IPiRIN de wereld
HAARLEM'S DAGBLAD MAANDAG 9 NOVEMBER 1931
VIERDE BLAD
HET TOONEEL
DE MOEDER.
HENRIETTE ROLAND HOLST.
De opvoering van De Moeder van Hen-
riëtte Roland Holst als inleiding van het 3de
Religieus-socialistisch congres is voor Haar
lem een evenement geweest, een tooneelge-
beurtenis van zeer groote beteekenis, zoowel
om de persoon van de schrijfster en het aan
ideeën zoo rijke werk als om den aard van
het leekenspel. dat een geheel nieuwe rich
ting beteekent voor ons tooneel.
In dit tweede leekenspel van mevrouw
Roland Holst waarvan wij in ons blad van
Zaterdag den inhoud hebben gegeven
spreekt zeer sterk het persoonlijk element.
Achter de „moeder", die het socialisme „ver
beeldt". zien wij voortdurend de schrijfster.
De Moeder, dat is voor ons mevrouw Roland
Holst zelf. zooals zij het socialisme met zijn
opgang en neergang zijn geluk en leed, zijn
overwinning en schuld, heeft beleefd. En
vooral ook. zooals zij in haar verscheurdheid
en twijfel, haar hoop en geloof tegenover de
beweging vooral in de laatste jaren
heeft gestaan. Dit persoonlijke geeft aan het
werk een dramatisch accent te meer.
In de eerste twee bedrijven, waarin wij het
socialisme zien, eerst in zijn opgang en dan
in zijn verscheurdheid en strijd, is dit spel
het sterkst, niet alleen, omdat de beweging
van het socialisme in deze halve eeuw zich
hierin zeer zuiver afspiegelt en er voortref
felijk in is gedramatiseerd, maar ook. omdat
er door botsing van krachten en richtingen
dramatisch conflict en actie is. En als een
waarlijk tragische figuur staat in II tusschen
de strijdende partijen de .Moeder" in haar
verscheurdheid, welke uiting vindt in de ont
roerende klacht:
Beiden zijt gij uit mij geboren.
Beiden gaat gij voor mij verloren
Jammer is het. dat er na II een groote in
zinking komt. Het derde bedrijf is als geheel
voornamelijk beschouwend en weinig over
tuigend. De kern van dit bedrijf en eigen
lijk van het heele stuk, omdat het de bedoe
ling aangeeft waarom het werd geschreven
ligt in de versregels.
Ja, ge kunt worden gered, genezen,
Nog kunt ge worden Gods vlam. Gods zwaard,
Nog kunt ge staan, herboren, herrezen,
Zoo ge wilt wenden in Godesvaart.
Wat daar op volgt is voornamelijk visioen,
maar de overgang is te vlug dan dat wij in
dit visioen de machtige eenheid door het
Geloof na de verscheidenheid in H en in
kunnen gelooven. Is eigenlijk heel dit slot
niet een wanhoopskreet van een ontgoochel
de, die daarmee zegt: „Zoo moest het zijn!"
en kunnen wij, toeschouwers, er iets aners
op antwoorden, dan: „Zoo is het niet!"
Maar dit doet weinig af voor mijn sterke
bewondering voor het werk van mevrouw
Roland Holst, dat in zijn taal dichterlijk en
dramatisch tevens is hoe voortreffelijk
laten de verzen zich zeggen! in enkele
fragmenten tot groote hoogte stijgt en waar
in een voor ons land geheel nieuw element
de groepen als eenheden is ingevoerd.
En nu de indruk, die dit nieuwe, het lee
kenspel, op mij heeft gemaakt. Belooft dit
werkelijk zooals ik van eenige kanten
hoorde een keerpunt, een vernieuwing van
ons tooneel te worden? Ik geloof dat niet.
Het geheel nieuwe en ook het ethische in
een werk als dit, maakt onwillekeurig groo-
ten indruk, vooral op een publiek van gelijk
gezinden. Maar elk tooneelwerk en dat is
ook een leekenspel eischt in de eerste
plaats, wil het blijven boeien, dramatische
spanning. Die dramatische spanning was er
nu en dan o.a. in het moment van het
breken met zijn omgeving van Emanuel, de
botsing van de arbeiders met het kapitaal en
vooral in dat prachtige tafereel van de ver
schijning der fascisten en den daarop vol
genden strijd. Hierin was sterke en gecon
centreerde actie. Maar daarnaast stond voor
een .spel" te veel lyriek en vooral te veel „be
schouwing".
