HET ONTSTAAN DER HAARLEMSCHE ARBEIDERSKWARTIEREN. - «a ,-if W-Lsflr ,jE§.vCV- v— - w% ■I ELIMAS VOORZIET IN DE BEHOEFTEN VAN DEZEN TIJD ONZE DAGELIJKSCHE KINDERVERTELLING. Wat kikker Karei en Tuimelt je beleefd HAARLEM'S DACBLAD WOENSDAG 18 NOVEMBER 1931 VI. Hef Leidsche- en hef Pijlslaan-kwartier. if*? -ffv' -V 11 Pji m- i t 1 i s.v -=- is '-It. J_30gF^H^v^r. Be vroegere Schouwtjesbrug en omgeving. Over de geschiedenis van de arbeiders kwartieren ten Westen van de Leidsche Vaart is niet veel te schrijven. „Vroeger was er weiland en liepen er koeien nu staan er huizen". Hoewel daarmede in groote trek ken de historie geboekstaafd is, gelooven wij toch, dat de lezers iets meer willen we ten. Wij bevinden ons evenwel niet op grond die in de „vergulde bladen" vaak vermeld staat. Bijzonder nabuurschap was er niet. zoodat de bouwers van kasteelen en buiten huizen liever andere plekjes opzochten, zoo dat de gronden aan de Leidsche Vaart aan den veehouder gelaten werden. Al was dit dan geen bijzonder natuurschoon, het land schap op zich zelf was toch voor den wan delaar wel aantrekkelijk. Op den voorgrond de welige groene weiden met het zwart bonte-vee, op den achtergrond de beboschte duinen. In de 18e eeuw werd ten Westen van de Leidsche Vaart slechts een enkel huis ge vonden. Het waren slechts enkele boerde rijen en eenige herbergen, die de wande laar of trekschuit-passagier gelegenheid tot verkwikking boden.. Zoon herberg is afge beeld op bovenstaande teekening, die het vrije eenzame landschap van de Schouwtjes- brug in de 18e eeuw laat zien. De Leidsche Vaart werd in 1657 gegraven. Toen konden de Haarlemmers voortaan met de trekschuit den stad der Hoogeschool bezoeken. De beurtschipper heeft lang den strijd met trein en tram volgehouden, want zelfs Haarlemmers van middelbaren leeftijd herinneren zich nog dat deze trek schuit, door een paard getrokken, dienst deed! Aan de Leidsche Vaart bij de Brouwers vaart stonden in het begin der 19e eeuw eenige heerenhuizen met voortuin.n. Eenige daarvan zijn blijven staan. Ook aan de Brouwersvaart stonden eenige villa's. In een daar van, „Veelzigt" gedoopt, woonde de vermaarde tenor W. P. de Char- onnis Vrugt, hof- en kamerzanger van Ko ning Willem I en Willem n, ridder in de orde van de Eikenkroon. Dr. Wap schrijft in de biografie van dezen kunstenaar: „Vrugt, die in 1798 te Amsterdam geboren was, werd aanvankelijk voor den handel opgeleid. Vrugt heeft zijn handelsfirma alle eer aan gedaan. zijn vaderland belangeloos liefge had en met zijn gave gediend: voor de lij dende menschheid bestendig groote offers gebracht: zijn kunstbroeders steeds onbe krompen bijgestaan, en, wanneer hij zich- zelven een verwijt zou willen maken, dan mocht het dit zijn. dat hij voor anderen te veel en voor zich en de zijnen te weinig heeft gedaan." De Brouwers- of Rampenvaart werd inder tijd gegraven om uit de duinen zuiver wa ter naar de stad te brengen, ten dienste van de vele brouwerijen die hier gevestigd waren. Aan de Brouwersvaart waren ook in den ouden tijd eenige bleekerijen gevestigd. Ver der hadden er eenige tuinders en bloemisten hun bedrijf. Hieronder geven wij een tee kening uit het gemeente-archief van de ge bouwen die tot de bloemisterij Essenstein behoorden. Eenige van deze