EDISON OVERLEDEN. DE DOOD VAN EEN GENIE EN WERELDBURGER. HAARLEM'S DAGBLAD TWEEDE BLAD MAANDAG 19 OCTOBER 1931 Vit Edison's leven. Links: Eén der laatste foto's van den uitvinder; rechts hoven Edison's geboortehuis in Milan in Ohio met als inzet een jubileumspostzegel ter eere van- de uitvinding van de gloeilamp; onder links Edison bij de phonograaf, met een medewerker en tenslotte de uitvinder op jeugdigen leeftijd. NEW-YORK, 18 October. (V. D.) De wereld bekende Amerikaansche uitvinder Thomas Alva Edison is in den leeftijd van 84 jaren, zonder tot bewustzijn te zijn weergekeerd, Zondagmorgen om 9 uur 24 te West Orange overleden. De doodstrijd heeft langen tijd geduurd. Verscheidene dagen reeds was Edison bewus teloos. Geleden heeft de groote man waar schijnlijk niet. Vier zoons en vier van zijn kleinkinderen, waren met zijn vrouw en zijn Intiemste medewerker, bij zijn sterfbed aan wezig. Thomas Alva Edison zal Maandag en Dins dag in zijn aan de hoofdstraat van West Orange gelegen laboratorium op een baar worden gelegd. De rouwplechtigheid en de bijzetting op Woensdag a.s. zal slechts in intiemen vrienden- en familiekring op zijn landgoed te Glenmont, Llewellyn Park, ge schieden. Intusschen stroomden Zondag reeds ontel bare telegrammen van rouwbeklag uit alle deelen van de wereld, naar het sterfhuis. Tot op het laatste oogenblik is Edison met rijn gedachten bezig geweest, met de uitvin ding waar hij de laatste jaren van zijn le ven aan arbeidde van de synthetische rubber. De dood heeft hem echter niet ver oorloofd, dit laatste experiment uit te voeren. Reeds van midden Juni af was Edison ziek. In Augustus kwam de ineenstorting die met den dood moest eindiger Met Thomas Alva Edison gaat een der grootste ontdekkers en uitvinders van de wereld en in de geschiedenis heen. Zijn proe ven en zijn resultaten en heel zijn levensloop grenst aan het wonderbaarlijke. Hij is het typische voorbeeld van den Amerikaan, die als krantenjongen begonnen, een der groot ste mannen van zijn land en van zijn tijd werd. Maar hij kan ook als voorbeeld dienen voor de werkkracht van een man, die wil, voor den onverpoosden en onvermoeiden ar beid van een mensch, die niet tevreden met de verkregen resultaten, waarop men trotsch kan zijn, blijft voortzoeken. Edison werd in 1847 te Milan in Ohio ge boren. Zijn vader was de afstammeling van een Hollandsch molenaarsgezin, dat zich omstreeks 1737 in Noord-Amerika had geves tigd en welks nazaten gedurende den onaf hankelijkheidsoorlog, omdat zij trouw ble ven aan het moederland, naar Nieuw-Schot- land uitweken. Daar was ook Edison's vader geboren. Zijn moeder was van Schotsche af komst. In een financieele crisis verloor de vader, die een welgeste'd graanhandelaar was, zijn geheele vermogen en daarom ver huisde hij met de zijnen in 1854 naar Port Huron in den Staat Michigan. Zijn jeugd bracht hij door te Port Huron, zijn schoolsche kennis was gering, toen hij als krantenjongen aan den Grand Trunk-Spoorweg, het leven inging. Maar reeds als krantenjongen voelde hij de lust naar onderzoek, niet- alleen om het onder zoek alleen, maar ook om geld te verdienen. En terwijl hij zoo reisde van de eene plaats naar de andere, al rijdende zijn kranten ver- koopende, richtte hij in een der bagagewa gens een drukkerij en een chemisch labora torium in. Daar schreef, zette en drukte hij zijn „Weekly Herald", waarvan hij dus zet ter, drukker, verkooper, uitgever en redac teur was Dat ging goed, tot in zijn laborato rium in den bagagewagen een ontploffing plaats had, die oorzaak was, dat de trein bijna in brand raakte. Van krantenjongen werd hij telegrafist, maar tegelijkertijd richtte hij weer een labo ratorium in om proeven te kunnen nemen. En zoo vond hij een een