En nu kom ik tot mijn hoofdbezwaar te
gen dit soort leekenspel, dat zijn de spreek
koren. In deze spreekkoren ontbreekt uit den
aard der zaak elk persoonlijk sentiment en
daardoor alle innigheid en het mist ook het
dynamisch element. Men voelt in het spreek
koor voortdurend de dressuur. Het koor is ge
bonden, kan zich niet zooals de kunstenaar
laten gaan en er is daardoor in de voor
dracht iets monotoons, ja zelfs iets doodsch
en steriels. De verzen geven zoo gezegd
weinig of geen ontroering, het koor begon
mij misschien is dit iets zuiver persoon
lijks op den duur zelfs te vervelen. Vooral
het beschouwende koor.
Ik heb een grenzenlooze eerbied voor wat
deze leeken met hun ernst, hun toewijding
en liefde onder de regie van Van der Vies
hebben bereikt, maar zij hebben met hun
spreekkoren slechts één moment een snaar
in mij doen trillen. Dat was aan het slot,
toen er dynamiek kwam in de zegging, een al
meer en meer stijgende kracht en stuwing
ook in de geluidssterkte zoodat de slotre
gels de zaal indaverden als juichend klaroen
geschal. Dat was prachtig en ontroerend en
toen voelde ik even. wat een hoog mu
zikaal ontwikkeld leider, die behalve het
voortdurend wisselend tempo het dyna
misch element ook elk klank-effect nauw
keurig afweegt en vaststelt, met een spreek
koor van kunstenaars kan bereiken. Want
vooral in de stijging en daling van kracht ligt
voor het spreekkoor het imponeerend en
machtig effect. Maar zou dit door een koor
van leeken te bereiken zijn? Na wat ik Za
terdag heb gehoord, twijfel ik hieraan.
Plastisch hebben de koren voortreffelijke
dingen gedaan, al waren daarnaast ook mo
menten van ongebondenheid en te weinig
tucht. Het hoogtepunt van deze opvoering
was wel de opmarsch der fascisten op de
pittige marschmuziek van Brandts Buys. Dat
was in rhytme. in kracht van bewegen en
élan iets prachtigs. En ook in zegging. Hoe
mooi gevonden dat telkens terrein winnen
in die gesaccadeerde bewegingen, onder het
zwaaien der vlaggen!
Zeer indrukwekkend was ook de eerste
opkomst van de Moeder met den arbeidsiei-
der en de groepeering der massa bij het op
rukken tegen het kapitaal en de soldaten.
Jammer dat het kapitaal en zijn verdedigen
de macht zoo poovertjes werd voorgesteld .Men
kreeg bij het zien van die drie heeren die
deden denken aan poppen uit een confectie
magazijn en die miniatuursoldaatjes aller
minst. den indruk var. een sterke macht, een
rots van graniet, waartegen de arbeiders op
trokken Maar de groep der arbeiders was
plastisch imponeerend, vooral in hun schrik
en ontzetting na de eerste schoten, waarbij
wij even en dat is zeker geen gering com
pliment aan de regie van een Meyerhold
dachten. Aan Meyerhold herinnerde ook de
constructieve tooneelbouw met zijn trapsge
wijze verhoogingen. Hoe mooi bijvoorbeeld
deed in decor de groep van het Beschou
wende koor in III
In dit leekenspel is niet het individueele
spel maar het massale hoofdzaak. Toch moet
ik hier Emmanuel noemen, een speler, cie
bezieling gaf aan zijn rol en die zijn met in
nigheid en gloed voorgedragen verzen met
fraaie plastiek steunde. De .Moeder" had
goede momenten haar eerste, geestdrif
tige opkomst bijvoorbeeld was uitstekend
maar bij haar dachten wij toch herhaalde
lijk: hoe jammer, dat daar geen kunstenares
staat! Hoe veel sterker nog zou de indruk
zijn geweest, als in deze rol een Alida Tar-
taud of een Fientje de la Mar had gestaan!
Over de waarde der muziek van Hans
Brandts Buys durf ik als leek geen oordeel
uitspreken, maar zij heeft ongetwijfeld steun
gegeven aan het geheel, vooral in den fascis-
ten-opmarsch en bij het slotkoor, dat ook
mede door de muziek kleur en gloed kreeg. In
diepe aandacht en met blijkbare ontroering
heeft de stampvolle en geestverwante zaal
deze eerste opvoering van De Moeder gevolgd.
