Het woord is aan..
Veel geschreeuw-
weinig tol.
Het Belangrijkste.
49e Jaarsrangr No. 14783
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Vrijdag 4 September 1931
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: F. W. PEEREBOOM UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER J
en ROBERT PEEREBOOM. Hoofdredacteur: ROBERT PLEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week f 0.27%, per maand f 1.20, per 3 maanden
3.57/4, franco per post 3.87J4, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week f 0.05, per maand f 022, per 3 mnd. ƒ0.65, franco per post 0.72/4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie: 15054 Redactie 10600
Administratie: 10724, 14825 Drukkerij: 10122, 12713 Postgiro 38810
ADVERTENTIëN15 regels f 1.75, elke regel meer f025. Reclames
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer f 0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iederen dag) 1—3 regels 0.30. elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend i contant
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-. Duim f250.-, Wijsvingei f 1 50.-. Elke ande vinger f 1 50.-. Arm-of Beenbreuk f 100.—
Idem voor Abonnés op het Geill. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-, Overlijden f600.-. Verlies van Hand. Voet of Oog f400.-. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvingei f75.-. Verlies andere vinger f30.-.
HET STERFTECIJFER TE
HAARLEM.
DE BRANDWEER-KAZERNE.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
EERSTE BLAD
HET PETITIONNEMENT VAN
DE NEDERLANDSCHE
DAGBLADPERS.
Croote indruk in Zweden.
Hef orgaan van den minisfer-president
spoort tof navolging aan.
Het Stockholmsche dagblad „Svenska Mor-
genbladet" dat één der organen van de
Zweedsche regeering is, in het bijzonder van
den minister-president, heeft een uitvoerig
artikel gewijd aan het petitionnement voor
Internationale Ontwapening van de Nederl.
Dagbladpers. Het petitionnement wordt zoo
wel in de titels op de voorpagina als op in
Stockholm verspreide „posters" een schitte
rend succes genoemd, en het blad dringt er
op aan, dat Zweden het Nederlandsche voor
beeld zal volgen. Het artikel vangt aldus
aan:
„Over de geheele wereld is een reusachtige
mobilisatie van vredesvrienden in gang voor
de ontwapeningsconferentie, die te Genève
gehouden zal worden. Resoluties worden
aangenomen, handteekeningen worden ver
zameld. Op vele plaatsen werden mooie re
sultaten bereikt, maar zeker heeft men ner
gens een zoo sterken bijval weten te verwek
ken als in Holland. Hoe ongelooflijk het ook
moge klinken, men heeft daar nl. in enkele
weken tijds niet minder dan 2.400.000 hand
teekeningen bijeengebracht".
De schrijver wijst er verder op, dat in Hol
land een zeer sterke partij-verdeeldheid be
staat, zoodat men het als vrijwel onmogelijk
zou beschouwen al deze groepen in een ge
meenschappelijke actie te vereenigen Toch
is dit ten opzichte van Internationale ont
wapening gelukt. Het blad geeft een uit
voerige' uiteenzetting van de wijze waarop
de Hollandsche campagne 'gevoerd is. Het
wijst er op, dat bekende persoonlijkheden uit
politieke, financieele en wetenschappelijke
kringen tot teekenen hebben aangespoord en
dat ook van de kansel warme aanbevelingen
om te teekenen tot het puibliek werden ge
richt.
Verder wordt medegedeeld, dat de Nederl.
Dagbladpers zich met de pers-organisaties in
andere landen in verbinding heeft gesteld
om tot dergelijke' actie aan te sporen.
Het artikel eindigt met de mededeeling,
dat de Zweedsche vereeniging van directeu
ren alle gewenschte bescheiden uit Holland
zal ontvangen en concludeert:
„Daarna moet de zaak ook hier aangevat
en volbracht worden".
DE LICHTWEEK.
AVONDVLUCHTEN BOVEN DE STAD.
Na gehouden besprekingen met de leiders
der K.L.M. is door het Lichtweek-Comité-
Haarlem-1931 besloten om gedurende de
Haarlemsche Lichtweek avondvluchten van
Schiphol af te organiseeren. Voor deze vluch
ten zullen gebruikt worden de drie -moto rige'
Fokker vliegtuigen f 12, dezelfde machines,
welke na 1 October a.s. gebruikt worden voor
de Holland-Indië vluchten. Het ligt in de be
doeling om van een nader te bepalen plaats
in Haarlem af een autobusdienst in te stellen
naar Schiphol.
BOTSING TUSSCHEN WATER
VLIEGTUIGEN.
ZES DOODEN.