toestel uit om auto matisch 'n telegram van de eene leiding op de andere over te brengen. Daardoor kwam hij in dienst van de Goldindicator Company, die van een enkel cer'rzal punt uit. aan honder den kooplieden e'k kwartier een telegrafisch bericht zond omtrent het dalen en rijzen der goudkoersen. Hij werd superintendant van genoemde maatschappij. Toen hij weer te Port Huron terug was, gaf hij eens een treffend blijk van zijn aanleg voor telegrafische proble men. Toen een kabel was verstoord en de spoorwegverbinding door zwaren ijsgang met den overkant van de rivier verbroken, reed hij op een locomotief tot aan den oever en bootste met de stoomfluit de punten en stre pen van het Morse-alphabet na. Zoo kwam de verbinding werkelijk tot stand. Het geval verschafte hem zekere beroemdheid. Zijn bekwaamheid als telegrafist werd be kend, maar zijn onrustige geest deed hem telkens verhuizen van het eene kantoor naar het andere. Vóór zijn 21ste jaar had hij den „automatic reporter", den zelfwerkenden overdrager, uitgevonden, waardoor een tele gram van een lijn op een andere kon worden overgebracht zonder bemiddeling van een telegrafist. Ook was hij toen reeds druk be zig met de duplex-multiplex-telegrafie, wel ke hij later tot een volslagen stelsel opvoer de. Na een vrij langdurig verblijf in Bosten kwam hij in 1939 in New York, waar hij spoedig in relatie kwam met de Gold Stock Company voor het overseinen van beurs koersen. Nadat hij voor deze maatschappij de seintoestellen had verbeterd, slaagde hij er in een nieuwe, telegraphische „stock prin ter" te vervaardigen. Voor het uitsluitend recht van deze vinding betaalde de firma hem 40.000 dollars. Met dit zijn eerste be drijfskapitaal, stichtte hij een laboratorium voor electrische proefnemingen. De „stock printers" werden onontbeerlijk. In 1873 ver huisde hij naar Newark, tegenover New York aan den anderen oever van de Hudson, waar hij een groot gebouw stichtte voor zijn labo ratorium en eenige honderden werklieden. Daarna begon hij te zoeken naar een goede electrische lamp. Hij vond haar na vele mislukte proeven en nadat velen aan de resultaten van deze proeven hadden ge twijfeld. 21 October 1879 brandde de eerste gloei lamp. Een belangrijke datum in de geschie denis der menschheid. Terwijl er een groot aantal belangstellen den om hem heen stond, schakelde Edison de lamp langzaam in. De gloeidraad gaf een zwak licht, en brak niet. Plotseling werd de volle stroom ingeschakeld; de lamp verspreid de een helder, wit licht, en de gloeidraad bleef heel. Zoo bleef deze lamp twee dagen achter een doorbranden, waarna ze den geest gaf. Doch met dit experiment was aangetoond, dat Edison den goeden weg was ingeslagen. De kooldraad-gloeilamp werd voor het eerst toegepast voor de verlichting van een stoomschip de „Columbia'. Er werden vier dynamo's op het schip geplaatst, en elke dynamo leverde stroom voor zestig lampen, de installatie voldeed goed en werd gedu rende vijftien Jaar gebruikt. Wat de gloeilamp in de wereld beteekent be hoeft hier niet te worden uiteengezet Men heeft dit uitvoerig gedaan in 1929, bij 't vijf tig-jarig jubileum, van de lamp. Reeds voor hij de gloeilamp had uitgevonden, had Edi son de phonograaf vervaardigd. Meer dan 800 patenten staan op zijn naam. Behalve als uitvinder van de gloeilamp en van den phonograaf kan EdisG genoemd worden, als uitvinder van den microfoon, de electrische accumulator enz. Ook aan de tot stand koming van de cine matographic heeft hij met succes zijn krach ten gegeven. De Toovenaar van Menlo Park was doof. Twee geloofwaardige Amerikaansche auteurs, Dver en Commerford Martin, wier weten schappelijke werken over Edison groot gezag bezitten beweren, dat de conducteur, die den brand ten