.aar den beganen grond, van de vier karen
.op den zolder, via de kookketels en de sepa*
WOENSDAC 1 APRIL 1931
BLAD
stof wordt voorkómen; eindelijk wordt de
brei nogmaals sterk verdund naar de
zandvangers geleid, ondiepe kanalen, voor
zien van dwarss chotten die het tempo van
de zich voortbewegende stof verlangzamen
en het vuil vasthouden; de knoopenvangers,
een roteerend trommelsysteem, vangen de on
reinheden, die nog achtergebleven mochten
zijn tenslotte nog op.
De vloeibare massa passeert, voor zij in
de eigenlijke papiermachine komt, nog de
barrière der schuimlatten. die het overtollige
schuim tegenhouden en de materie gelijk
matig over koperdoek verspreiden. Op liet
kopergaas wordt steeds meer vocht aan den
stof onttrokken zoodat geleidelijk de toestand
in plaats van vloeibaar, vast wordt. De pap
is papier geworden, het kopergaas heeft zijn
weg terug vervolgd en het vilt neemt het
jonge papier op, dat neg altijd vijf en
tachtig procent water bevat. Het passeert
twee persen, wordt gekeerd, omdat de op
pervlakte die met de viltlaag in aanmerking
kwam wat ruw is geworden en nadert de
klemmende lendenen van een derde pers. Het
vochtgehalte is nu al tot op een derde ge
daald!
De papiermachine is eenige tientallen
meters lang want achter het complex ro-
teerende walsen en banden zonder einde van
kopergaas en vilt, liggen de verwarmde droog-
cylinders, die uiterlijk wel overeenkomst
vertoonen met de rotatiepersen waarop straks
uw krant gedrukt zal worden. De papierbaan
beweegt zich met een snelheid van pi.m. 200
meter per minuut voorwaarts. Enorme cylin
ders, met een spiegelglad oppervlak geven
het papier zijn glans. Voor het nadrogen en
afkoelen passeert de witte baan nogmaals
eenige cylinders, waarna zij eindelijk terecht
komt op de tamboer', vanwaar het papier
wordt overgewikkeld op een bok, die het in
aanraking brengt met de bobineuze, of snij
machine die de strook op maat snijdt en in
kleinere rollen verdeeld, die de afnemers
op de rotatiepersen leggen. De bobineuze
zorgt tevens voor de afwerking. Zij snijdt
de beide uiterste randen van de rollen, die
nimmer geheel gelijkmatig zijn, glad af en
de strooken die ais afval ter weerszijden
vrijkomen worden onmiddellijk pneumatisch
afgevoerd en weer bij den grondstof voor de
papierfabricage gevoegd.
Couranten die zooals Haarlem's Dagblad
dagelijks vele illustraties geven, gebruiken
veelal gesatineerd, of extra geglansd papier,
dat een beteren afdruk van de clichés waar
borgt. Het glanzen van het papier is een
herhaling van het glansproces op de papier
machine, dat zich voltrekt door de aanraking
met de spiegelgladde wanden van den cylin
der. Het extra glanzen of satineeren gebeurt
op den calander, een monumentale pers, met
LETTEREN EN KUNST
(Zie ook elders In dit nummer)
DANSAVOND TILLY SYLON MET
MEDEWERKING VAN DE H.O.V.
Na afloop van het ballet ..Prometheus Ge
kluisterd" stonden de heer en mevrouw Adam
samen op het tooneei en brachten toeschou
wers en uitvoerenden terwijl aldoor maar
bloemen werden aangedragen hun een
hartelijke, warme ovatie. Dit moet voor den
heer en mevr. Adam een mooi en dankbaar
oogenblik zijn geweest, want hier werd hulde
gebracht aan beider artistieken arbeid, de
vrouw voor wat zij met haar leerlingen op
choreographisch gebied had gepresteerd, den
man voor zijn knappe leidingvan het orkest.