Boven de marinehaven in de nabijheid van
Rio de Janeiro kwamen twee watervlieg
tuigen met elkaar in botsing met het gevolg
dat beide toestellen naar benden stortten.
Zes personen werden gedood en 12 gewond.
Beide vliegtuigen waren van Italië gekocht
na de Zuid-Amerikavlucht van het eskader
van Balbo.
ONTPLOFFING IN EEN MIJN.
In de Newdigatemijn in de nabijheid van
het plaatsje Nuneaton (Warwickshire) vond
Donderdag een ernstige ontploffing plaats
waardoor vier mijnwerkers gedood en vijf
zwaar gewond werden. Op het moment, dat
de explosie plaats vond. waren er dertig mijn
werkers in de mijn, die allen afgesloten wer
den van de buitenwereld. Het gelukte echter
aan de reddingsbrigades om de meeste van
hen levend boven te brengen. De oorzaak van
de ontploffing is niet bekend.
Nader wordt gemeld:
Het aantal zwaar gewonden bij het mijn
ongeval te Nuneaton bedraagt thans zeven
Men neemt aan dat de ontploffing veroor
zaakt is door zelfontbranding van gassen.
Toont in 1931 een kleine
verhooging.
OVER HET OUDER WORDEN DER
MENSCHEN.
Bij het bestudeeren van de Statistische Ge
gevens der gemeente Haarlem is ons opge
vallen, dat het sterftecijfer over de eerste
6 maanden van 1931 iets hooger is dan over
hetzelfde tijdvak van 1930.
In het eerste half jaar van 1930 stierven
661 menschen, of op een bevolking van 1000
personen per jaar berekend 11.09.
Daarentegen overleden in het eerste half
jaar van 1931 741 menschen, of op een bevol
king van 1000 personen per jaar berekend
12.26.
Een toeneming alzoo van 1.17 per 1000 in
woners per jaar, of ongeveer 10 pet.
Wij vroegen hierover de meening van den
directeur van den Gemeentelijken Genees
kundigen en Gezondheidsdienst. Dr. J. van
Konijnenburg deelde ons mede, dat hij die
stijging aan geheel toevallige omstandig
heden moet toeschrijven. Over het algemeen
is de gezondheidstoestand hier ter stede uit
stekend, er zijn geen bijzondere ziekten die
een stijging van het sterftecijfer veroorzaakt
hebben. Blijkbaar moet de verklaring ge
vonden worden in het feit, dat er nu eenige
reactie volgt op de daling van het sterfte
cijfer der laatste jaren. Door de betere ge
neeskundige verzorging, de hygiënische maat
regelen enzoovoort, verminderde de sterfte
kans van de menschen, vergeleken bij vroe
ger. De zwakkeren werden langer in het
leven gehouden. Maar die levensverlenging
kon niet blijven voortduren. Het werd reeds
algemeen verwacht, dat daarop noodwendig
eenige stijging zou volgen, als de gunstige
factoren, die het sterftecijfer tijdelijk heb
ben doen dalen, hun bijzonderen invloed op
de statistiek hebben verloren. Vandaar dat er
nu ook eenige stijging van het sterftecijfer
al is waar te nemen.
Tot zoover de directeur.
Ter staving van deze veronderstelling
ontleenen wij nog aan de Statistische Ge
gevens, dat in de eerste helft van 1930 slechts
432 menschen boven de 50 jaar stierven, tegen
536 in de eerste 6 maanden van dit jaar.
Een stijging dus van 104 op de 432.
In 1930 waren daaronder 104 menschen
boven de 80 jaar, dit jaar 115.
Het sterftecijfer over 1929 was voor Haar
lem 10.1, voor 1928: 9.1.
1928 was het jaar met het gunstigste
sterftecijfer. Over de jaren 19241928 was
het 9.85, 1920—1923: 11.11, 1910—1919: 13.40;
1900—1909: 15,69; 1890—1899 18.67; 1880—
1889: 21.27; 1870—1879: 24.49; 1860—1869:
24.80; 1850—1859: 25.49; 1840—1849: 26.56.
SPOORWEGONGEVAL IN HET
SAARGEBIED.
Een wolkbreuk heeft in het boven-Saar-
gebied in de omgeving van Saarburg (Lotha
ringen) groote schade aangericht. Een ge
deelte van het dorp Bethelminger werd
onder water gezet. In de nabijheid van dit
plaatsje werd de spoorwegdijk door de groote
massas water onderspoeld, zoodat toen een
kolentrein komend uit de richting Saarge-
münd voorbij reed, een hoeveelheid grond
wegsloeg, met het gevolg, dat verscheidene
wagons van den dijk vielen en omsloegen.
