FILMKUNST
^Onteerd een zeer gave film van von Sternberg.
T "«1
I. C. HAAN haarlem'"1 39
r"s
m
m
De lezer van
HAARLEM'S
DAGBLAD
is verzekerd van:
een interessant modern dagblad
en een
Gratis Ongevallenverzekering
die van werkelijk belang is bij
ongevallen, die het meest
voorkomen.
u-.-j
HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAC 30 OCTOBER 1931
TWEEDE BLAD
Mariene Dietrich en Maclaglen in de hoofdrollen.
„Onteerd" is afgezien van den inhoud,
öie op vele punten aanvechtbaar is de
beste film die wij tot nu toe van Joseph von
Sternberg hebben gezien. Ook hier zien wij
weer dat er een groot onderscheid bestaat
tusschen den regisseur die zich met de mo
derne trucjes en methodetjes heeft ver
trouwd gemaakt en deze naar hartelust toe
past, en den man wiens kunstenaarschap al
tijd over de techniek domineert.
Mariene Dietrich.
't Is in vele gevallen niet makkelijk te de-
finieeren op welke punten dit verschil aan
den dag treedt. In de meeste gevallen is het
een kwestie van fijngetroffen sfeer eerder
dan van oorspronkelijkheid in de techniek.
„Onteerd" bijvoorbeeld is klaarblijkelijk vol
gens een vast beginsel in elkaar gezet. De
door elkaar heenschietende beelden volgen
elkander bijna regelmatig op, doch juist in
het rustige, als een noodlot dreigende
tempo van de afwisseling der tafereelen en
in de montage schuilt naar alle waarschijn
lijkheid het geheim van de groote sugges
tieve kracht dezer film. De methode heeft
men spoedig door, ieder andere regisseur zou
deze kunnen volgen, doch zeker niet met
hetzelfde succes. Voor het artistieke resul
taat is een Sternberg noodig, die door
een bepaald beeld drie seconden langer of
drie seconden korter te vertoonen, of door
het elimineeren van één onnoodig handge
baar, van één zijner acteurs, de cinegrafi-
6che schoonheid weet te doen ontluiken.
Sterker misschien dan bij eenigen ande
ren modernen regisseur uit de groote Ame-
rikaansche en Europeesche filmcentra krijgt
men van von Sternberg den indruk dat hij
als een waar despoot over zijn menschen en
zijn arsenalen regeert. Dit geeft het spel van
een vrouw als Mariene Dietrich, ontegenzeg
gelijk iets gekunstelds. (Hierop hebben wij
trouwens ook al bij Marokko gezinspeeld)
en het zou waarlijk belangwekkend zijn,
eens een film te zien waarin Mariene Die
trich onder andere regie had gewerkt.
In ieder geval is het zeker, dat von Stern
berg niets aan het toeval overlaat, dat zijn
films als een meetkunstig probleem in el
kander zitten, en dat zijn meesterlijke vaar
digheid, zijn werk niet dor vermag te maken.
Zij die het gaafste voorbeeld van zijn onge
ëvenaarde en zeer persoonlijke werkwijze wil
len zien, moeten bepaald van „Onteerd" ken
nis nemen, een sombere film, waarin het
noodlot van tafereel tot tafereel voortjaagt
|tot aan het sinistere einde.
De scenarioschrijver moet wel door de
mysterieuze (mysterieus alleen door de litte
ratuur die over haar verschenen is?) figuur
van Mata Hari beïnvloed geweest zijn, de
Hollandsche danseres (Greta Zelle heette zij)
die van spionnage ten gunste van Duitsch-
land door de Franschen doodgeschoten werd.
De sphinx-achtige vrouw in „Onteerd" is
ook spionne, doch zij doet haar werk uit lief
de voor haar land (Oostenrijk) en gedreven
ook door het feit dat haar gesneuvelde man
kapitein in het Oostenrijksche leger was.
Bij Mata Hari is van een dergelijke liefde
voor Frankrijk geen sprake geweest zijn. Zij
was Hollandsche en de litteratuur heeft ons
bewezen dat zij door andere motieven gedre
ven werd. De spionne in de film Onteerd is
de verpersoonlijking van het noodlot zelve.
Zij doet haar werk alsof zij een Heilige Missie
te vervullen heeft.
Dat dit alles valsch pathos is, die met de
gemeenheid en laagheid van het verwerpe
lijke oorlogsbedrijf bitter weinig te maken
heeft, nemen wij aan. Doch dit pathos gai
Maclaglen.
von Starnberg tenminste de gelegenheid een
dreigende somberheid in zijn zwart-witte
compositie te ontketenen, die men niet licht
vergeten zal.