gevolge van de explosie in het laboratorium in den trein hielp blusschen, den jongen eenige klappen om de ooren had gegeven, en dat deze afstraffing de oorzaak moet zijn van Edison's doofheid. Hij was vegetariër en geheelonthouder en hij was de meening toegedaan, dat de mensch over het algemeen veel te veel eet en veel te weinig werkt. Wanneer hij een uitvinding w£de verbete ren zag hij niet op geld. Vaak heeft hij daar voor financieele offers moeten brengen. Aan de uitvinding van den nieuwen alca- lischen accumulator heeft hij tien jaar be steed, aan de uitvinding van de magnetische ziftmacnine acht Jaar lang. Te Menlo-Park, op 40 KM. afstand van New-York liet-Edison een groot laboratorium bouwen met bibliotheek; modrne fabrieksge bouwen, woonhuizen, enz. in 1876 hield de 29-jarige Edison zijn intocht in Menlo-Park. Hij was gehuwd en vader van drie kinderen ZIJN UITVINDINGEN. In 1869 werd door Edison zijn eerste patent verkregen, en wel voor een toestel, waarmee bij stemmingen op eenvoudige wijze de uit gebrachte stemmen konden worden geregis treerd. In een snel tempo volgden de uitvindingen elkaar hierna op; de voornaamste worden hieronder in chronologische volgorde opge noemd: Een toestel om op automatische wijze tele grammen te verzenden Volgens dit systeem kon een snelheid van 3500 woorden per mi nuut bereikt worden. Een methode om vier telegrammen tege lijkertijd langs een lijn te zenden; twee in elke richting. De „mimeograaf-methode" voor het ver menigvuldigen van geschriften;; hierop be rust ook het tegenwoordige „stencillen". Verscheidene verbeteringen aan de schrijf machine. Verbeteringen aan de telefoon. Uitvinding van de koolmicrofoon. De „electro-motograaf", een nieuw toestel om telegrammen mee te ontvangen. Een „loudspeaking telephone", die gebruikt werd bij de telefoon, doch op een geheel ander principe berustte dan onze tegenwoor dige luidsprekers. De „tasimeter", een toestel om de warmte van ver verwijderde lichamen (b.v. hemel lichamen) mee te meten. De gramofoon (waarvoor op 19 Februari 1878 het patent werd verkregen). Thans staan er meer dan 100 patenten betrekking hebbende op de gramofoon op Edison's naam De electrische gloeilamp en verscheidene uitvindingen die hiermee verband houden. Zoo vond hij een volledig installatie-systeem: tweeleider en drieleidersysteem, zekeringen en schakelaars uit. Uitwerking van het principe van de cir.e- matograaf. Bij zijn werk hieraan vond hij ook de methode uit. volgens welke tegen woordig de rolfilmcamera's voor amateur fotografen werken. De Edison-accu. een poging tot verwezen lijking van de „lichte" accu. De „kinetophoon", waaruit later de „spre kende en musiceerende" film is ontstaan. Deze uitvinding had in 1912 plaats. Een apparaat om telefoongesprekken op een gramofoonplaat vast te leggen. Een dicteermachine, die op vele kantoren gebruikt wordt en op hetzelfde principe be rust als de gramofoon. Een formule voor de synthetische berei ding van phenol. Een veertigtal oorlogsuitvindingen. UIT MENLOPARK. Indertijd hebben wij in ons blad een artikel opgenomen van de hand van Francis Jehl, de eenige overlevende van Edison's eerste assistenten. In zijn herinneringen aan Menlo Park schreef hij onder anderen: „Geen man wellicht, werkte ooit harder en rusteloozer dan hij, dagen en nachten gingen vaak voorbij zonder dat hij zich rekenschap gaf van den tijd. Wanneer hij wilde rusten, placht hij een tafel of een bank als bed te gebruiken, met behulp van zijn jas of een paar dikke boeken als hoofd kussen. „Een zacht bed is voor een man ver derfelijk". placht hij te zeggen. Wanneer er tijd en gelegenheid was voor ontspanning, was Edison even opgewekt als de jongste van zijn assistenten. Een bron van* vreugde was voor