Een remmer werd onder de puinhoopen der
wagens begraven. Zijn lijk kon na urenlang
zoeken geborgen worden. Door het geven van
signalen kon een naderende personentrein
gewaarschuwd worden, zoodat hiermede een
ernstig ongeval werd voorkomen.
POLITIEKE MOORD.
Uit Boekarest komt het bericht, dat de
senator Stefanof op straat te Basardschik
door een Macedoniër is doodgeschoten. Klaar
blijkelijk geldt het hier een politieke wraak
neming.
Nellie van Kol:
,JIet welk recht toch willen wij, ouders,
onmiddellijk resultaten zien van onzen op
voeding sarbeid, terioijl de natuur eeuwen en
eeuwen noodig heeft om de stoffelijke wereld
te scheppen en te herscheppen en de geest
over niet minder lange tijdperken beschikt
om de volmaking ook maar een schrede te
naderen?"
(.De regeeringen van Oostenrijk
en Duitschland hebben het
plan voor een Tolunie tusschen
de beide landen laten vallen.)
Maandelang is er geschreven,
Maandenlang is er gepraat,
Maandenlang is er gestreden
En ziehier het resultaat.
Tjonge, wat was er een deining
Bij de aankomst van het plan,
Heel een reeks van landsregeerders
Schrok er niet zoo'n beetje van.
De Entente was er tegen,
Frankrijk vond het boos en bar,
Het werd haast een casus belli.
Zoo was Frankrijk in de war.
Aan de Italiaansche zijde
Vond men 't een schandalig ding,
Engeland, als steeds wat milder,
Meende ook dat het niet ging.
En de pers van alle landen
Stond er maandenlang van vol,
Zette boomen op in bosschen
Voor dien tol-unieken toL
Lezers die er wat van snapten,
Slechts een minderheid, en klein,
Kortten met een toldiscussie,
Menig uur in soos en trein.
Toen werd 't Hof van de Justitie
Om zijn hoog advies verzocht,
Of op grond van hier en ginder
Dit juridisch nu wel mocht.
Watertandend ging men naarstig
Met dit kluifje aan den gang,
En zij praatten heel gedegen,
Heel scherpzinnig en heel lang.
't Kostte eindelooze moeite,
't Kostte geld, papier en tijd,
't Haalde kudden ouwe koeien
Uit de sloot van haat en nijd.
Zaterdag zou het moment zijn
Dat het Hof zijn uitspraak gaf
En nu zeggen de ontwerpers:
Nou, we zien er maar van af,
Daar is in de heele wereld
Nu een half jaar voor gepraat
En geschreven en gestreden,
En ziehier het resultaat.
In Genève zegt men dankbaar:
Dat 's gelukkig van de baan,
ar wat is er in die maanden
er een boel onnut gedaan!
P. GASUS.
ERNSTIGE ONTPLOFFING BIJ
DE A. E. G.
VIER ZWAAR GEWONDEN.
Donderdagmiddag ontstond in een gebouw
van de toestellenfabriek Treptow bij Berlijn
een onderafdeeling van de A. E. G. te Trep
tow, een hevige ontploffing, waardoor de
muren en het dak van het gebouw vernield
werden of instortten. De Berlijnsche brand
weer rukte met veel materiaal uit.
Naar het schijnt zijn er menschenlevens te
betreuren. Volgens onbevestigde geruchten
moeten zuursbofcylinders in de lucht gevlogen
zijn.
Nader wordt gemeld:
Door de ontploffing in de A. E. G.-fabriek
aan de Hoffmannstraat te Berlijn-Treptow,
werden vier personen zwaar en zeven licht
gewond. Door de kracht der explosie werden
de buiten- en binnenmuDëh ingedrukt.
OP EEN SOBERDER PLAN AAN
GEDRONGEN.
Openbare Werken had voor de brandweer
kazerne die zooals men weet zal komen op
het terrein aan de Ged. Oude Gracht bij het
Spaarne waar nu een onbevolkt schoolge
bouw staat een bouwplan opgemaakt dat
overeenkwam met de wenschen van de
brandweer. Het ontworpen gebouw zou even
wel meer kosten dan B. en W. in de huidige
tijdsomstandigheden voor dit doel beschik
baar willen stellen. Daarom is om een sober,
dus goedkooper, plan gevraagd.
Naar wij vernemen heeft deze beslissing
van B. en W. in brandweerkringen teleur
stelling gewekt, omdat daardoor opnieuw
een belangrijke vertraging zal ontstaan, ter
wijl de brandweer het noodzakelijk acht, dat
de brandweerkazerne er zoo spoedig moge
lijk komt.