De wijding werd ook aan het slot niet door
ruw applaus verbroken.
J. B. SCHUIL.
MUZIEK.
Het zestigjarig jubileum derHaarlemsche
Bachvereeniging.
Het Haarlem s Dagblad van Vrijdag 1.1. be
vat een beknopt historisch overzicht van onze
jubileerende Bachvereeniging. Van de op
richting af heeft deze vereeniging een be
langrijke plaats onder de Haarlemsche mu
zikale corporaties ingenomen en zij is een ge
wichtige factor in het muziekleven hier ter
stede geweest.
De lezer heeft uit de in het hjstorisch ove;
zicht opgenoemde feiten en data kunnen
zien. dat doel en aard der Bachvereeniging
oorspronkelijk anders waren dan in latere
tijden en tegenwoordig. Op initiatief van Joh
Bastiaans gevormd om de werken van Joh
Seb Bach tot uitvoering en daardoor tot
algemeene bekendheid te brengen had zij
aanvankelijk een beperkt arbeidsveld. Orgel-,
klavier- en vioolstukken, aria's en andere
fragmenten uit cantaten en pasises benevens
werken voor kleinere ensembles vormden de
eerste programma's. Reeds na een paar jaren
slopen werken van tijdgenooten van Bach,
als Stradella en Handel, in: spoedig verruim
den zich de grenzen van haar terrein nog
meer. Niet alleen kwamen allengs meerdere
namen van componisten op de programma's
en geraakte die van J. S. Bach daardoor min
of meer op den achtergrond: ook de aard der
concerten wijzigde zich gaandeweg. Orkest
uitvoeringen met of zonder (doch meest
met) solisten kunnen de concerten der kleine
occasioneele combinaties afwisselen en ver
drongen deze laatste hoe langer hoe meer,
totdat zij uitsluitend het terrein behielden.
Sindsdien had ons Bach met den grooten
Cantor alleen de naam gemeen.
De artistieke en cultureele beteekenis der
Bachvereeniging voor het Haarlemsche mu-
ziekeleven hangt ten nauwste met de histo
rische ontwikkeling en de geleidelijke wijzi
ging van het arbeidsveld der vereeniging sa
men. Haar werk was aanvankelijk cultureel,
een Bachcultus, waarbij de persoonlijkheid
der uitvoerenden niet in de eerste plaats de
belangstelling voor zich opeischte. Want, al
komen op de programma's der eerste jaren
enkele namen als die van Joh. Bastiaans en
Leander Schlegel meer dan andere voor,
geeft dit ons geen aanleiding om zelfs maar
te veronderstellen dat deze bescheidene ei
door hooge idealen bezielde en geleide kunste
naars op vermeerdering van eigen roem en
voordeel bedacht waren.
Met de verruiming van het arbeidsveld
maakte de zuiver cultureele werkzaamheid
der Bachvereeniging geleidelijk plaats voor
een algemeene-artistieke. Wat belangrijk was
op muzikaal gebied kwam in aanmerking voor
uitvoering op de Bachconcerten. Het locale
element ging daarbij hoe langer hoe meer
verloren: speciaal dat wat in eigen kring niet
uit te voeren was werd door de zorgen der
Bachevereeniging binnen onze veste ge
bracht. Orkesten van elders: het Utrechtsehe
orkest, het Amsterdamsche Parkorkest, de
Meiniger Hofkapel onder Hans von Bülow.
het orkest van het Concertgebouw, het Par ij-
sche Lamoureux orkest, later ook het Resi
dentie-orkest deden hun intrede en kwamen
gedeeltelijk weer. Een enkele maal werd ook
aan ons eigen orkest, de H.O.V. een plaats af
gestaan. De grootste virtuozen traden als
gasten op: de lijst der programmas brengt de
meeste beroemde namen onder de uitvoeren
de instrumentalisten en vocalisten; vreemde
dirigenten kwamen als Puitvirtuozen op het
podium.
Deze wisseling had tot onvermijdelijk ge
volg. dat de zuiver muzikale belangstelling
hoe langer hoe meer vermengd werd met in
teresse voor de persoonlijkheid der vertol
kers. De muziekcultures werd ten deele perso
nencultus. Het doorbladeren der programmas
toont dit duidelijk aan Virtuozen die op tour
nee zijn. treden ais solisten op: wat zij spelen
is bijzaak en wordt aan hun believen overge
laten. Dientengevolge ziet men dezelfde wer
ken, soms met korte tusschenpoozen op de
programmas. Beethoven's viool- en 5de
pianoconcert. Mendelssohn's vioolconcert, om
een paar voorbeelden te noemen, komen her
haaldelijk voor: de persoonlijkheid van den
solist eischt de aandacht voor zich op.