Een zoo gezamenlijk opgaan in de kunst en
een zoo gelukkig slagen is zeer zeker zeldzaam
Ik heb allen eerbied voor het werk van Til
ly Sylon. Wat zij met louter dilettanten weet
te bereiken is ongetwijfeld bewonderenswaar
dig. Want als dilettanten moeten wij om
zuiver te oordeelen al deze danseressen
toch blijven beschouwen en wij mogen geen
vergelijkingen gaan maken met een corps de
ballet van geroutineerde en getrainde ballet-
teuses. Welk een arbeid en een studie moe
ten er alleen reeds zijn voorafgegaan aan de
zen avond, voordat men tot zulk een resul
taat kwam! En vooral ook welk een overgave
en een lust tot dansen! Want wij zagen niet
minder dan 8 ensemble-dansen waaraan
soms 16 dames meewerkten en een ballet
van groote opzet in 3 afdeelingcn: „Prome
theus gekluisterd" op de bekende muziek van
Beethoven! Al deze dansen werden met groo
te zekerheid uitgevoerd, zoodat men dikwijls
niet meer dacht aan de lange voorbereiding,
die daaraan vooraf moet zijn gegaan! Die lust
en die liefde voor de danskunst, die overgave
heeft Tilly Sylon op haar leerlingen weten
over te brengen en het resultaat zagen wij
op dezen voor dilettanten voortreffelijk ge
slaagden avond.
Wij zijn geen over-gracieus ras en wanneer
ik terugdenk aan veel, wat ik gisteren zag,
stijgt mijn eerbied daarom voor het werk van
Tilly Sylon te meer! O, zeker, het was niet
alles feilloos, wij zagen nu en dan dames, wie
het blijkbaar moeilijk viel van de aarde los
te komen en te „zweven"; in de menuetten,
gedanst op de muziek van Grieg misten wij
wel eens bij sommigen vooral bij de mar
kiezinnetjes de fijne speelsche gratie, die
wij van markiezinnen verwachten, maar hoe
veel goeds stond daar tegenover. Van hoe
veel dans-„freudigkeit" gaf reeds dadelijk
de Poolsche dans op muziek van Scharwenka
blijk, vooral bij de in het rood gekleede da
mes, die met een voor .dilettanten wel op
merkelijke vaart en „Schwung" dansten!
Hoe geestig van vinding en hoe voortreffelijk
van uitvoering was van die acht dames de
groteske op muziek van Egon Wellesz, ge
danst in aardig gevonden costuums zwar
te tricots met groene en roode pruiken en
met die waarlijk groteske, hoekige bewegin
gen. Deze dans vooral getuigde van fanta
sie bij de ontwerpster. Welk een goede trou
vaille, die ingeslapen groep bij het begin en
het daarna ontwaken en het grappig, uitge
laten dansen en het weer terugkccren aan
het slot tot den slaaptoestand van het be
gin! Geen wonder, dat deze dans gebisseerd
moest worden!
Maar nog grooter was het succes van
Cache - Cache et Surprise, gedanst door 4
kinderen op muziek van Mozart. Die kleine
dans werd voor mij het hoogtepunt van den
avond, omdat het zoo zuiver en echt was.
Wie zooiets met kinderen weet te bereiken,
moet over een groot paedagogïsch talent be
schikken. Hoe ontroerend lief dat zoeken van
dien kleinen dreumes en dan daarna dat te
leurgestelde wegkruipen in een hoekje, heel
klein en heel eenzaam! En dat spel der an
deren, zoo licht en zoo werkelijk speelsch.
Voor dat zuivere dansen van die vier kinde
ren gaf ik heel wat nummers van de oude
ren cadeau. En het publiek dacht er al net
zoo over, want het vroeg om herhaling en
had het nummer nog wel meer willen zien.
Van fantasie der ontwerpster getuigden
ook de preludes op muziek van Chopin
waarvan vooral de groepeeringen en de
kleurcombinaties der costuums zeer geluk
kig waren. De costuums bij de walsen uit Der
Rosenkavalier kon ik minder bewonderen.
Maar in de dans was losheid, gratie en vaart,
vooral bij de groep in het rood.