hem een vroolijk lied. Ge durende de drukke dagen van Menlo Park, bespeelde hij met talent het orgel, dat voor experimenteele doeleinden in het laborato rium aanwezig was. Soms. na een middernachtelijk maal. het geen dikwijls voorkwam, begeleidde hij op het orgel, de populaire liedjes, die wij wilden zingen. Bij deze gelegenheden verzochten we den glasblazer op zijn cither te spelen en Duitsche liedjes te zingen. Een der jongens kon voortreffelijk het geluld nabootsen van de oorspronkelijke Edison-fonograaf met de platen Van zilverpapier, wat Edison steeds in een uitbundig gelach deed uitbarsten. Een der bezoekers van 1880 was Sarah Bernhardt, en bij deze gelegenheid werd voor de eerste maal de stem van een kunstenares van internationale beroemdheid met behulp van de „spreekmachine" vastgelegd. Ik herin ner mij duidelijk den dag. waarop mevrouw Bernhardt ons bezocht. Toen bekend ge maakt was, dat wij vereerd zouden worden met het bezoek van de grootste actrice der wereld, geraakten wij in een opgewonden stemming. Baarden van eenige weken oud werd geschoren, de vraag naar zeep en wa/- ter steeg onrustbarend en ongekamde haren werd netjes glad achterover geborsteld. In den beginne werkte de grappige aanblik van de fonograaf op Sarah's lachspieren. Zij be studeerde het toestel aandachtig en trachtte uit te visschen hoe dat gekke ding wekrte. Toen de wasplaat in het opname-apparaat was aangebracht en mevrouw Bernhardt werd verzocht te spreken en te zingen in de machine, aarzelde zij een oogenblik. Maar nadat nieuwsgierigheid de overwinning had behaald on haar scepticisme, sprak zij eeni ge oogenblikken op geanimeerden toon en eindigde met het zingen van een korte melo die. Zij wachtte vervolgens met ingehouden adem 't resultaat af. Mevrouw Bernhardt was van bewondering vervuld toen zij haar eigen „gouden stemgeluid" met het karakte ristieke accent door de machine hoorde weergegeven. In later jaren zeide deze groote Francaise de herinnering aan ditb ezoek aan Edison ophalend: „Ik zag een man van middelbare gestalte, met een eenigszins groot hoofd en een edel profiel en ik dacht aan Napoleon". De „Courant, het Nieuws van den Dag" meldt nog: Men was over 't algemeen van meening, dat Edison een vrijdenker was. doch dr. Howe een jarenlange vriend van den overledene, verklaarde heden, dat de uitvinder in de laatste jaren een volkomen andere houding tegenover godsdienstige vragen had aange nomen. Edison is niet zoo rijk gestorven, als velen gelooven. Zijn nalatenschap wordt geschat op een millioen dollar. Hij bezat twee groote landgoederen een in New Jersey, waar hij zijn laboratorium had gevestigd en een an der in Florida, waar hij den winter door bracht. Mevrouw Edison is zijn voornaamste erfgename. Naar aanleiding van den dood van Thomas Alva Edison heeft professor Einstein in een interview met United Press verklaard, dat Edison een van de grootste en onvermoeid scheppende geesten is geweest, die aan den tijd vorm heeft gegeven. Hij gaf dingen, zon der welke wij ons het leven niet langer kun nen indenken. De stadia in de ontwikkeling van zijn boeiende persoonlijkheid zullen nog vele geslachten lang de jeugd opwekken tot nieuwe krachtsinspanning. Sir Oliver Lodge, een van de Engelsche pioniers van de draadlooze telegrafie, zeide o.m.: „Edison heeft prachtig werk gedaan. De wereld zal hem erg missen. Wij danken aan hem de gramofoon en voor een groot gedeelte de cinematograaf. Hij was een groot uitvinder". Marconi verklaarde nog aan „United Press": „Edison heeft boven alles onberekenbare diensten bewezen aan den vooruitgang van de menschheid. Zijn invloed reikte verder dan tot de onmiddellijke uitvindingen, die hij deed en liet zich in heel het gebied van de wetenschap gelden. Ik