HOOVER'S PLANNEN.
BUITENLAND.
HET JUBILEUM VAN „VOORUITGANG".
HAARLEM'S DACBLAD
TWEEDE
DONDERDAG
BLAD
8 OCTOBER 1931
Door senatoren en financiers aangenomen.
Steun voor de banken. Verlenging van het mora
torium. Boodschap van MacDonald aan de
kiezers. Zeer vergaande bepalingen in de
Duitsche noodverordening. Opheffing van
grondwettelijke rechten.
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
In aansluiting op de berichten van giste
ren, vandaag nadere bijzonderheden over
Hoover's jongste plannen. Zijn besprekingen
met financiers, senatoren en regeeringsleaen
handelden oorspx-onkelijk over twee punten.
Het eerste het verlengen van het morato
rium der oorlogsschulden en het tweede be
helst het vei'lichten van de bepalingen der
gelden voor de Federal Reserve Bank, opdat
makkelijker credieten in het algemeen en
aan kleine banken, verleend kunnen worden.
Het uitgangspunt van Hoover's gedachten-
gang vindt men in zijn korte verklaring, die
Dinsdagnacht gepubliceerd werd, en waaruit
tevens blijkt, welke voorstellen uit de boven
genoemde twee punten groeiden.
Tevens kan men uit deze verklaring leeren,
öat Hoover, als goed zakenman, het kwaad in
den wortel tracht aan te tasten:
„De crisis tengevolge van de gebeurtenissen
in Europa en de daling der goederenprijzen
in Amerika heeft een vrees veroorzaakt, die,
gezien de rijke hulpbronnen van het land, in
het geheel niet gerechtvaardigd is. Een ge
meenschappelijke actie van bankiers en re
geering is noodig om het vertrouwen te her
stellen. Ik stel daarom voor, dat de bankiers
der Vereenigde Staten een fonds van ten
minste 500 millioen dollar bijeen zullen bren
gen, teneinde de bankaccepten te discontee-
ren. die tot nog toe door het disconto van de
Federal Resex-ve banken niet waren toege
laten. De voornaamste New-Yorksche ban
ken zijn bereid de leiding hiervan op zich te
nemen en de City Clearing House Associa
tion heeft besloten 150 millioen dollar bij te
dragen. Ook andere groote bankinstellingen
hebben reeds toezegging gedaan". Voorts zal
Hoover het Congres voorstellen om de wet op
de Federal Reserve banken zoodanig uit te
breiden, dat de activa dier banken grootere
bewegingsvrijheid zullen krijgen. Daarna
overweegt hij de vorming van een financie
ringsconcern tot steun van het credietwezen,
in vorm en werkwijze overeenkomend met de
vroegere War Finance Corporation. De leden
van het Congres, die Hoover hierover had ge
raadpleegd, gingen naar hij verklaarde, met
deze voorstellen accoord.
De verklaring zegt verder dat Hoover tij
dens het bezoek van den Franschen Minister
president Laval de maatregelen zal bespre
ken. noodig voor het treffen van een regeling
der internationale schulden. Hierbij zal hij
den door zijn moratox-ium aangegeven weg in
principe blijven volgen. Aanpassing is thans
meer noodig dan ooit en waar men er toe in
staat is zal men steun aan anderen moeten
verleenen. Hoover doet ten slotte een beroep
op het Amerikaansche volk om gesloten te
staan in den strijd tegen de huidige moeilijk
heden en om een voorbeeld te geven aan de
overige landen.
I De reactie op deze voorstellen was zeer
gunstig. Alle aanwezigen ter vergadering
i gingen er mee accoord. Een telegram van
hedennacht van Reuter, meldt, dat de Ame
rikaansche bankiersvereeniging een resolutie
I heeft aangenomen, waarin zij den, wensch
j uitspreekt, dat de Amerikaansche regeering
onverwijld het openen van ondei'handelingen
zal overwegen, omtrent de verlenging van het
uitstel der betaling van de oorlogsschulden.
Dit uitstel dient te loopen tot het tijdstip,
waarop een herstel van den tegenwoordigen
j toestand zich voldoende heeft kunnen ontwik-
kelen. Inmiddels dient de capaciteit tot be-
taling van de desbetreffende landen te wor-
den onderzocht.