Mariene Dietrich speelt deze rol schoon
te gechargeerd naar het pathetische op
boeiende en bijzonder suggestieve wijze. Haar
tegenspeler, tegenspeler ook in de handeling,
want hij is een spion der Russen, is Victor
Maclaglan, die in deze rol een onaantast
baarheid en duivelsche koelbloedigheid de
monstreert, die aan Erich von Stroheim's
prachtige filmscheppingen herinnert.
De bijrollen zijn ook uitstekend bezet. Wij
denken bijvoorbeeld aan den karakteristie
ken, schitterend gespeelden chef van den
geheimen dienst.
Resumeerende: „Onteerd" is een film die
los van de behandeling een prachtig
voorbeeld is van moderne techniek, techniek
die de frischheld en het kunstenaarsschap
van Von Sternberg niet verdoezeld heeft; het
scenario vertoont grove fouten, doch men
vergeeft dit, omdat het uitermate suggestief
is en tenminste consequent tot het noodlot
tige einde werd uitgewerkt.
L. A.
De film draait in het Rembrandt Theater.
„ART. 245 WETBOEK VAN
STRAFRECHT".
Een goede speelfilm van een
Hollandsch regisseur.
MET COLETTE BRETTL EN ALBERT
STEINRüCK.
Het was met een zekeren schroom, dat
wij naar het Luxor Theater gegaan zijn om
de persvoorstelling van: „Art. 245 W. v. Sr."
bij te wonen. Onwillekeurig denk je bij een
dergelijken titel aan een tendenzfllm en ten-
denz-filmen wij schreven het reeds eer
der onderstrepen in den regel te nadruk
kelijk het beoogde doel. waaronder geschie
denis en handeling lijden en zij kans loopen
langdradig te worden. Bovendien heeft het
onderwerp „Art. 245", een zedenmisdrijf met
minderjarigen, het groote gevaar van een
grove en platte behandeling. En daarom
waren wij er eenigszins huiverig voor.
Onze vrees bleek volkomen ongegrond. In
de eerste plaats' is de film geen waarschu
wende tendenzfilm. Zij toont de voosheid
van den algemeen geacht ingezetene hoe
karakterestiek was de aanduiding hiervan
door de serenade aan den geëerden vereeni-
gingsvoorzitter gebracht, de wandeling van
het echtpaar, waarop het door ieder als
achtenswaardige burgers gegroet wordt!
die om het eens populair uit te drukken,
de kat in donker knijpt, vooral in het don
ker, en daarbij het delict van art. 245 W. v.
Sr. pleegt. En verder heeft de regisseur,
Ernst Winar, dit gegeven op uiterst kiesche
en zeer aannemelijke wijze uitgewerkt.
Het is niet. wat men tegenwoordig zoo
graag een kunstfilm wil noemen. Zij, die
dweepen met de Russische filmkunst en
daarbij groote woorden gebruiken, zullen
zich teleurgesteld gevoelen.
Maar wü voor ons stellen toch, qua kunst,
deze film op een hoog plan dat ver verheven
staat boven de holle operette-geluids-films,
de niets-zeggende amusementsfilms en de
vele pogingen tot verfilmd tooneel. Zij is het
bewijs, dat de stomme film nog steeds niet
verdrongen is.
Een 15-jarig meisje, door samenloop van
omstandigheden in de tuchtschool verzeild
geraakt, wordt ln een „degelijk" huisgezin
als goedkoop dienstmeisje opgenomen. Door
bedreigingen met hernieuwde tuchtschool
weet de echtgenoot het meisje zoover te
krijgen, dat zij zich naar zijn wenschen
moet schikken. Als hij dan merkt dat de
schuldige verhouding gevolgen hebben zal.
komt hij naar de keuken en beangstigt he;
kind zóó. dat het voor hem terugwijkt, uit
het raam valt en in het ziekenhuis wordt
opgenomen, als hopeloos geval. Het vreese-
lijke artikel 245 W. v. Sr., dat als leeftijds
grens 16 jaar stelt, zweeft hem voor den
geest en hij verandert op de papieren van
het meisje den leeftijd in 17 jaar Op haar
sterfbed vertelt zij alles aan den dokter. En
wanneer de schuldige dan de politie zijn huis
ziet naderen pleegt hij zeifxnoord.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
Beddenmagazijn en Matrassenfabriek
Vertrouwd adres sedert 1833
Ziedaar in het kort de loop van het ver
haal. Ernst Winar heeft hiervan werkelijk
een zeer goede en goed geproportionneerde
film gemaakt. Zooals de film vertoond wordt
staat elke scène in de juiste verhouding tot
de andere. Geen tooneeltje is onnoodig ge
rekt; alles verloopt zooals het verloopen moet
en, wat meer zegt. alles volgt elkaar logisch
op zonder onaannemelijke of gewrongen
wendingen.