Frédéric Sauvage.
De schroef in dienst van
de scheepvaart.
Frédéric Sauvage in de Fransche haven
stad Boulogne geboren op 19 Sept. 1785, die
zich omstreeks 1810 als scheepsbouwer ves
tigde, is de uitvinder van: de schroef in
dienst van de scheepvaart.
Vroeger werden de stoomschepen voortbe
wogen door raid eren, zooals nu nog wel en
kele in gebruik zijn bij ponten, overzet- en
plezierbooten.
Sauvage besefte de bezwaren van dit stel
sel: de schepen waren niet gemakkelijk te
besturen en de wielen lagen bij oorlogssche
pen te zeer open en blootgesteld aan de
vijandelijke projectielen. Hij zocht naar een
drijfmiddel dat geheel onder de waterlijn
zou liggen.
Men vertelt, dat Sauvage op het idee is
gekomen door het gadeslaan van een schip
per die een roeiboot voortbewoog door het
z.g. „wrikken". De roeispaan wordt met korte
rukken heen en weer geslagen, derwijze dat
het riemvlak telkens een schuine drukking
op het water uitoefent en het bootje voor
waarts drijft.
Zijn plannen werden met minachting be
groet. Deze onverschilligheid en de afzijdig
heid der regeering konden het vertrouwen
van Sauvage niet aan het wankelen bren
gen.
Doch anderen maakten de uitvinding na,
daar van auteursrechten nog weinig sprake
was. Al zijn geld besteedde hij aan proef
nemingen schuldeischers daagden op en ten
slotte ging hij failliet en kwam in de gevan
genis terecht.
Dit was te veel voor Sauvage. Over zijn
helderen geest daalde een sluier, hij werd
zinneloos en eindigde zijn leven in een
krankzinnigengesticht.
En toen hij in zijn laatste dagen vertoefde
werd een op volle kracht varend Engelsch
eskader door het oorlogsschip „Napoléon",
dat door schroef be weging gedreven werd, in
gehaald en voorbijgevaren.
Sauvage zegevierde. Doch te laat.
Tot 6 September hebben te Boulogne
grootsche feesten plaats om den honderd
sten verjaardag te vieren van de proefvaart
van het eerste stoomschip met schroef.
BESTRIJDING VAN DE
DIPHTHERIE.
THANS 11834 KINDEREN INGEëNT.
Op 27 Maart 1919 heeft de gemeenteraad
van Haarlem besloten om ter bestrijding van
diphtherie de gelegenheid open te stellen om
de kinderen tegen diphtherie te laten in
enten. Het rijk stelt hiervoor een subsidie
beschikbaar.
Thans zijn, naar de directeur van den
Gem. Geneeskundigen en Gezondheidsdienst
ons mede deelde 11844 kinderen ingeënt.
De totale bevolking der lagere scholen te
Haarlem bedraagt 16182 kinderen, zoodat het
nog niet gelukt is alle ouders tot dit in
enten bereid te vinden. Nu begint het in-
ënten op de scholen opnieuw. Dit zal weer
worden voortgezet tot Kerstmis.
Alle kinderen hebben het inenten zonder
eenige bezwaar doorstaan, niet een heeft er
onaangename gevolgen van ondervonden.
Bovendien heeft de controle van den Gem.
Geneeskundigen en Gezondheidsdienst kun
nen vaststellen, dat zich onder de ingeente
kinderen geen gevallen van diphtherie heb
ben voorgedaan.
DE MOORD TE SASSENHEIM.
ONDERZOEK NAAR VERDACHTE'S GEEST
VERMOGENS.
De Haagsche advocaat mr. E. O. Gold
stein heeft de verdediging op zich genomen
van den bloembollenkweeker, die voor de
Haagsche rechtbank zal moeten terechtstaan
als verdacht van den moord op 26 Aug.
te Sassenheim op den zwerver A. J. van
Kessel gepleegd.
Naar de Tijd verneemt, wordt op het
oogenblik door de doktoren Scholten en Ger
ritsen een onderzoek ingesteld naar de geest
vermogens van den verdachte.
Zweden en het petitionnement der Neder
landsche Dagbladpers.
(Ie blad, le pag.)
B en W. hebben een soberder, dus goed
kooper plan voor dc brandweer-kazerne
gevraagd.
(le blad, le pag.)
Steeds meer leerlingen op de Haarlemsche
scholen voor Hooger- en Middelbaar on
derwijs. De gebouwen-quaestie nijpend.
(le blad, le pag.)
Een kleine stijging in het sterftecijfer te
Haarlem.
(le blad, le pag.)