Tilly Sylon zagen wij in een Spaansclien
dans op muziek van Manuel de Falla! Het
lijkt mij toe, dat haar kracht meer ligt in
het paedagogische en vooral in het ontwer
pen en het instudeeren van ensembles dan
in het persoonlijk dansen. Aan de leerares
stellen wij natuurlijk andere eischen clan
aan cle leerlingen en ik kan niet zeggen, dat
zij hieraan geheel voldeed. Voor een Spaan
sclien dans was alles veel te zwaar, al wist zij
met het steigereid rhytme aan het slot dan
ook wel eenig effect te maken.
Na cle pauze kregen wij zoo waar een ge
heel ballet. Verrassend was al dadelijk het
decor, het berglandschap, dat zoowel de
aarde als cle Olympus voorstelde! Het gaf al
weer een bewijs, dat het tooneei in den
Schouwburg aan den Jansweg in niets onder
doet voor dat van den schouwburg op het
Wilsonsplcin. In Prometheus Gekluisterd
werden wij nog sterker dan voor de pauze ge
troffen door cle fantasie van Tilly Sylon. wel
het meest in het eerste deel, waarin vooral
de vreugdedans der aardbewoners om het
vuur van een verrassende onstuimigheid
was. Dat was qua dans een der beste num
mers van heel den avond.
En van opmerkelijk regie-talent gaf ook
het tweede deel het Godenfeest op den
Olympus blijk. Wij leerden uit dezen op-
marsch der Godinnen de mannen waren
op den Olympus blijkbaar rariteiten dat
ook in de Godenwereld het fascisme al troef
was! Bij de dansen op den Olympus onder
scheidden zich vooral de dames Chapoix en
Tiny de Koning, die reeds in andere dan
sen hadden getoond het meeste danstalent te
bezitten.
Het derde deel met dien triomftocht
der Goden vond ik het minst geslaagd.
Dat telkens terugkeeren van Zeus en cle
moeizame wandeling met zijn gevolg over de
rotsen altijd weer hetzelfde wegje deed
mij te veel denken aan de ronddraaiende
prenten van oude Italiaansche orgels. Maar
hel slot de groep der smeekende Godinnen
voor den Olympus was weer beter, zoodat
het ballet toch bevredigend eindigde.
De H.O.V. heeft onder leiding van den heer
Adam de Prometheus-muziek zee mooi ge
speeld. zooals ons orkest trouwens ook de
verschillende nummers voor de pauze uitste
kend had begeleid. Een zoo gelukkig samen
gaan van muziek en dans in onze stad is te
zeldzaam om er niet niet met vreugde van
te gewagen. De stampvolle zaal toonde zich
dan ook uiterst dankbaar en bracht aan het
slot den uitvoerenden en in het bijzonder
den heer en mevrouw Adam, die de ziel van
dezen avond waren een zeer geestdriftige
ovatie.
J. B. SCHUIL.
CHARLOTTE DE CORDAY.
VOORDRACHT DOOR
M. ALBERT-EMILE SOREL.
Voor de Alliance Francaisc te Haarlem
heeft Dinsdagavond de historicus en roman
cier Albert. E m i 1 e S o r c 1. de zoon van
den beroemden Franschen geschiedschrijver
Albert Sorel, een voordracht gehouden over
de veelbesproken figuur van Charlotte de
Corday.
De voorzitter, de heer J. H. Sauvour,
herinnerde er in zijn openingswoord aan, dat
dit feitelijk de laatste avond van het ver-
eonigingsjaar was, maar dat op 20 April a s.
nog een extra-avond zal volgen, aangeboden
door cle Fransche Spoorwegen. Spreker acht
te het overigens overbodig M. Sorel aan het
publiek voor te stellen, omdat dit reeds de
vierde maal was. dat den Haarlemschen leden
de eer tebeurt viel de bekwame historicus
in hun midden te mogen hebben. Do heer
Sauveur vestigde de aandacht der aanwezi
gen op het belangwekkende boekwerk, dat
onlangs van de hand van M. Sorel verschenen
is, betreffende Charlotte de Corday.