In Albert Steinruch, heeft Winar een
acteur gevonden, die van de:, moeilijken roi
van den man een creatie gemaakt heeft.
Zooals hij het meisje probeert te naderen,
zijn zenuwachtige houding na het ongeval
(het tooneeltje met de talrijke sigaretten in
het aschbakje). zijn opluchting als hem
telkens weer blijkt, dat men hem nog niet
verdenkt, het is gaaf, sterk spel.
Naast hem moet in één adem Colette
Brettl genoemd worden. Zij geeft een prach
tige, eenvoudige vertolking als het onge
lukkige kind, dat niet anders kón dan het
deed. Gerhard Ritterband de slagersjongen,
die van het meisje houdt, bewees ook nog
anders te kunnen dan alleen in komische
rollen uit te blinken.
Winar heeft een rauwe waarachtige film
geschapen, een brok leven.
„Art. 245 W. van Sr." heeft in Duitschland
geweldig succes gehad. In een groot Ber-
lijnsch theater liep de film weken achtereen,
in hetzelfde programma o.a. met Das Lied
is aus, Die drei von der Tankstelle en
Love Parade.
Colette Brettl en haar man. Ernst Winar,
een Hollander, zullen persoonlijk de voorstel
lingen deze week bijwonen. In de pauze wor
den gratis foto's van hen verstrekt, waarop
zij hun handteekeningen plaatsen tegen een
geldelijke vergoeding. Deze komt geheel ten
bate van een liefdadig doel. de tuberculose
bestrijding. Ernst Winar zal vanaf het too
neel iets over de film vertellen, o.a. over de
coupures, die de Duitsche censuur aange
bracht heeft, voor de film mocht worden ver
toond.
De voorstellingen in het Luxor Theater
vormen de première in Holland van deze film.
Wij hebben Coletté Brettl en haar man.
Ernst Winar, gevraagd iets over hun leven te
vertollen.
„Of ik steeds voor de film gevoeld heb? Als
meisje van 8 jaar dweepte ik al met Asta
Nielsen en Mary Pickford, vooral met de
eerste. Af en toe spijbelde ik van school, en
dan ging ik van het opgespaarde busgeld
naar de film kijken! Ik droomde van filmster
worden, maar ik vond, dat mijn blonde haren
daarvoor een beletsel waren. En omdat ze me
gezegd hadden, dat de kleur zwart zou wor
den door het haar te kammen met een ijzeren
kam, bracht ik uren zoek met kammen. Het
hielp niets."
En zij wees lachend op haar hoogblonde
haar.
„Toen ben ik nog een tijdlang op een too-
neelschool geweest, zonder medeweten van
mijn ouders. Tenslotte kwam ik bij de film.
Een van mijn eerste films ik was toen 17
jaar speelde ik in Holland, bij de Hollan-
diafabriek in Haarlem „Bloedgeld". Later
ging ik naar Duitschland, waar ik o.a. als de
zuster van Harry Liedtke in Griifin Maritza
speelde en enkele rollen in de verfilmde ro
mans van Hedwig Courths-Mahler vervulde.
Ook heb ik Engelsche versies gemaakt voor
de Ufa, Tobis enz.
Daar in Duitschland heb ik mijn man lee-
ren kennen, maar dat zal hij U wel vertellen".
Ernst Winar is een Leidenaar. Ook hij had al
vroeg voorliefde voor de bioscoop. Maar de
heer Hartmann, die.voor hij in Haarlem met
het Luxor theater kwam, in Leiden een thea
ter had, was niet malsch voor kleine jongens
zonder een cent op zak!
„Toen ik later in dienst moest en in Haar
lem kwam te liggen, ontdekte ik plotseling de
Hollandia-filmfabrieken. De heer Hartmann,
mijn liefde voor de film kennende zei me
toen: probeer het-daar eens. Ik deed dat, en
werd aangenomen. Mijn eerste optrede.n was
als bediende op een fancy-fair. En omdat ik
van schminken niets afwist en dus onge
schminkt daar stond, dacht Annle Bos. dat ik
werkelijk een bediende was en geen acteur!