Niet alleen het locale, maar ook het na
tionale element trad hoe langer hoe meer
op den achtergrond. Het is bekend dat het
podium van de concerten der Bach-vcreeni-
ging en der met haar in combinatie werken
de concertinstituten in andere steden van
ons land niet openstaat voor onze Neder-
landsche instrumentale solisten, behalve
voor hen die aan de groote orkesten ver
bonden zijn. Enkele van onze grootste
vocalisten traden meermalen op die concer
ten op.
Sinds vele jaren worden nu geregeld per
seizoen vijf concerten door het orkest van
het Concertgebouw en drie door het Resi
dentie-orkest onder de auspiciën der Bach
vereeniging hier ter stede gegeven. De rol
van het Bestuur is daarmee van een initia-
tieve meer en meer een zuiver bemiddelende
geworden.
Niet steeds is het in de keuze der solisten
eelukkig geweest. Ik heb het bijgewoond dat
dirigent en administrateur van het Con
certgebouworkest eens, toen een geënga
geerde Fransche zangeres vlak vóór het be
gin liet afzeggen wegens verkoudheid, bei
den uitriepen: „Gelukkig dat we die kwijt
zijn!" Zij hadden haar talenten den avond
te voren leeren kennen. En het is jammer
dat aan solisten als deze toch nog aanmer
kelijke bedragen als honoraria het land uit
INGEZONDEN MEDEDEELIN ~N 60 Ct». per r*r*l.
aihoudt y goed,
daf, wanneer U aan texhf, koude ol
regen en wind blootgesteld waart, natte
voeten gehad heef! en U zich daardoor
niet wel gevoelt, Aspirin-Tabletten U
zeker helpen.
fTf] Let op der. orenjeband. Prijs fS ets
gaan. Maar die behooren gelukkig tot de
uitzonderingen. In het algemeen kan men
zeggen dat de arbeid van het Bachbestuur
ook in de laatste jaren van niet te onder
schatten artistieke beteekenis is geweest, en
dat die ons de kennismaking met menig be
langrijk werk er. menige belangrijke per
soonlijkheid heeft gebracht, die ons anders
zou zijn onthouden. En van vele bekende
standaardwerken hebben wij door zijn be
middeling vertolkingen mogen genieten, die
vaak het ideale benaderen. Moge dit zoo
blijven.
KAREL DE JONG.
HULDIGING VAN LOUIS DE
VRIES.
BIJ ZIJN 30-JARIGE TOONEELSPELERS-
LOOPBAAN.
Zaterdagavond is te Amsterdam de tooneel-
speler Louis de Vries ter gelegenheid van zijn
30-jarig tooneeliubileum na de feestopvoc-
ring in den Hollandschen Schouwburg van
„De despoot" van Henri Clerc. gehuldigd.
Het eerst sprak de wethouder voor de
kunstzaken de heer E. Boekman. Namens het
gemeentebestuur overhandigde spreker den
heer De Vries een krans. Vervolgens sprak de
heer Tjebbo Franken uit. Haarlem namens 't
huldigings comité en het Nederlandsch Too-
neelverbond, mevr. De Boer van Rijk namens
confraters, waarna de heer Henri Clerc den
heer De Vries persoonlijk feliciteerde uit
naam van vele Fransche schrijvers en too-
neelspelers. Vervolgens las de heer N. H.
Wolf vele ingekomen telegrammen voor o.a.
van Prins Hendrik. G. Hauptman en Max
Reinhardt, van enkele gezantschappen als
mede van verschillende Deensche collega's,
mevr. Mann-Bouwmeester en Dr. W. Mengel
berg. Tenslotte dankte Louis de Vries.
Een souper in Trianan besloot de huldi
ging.
CRITIEK OP DEN VOLKENBOND
WEERLEGD.
DE VEREENIGING VOOR VOLKENBOND EN
VREDE BIJEEN.