oude huisjes zijn pas enkele tientallen jaren geleden ge sloopt. De heer H. Figee. die in een der heeren huizen aan de Leidsche Vaart bij de Brou wersvaart woonde, begon in 1838 aan de Leidsche Vaart een kistenmakerij, die de grondslag vormde van een fabriek voor stoom- en andere werktuigen die later om gezet is in de Haarlemsche Machinefabriek. Het fabrieksterrein breidde zich steeds meer uit, welke uitbreiding ooi-zaak was. dat in den loop der laatste jaren aan het Noorder Buiten Spaarne een nieuwe fabriek gebouwd werd. Het oude fabrieksgebouw aan de Leid sche Vaart werd belangrijk verbouwd en dient nu als zetel van de Algemeene Veree- r.iging voor Bloembollencultuur. Omstreeks 1875 breidde de stad zich be langrijk uit. Na de demping van de Raam gracht werd het nieuwe kwartier gebouw.;, dat omsloten wordt door de Ged Raam- en Voldersgracht. het Wilsonsplein, de Leidsche Vaart en do Zijibrug. Toen begon ook dc bebouwing van den grond ten Westen van de Leidsche Vaart. Ten Zuiden van de margarïnefabriek der (heeren Cohen en Van der Laan (toen in de officieele stukken als fabriek van kunstbo ter aangeduid! werd. onder architect Stom een rij van 10 heerenhuizen gebouwd, die wij daar nu nog kennen. Burgemeester Iordens legde de eerste steen daarvan. De bouw van het arbeiderskwartier is begonnen met hui zen in de Oranjestraat. Eerst werd het steegje achter de boterfabriek een rij huisjes ge bouwd voor personeel der fabriek. Toen liet de coöperatieve bouwvereeniging „des Werk mansvriend" 70 woningen in de Oranjestraat bouwen. In het bestuur dezer vereeniging, die te voren ook reeds huizen gebouwd had op het Glasblazersveld bij de Amsterdam- sche Poort, hadden, naar de gedenksteen in de huizen vermeldt, zitting de heeren A. v. Velden. J. Wesselius, H. L. de Zwart, J. Tib- boel en J. Huikman. In 1881 werd over de Christelijke bewaar school in de Oranjestraat gebouwd. Het ont werp was van den architect v. d. Steur. Later is die schooi nog belangrijk uitgebreid. Later hebben nog verscheidene andere coöperatieve bouwvereenigingen huizen n Jict Leidsche kwartier ialeu bouwen. Het waren voor dien tijd flinke huizen en nog worden zij door de bewoners op prijs gesteld. In den loop der jaren zijn de meeste bouw vereenigingen ontbonden, omdat door de bewoners zooveel op de huizen was afbetaald, dat de leden het resteerende van de schuld konden aanzuiveren, om daardoor eigenaar te worden. Nu wonen er vele kinderen die een onbelast huisje bezitten dank zij de spaarzin van de ouders. De eerste school die in dit kwartier ge bouwd werd. was een openbare. Het hoofd, de heer C. de Vries, een ror\de Fries, was niet alleen een goed onderwijzer, maar ook een raadsman voor vele ouders over zijn leer lingen. Het Leidsche kwartier was toen een dorpje op zich zelf, zoodat de hoofdonder wijzer zich een positie als een dorpsschool meester moest laten welgevallen. INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN i 60 Cf,, per re,ef. HET WEGENPLAN VAN NOORDHOLLAND. DE AANLEG VAN WEGEN EN DE BESTRIJDING DER WERKLOOSHEID. Aan de Memorie van Antwoord van Ged. Staten op het verslag der afdeelingen van de Provinciale Staten van Noord-Holland betref fende de begrooting voor 1932 van het We genfonds ontleenen wij: Het was Gedeputeerden