M. Sorel, die hierop het woord nam, richtte
zich allereerst in een hartelijk spcechje tot
den heer Sauveur persoonlijk, in verband,
met de hooge onderscheiding, die den ener
gieken voorzitter eenigen tijd geleden ten
deel is gevallen.
Daarna kwam spreker op zijn eigenlijk on
derwerp.
M. Sorel begon met een uiteenzetting te
geven van den politieken toestand van
Frankrijk in 1793, het jaar dat Marat door
Charlotte de Corday om het leven werd ge
bracht.
De Nationale Conventie was bijeengeroe
pen, bestaande uit de Girondijnen en de
Montagnards. Laatstgenoemden, die het volk
op hun hand hadden, zijn de menschen ge
weest, die de executie van Lodewijk XVI
hebben weten door te zetten. De voornaam
ste leiders van deze groep waren Robespierre,
Danton en Marat. Marat schetste spreker als
den vurigen veraar voor een dictatuur in
Frankrijk, de man, die het volk tot het uiter
ste wist op te zweepen door zijn heftige aan
klachten tegen het bestaande régime in
„'1 Ami du Peuplc". Hoofdzakelijk door zijn
toedoen werden de Girondijnen ten val ge
bracht. Een gedeelte hunner werd geguillo
tineerd. de overigen namen dc vlucht. Deze
gebeurtenis nu is voor Charlotte de Corday
aanleiding geweest om de hand te slaan aan
den man, die volgens haar dc oorzaak van
de ellende in haar land was: Marat.
Spreker ging vervolgens uitvoerig den
levensloop van dit merkwaardige meisje na.
Charlotte de Corday stamde uit een oude
en aanzienlijke Normandischc familie. Al
vroeg had zij dc overtuiging, dat zij eens,
gelijk een Jeanne d' Are, oen roeping zou
moeten vervullen. Eenigen tijd bracht zij
door in een klooster, waar zij veel en dikwijls
in de bijbel las. Later kwam zij in aanraking
mot de werken van Pierre Corneille. die een
grooten indruk op haar maakten door do
belangrijke problemen, welke de schrijver
daarin behandelt. Ook met de ideeën van
Jean Jacques Rousseau raakte zij bekend. In
do voornam© Franscho kringen, waarin zij
een periode van haar leven doorbracht, leer
de zij de afschuw voor het optreden van de
Montagnards kennen. Haar sympathie ging
uit in de richting van de Girondijnen en de
wijze waarop dezen tot een ideale republiek
wilden komen. Toen nu de Girondijnen door
het geweld van dc Montagnards vielen en zij
in eigen kring den verschrikkelijken Invloed
van de macht der Bergpartij had ondervon
den, stond haar plan vast. Op den 13dcn
Juli 1793 begaf zij zich, gewapend met een
mes, dat zij zich onderweg verschaft had,
naar de Rue des Cordeliers, den zetel van
Marat. Het kostttc Gxaar veel moeite tot
den gevierden volksheld door te dringen,
maar eindelijk trof zij hem aan in zijn bad
kamer. Hier volgde een der bekendste pas-
pages uit de Fransche historie: de moord van
Charlotte de Corday op Marat. Op zeer tref
fende wijze vertelde dc heer Sorel, hoe liet
meisje steeds bezield is geweest met den drang
haar land van een „monster" te moeten be
vrijden.
Nadat spreker nog in het kort het verloop
van de terechtzitting tm de executie waa
nagegaan, vertoonde hij een serie bclang-
•wekkende lichtbeelden, die een goede illustra
tie van zijn interessante en afwisselende
voordracht vormden.
De heer Sauveur dankte tenslotte den spre
ker voor hetgeen hij dezen avond gebracht
had en hoopte, dat dc heer Sorel ook het
volgend jaar weer in Haarlem zal verschij
nen.
AGENDA
Heden:
WOENSDAG 1 APRIL
Gem. Concertgebouw: Laatste ledcnconcerb
H. O- V. 8.15 uur.
Remonstrantenhuis: „Wetenschap en Reli
gie". Psychometrische en helderziende expe
rimenten. 8.15 uur.
Lcidscliestraat 20; Openbare Bijbellezing,
8 uur.