De Vereeniging voor Volkenbond en Vrede
heeft te Hilversum haar jaarvergadering ge
houden. In zijn openingsrede heeft de voor
zitter, jhr. mr. dr. K. A. van Karnebeek na
gegaan. of er grond is voor de thans gehoorde
critiek op den Volkenbond. Dat de Bond geen
oplossing bereikte van de vraag der herstel
betalingen en schulden, weet spr. hieraan,
dat te weinig leden van den Bond partij zijn
in deze kwestie en dat de voornaamste partij
geen lid is van den Bond.
Men kan in den Bond de zaak wel bespre
ken, maar niet behandelen.
Voorts is juist omdat er zooveel tegen
stellingen zijn de Bond als instelling van ge
organiseerd overleg noodig.
De beteekenis van den Bond is. dat hij
een verplicht regelmatig contact heeft tot
stand gebracht tusschen de staten. Dat is
con feit van zóó enorme beteekenis, dat
teleurstellingen en incidenten daartegenover
in het niet verdwijnen.
Het hoofdbestuur stelde het rapport over
de sanctie in handen van den raad van
advies, welke weer een commissie van zeven
leden benoemde, die een nota. deze zaak
betreffende, voorbereidt. In 1931 werden vol
gens het jaarverslag twee Grotius-medailles
toegekend aan den diplomaat Sialoja. De
vereeniging heeft thans 75 afdeelingen en
27 correspondentschappen. Het aantal leden
bedraagt ongeveer 10.000.
De aftredende bestuursleden werden bij
acclamatie herkozen, uitgezonderd de heer
N. Stufkens. die zich niet meer beschikbaar
had gesteld. In zijn plaats werd gekozen pro',
mr. W. C. de Vries te 's Gravenhage; tot
voorzitter werd bij acclamatie herkozen jhr.
mr. dr. H. A. van Karnebeek.
Ilaarlcmsch amendement
ingetrokken.
Behandeld werd vervolgens het ontwerp
voor een nieuw program van actie der ver
eeniging. De stellingen, dat gestreefd moet
worden naar universaliteit van den Volken
bond en naar oplossing van alle geschillen
'.angs den weg van rechtspraak, arbitrage of
bemiddeling, werden zonder discussie goed
gekeurd. Bij het punt beperking en vermin
dering van de bewapening krachtens inter
nationale overeenkomst" kwam in behande
ling een amendement van de afdeeling
Haarlem, om hieraan toe te voegen, waar
onder begrepen de geleidelijke afschaffing
van het vervaardigen en verhandelen van wa
penen door particuliere instellingen en per
sonen". Deze toevoeging werd ernstig ontra
den door prof. Anoma ihoofdbestuur) cn door
den voorzitter, die betoogden dat het program
van actie zich dient te beperken tot de hoofd
zaken en niet tn details dient te treden.
Haarlem trok tenslotte het amendement
in.
Verdere amendementen zijn verworpen.
Mr. J. Limburg hield daarna een inleiding
over de laatste Assemblee, aldus het verslag
in het Handelsblad.
C.A.O. IN DE BAKKERSBEDRIJVEN
OPGEZEGD.
Het centraal bestuur van den Nederland-
schen Bakkersbond heeft naar de Crt. meldt,
het collectief contract voor het bakkersbe
drijf in de groote steden opgezegd. Het houdt
op van kracht te zijn op 1 Januari a.s.
STEEKPARTIJ TE OSS.
OSS. 9 November. Alhier is in een afge-
loopen nacht bij eer. vechtpartij iemar.d
met een mos twee steken in den rug
en in de zijde toegebracht. De toestand van
het slachtoffer, da' van de H H. Sacra
menten is voorzien, is zeer ernstig. De ver
moedelijke daders zijn gearresteerd.
INSTELLING VAN EEN CRISIS
COMMISSIE?
VOORZITTER ZOU ZIJN MR. J. B. KAN.
Volgens het Handelsblad zou in beginsel
besloten zijn de tot stand komlng te bevor
deren van een crisis-commissie, waarin ver
tegenwoordigers van werkgevers en arbeiders
zitting zouden nemen, die tot taak zouden
hebben door onderlinge samenwerking de
moeilijkheden voor het bedrijfsleven te ver-
imnderen.
Als voorzitter van deze comlssie zou zijn
aangezocht het lid van den Raad van State
mr. J. B Kan, oud-minister van Binnen-
landsche Zaken en Landbouw.
HET RELIGIEUS-SOCIALISTISCH
CONGRES TE HAARLEM.