Staten aangenaam te vernemen, dat de wijze, waarop de verbe tering van de wegen in het afgeloopen tijd perk heeft plaats gehad, in het algemeen waardeering vond. Bij de hulde aan den Pro vincialen Waterstaat gebrach'j sluiten zij zich gaarne aan. Het streven van Gedepu teerde Staten, die ook hunnerzijds in een snellen voortgang der werkzaamheden een middel ter bestrijding van de werkloosheid zien, is er op gericht het bestaande tempo te handhaven. De stand van het Wegenfonds is thans: Saldo 31 Dec. 1930 1 3.336.936.93. inkomsten in 1931 3.626.246.33. totaal 6.963.183.26. Er is uitgegeven 2.394.701.96, zoodat op 30 Sep tember 1931 een saldo aanwezig was van 4.568 481.30. Hierbij dient in het oog te worden gehou den. dat uit de middelen van het Wegen fonds een bedrag van rond 3.300.000 is be taald, voor uitgaven waarvoor mag worden geleend Het saldo van het fonds, dat dus met dit bedrag mag worden verhoogd, be droeg derhalve per 1 October j.l. rond 7.900.000. De begrooting voor 1931 ving aan met een batig saldo van 9.400.000. sloot met. een sal do, beschikbaar voor rentegevende belegging van' 7.550.000. Zulks wijst op een uitgave boven de inkomsten van 1.850.000 in feite dus een nadeelig saldo. In dat licht gezien Het oude Essenstein aan de Brouwersvaart. Toen de bevolking van het ikwartïer zich sterk uitbreidde werd op het Leidsche Plein een tweede openbare school gebouwd, waar heen de heer de Vries verhuisde. Nu zijn er nog twee R.K. scholen in het kwartier gekomen, namelijk aan de Wester gracht en de Klarenbeekstraat. De afdeeling Haarlem van het Witte Kruis kreeg in 1902 van de gemeente grond op het Leiedsche Plein om daar een volksdouchebad huis te stichten. In ons volgend artikel zullen wij nog iets vertellen over de geschiedenis der laatste jaren van het Leidsche. alsook van het Pijlslaan-kwartier, dat daarmede vrijwel een geheel maakt, ook al loopt de Westergracht daardoor als scheiding. C. J. VAN T. PORTRET VAN PROF. LORENTZ AANGEBODEN. De familie van wijlen prof. dr. H. A. Lo- rentz heeft naar het Vaderland meldt diens door M. Kamerlingh Onnes in 1916 geschil derd portret aan den senaat der Leidsche Universiteit aangeboden ter plaatsing in de senaatskamer. De senaat heeft dit zeer ge waardeerd geschenk aanvaard. BEZUINIGING OP DEFENSIE. De minister van defensie heeft een com missie samengesteld om hem van voorlich ting te dienen over de bezuiniging bij de vredessamenstelling van het leger in te voeren. STAKING TE ALMELO DEFINITIEF. Dinsdagmorgen kregen naar het Handels blad meldt de arbeiders der stoomspinnerij „Twenthe" opnieuw gelegenheid den arbeid te hervatten. De fabriek stond onder stoom, doch ditmaal ging slechts een zevental ar beiders de poort in en zij keerden ook spoe dig terug. De staking te Almelo heeft dus thans een definitief karakter verkregen. behoeft een geraamd nadeelig saldo van 2.300.000 voor het jaar 1932 geen verwon dering te wekken. Voor spoedige uitvoering staan de navol gende werken op het programma: de weg door de Wijde Wormer; de weg langs de Noordervaart in de Scher- meer. 2e gedeelte; De weg op den Ringdijk van de Schermeer langs het Noordhollandsch Kanaal tusschen Alkmaar en de Koogervlotbrug: de weg MonnikendamEdam; het gedeelte van den weg door de Zaan streek