Hoover's daad zal zonder twijfel een krach -
I tige stimuleerende werking tot gevolg heb
ben. in de richting van het financieele her
stel.
L. A.
Engeland.
Het Lagerhuis ontbonden-
LONDEN, 7 Ocotber (VD.) Bij Ko-
ninklijke proclamatie is hedenmiddag het
Lagerhuis ontbonden. In deze proclamatie,
welke der traditie getrouw, in het Hooger-
huis, waarheen zich de Lagerhuisleden had
den begeven, werd voorgelezen, wordt om.
verklaard, dat de betrekkingen van het
Britsche Rijk met de vreemde mogendheden
ook verder van vriendschappelijken aard
zijn geweest. De koning spreekt vervolgens
de hoop uit, dat de hervatte beraadslagingen
der Ronde Tafelconferentie tot resultaat zul
len leiden.
Nopens de financieele en economische cri
sis verklaarde de koning, dat hij de maatre
gelen door de regeering genomen heeft goed
gekeurd en spreekt Z.M. het vertrouwen uit,
dat alle burgers zullen samenwerken ten
einde de welvaart der natie te herstellen.
Na de voorlezing van deze proclamatie in
het Hoogerhuis verzamelden de Lagerhuis
leden zich weer in het parlementsgebouw,
waar de speaker mededeelde dat den 27sten
I October a.s. nieuwe verkiezingen zullen wor
den gehouden.
Het manifest van MacDonald.
LONDEN. 7 October (VD.l Aan het be-
I gin der verkiezingscampagne heeft de Eerste
I minister een ..oproep tot de natie" gericht,
I waarin hij verklaart, dat de huidige natio-
I nale regeering in haast is samengesteld ten
einde snel het hoofd te kunnen bieden aan
öe naderende crisis. Deze regeerixig maakte
een einde aan het opnemen van leeningen,
voerde bezuinigingen in en bracht de begroo
ting in evenwicht. De omstandigheden en de
binnenlandsche financieele zwakte maakten
het de regeering evenwel onmogelijk haar
onmiddellijk doel te voltooien. Het pond ster
ling werd losgemaakt van den gouden stan
daard terwijl het land thans een periode van
herstel moet doormaken gedurende welken
tijd stappen van buitengewoon belang, na
tionaal en internationaal, moeten worden
genomen ten einde de stabiliteit te verzeke
ren en een terugkeer tot de recente bezoi'gd-
heid te voorkomen. Een monetaire politiek,
welke het pond sterling weer het vertrouwen
zal weergeven zoomede het gezag in interxxa-
tionale overeenkomsten, welke eenige der
meest op den voorgrond tredende oorzaken
yan economische misvattingen zullen wegne
men zooals de oorlogsschulden en de her
stelbetalingen waaronder de geheele we
reld thans zoo ernstig lijdt, plannen welke
een gunstige handelsbalans zullen terug doen
keeren, zullen zonder verwijl moeten worden
opgesteld.
Op den achtergrond van deze werkzaam
heden staat de kwestie der werkloosheid, er
moet werk gevonden worden door uitbreiding
der markten zoowel in binnen- als in bui
tenland.
Aangezien het onmogelijk is om bij de wis
selende huidige omstandigheden te voor
zien wat gebeuren kan, kan niemand een
gedetailleerd program opmaken, waarop
specifieke beloften kunnen worden gegeven.
De regeering moet derhalve vrij blijven om
ieder voorstel dat hulp kan brengen, gelijk
tarieven, opvoering van den uitvoer en be
perking van den invoer, hande 1 sverdragen en
onderlinge economische overeenkomsten met
de dominions in overweging te nemen.
De regeering moet samenvattend nationaal
zijn en niet aan partijen gebonden in de
verplichtingen die zij op zich genomen heeft.
In deze dagen van overgang en onzekerheid
moeten wij ons allen aaneensluiten en door
onze samenwerking thans streven naar het
brengen van een nieuwen geest van energie
en hoop in ons volk.