Bij die eerste gelegenheid vergat ik zelfs mijn
salaris te gaan halen, zóó blij was ik, mee te
mogen doen!"
„Was dat Uw eenige rol bij de Hollandia?"
vroegen wij.
„Neen, ook in Pro Domo met Louis Bouw
meester heb ik gespeeld.
Na den dienst ging ik aan het tooneel, tot
dat in 1918-'19 de acteurstaking uitbrak. Ik
had wat overgespaard, zette dat in marken
om en vertrok naar Duitschland. Maar t was
daar ook niet alles. En ik ging weer naar Hol
land. Ik werd echter weer onmiddellijk te
ruggeroepen en speelde toen mijn eerste
Duitsche film ,X>e vier Duivels" naar het boek
van Herman Bang".
„De film", viel de heer Hartmann hier in.
„waarmee wij in Haarlem het Luxor-Theater
geopend hebben".
„En toen ik eens in het Reuzengebergte
voor opnemingen vertoefde en doot den
sneeuwval daar eenige maanden moest blij
ven, ontmoette ik Colette Brettl mijn
vrouw. Onze eerste ontmoeting verliep zwij
gend, onder een spelletje schaak. Want ik
kende geen Engelsch en zij geen Duitsch.
Ik heb in 25 a 30 films gespeeld, o.a. met
Lilian Harvey, en 6 films geregisseerd."
„En Uw beste film is
„Art, 245 W. V. Sr.! Daar ben ik trotsch op."
Over de geluidsfilm zelde hij, dat deze nog
niet volmaakt is. Voor een groot deel ligt dit
aan het feit, dat door het gesproken woord de
Lnternationaliteit van de film verloren gaat.
Ze is te duur bovendien. En daarom is een
Hollandsche talkie, die slechts een beperkt
afzetgebied heeft, nog niet te bereiken.
Colette Brettl.
De toonfilm kan goed zijn. als slechts de in
een film noodzakelijke tekst, gesproken
ttordt.
De beste geluidsfilm noemt hij Sous les
Toits de Paris, juist omdat die voor den een-
voudigsten Franschman zelfs te begrijpen is.
De heer Winar vertelde nog interessante
bizonderheden over de in Duitschland aan
gebrachte coupures. Maar dat moet U zelf
maar gaan hoor en, als hij daarover de ko
mende week in het Luxor Theater spreekt.
A. J. C. VL.
TEYLER'S GODGELEERD GENOOT
SCHAP.
Directeuren van Teyler's Stichting en de
leden van Teyler's Godgeleerd Genootschap
deelen mede, dat voor 1 Januari 1931 geen
antwoord is ingekomen op de prijsvraag:
Eene kritische verhandeling over de hoofd
denkbeelden van de theologie van Prof. Karl
Barth.
Uitgeschreven blijven de volgende prijs
vragen:
I. Om beantwoord te worden voor 1 Jan.
1932:
Welke opvatting van den Staat beantwoordt
aan het vrijzinnig Christendom?
n. Om beantwoord te worden voor 1 Jan.
1933:
Beschrijving en crit-lsche beoordeeling van
Ghandi's beginselen in hunne verhouding
tot het Christendom.
Nieuw uitgeschreven wordt de volgende
prijsvraag:
III. Om beantwoord te worden voor 1 Jan.
1934:
Hoe op vrijzinni gChristelijk standpunt te
oordeelen over de zending?
De prijs voor het best en voldoend ge
keurd antwoord op deze vragen bestaat uit
een gouden eerepenning, op den stempel des
Genootschaps geslagen, ter Innerlijke waarde
van vierhonderd gulden, of, zoo men daar
aan de voorkeur mocht geven, in vierhonderd
gulden.
B. EN W. VAN ROTTERDAM NAAR DEN
MINISTER.
Naar het Handelsbla dverneemt zal heden
middag in Den Haag een bespreking gehou
den worden tusschen den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken en het college van B. en
W. van Rotterdam.
TIJDELIJK INVOERVERBOD VAN
DEENSCH VLEESCH?
Het hoofdbestuur der Hol!. Mij. van Land
bouw heeft zich in vervolg op vorige verzoek-
schiften tot het Kon. Ned. Lar.db. Comité ge
wend met het dringend verzoek, met den
meesten spoed er bij de regeering op aan te
dringen, den invoer van Deensch en ander
rundvleesch te contingenteeren in dien zin,
dat tto tijdelijke invoerverboden kan wor
den overgegaan.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
STOFZUIGERHUU iAERTENS
Bartel jorisstraat 16 Telefoon 10756
VAMPYR STOFZUIGERS f 105.-
BEPERKING VAN HET DANSEN TE
'S-GRAVENHAGB.