tusschen de Ham en het station Wor- merveer. Het aanbrengen van verhardingen: op gedeelten van den weg Spaarndam— Buitenhuizen; op den weg tussfchen de Nauernasche Vaart en het Guispad; op het Zandpad tusschen Gein en Gaasp en tusschen Uitermeer en 's-Graveland; enz. 8 bruggen in den weg door de Zaanstreek; de brug over de Ringvaart van de Haarlem mermeer bij Aalsmeer; de brug over de Vecht nabij Uitermeer; de Gaasperbrug in het Zandpad en 2 bruggen in den weg Buitenhuizen Nauerna. Naar aanleiding van de opmerking, dat INGEZONDEN MEDEDEELINGEN a 60 Cts. per regel MEJ. JOSEPH -■ met taschje poeder en lippenstift De rechtbank in Liverpool heeft een bij zondere zaak te behandelen gehad. Ir. do verdachtenbank verscheen een aardige ionge dame van 21 jaar in lange, zwarte jurk. zwarte kousen, zwarte schoenen en zwart handtaschje Zij droeg bovendien een bont mantel, meldt de News Chronicle. De naam van de dame was... Joseph Hull. U leest goed:: Joseph. Want de jongedame was een jonge man. die 6 maanden lang in vrouwenkleeren heeft rondgeloopen. Hetgeen verboden is. Voor de rechtbank moest hij eerst als vrouw verschijnen, om te laten zien. hoe hij er wel uitzag, en later in colbert. Huil vestigde door zijn prachtige, ge slaagde travesti volkomen den indruk vrouw- te zijn, zoowel bij kamerverhuursters als bij een anderen jongeman die van ..hem", te vergeefs, zijn „meisje" wou maken. Huil verklaarde thans steeds als meisje behandeld te zijn. Hij ontving meisjesspeel goed, trad in amateurstooneelclubs als meisje op. moest later in zijn ouderlijke wo ning vaten wasschen, schrobben enz. Op de vraag, waarom hij vrouwenkleeren droeg, antwoordde hij. dat hij in mannen- kleeren, voor een verkleede vrouw werd ge houden. Eens heeft men hem van de politie zelfs gevolgd om die reden. Hij voelde veel voor meisjeskleeren. In zijn taschje bevon den zich zelfs poeder en lippenstift, die hij geregeld gebruikte. De deskundige verklaarde na onderzoek, dat Hull in een fantasierijk leefde en dames- kleeding gebruikte om aan zijn vrouwelijke neiging te voldoen. Huil heeft werkelijk iets vrouwelijks over zich. Want toen hij de straf van 18 maan den dwangarbeid tegen zich hoorde uitspre ken barstte hij in snikken uit en viel flauw. voor den dienst 1932 de storting van het be drag van 1.000.000. niet noodig zou zijn. wij zen Ged. Staten er op. dat, nu bij besluit der Staten van 2 Juli 1930. de Jaarlljksche stor ting van 1.000.000 voor 5 jaar is vastgesteld, daarvan naar het oordeel van Gedeputeerde Staten niet dan in de uiterste noodzaak moet worden afgeweken. Dat ook zonder deze storting nog wel eenigen tijd kan wor den doorgewerkt, spreekt van zelf. doch hei. is duidelijk, dat alsdan de geheele in 1930 gemaakte opzet wordt, verlaten en het Wegen fonds daardoor tevens een niet onbelangrijk renteverlies zal lijden. voormalige fortterrein en over een gedeelte Voor den bouw van de brug over de Ring vaart van den Haarlemmermeerpolder bij Schiphol is de beschikking noodig over het van het militaire vliegterrein. Daaromtrent zijn onderhandelingen met het Rijk loopende. Deze hebben echter nog niet tot een bevre digend resultaat geleid. Aangezien de verbinding over de Ringvaart van groot belang wordt geacht, is een rege ling getroffen met het bestuur van den Riet wij keroorderpolder. waardoor binnenkort uiteraard als tijdelijke oplossing ter plaat se een behoorlijke pontverbinding tot stand zal komen. FAILLISSEMENTEN. Door de Arrondissements-Rechtbank te Haarlem zijn de volgende faillissementen uit gesproken op Dinsdag 17 November 1931. 