De nationale eenheid door samenwerking
van partijen en liefst alle partijen als dat
mogelijk zou zijn is thans even essentieel
als in Augustus. Thans, met deze vooruitzich
ten voor ons en zoovele aanwijzingen in de
wereld van onzekerheid die nog dreigt, is het
van essentieel belang dat de steun van het
volk van de regeer ingspolitiek buiten eeni-
gen twijfel wordt gesteld.
De wijze van werken der parlementaire in
stellingen van democratische verantwoorde
lijkheid en van de constitutioneele practijk
eischt deze verkiezingen. De verkiezingen
over het resultaat waarvan er geen onzeker
heid moet bestaan is eveneons noodzakelijk
om aan de geheele wereld de vastbesloten
heid te toonen van het Britsche Volk om aan
een gesloten te staan in tijden van nationale
moeilijkheden en al die maatregelen te steu
nen die noodig zijn om zich zelve en zijn
crediet in een onaantastbare positie te plaat-
Duitschland.
Zeer belangrijke bepaling in
de noodverordening.
-BERLIJN, 7 Oct. De nieuwe noodverorde
ning, die uit zeven deelen bestaat, is gepu
bliceerd. Voor den komenden winter wordt
den gemeenen een bedrag van 230 millioen
ter beschikking gesteld. Veranderingen in
den duur en de bedragen der werkloozenon-
dersteuning zijn niet aangebracht, de ouder
domspensioenen worden van 80 pet tot 75 pet
verlaagd. De verlaging van de huisbelasting
bedraagt- 20 pet. Verder wordt de woning
bouw en het vestigen van kolonies in de voor
steden geregeld. Voorts worden maatregelen
getroffen betreffende de spaarbanken en
giro-instellingen.
Het zevende deel der noodverordening be
vat bepalingen tegen politieke excessen. Met
gevangenisstraf van ten hoogste een jaar
wordt gestraft hij, die met voorbedachten
rade of ten gevolge van nalatigheid druk
werken doet verspreiden van politieken in
houd, welker inhoud niet overeenkomt met
de opgaven van den uitgever of welker inhoud
strafbaar is. Het uitgeven van nood-uit
gaven in de plaats van verboden drukwer
ken worden gestraft met gevangenisstraf van
minstens drie maanden. Paragraaf zes van
dit deel brengt tevens een wijziging in de
filmwetgeving, waardoor ook het in gevaar
brengen van de belangen van den staat door
middel van de film, strafbaar is. Verder kuix-
nen volgens paragraaf acht lokaliteiten, die
gebruikt worden als uitgangspunt voor ge
welddaden, gesloten worden, evenals drukke
rijen, waar verboden geschriften worden ge
drukt of andere plaatsen waar verboden
handelingen plaats vinden Aan café's en her
bergen kan in een dergelijk geval voor een
tijdvak van drie maanden de vergunning
ontnomen worden.
Grondwettelijke rechten
opgeheven.
De slotbepalingen brengen de buitenge
woon belangrijke buitenwerkingstelling van
het tweede deel van artikel 48 der Rijksgrond
wet, dat een aantal rechten bevat, die thans
voor den duur der noodverordening buiten
werking zullen treden. Het betreft hier de
onschendbaarheid van de persoonlijke vrij
heid en die van de woning, het briefgeheim,
het recht van vrije meeningsuiting door mid
del van woord en geschrift, het recht van
vergadering zonder voorafgaande opgave en
zonder vergunning, het x*echt van vereeni-
ging en het waarborgen van den eigendom
door de wet.
De buiten werking stelling der
grondrechten.
BERLIJN, 7 October (V.D.) Officieel
wordt medegedeeld:
In eenige bladen wordt het voorschrift
der nieuwe hoofdverordening, welke betrek
king heeft op de buiten werking stelling der
grondrechten, aldus uitgelegd alsof thans alle
in art- 48 genoemde grondrechten algemeen
en voor alle ambtsverrichtingen der autoritei
ten ouiten werking worden gesteld. Hiervan is
geen sprake. Het voorschrift bevat zakelijk
niets nieuws. In de zelfde bewoordingen kwam
het reeds voor in de Noodverordening van 28
Maart. Ook de nieuwe noodverordening be
paalt zich er slechts toe de grondrechten in
zooverre buitenwerking te stellen als noodig
is voor de uitvoering der in de noodveror-
dering toegelaten maatregelen.