gevoel diep dit groote verlies en kan het zelfs een persoon lijk verlies noemen, daar hij mij de grootste inspiratie verschafte voor het bereiken van resultaten in mijn wetenschappelijke onder zoekingen. De wereld heeft bijzonder veel door zijn leven en genialiteit gewonnen. Zijn dood is een slag voor de geheele mensch heid". NEDERLANDSCIIE ZIONISTENBOND. Dezer dagen heeft de afdeeling Haarlem van den Nederlandschen Zionistenbond haar jaarlijkschen algemeene vergadering gehou den. Hoewel de opkomst niet groot was en de secretaris in zijn jaar verslag moest consta- teeren dat de prestaties ln het afgeloopen jaar in sommige opzichten beneden de ver wachtingen waren gebleven, is er voor eenige bezorgdheid geenerlei reden. Ook op dit ge bied nl. is een groot deel der depressie toe te schrijven aan de algemeene malaise. Het belangrijkste punt van ce agenda was de verkiezing van een nieuw bestuur, nood zakelijk door het aftreden van den voor zitter, den heer D. Roos. Het nieuwe bestuur is als volgt samengesteld: Dr. C. van Emde Boas, voorzitter, Mr. M. van Voolen, secretaris, (Spaarne 25, Haarlem) J. Davids, penningmeester; mej. I. van Leeu wen, J. N. F. commissaresse. Den scheidenden voorzitter werden van verschillende zijden woorden van dank en waardeering toegevoegd, terwijl het nieuwe bestuur in samenwerking met een aantal le den den heer Roos een diploma overhandig de. waarbij tien boomen in Palestina geplant werden te zijnen name. Het nieuwe bestuur, legde in groote lijnen de vergadering zijn plannen voor voor net nieuwe vereenigingsjaar. Het ligt in de be doeling van het bestuur dit jaar verscheidene avonden te organ iseeren, met goede sprekers. Rabbijn de Vries heeft zich reeds bereid ver klaard te spreken over zijn reis in Palestina en er zijn ook reeds toezeggingen van ver schillende sprekers van naam. Aan de inter ne en externe propaganda zal de noodige i aandacht worden besteed, terwijl er naar nauwe samenwerking met de Zionistische Jeugdvere miging „Macki" en de Vereeniging INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cts. per regel. STOFZUICERHUIS MAERTENS BARTEL JORIS STRAAT 16 - TEL. No. 10756 PHILIPS' RADIO TOESTELLEN voor Practlsch Palestinawerk gestreefd zal worden. Om meer uitbreiding te kunnen ge ven aan het werk van het Joodsch Nationaal Fonds is er een commissie benoemd, be staande uit: mevr. DavidsRoos, mevr. Das berg—De Vries, mr. I. S. de Vries. Na de rondvraag, waarbij o.a. de heer A. de Vries namens de Jeugdvereeniging Macbl zei de in het vooruitzicht gestelde samen werking op hoogen prijs te stellen, sloot de voorzitter deze vergadering met een opwek kend woord. In aansluiting op de algemeene vergade ring heeft de afdeeling Haarlem van den Ne derlandschen Zionistenbond ter inleiding van het seizoen een voordrachtsavond georgani seerd, waarvoor op greoter schaal uitnoodi- eingen waren verzonden. Gelukkig was door Velen hieraan gevolg gegeven, zoodat de voorzitter deze bijeenkomst voor een goed bezette zaal opende. Allereerst was het woord aal den heer L. Strauss, die het 1ste en 5do bedrijf van „Judith" van Fr. Hebei decla meerde in de vertaling van Nico van Such- telen. De wijze waarop de heer Strauss dit gedaan heeft werd ten volle door de aanwe zigen geapprecieerd. Het muzikale gedeelte van den avond werd op zeer verdienstelijke wijze verzorgd door den heer De Nobel, die een algemeen gewaardeerde cello-solo ten beste gaf. Tenslotte heeft Rabbijn de Vries, als inleiding van de verder door hem te hou den spreekbeurten een causerie gehouden over zijn reis in Palestina. Onnoodig te zeg gen dat de aanwezigen geboeid werden zoowel door het actueele onderwerp, als door de in nemende wijze waarop de rabbijn zich al tijd weet te richten