1. H. J. J. van Rooden. handelende onder den naam J. Tushuizen, koopman en dames- en heerenkleermaker wonende te Heemstede, Binnenweg 199. Curator Mr. Dr. F. A. Bijvoet wonende te Haarlem. 2. P. B Schelling, bloemistknecht, wonen de te Haarlemmermeer. Alsmeerderdijk 660. Curator Mr. W; G. J. Veenhoven wonende te Haarlem. 3. D. Medema. koopman In meubelen etc., wonende te Oude Wetering. Curator Mr. W. G. J. Veenhoven wonende te Haarlem. 4. J, A. Bronkhorst. bloembollenkweeker. handelende onder de firma J. A. Bronkhorst en Zn., wonende te Heemstede, Schouwbroek- straat 4. Curator Mr. A. Bruch. wonende te Haarlem. 5. H. Huyboom, koopman in groenten, te Haarlem, BysantiumstraatlR Curator Mr. M. van Toulon van der Koog. wonende te Haarlem. 6. L. P. Hoogervorst. arbeider, wonende te Haarlemmermeer. Lisserdijk 143. Curator Mr. Silvaln Groen wonende te Haarlem. Rechter-Commissaris in al deze failTlRse- menten Mr. S. J. Pit: Opgeheven werden de faillissementen we gens gebrek aan actief van: 1. H. J. J. M. Damcn wonende te LIsse. Curator Mr. L. V. Hoog, wonende te Haar lem. 2, P. van Leeuwen wonende te Haarlem. Curator Mr. H. O. Drilsma wonende tc Haarlem. Geëindigd zijn de faillissementen door hot verbindend worden der ultdeelingslijst van: 1. C. Morman, wonende te Haarlem. Curator Mr T A M.A. van Löbcn Seis wo nende te Haarlem. 2. A. de Boef. wonende te Heemstede. Curator Mr. C. Blankevoort wonende te Haarlem. 3. D. Vens. wonende te Zaandam. Curator Mr. G. A. Fcits wonende te Haar lem. 4 W. Tros, wonende te Haarlemmermeer. Curator Mr. L. U. Rengers Hora Slccama, wonende te Haarlem. AFSCHEID. B. BAKHUIS ROOZKBOOM VAN OPENBARE WERKEN. Heden zal de heer B. Bakhuis Roozeboom. die meer dan 25 jaar straatmaker was bfj Openbare Werken den dienst met pensioen verlaten. HU zal vanavond te 5 uur gehuldigd worden aan de opslagplaats aan de Raaks. RADIO-PROGRAMMA DONDERDAG 19 NOVEMBER HILVERSUM. 298 M. Uitsl AVRO-Uitzending 8.00 Gramofoonpl. 10.00 Morgenwijding. 10.15 Gramofoonpl. 10.30 Mevr. E. de Vrlcs- Kellernian: ..Dolle Jan's droom" van Hetjer- mans. 11.00 Orgelconcert Pierre Palla. Dzjobs Ising (zangi. 12.00 Concert door Trio (viool, cello en piano». 2.00 Halfuur voor de Vrouw. 3.00 Knipcursus. 3.45 Gramofoonpl. 4.00 Zlc- kenuurtje. 5.00 Russisch Balalaika-Ensemble ,,De VUf Sehiray". 6.00 Omroeporkest o. v. N. Treep. 6.40 Causerie over Volkenbond en Ontwapening. 7.00 Vervolg orkestconcert 7.30 Engelsche les. 8.00 Vervolg concert, o.a. Lust- spiel-Ouverture. Koler-Bela. 3.40 Sportpraa-.- je H. Hollander. 9.00 Gramofoonpl. 10.00 Vaz Dias. 10.15 Kovacs Lajos en zijn orkest Rc- freinzang Bob Scholte. 11.10 Gramofoonpla- ten. HUIZEN, 1875 M. 8 00 KRO 10.00 NCRV. 11.00—2.00 KRO 2.00—11 30 NCRV. 8.00 Gramofoonpl. 10.00 Dito 10 15 Zieken- dienst. 10.45 Gramofoonpl. 11.30 Godsd. half uurtje. 12.15 Concert. KRO-orkest o 1. van J. Gerritsen. 2.00 Handwerkcursusu3.00 Vrou wenuurtje. 4 00 Ziekenuurtje. 