Het derde religieus-socialistisch congres,
dat Zaterdagavond geopend werd met de op
voering van het leekenspel „De Moedervan
Henriëtte Roland Holst, is Zondagmorgen in
de Gem. Concertzaal voorgezet met een rede
van ds. YV. Banning over het onderworp „De
eisch van en aan het religieus socialisme".
Spreker begon zijn voordracht met een uit
eenzetting van het ontstaan van het reli-
gieus-socialisme. waarbij hij opmerkte, dat
deze strooming hoofdzakelijk uit godsdiensti
ge kringen is voortgekomen. Het door de
groote massa der kerkelijken verworpen so
cialisme heeft de oudere generatie der reli
gieus socialisten in verbinding gebracht met
den godsdienst.
Spreker verklaarde, dat de sympathie der
religieus-socialisten met de arbeidersbewe
ging berust op het geloof aan haar geeste
lijke waarde. De arbeiders hebben nooit
anders ondervonden dan tegenstand van het
kapitalisme en schending van de mensch;
lijke rechten.
Wij zijn trouw aan de socialistische idee en
daarom willen wij meebouwen aan het groote
werk van de arbeiders maar dat beteekent
niet, dat we het socialistische stelsel in zijn
huidigen vorm vergoddelijken en dat er geen
strekkingen zijn, die wij onvoorwaardelijk
verwerpen.
De socialistische waardeerinlc. aldus spre
ker erkennen wij als de eigenlijke norm niet
alléén voor alle maatschappelijke InstelHm
gen, maar ook voor den mensch. voor ons po.-
soonlijk en gemeenschappelijk leven. Wij
leggen niet het zwaartepunt op het economi
sche leven, ons gaat het om de erkenning van
't socialisme als normatief geheel voor de le
vensvoorwaarden. Wij zullen den nadruk leg
gen op de zedelijke krachten van het socia
lisme. ofschoon wij niet willen beweren betere
socialisten te zijn dan de anderen. Wij erken
nen niet de socialistische levensopvatting, als
gefundeerd zijnde op klassebelangen. wat wij
voor alles noodig hebben zijn socialistische
mcnsclien.
Het is niet onze bedoeling, zoo zeide spre
ker, een eigen politiek te voeren. Waar de re
ligieus-socialisten wel voor zullen ijveren, is
o.m. een betere verhouding tusschen de ker
kelijke en socialistische arbeiders, meer eer
bied voor het kind bij het onderwijs, verbree
ding van de levenssfeer, verbreeding van de
Marxistische grondslagen.
Wij moeten ook zeer positief weten aldus
spreker, wat de grond en de inhoud is van
ons geloof. Van uiterst gewicht oordeelde
spreker het. dat de religieus socialisten, naast
het gezamenlijk strijden, gezamenlijk leeren
staan voor het groote Godsmysterie.
Des middags sprak mr. M. j. A. Moltzer
over .De strijd om de democratie."
Het beeld, dat de wereld ons te zien geeft,
aldus spreker, is niet verheffend. Vooral voor
wie zich op democratisch standpunt stelt, is
de positie, waarin de meeste volkeren zich
staatkundig bevinden, uitermate bedroevend,
niet het minst, omdat juist in de landen, die
de vaan der democratie, zij het in naam.
hooghouden, in het algemeen gesproken van
een krachtig bestuur weinig sprake is. Ls het
daarom wonder, dat door velen aan de de
mocratie de rug wordt toegekeerd? Neen,
vooral niet in dezen economischen chaos.
Heeft het rellgïeus-socialisme inzake de de
mocratie een eigen geluid te laten hooren?
Naar mij voorkomt, zonder twijfel, zeide
spreker, maar laat my er dadelijk aan toe
voegen. dat het religleus-socialisme een gees
telijke beweging is en dus geen onmiddellijk
antwoord geeft op de vraag, hoe het staats
bestuur moet zijn ingericht. Het is ons al
leen om richtlijnen te doen. Van religieus-
socialistisch standpunt uit zijn wij ver
plicht voor het behoud der democratie te
strijden en tevens aan te geven in welke
richting deze verder dient ontwikkeld te
worden.
De democratie wordt tegenwoordig veelal
beschouwd als een ernsUge zieke, die een
crisis doormaakt. Wij zullen niet beweren,
dat de democratie niet ziek is, wij kunnen
alleen aanwijzen, waarom wij op haar be
staan cn haar welzijn prijsstellen en hoe wij
als religieus-socialisten meenen. dat haar
gezondheidstoestand kan worden bevorderd.