Palace: .Hallelujah!" Op het tooneei; Gebr.
Gordell, 2.30 en 8.15 uur."
Luxor Theater: ..Heimwee" en ,.Dc ontem
bare bruid". Op het tooneei; Rcné en Partner.
2.30 en 8.15 uur.
Rembrandt Theater: „Dc vlucht naar het
geluk". Op het tooneei: liet Wladimlr Picque
Trio, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Bennebroek: Raadsvergadering, 8 uur,
DONDERDAG 2 APRIL
Groote Kerk: Orgelbespeling 34 uur.
Bioscoopvoorstellingen
Teyler's Museum, Spaarnc 16. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan
dags, toegang vrij.
door L. A
(Met teeLenmgen van WLADIMIR BIELKINE.)
(SLOT.)
Een interessant moment is het openen vaji den Icetel.,
PAPIERFABRIEK
VAN GELDER ZONEN.
Wij verlaten het dak van de fabriek na
onze blikken te hebben laten weiden over het
enorme hout-park, waar de duizenden
siammen van geschilde- en tot plusminus
éen meter lengte gekapte Finsche en Russi
sche fijnsparren, opgeslagen liggen. Dit is
de „prozaïsche neerslag" van het romanti
sche woud.
Voor wij van boven naar beneden de éta
ges bezichtigen, waarop zich het proces van
de bereiding der cellulose afspeelt leiden wij
u in gedachten nog even terug naar den be
ganen grond, waar cle groote machines
staan, waarvan het inwendige het best te
vergelijken is met het mechanisme van een
snijboonenmolen. De kleine houttreinen die
parmantig af en aanrijden, zorgen voor
voortdurenden toevoer voor de „snijboonen
molens" die de korte stammen der fijnspar
ren met groote snelheid kleinhakken en de
millioenen schilfers naar breede trottoirs-
roulants brengen, die voor het sorteerings-
proces zorgen en voor het vervoer naar de
opslagplaats, die op de hoogste etage van de
cellulosefabriek gelegen is. De opslagplaats
is een groote in vier vakken (karen) ver
deelde zolder met bodemkleppen die in
verbinding gesteld kunnen worden met de
kookketels (vier van 250.000 liter inhoud)
waarin de houtschilfers worden gekookt in
ewavelzurige kalk-oplossing.
Door zwavelertsen (pyrieten) te verbran
den, ontstaan gassen, die door torens geleid
worden, welker fraai silhouet iederen IJmui-
denaar en iederen bewoner van Velsen en
Beverwijk, bekend is. In deze slanke, 45 M.
hooge gevaarten druppelt water dat met
den kalksteen in de torens een oplossing
vormt, waarmee de zwavelgassen een ver
binding aangaan, die zwavelzurige kalk heet.
Het vrijgekomen koolzuur ontwijkt in den
lucht.
Wij dalen langs de betonnen trappen een
etage lager en zien hoe uit de trechtervor
mige karen 56 ton houtschilfers in de kook
ketels storten, die de twee lagere etages in
beslag nemen. Want iedere kookketel is on
geveer 13 Meter hoog en heeft een doorsnede
van 6 1/2 meter. De ketels zijn met zuurvaste
tegels bekleed en worden met stoom ver
warmd. Houtschilfers en zwavelzurige kalk
ontmoeten elkaar hier en alles wat geen
vezel is wordt door het koken uit het hout
gehaald. De reine vezel blijft over, vermengd
met loog. Een interessant moment is het
openen van den ketel. Op het afvoergat staat
een druk van maar liefst 250.000 liter, loog
en vezel spuiten dus met enorme kracht, met
veel lawaai en in een dikken straal naar
buiten, naar de lagere etages waar de vezels
gewasschen worden en een langdurige be
handeling ondergaan in de zoogenaamde
separatie, waar de stof los van iederexr on-
derlingen samenhang wordt gemaakt. Men
doet dat door een zeer ruime verdunning (1
deel cellulose op 300—350 deelen water) en
door de stof te leiden door centrifugaal sor
teerders; daarna wordt cle vezel weer ge
leidelijk in een dikkeren brei-achtxgen toe
stand gebracht en op de cellulosemachine ge
leid, die om het zoo eenvoudig mogelijk
uit te drukken uit roteerend koperdoek,
zeer fijn metalexx gaas, bestaat. Door dit
koperdoek kan het water wegvloeien, de vezel
blijft op het gaas achter. Door persen en
rollen wordt het watergehalte steeds geringer
en de vezelmassa steeds compacter en stex-ker,
zij verlaat op maat gesneden exx in rollen
de fabriek. In Velsen wordt de cellulose, met
houtslijp vermengd, gebruikt voor de fabri
cage van courantenpapier doch de fabriek iix
Velsexi levert ook cellulose voor de andere
afdeeliixgen vaxi Van Gelder Zonen in Neder
land, om daar ook weer, hetzij tot couranteix-
papier, hetzij tot kunstdruk- of grof pak
papier, verwerkt te worden.