De inenting tegen diphtherie tc Haarlem.
(le blad. le pag.)
F. Schuurman gehistalleerd als directeur van
,Zang en Vriendschap".
(le blad, 2e pag.)
De toestand in Chili. De opstand op de vloot.
(2e blad, le pag. en le blad. 2e pag.)
Tiuee der gevangen genomen P .1.-leiders
hebben hun straftijd uitgezeten. Straf der
anderen verminderd.
(4e blad. 2e pag.)
De moordaanslag te Bloemcndaal. In hooger
beroep lichtere straf geëischt.
(2e blad. 2e pag.)
Dc S.D.A.P. te Velsen aanvaard tfeen wet
houderszetel.
(2e blad, 2e pag.)
ARTIKELEN, ENZ.
FilmkunstMet Byrd aan dc Zuidpool
(4e blad, le pag.)
(Laatste berichten 2e pag. le blad.)
HET HOOGER EN MIDDELBAAR
ONDERWIJS TE HAARLEM.
Opnieuw sterke toeneming van
het aantal buitenleerlingen.
OVER DE BOUWPLANNEN.
Op de openbare middelbare scholen en
het Gymnasium te Haarlem zijn volgens de
laatste opgave van de Statistische gegevens
der gemeente Haarlem 2335 leerlingen. Dit is,
vergeleken bij een jaar geleden, een toene
ming met niet minder dan 163.
Het aantal buïtenleerUngen steeg dit jaar
van 525 tot 600, alzoo 75 vooruitgang.
De cijfers voor den nieuwen cursus die de
volgende week begint zijn nog niet definitief
bekend, maar wel is te zeggen, dat er op
nieuw een belangrijke stijging is waar te
nemen.
Deze buitengewone toeneming is mede een
gevolg van de vestiging van zeer veel Am
sterdammers in Haarlem en omgeving.
Door die sterke vermeerdering van het
leerlingenaantal wordt de gebouwen-quaestie
steeds nijpender. Het is onzen lezers bekend,
dat de door B. en W. benoemde commissie,
tot de conclusie gekomen is, dat niet alleen
de bouw van een nieuw Gymnasium maar ook
van een nieuwe Meisjesschool voor Midder-
baar Onderwijs noodzakelijk is. B, en W.
moeten thans met een voorstel tot den raad
komen. Ons was ter oore gekomen, dat de
gebouwen-quaestie thans „slapende" is, in
verband met den ongunstigen fLnancieelen
toestand. Ter bevoegder plaatse werd ons
evenwel verzekerd, dat als de raad a.s. Woens
dag de nota van B. en W. over de financiën
en de daarbij betrokken voorstellen behandeld
zal hebben, door B. en W. overwogen zal
worden, wat in de naaste toekomst, aan
groote werken zal kunnen worden uitgevoerd.
Br zal zoo verklaarde onze zegsman
in eik geval iets op het gebied van de ge
bouwen voor het Gymnasium en dc Mid
delbare Scholen gedaan worden, want het
ruimte tekort wordt steeds nijpender.
DE TARWE-OOGST 1930 AL UIT
DE SCHUREN?
OOK VAN 1931 REEDS AFGELEVERD.
Naar „De Tel." verneemt, zal de geheele
tarweoogst 1930 voor zoover zij geschikt
was voor de consumptie in het brood op
het laatst half September van de boeren af
genomen zijn.
De vrees die in sommige kringen werd ge
koesterd dat de afneming veel te langzaam
zou geschieden is dus niet bewaarheid ge
worden.
Reeds thans is ook van dén oogst 1931 een
niet onbeduidende hoeveelheid afgeleverd.
ERNSTIG ONGEVAL BIJ DE
LUCHTMANOEUVRES.
Aan het slot van de groote parade der
vliegtuigen te Rome. voor den Koning van
Italië, waaraan 600 vliegtuigen deelnamen,
heeft een ernstig ongeval plaats gevonden.
Bij het vertrek van het eskader stortte het
militaire vliegtuig C. R. 20 naar beneden. De
bestuurder trachtte tevergeefs hei toestel nog
op het vliegveld te doen landen. Het toestel
vloog tweemaal tusschen de toeschouwers over
den kop, waarbij een groot aantal personen
tegen den grond werd geslagen. Drie personen
werden direct gedood, die anderen kregen
ernstige en acht pe: onen waaronder de be
stuurder verkregen lichte verwondingen,
Na anderhalve maand gesloten te zijn geweest, werden Donderdag in Duitschland
de Beurzen weder geopend. De hoofdingang van de Berlijnsche Beurs op den dag der
weder openstelling.