5.00 Cursus Handenarbeid voor de jeugd 5 45 Concert. Jans Bierma (zang). F. Eldert Bakker (viool) Tot Vredenburg «plano». 6 45 Knipcursus. 7.00 Vraaghalfuurtje. 7.45 Chr. Persbureau. 8.00 Mej. Mr. G H. J. v. d. Molen: ..De ge zindheid der volken". 8.30 Concert En ka's Mannenkoor o.l.v. J. F. v. Zutphen. Chr. Harmonie-Ver. „Excelsior" o. 1. v. Grebe 1. 9.00 A. J. Drewes: Vader en Moeder. 11.00 Gra mofoonpl. DAVENTRY, 1554.4 M. 10.35 MorgenwUdlng. 11.05 Lezing 12.20 Orgelconcert door Reginald Foort. 1.20 Gra mofoonpl. 1.35 Orkestconcert. Onvoltooide Symphonie, Schubert. 2.25 Voor de Scholen. 3.20 Kerkdienst. 4 30 Dansmuziek. Jack Payne en zijn orkest. 5.35 Kinderuur. 6.20 Berichten 6.50 Volksliederen uit West-Europa 'gramo foonpl.) 7.10. 7.40 en 7.50 Lezingen. 8.20 „The Ridgcwav Parade", zang en dans-revue. 9.20 Berichten, 9 40 ..What I would do with the world". 10.10 Solisteneoncert o.a. u'.t ..Sam son". Handel. 10.50 Kerkdienst. 11.05 Dans muziek. PARIJS, ..RADIO-PARIS", 1725 M. 8 05. 12.50. 1.25 Gramofoonpl. 8.20 Vroolijk halfuurtje. 9.05 Radio-tooneei Le passé van G. de Porto-Riche. 9.50 Gramofoonpl. LANGENBERG. 473 M. 6.25. 7.20, 9 35, 10.35. 11.30 Gramofoonpla- ten. 12.25 Orkestconcert. 4 20 Orkestconcert. 8.05 ..Das HÖrspie! von der heiligen EI!, i- beth" van F. J. Weinrich. Muziek G. Kneip. Hierna berichten en tot 11.20 Avondconcert. KALUNDBORC. 1153 M. 11.20 Orkestconcert. 3.50 Gramofoonpl. 7 30 Symphonieconcert. O.a. Symphonie D-Dur, Fr. Schubert. 9.55 Moderne Dansmuziek. BRUSSEL r»08 en 338 M. 508 M.: 5.20 Orkestconcert. 6.50 Gramofoon platen. 8.20 Orkestconcert. O.a. Ouverture Zampa, Herold en Symphonie in B, Schu mann. 338 M.: 5,20 Orkestconcert. 6.50 Orkestcon cert. 8.20 Orkest en solistenconcert. Oa. Ouverture Rosamunde. Schubert. 9 20 Ver volg concert. ROME. 441 M. 8.20 Instrumentaal en vocaal concert. O.a. 5de Symphonie in e-molJ, Dvorak. ZEESEN 1635 M. 7 20 Populair orkesteoneert. 7.50 Causerie. 8.05 Zie Lar.genberg. 9.20 Berichten en hier na tot 1150 Dansmuziek door Alfred Beres en zijn orkest. en. Nu Tuimelt je den inbreker had gesnapt, wisten dc kikkers niet hoe zc hem zouden bedanken. Iedereen kwant een gezellig praatje bij hem houden en kikker Karei kwam uit naam van al dc kikkers vragen, wat hij wilde hebben. ,.lk hoef niks tc hebben," antwoordde TuimeHjc. „TV wil vandaag met den, ooievaar gaan wandelen," en 1' ^waarlijk \cudcu, durfden zc Let hua toch uict tc Tuimeltjc ging dus naar den ooievaar en nam zelf de kroon, die nog altijd om zijn nek zat, er af. „Vandaag heb je vacantic," zei Tuimelt je lachend tegen het dier. ,.)c gaat een eindje met mij wandelen en kikker Karei gaat ook mpc. Maar pa's op. 11$ jc hem iets durft tc doen." De •>ic\aar boog met zijn lange hals heel diep voor Tuimcltje - u daar gingen zc het Lasted uit. Heer Ooievaar, die in langen tijd niet uit het kasteel was geweest, begon weer brutaal tc worden. Hij broeide i:i stilte een plan uit, dat wa» goed aan zijn oogen tc zien. maar Tui mcltje had niets iu de gaten, evenmin als kikker.Karei Het duurde niet lang, of 1 uimcltjc werd moe en kroop op den nek \.<n den - aar, ma .r dat w.-- erg <i.. n \..n hem. want -V ooievaar had dit verwacht en nu had hij Tuimcltje iu zijn macht.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1931 | | pagina 7