ratie, naar de eigenlijke cellulosefabriek,
waar de vezelmassa verdikt is tot het cellu-
losetapijt dat op het koperdoek ontstaat en
in rollen gedistribueerd wordt over de Vel-
sensche- en de andere Nederlandsche papier
fabrieken.
De eerste phase Van boom naar krant is
volbracht, en hier in het kort en zoo eexi-
voudig mogelijk naverteld, want de weg dien
de vezels gaan, nadat zij, uit de afvoerbu:s
van de enorme kookketels storten is een
kronkelweg via droogtx-ommels en vacuums
die het water wegzuigen, via banden zonder
eind en walsen en persen.
Een deel van het hout uit de enorme voor
raden gaat dus naar de „snijboonenxnolens".
waar het tot schilfers gemalen wordt, een
ander deel gaat naar de groote slijpsteenen
die paarsgewijze en gedreven door motoren
van 1750 P. K. uur in uur uit, snel rondwen
telen. Onder grooten druk wordt het hout te-
gen deze 10 slijpsteenen geperst en het slijp
sel dat zoo ontstaat wordt onmiddellijk ver
mengd en verwarmd met water. Nadat de brei
gesorteerd is, nadat alle orxgerechtigheden,
te grove stukken enz., er uit verwijderd zijn,
wordt zij naar de papierfabriek gepompt
waar inmiddels ook de cellulose gearriveerd is.
Houtslijp en cellulose, vermengd met de
noodige chemicaliën voor de kleur van het
papier komen in de roerkxxipen terecht, en
vandaar wordt de brei naar den „hollander"
geponxpt, die zijn naam wel te danken zal
hebben aan het feit dat hij in ons land voor
het eerst werd toegepast. De „hollander" is
een kuip waarin messen gemonteerd zijn en
waarin een wals rond draait die eveneens van
messen is voorzien. Tusschen de stilstaande
en de circuleerende messexx wordt de pap van
cellulose en houtslijp en kleurstof innig ver
mengd en de vezels wofden fijngemalen. De
wals zorgt er voor dat de stof voortdurend
in beweging is en desnoods eenige malen ach
ter elkaar de zelfde bewerking kan ondergaan.
Na den „hollander" komen de voorraadskud-
pen aan de beurt, waarin door middel van
voortdurende bewegirxg bezinking van de
Bij het mangat van één der kookketels.
enorme walsexi die het papier, nadat het be
vochtigd is, nog eens onder hoogen druk pas-
seeren moet. De walsen zijn om en onx, van
papier of staal.
Langs kanalen en spoorwegrails nadert het
papier zijn bestemming. De drukkerij. De
zware rollen worden op de rotatiepers ge
bracht en met duizelingwekkeixde snelheid
vliegt het papier langs de, door de drukinkt
bevochtigde, in de stereotypie vervaardigde
halve cylinders, welker oppervlakte de spie
gels der pagina's met haar nieuwsberichten
haar artikelen, haar foto's, haar advertenties,
dragen.
Het witte papier, onbesmeurd, rein, komt
als courant, gevouwen, gesneden, en als mas
saproduct waarvaxi er duizenden in c-en uur
Van Gelder Zonen in Velsen.