B. en V.". van Den Haag hebben aan ex
ploitanten van dansinrichtingen meegedeeld,
dat zU bepalingen willen treffen tegen het
dansen. Minderjarigen zullen, behoudens en
kele beperkingen, geen toegang meer hebben
tot danslokalen. Hotels zijn van den maat-
LUCHTVAARTBERICHTEN.
Valk, 29 Oct. 6.06 uur te Mersamatrol.
Batavia naar Amsterdam.
U i 1. 29 Oct. 13.03 uur te Marseille. Am
sterdam naar Batavia (proefroute).
SCHEEPVAARTBERICHTEN
transatlantische lijnen.
Boschdijk 29 October v.m. te New-Orleans
van Rotterdam.
Bodegraven 28 Oct. van Hamburg naar
Antwerpen.
Djambl passerde 29 Oct. Perlm. Rotterdam
naar Sydney.
Dinteldijk 29 Oct. 14 u. 45 m. van Londen,
Pacifickust naar Rotterdam.
Irmgard 29 Oct. van Amsterdam naar Bre
men.
J. P. Coen 29 Oct, te Southampton, Amster
dam naar Batavia.
Johan van Oldenbarncvelt 29 Oct. te Suez,
Batavia naar Amsterdam.
Laertes 27 Oct, te Batavia van Amsterdam
Polydorus 29 Oct. te Belawan, Batavia n.
Amsterdam.
Tajandoen 29 Oct. van Genua, Amsterdam
naar Batavia.
Tawali 29 Oct. te Amsterdam van Londen.
Westerkerk 29 Oct. van Rotterdam naar
Kaapstad via Antwerpen.
ingezonden mededeelingen
a 60 Cts. per regel
Het is opmerkelijk hoe radicaal de „MODE"
dingen kan veranderen. Van korte rokken
maakt ze lange, hoeden een vorig saison nog
modern en chique, zijn nu hopeloos verouderd.
Het doet ons genoegen, dat we ook dc mode
eens gezien hebben in een artikel waaraan
vaak te weinig aandacht wordt geschonken.
In de bekende opticienszaak der Fa. KEIP,
Gr. Houtstr. tusschen Luxor en Palace. zagen
wij een keurcollectle moderne brillen. Weg...
de bril a la Harold Loyd, afgedaan Is straat-
bril.
Nu elegante modellen in wit en rose goud
doublé, brillen die harmonieeren met de huid
kleur Sierlijke brillen, schitterende pasvorm.
En dr prijzen?verrassend laag.
We kunnen dan ook elkeen aanraden: een
bril? ga naar Keip.
AGENDA
Heden:
Concertgebouw: Orgelconcert met mede
werking van het Hollandsch Instrumentaal
Kwintet. 8.15 uur.
Stadsschouwburg: Heide Woog en haar
dansgroep. 8 uur.
Kloppersingelkerk: Herdenking kerkher
vorming. Rede ds. M. Boer, 8.15 uur-
Haarl. Kegelbond: Tentoonstelling Werk
Verpleegden Prov. Ziekenhuis. 912 en 26
en 7—11 uur.
Palace: „Nooit meer liefde." Tooneel .Jto-
falla", music-act. 8.15 uur.
Luxor Theater: „Paragraaf 245". „Minder
jarig" en „De Doodenrit". 2.30 en 8 15 uur.
Rembrandt Theater: „Onteerd". Tooneel:
Milly Capell. 7 en 915 uur.
ZATERDAG 31 OCTOBER
Stadsschouwburg: Rotterd. Hofstad Too
neel. „Dc blauwe trein". 8 uur.
N.V. Fabriek van Oprechte Haarlemmer
Olie. Aandeelhoudersvergadering. 3 uur nam.
Bioscoopvoorstellingen, 's middags en des
avonds.
Teyler's Museum .Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan
dags, toegang vrij.
APOTHEKEN (AVOND- EN NACHTDIENST!
P. Th. A. van Rijn, KI. Houtweg 15. teL
10539.
Fa. C. G. Loomeyer en Zn., Zijlweg 34, tel.
12495.
Schoterbosch-Apotheek, Rijksstraatweg 19,
teL 12711.
p
1
H
Colette Brettl als het dienstmeisje met Albert Steinrück.