De buiten werking stelling geldt, derhalve
slechts voor ambtsverrichtingexx van den aard
als in de verordening zal genoemd en slechts
voor die autoriteiten die met de uitvoering
ervan belast zijn. Practisch betreft het feite
lijk slechts de bevoegdheid personen die op
heeierdaad betrapt worden de wapenwet te
hebben overtreden tot hun veroordeeling in
verzekerde bewaring te stellen en het recht
van onschendbaarheid der woningen in zoo
verre te beperken dat woningen zullen wor
den misbruikt als plaatsen van bijeenkomst
van gevaarlijke vergaderingen.
De Communisten stellen
intrekking der Nood
verordening voor.
BERLIJN. 7 October (VX>.) De Com-
marxistische Rijksdagfractie heeft thans het
voorstel ingediend de Noodverordening van
den Rijkspresident d.d. 6 October direct in
te trekken.
Het verluidt dat de fractie in de zitting
van het seniorenconvent op Maandag as. zal
eischen dat dit voorstel veroonden zal wor
den aan de beraadslagingen over de regee-
ringsv er klaring in den Rijksdag.
Bruening onderhandelt.
BERLLJN. 7 October (VD.) Dr. Bruening
heeft in den loop van heden de noodzakelijke
stappen gedaan voor de vorming der nieuwe
regeering.
Met verscheidene persoonlijkheden werden
onderhandelingen gevoerd. Men verwacht
echter geen beslissingen vóór Donderdag..
Frankrijk.
Het bezoek van Lord Reading
aan Parijs.
PARIJS, 7 October (V.D.) De Britsche
minister v.an Buitenlandsche Zaken, Lord
Reading, heeft Woensdagmorgen met Briand
aan de Quai d'Orsay een onderhoud gehad
dat ongeveer een uur heeft geduurd.
Vei-volgens begaf de Britsche minister zich
naar 'het kabinet van den Franschen pre
mier, waar hij zich meer dam een uur met
Laval onderhield.
Hierna had een samenkomst met den
minister van Financiën Flandin plaats.
Nopens het gesprokene zijn voorloopig slechts
zeer vage officieele communiques verstrekt.
In een communiqué van den eersten minis
ter wordt verklaard, dat de gedachtenwis-
seling van Laval en Lord Reading betrek
king heeft gehad op een onderzoek naar den
algemeenen toestand.
In het ministerie van financiëm daaren
tegen zijn de financieele kwesties welke voor
beide landen van belang zijn, zoomede de
laatste berichten uit Amerika uitvoerig be
sproken.
De Fransche vertegenwoordi
gers in de Fransch-Duitsche
Commissie.
PARIJS. 7 October (V. D.) Woensdagavond
zijn de Fransche vertegenwoordigers ïn de
Fransch Duitsche studiecommissie officieel
benoemd.
Aan het hoofd staat onderstaatssecretaris
Gignouz, Colondre zal secretaris-generaal
der Fransche delegatie worden.
China.
Boycot van Jaoansche
goederen in China.
MOSKOU, 7 October (V. D.) Uit Shanghai
wordt gemeld, dat de Chineesche organisa
ties van kooplieden besloten hebben, alle
Japansche goederen te boycotten.
Maatregelen zijn getroffen om den ge-
heelen invoer van Japansche waren in China
stop te zetten om de Japansche kolonies in
China te dwingen door middel van econo-
nomischen boycot China te verlaten. Verder
zal men trachten Japan de scheepvaart in
de Chineesche wateren onmogelijk te maken.
Officieel wordt gemeld, dat zich acht Ja
pansche schepen op de Yangtse bevinden,
zonder levensmiddelen en kolen, aangezien
de Chineezen weigeren de Japansche schepen
van deze goederen te voorzien.
Protesten tegen de anti-
Japansche beweging.