De vraag, waarom het eigenlijk gaat. be
treft de verhouding tusschen individuen en
staat. Vragen wij: is de staat er om de indi
vidu of do individu er om den staat, dan
aarzelen wU niet met ons antwoord. De staat
is er om der wille van de mcnschen. want het
religieus socialisme stelt zich op het stand
punt dat de ziel van elk mensch het aller
belangrijkste ls, wat op deze wereld te vin
den is
De staat zal moeten zorgen, dat leder
mensch zich zoo vrij mogelijk kan ontwikke
len. Het is juist de democratie, die de grond
rechten, de rechten van de vrije meenings-
uiting van vereeniging en vergadering, enz.
in haar programma heeft opgenomen. Wil
men beseffen, wat het beteekent tot een land
te behooren. waarin geen geestelijke vrij
heid bestaat, omdat men de democratie heeft
afgezworen, dan leze men het boekje van
Abramowitsch ,De politieke gevangenen in
ae Sovjet Unie'. Ook in andere landen, waar
de democratie vaarwel is gezegd, heerschen
de treurigste toestanden. Men denke bijvoor
beeld aar. Italië.
Dat wij ln ons land hard bezig zijn den
weg der democratie te verlaten, bemerken
wij dagelijks. Denken wij bij voordbeeld aan
hetgeen het gebied van de radio-censuur ge
beurt. De wijze, waarop de bepalingen in het
radlocontxolereglemer.t 1930 zijn uitgewerkt,
is ten eer.enmale ln strijd den geest van
de grondwet cn stellig n geest der de
mocratie.
Heeft volgens het religieus-socialIsme elk
mensch een roeping ton opzichte van den
staat, waarin hij leeft, dan Ls de vraag on
der welken regeeringsvorm bij deze rooptngs
vorm bij deze roeping het best kan volgen.
Natuurlijk die. waarin het scheppend vermo
gen van den mensch zooveel mogelijk wordt
bevorderd. Dat dit stellig niet het geval ls in
een absoluut geregeerd land. behoeft geen
betoog. Bij fascistisch en bolsjewistisch ge
regeerde landen wordt de staat het orgaan
van een staatkundige groep en het denkbeeld
verlaten, dat de staat van allen behoort.
Do democratie heeft hierop voor. dat de
staat voor allen is. maar desondanks heeft
zij in don vorm. waarin zij tot op heden
groot geworden ls. in dit opzicht bitter wei
nig vruchtdragenden arbeid verricht. Bij hun
arbeid voor de democratie is het den sociaal
democraten veel meer te doen geweest om
aan de massa een maatschappelijke positie
te geven, dan om aan die massa zelf een
plaats te geven in het staatsbestuur. Spreker
behandelde in aansluiting hiermede het rap
port. dat uitgebracht Ls door de commissie,
ingesteld door de S D.A.P. ter nadere uitwer
king der art. 78 en 194 der grondwet Hierin
wordt een lijn van ontwikkeling aangegeven,
die duidelijk den staatkundigen toestand van
thans met de socialistische maatschappij der
toekomst verbindt Het is voor het religieus-
socialisme als aangewezen om zich achter
deze plannen te stellen, want zijn aanhan
gers zien in den opbouw van een werkelijk
sociale democratie, evenzeer een religieus
aLs een socialistisch belang. Spreker ging in
dit verband uitvoerig na. hoe het komt. dat
het zoo lang duurde, voordat de sociaal-de
mocratie op dit punt wakker is geworden.
Spreker kwam tot de conclusie, dat het de
plicht der religieus socialisten Ls de demo
cratie te dienen cn haar tot ontwikkeling te
brengen. Natuurlijk moet dit een democratie
zijn. die rekening houdt met den geestelijken
achtergrond aller dingen.
AFSCHEID AAN DE CENTRALE WERK
PLAATS.
Zaterdag verliet, de heer Groenink. schilder
aan cle Centrale Werkplaats der Nederland-
sche Spoorwegen, den dienst met pensioen
na 36 dienstjaren. Zaterdagmorgen namen
zijn collega's afscheid van hem. Bij die ge
legenheid ontving de heer Groenink als aan
denken van de collega's eer. fraaien koperen
rookstandaard en een oorkonde getoekend
door zijn collega, den heer Koestal.