tot de toehoorders. Om kwart voor elf sloot de voorzitter d« uitstekend geslaagde bijeenkomst STREEKNETTEN EN DE INSTEL'. LING VAN TELEFOON DISTRICTEN. MET BESTAANDE BELANGEN WORDT REKENING GEHOUDEN. In de bloembollenstreek bestaat reeds lang een streeknet voor het onderling telefoon verkeer tusschen de bij den bolicnhandel be trokken plaatsen. Het net strekt zich dus uit over Bennebroek. Hillegom en Lisse. zoowel als Sassenhelm. Nu het land verdeeld zal worden in 22 telefoondistrictcn is de vrees tot uiting gekomen, dat het streeknet ten dien ste van den bollenhandel zou gesplitst wor den. dat bijvoorbeeld Sassenhelm in het tele foondistrict Leiden zou worden opgenomen, en de andere plaatsen in het district Haarlem. Het lid der Tweede Kamer de heer Van den Heuvel heeft over de splitsing van streeknet- ten In het algemeen vragen gesteld, waarop de minister van Waterstaat thans het vol gende geantwoord heeft: Indien in een bepaald geval uit een oog punt van goed telefoonbeheer in het alge meen belang de wenschelijkheid zich voor doet ln een bestaande groepeering van aan sluitingen verandering te brengen, wordt daartoe niet besloten en wordt geen goedkeu ring daaraan verleend dan nadat, in aanra king met de daarvoor aangewezen organen, de belangen der aangeslotenen nauwgezet zijn overwogen en de Postraad met de uit komsten daarvan in kennis is gesteld en ter zake is gehoord. Op deze wijze is gehandeld te Arnhem. Of schoon aldaar geen streeknet in den gebruike lijken zin gevestigd was, waren er op het net Arnhem aangeslotenen, om. gevestigd te Oosterbeek en Velp, die zich onderling en tot de andere aangeslotenen op genoemd net in een overeenkomstige verhouding bevon den als aangeslotenen op een streeknet. De gedragslijn, volgens welke in die verhouding met het oog op de automatiseering verande ring werd gebracht, heeft aldaar een bevredi gend resultaat gehad. Een zelfde gedragslijn wordt ook ten op zichte van het net Wageningen waarop wel licht in de vragen gedoeld wordtï en het net in de bloembollenstreek toegepast. HET MÜNCIIENER MARIONETTENTHEATER NAAR HAARLEM? Naar wij vernemen bestaat er kans, dat het vermaarde Münchener Marionettentheater dit winterseizoen naar Nederland zal komen en een opvoering van „Faust" zal geven. AGENDA Heden: MAANDAG 19 OCTOBER Groote Markt: Concert 8 uur. Kouden HornBrandweerdemonstiratie, 8 uur. Frans Halsmuseum, ingang Klein Heilig land 62 rd. Tentoonstelling Kunst zij ons Doel. 104 uur. Stadsschouwburg Tegernseer Bauern- theater. „Der letzte Kniff." 8 uur. Zaanenlaan: Lunapark, van 1 uur nam. af. Kleine Houtweg 16: Mittovostentoonstel- Ung. Gebouw Protestantenbond (Jacobstraat) Openbare verg. Prov. Samenw. op Antl-Mil. gebied. 8 uur. Palace: Voorlooplge hechtenis." Tooneel: The Harvey Sisters. 8.15 uur. Luxor Theater: „Renbaan tragedie" en „Kif Tebble". Tooneel: Fredv. 8.15 uur. Rembrandt Theater: „De privé-secrcta- resse". Tooneel: 4 Sawadas. 7 en 9.15 uur. DINSDAG 20 OCTOBER Gebouw Prov. Griffie (Dreef). Zitting Prov. Staten, 11.30 v.m. Gebouw Kamer van Koophandel (Nassau- plein). Vergadering der Kamer. 7.30 uur. Frans Hals museum, ingang Klein Heilig land 62 rood. Tentoonstelling Kunst zij ons Doel. 104 en 10 uur. SpanjaardslaanAvondvoetbalwedstrijd op het verlichte H. F. C. terrein. 7.30 uur. Groote Markt: Concert 8 uur. Zaanenlaan: Lunapark, van 112 uur. Kleine Houtweg 16: Mittovostentoonstel- ling. Bioscoopvoorstellingen. Teyler's Museum, Spaarne 16. Geopend op werkdagen van 113 uur, behalve 's Maan dags, toegang vrij. APOTHEKEN (AVOND- EN NACHTDIENST) Fa. C. G. Loomeyer en Zn., Barteljorisstr. 11. tel. 10175. Park-Apotheek, Kleverparkweg 13, telel, U793.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1931 | | pagina 5