TOKIO, 7 October (V. D.) Het Japairsche
kabinet heeft den minister van Buitenland
sche Zaken opgedragen een nota te richten
tot de regeering waarin Japan protesteert
tegen de anti-Japansche beweging welke den
laatsten tijd in China wordt gevoerd. De
Japansche regeering eischt in deze protest-
nota dat de Centrale regeering direct alle
maatregelen zal treffen ter bescherming van
de Japansche belangen.
Vorming van een nieuwe cen
trale regeering in Mantsjoerije.
PEKING, 7 October (V. D.) Naar uit
Moekden wordt gemeld, zullen Donderdag
vertegenwoordigers der drie Mandsjoerijsche
provinciën bijeenkomen ten einde de vorming
van een nieuw centrale regeering voor te
bereiden.
Spanje.
Communistische onlusten.
MADRID, 7 October (V. D.) Te Vlllanuova
in de provincie Cordoba is het heden tot
ernstige onlusten gekomen onder eenige
honderden landax-beiders. Onder communis
tische leiding maakten de landarbeiders zich
met geweld meester van goederen, slachtten
het vee en verdeelden het land onder elkaar.
Op sommige plaatsen werd zelfs de Sovjet
republiek uitgeroepen.
De regeering heeft ter vermijding van uit
breiding der onlusten krachtige politieafdee-
lingen geconcentreerd.
Tc Madrid is een menigte wcrklooze ar
beiders met geweld het Palace hotel binnen
gedrongen. 50 werkloozen werden door de
politie gearresteerd,
Tevens Van Dokkum's afscheid.
Herinneringen aan eenige goede vertooningen.
„De Grond", 24 November 1925.
14 October 1906 werd de tooneelvereeni-
ging „Vooruitgang" te dezer stede gesticht
en nu 25 jaar later, mag men zich met recht
•opmaken voor de herdenking van dezen
datum. Aanstaanden Zaterdagavond komen
leden en donateurs bij elkaar en de feest
commissie heeft voor een klinkend pro
gramma zorg gedragen. Helaas is dit feest
tevens een afscheid. H. v. Dokkum. die de
vereeniging aan zich verplicht heeft (hij
was organisator, speler, regisseur en altijd:
een stuwende kracht) heeft elders (bij de
Hoogovens) zijn terrein van werkzaamheid
gevonden en al is hij voor het dllettanten-
tooneel niet verloren (regisseur is hij nog
van de IJmuidensche vereeniging P.A1V.U.)
van „Vooruitgang" moet hij nu toch defini
tief scheiden. De afstand en zijn drukke
werkzaamheden beletten hem. zijn krach
ten langer aan de geliefde vereeniging te
geven.
Dit is de schaduwzijde van een feest, dat
overigens zooveel redenen tot dankbare her
innering geeft.
„Vooruitgang" werd 19 October 1906 door
een groepje dilettanten opgericht. Het lag
hoofdzakelijk in de bedoeling dat de ver
eeniging medewerking aan feestavonden
van de moderne arbeidersbeweging zou ge
ven, en wel om te beginnnen in het gebouw
St. Bavo. Met veel succes werden stukken als
„Koningsmacht", „Getrapten", „Uit 't leven''
,,'t Schootsvel" enz. vertoond.
Het aantal donateurs bedroeg toen onge
veer 50; reeds in 1908 was het tot over de
twee honderd gestegen. Van dien tijd af
H. van Dokkum.
werd in het Brongebouw gespeeld, totdat
de vereeniging zich in 1910 combineerde met
de muziekvereeniging „Vooruitgang", waar
later „Excelsior" uit groeide. Het aantal
kunstlievende leden steeg hierdoor tot over
de vijf honderd! Het is te begrijpen, zegt
van Dokkum, dat de vereeniging toen twee
avonden achtereen hetzelfde stuk kon ver-
toonen en zich daardoor ook genoodzaakt
zag naar een andere zaal uit te zien. Zto
viel het oog op den schouwburg aan den
Jansweg- Ernstig werd van dien tijd af ge
tracht de tooneeluitvoeringen op een hoo-
ger niveau te brengen en men zag niet op
kosten om dit te bereiken.