VROUW VERDRONKEN
Zaterdagavond omstreeks half zes ls uit
het water van do Zomervaart het lijk op
gehaald van de 75-jarige vrouw V. B wo
nende aan de Kir.kerstraat alhier. Eenige
voorbijgangers zagen haar drijven en heb
ben haar op den wal getrokken. De Ongcval-
lendlenst was spoedig ter p'aatse. doch het
mocht niet gelukken, ondanks de toepassing
van het zuurstofapparaat dc levensgeesten
weer op te w ekken.
Waarschijnlijk Ls de vrouw, die bijziende
was, daardoor te water geraakt. Het lijk is
overgebracht naar het Sint-Eltsabcthsgast-
huls.
ALGEMEENE VEREENIGING VAN
G EM EENTEAM BT EN AREN.
Men schrijft ons:
Deze dagen vergaderde de afdeeling Haar
lem va ndo Algemeene Vereeniging van Ge
meenteambtenaren onder leiding van haren
voorzitter, den heer E. W. Goedhart. Aan de
orde was wederom het voorstel van B. en W.
tot het heffen van pensioensbijdragen. De
voorzitter deed uitvoerig verslag van het ver
handelde in dc vergadering dor sub-commis
sie uit het G O., welke Dinsdag Jl. werd ge
houden. In die vergadering zouden cven-
tueele versoberingen, welke naar het oordeel
der organisaties zouden kunnen worden aan
gebracht besproken worden.
De heer Goedhart vond het teleurstellend,
dat per slot van rekening slechts drie orga
nisaties, nl. dc Alg. Ver., de A.R.K. en de A.
N. Chr. Ambt. Bond, enkele versoberingen
aangaven, al waren ook deze niet van in
grijpenden aard. Bij dc besprekingen kwam
het tot een incident, toen spreker een opmer
king maakte, waarmede de heer Gerritsz het
niet eens was. Deze maakte daarop de op
merking. dat spreker wel inlichtingen zou
hebben verstrekt over de besprekingen in do
laatste gehouden vergadering der commissie
van overleg. Besloten was toch. dat het offi-
clecle communiqué zou worden afgewacht.
Spreker heeft hierop geantwoord, dat wan
neer de heer Gerritsz die vraagt stelt hij
„ja" of „neen" te hooren krijgt, maar hij
overigens in de krant zou schrijven, wanneer
hij meende, dat daartoe aanleiding was cn
dat hij dan wel eens zou willen zien, wie hem
dat beletten zou.
In verband met dit Incident vond spreker
het opvallend dat ln het Volk van Woens
dag jl. reeds een kort verslag stond van de
vergadering der sub-commissie, welke Dins
dags te voren om ruim zes uur eindigde. Als
heer Gerritsz het minder prettig vindt, dat
er in de krant geschreven wordt, zal hij moe
ten beginnen bij eigen partijgenoten een on
derzoek in te stellen.
Na de inleiding van den voorzitter ont
spon zich een uitvoerige discussies, waaraan
tal van leden deelnamen. Met verwerping
van het voorstel van B. cn W. tot heffing
van 8 1 2 pet werden verschillende denkbeel
den besproken. Daarbij bleek, dat de leden
vergadering in overgroote meerderheid meen
de. dat men niet vooraf per se afwijzend
moest staan tegenover elk voorstel van B en
W. Tenslotte werden enkele richtlijnen vast
gesteld. waarmede de vertegenwoordigers in
de commissie van overleg rekening zouden
hebben te houden en werd de YorwachtinC
uitgesproken, dat het bestuur met dc leden
vergadering overleg zou plegen. Indien de
besprekingen in het G. O. tot een voorstel
zouden lelden waarvan de strekking niet
vooraf zou zijn voorzien.
Aan het slot der vergadering hekelde de
voorzitter dat de wijze waarop van de zijde
van het Nationaal Verbond getracht was een
lid tot het bedanken voor het lidmaatschap
der alg. ver. te bewegen.
LUCHTVAARTBERICHTEN.
Raaf 8 Nov. 11.43 uur op Schiphol van
Batavia.
U i 1 8 Nov. 12.25 uur te Medan. Amsterdam
n. Batavia.
Ooievaar 8 Nov. 13.30 te Cairo. Amster
dam n. Batavia.
Leeuwerik 7 Nov 14.20 te Bangkok. Bata
via naar Amsterdam.
Uil. 7 Nov. 15.37 u. te Bangkok. Amsterdam
naar Batavia
Ooievaar. 9 Nov. 15.17 uur te Bagdad. Am
sterdam naar Batavia.