In het jaar 1911 oogstte „Vooruitgang"
met „Mottige Janus" van Justus van Maurik
veel succes, want twee maal werd dit stuk
opgevoerd voor een stampvolle zaal (circa
1300 menschen) in de sociëteit „Vex-eeniglng"
Bij het uitbreken van den oorlog kwam een
inzinking die in 1918 echter al tot het ver
leden behoorde. Want de vereeniging groeide
en bloeide weer en in hetzelfde Jaar werd
viermaal voor een uitverkochte zaal in den
schouwburg aan den Jansweg „Het licht in
den Nacht" gegeven.
„Vooi'uitgang" speelde ook vele malen
buiten de stad en wel te Velsen, IJmulden,
Hillegom en vele andere plaatsen. Op wed-
stiijden werden verscheidene prijzen be
haald. o.a. met de opvoeringen van „In eigen
hutje" en „Verleden", waarbij eenige zilve
ren medailles verdiend werden.
In 1929 was door den bond van Arbeiders
Tooneelvereenigingen in Nederland een wed
strijd uitgeschreven, waaraan door de Haar-
lemsche Arbeiders Tooneelvereeniging „Voor
uitgang" was deel genomen met het stuk
„Ora et Labora". en waarmede heel veel
succes was bereikt.
„Vooruitgang" won den ecreprljs. Met het
hoogst aantal punten over den geheelcn
wedstrijd en ontving een zilveren wisselbe
ker, een eersten prijs A, een zilveren lau
werkrans.
pe regie prijs was voor mevr. Sanders-
Herzberger; een verguld zilveren medaille.
Den eersten heerenprijs kreeg den heer H.
van Dokkum. in de rol van Watze: een eer
volle vermelding voor Mevr. Ammerlaan—
Jansen in de rol van Jeltje; voor Mej. C. Am-
merlaan in de rol van Froukje en voor Mej.
H. M. van Meeren in de rol van Sytskc. Was
het wonder, dat vele belangstellenden zich
op Zondag 12 Mei 1929 opmaakten om „Voor
uitgang" bij den uitgang van het station op
te wachten?
De vroegere regisseurs, de hoeren Berg
man, van Elten, Stroucken, C. Bakker, en de
dames Mevr. SmitTernièrc. Mevr Sanders
hebben er zeer veel toe bijgedragen om
„Vooruitgang" te maken tot datgene wat zij
nu presteert.
Wij willen nog memoroeren wat onze re
censent. de heer J. B. Schuil ln de rubriek
„Onze tooneel-dHettanten", over van Dok
kum schreef op 25 Mei 1926:
„Bij deze twee opvoeringen heb ik
een aangename herinnering bewaard aan
het spel van den heer H. van Dokkum, die
in „de Grond" den ouden Jobk Dost en in
„Onder één dak" den stuggen harden vader
■speelde. Beide rollen had ik vroeger wel in
sterker handen gezien, maar het spel van
der heer van Dokkum paste volkomen in
de opvoering van „Vooruitgang".
Van Dokkum heeft in deze twee rollen ge
toond, dat hU voor de vereeniging „Voor
uitgang" een zeer te waardeeren kracht is.
Hij past volkomen in dit milieu en weet zich
bij het spel van zijn medeleden uitstekend
aan te passen.
Ik heb den heer van Dokkum als vertegen
woordiger van „Vooruitgang" in de rubriek
van onze tooneeldilettanten opgenomen,
vervolgde onze tooneel-criticus. niet alleen,
omdat hij tot de meest verdienstelijke spe
lers van zijn vereeniging behoort, maar ook
vooral, omdat hij als voorzitter van Vooruit
gang en als algemeen secretaris van den
..Bond van de Axbeiderstooneelvereenigingen
in „Nederland" een der steunpilaren van de
arbelders-tooneelbeweging hier in den zin
van het dilettanten-tooneel is. De heer
van Dokkum heeft zich jaren lang reeds op
het gebied van het liefhebberij-tooneel be
wegen. Kort na de oprichting van de arbcl-
ders-tooneelvereenlging in 1996 is hU tot
deze vereeniging als lid toegetreden en heeft
er achtereenvolgens de functies van secre
taris en penningmeester en in de laatste ja
ren van voorzitter bekleed. En wie de op
voeringen van Vooruitgang volgt, weet ook,
„De recrmtV', n Aprü 1930.
