Sj anghai - Millioenen stad.
Het verschil met 1927
STOOMERIJ S. KROM
Het woord is aan.
Het Belangrijkste.
49e Jaargang No. 14908
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Maandag 1 Februari 1932
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. NV. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post f3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week ƒ0.05, per maand 0.22, per 3 mud. ƒ0.65, franco per post 0.725'-.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie: 10724, 1482S Drukkerij: 10122, 12713 Postgiro 38810
ADVERTENTIëN
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 1 4 regel.-,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(iederen dag) 1—3 regels 0.30, elke regel meer /0.10, uitsluitend 4 contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Wcekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-. Elke andere vinger f 150.-. Arm- of Beenbreuk f 100.-.
Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-. Overlijden f600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Verlies Duim f75.-. Verlies,Wijsvinger f75-. Verlies andere vinger f30.-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWAALF BLADZIJDEN
De vreemdelingenconcessies - Haar ontstaan
en haar ontwikkeling De boycott van
Japansche waren - Verovering geen oogmerk
Japan doch intimidatie.
van
Het probleem voor den
Volkenbond.
Dc Japanners hebben een gedeelte van de
millioenenstad Sjanghai in vuur en vlam
gezet en de lezer, die daarvan door zijn krant
verneemt, zal zich in wanhoop afvragen, wat
dit nu eigenlijk in het zoo verwarde Japansch
Chineesche conflict weer voor rol speelt en
'wat voor zonderlinge stad dat Sjanghai
eigenlijk toch is. met haar drie millioen in
woners, haar international settlement en
Fransche concessie.
Zeer in het kort willen wij deze zaak wat
duidelijker voor hem maken.
Honderd jaar geleden nog was het onme
telijke Chineesche rijk voor alle internatio
naal verkeer gesloten. Eerst in het jaar 1842
maakte het verdrag van Nanking een einde
aan dezen toestand. Er werd een aantal ste
den, do z.g. „verdraghavens" (treaty ports)
opengesteld voor den handel met het bui
tenland. Van deze verdraghavens was reeds
en i.s nu nog Sjanghai verreweg de belang
rijkste.
In 1842 dan kwamen de Chineezen met
Engeland overeen, dat Britsche onderdanen
op een bepaald gebied van Sjanghai zouden
mogen wonen en werken. Hoewel dus deze
nederzetting als Engelsch werd beschouwd,
veroorloofde de Engelsche regeering, hier
vertegenwoordigd door haar consul van den
aanvang af ook aan vreemdelingen van an
dere nationaliteit zich op dit gebied te ves
tigen. Do nederzetting of „concessie" zooals
men het gemeenlijk noemde, kreefg haar
eigen bestuur, eigen onderwijs, eigen recht
spraak en vormde dus een staatje in den
staat. In 1844 en 1849 vroegen en verkregen
de Vereenigde Staten en Frankrijk eveneens
stukken grondgebied toegewezen en geduren
de eenigen tijd waren er nu drie „conces
sies". Later, in 1863. werd een poging tot sa
menvoeging ondernomen. Engeland en Ame
rika werden het hierover eens, Frankrijk
hield zich afzijdig., zoodat sindsdien de z.g.
International settlement (nederzetting) van
Engeland en Amerika en afzonderlijk de
Fransche „concessie" bestaan. Beide neder
zettingen werden in den loop der jaren her
haaldelijk uitgebreid, want- de bevolknig nam
snel toe. Niet in de eerste plaats door de toe-
strooming van vreemdelingen, maar door de
later ingevoerde bepalingen, die onder zekere
voorwaarden ook de vestiging van Chineezen
in dit gebied toelieten.
Natuurlijk waren er van den aanvang af
Chineezen in de concessies geweest, als be
dienden en kleine handeldrijvendenom in
de behoeften der vreemdelingen te voorzien.
In 1854 echter, toen de Taiping rebellie, die
van 1849 tot 1864 duurde en aan vele millioe
nen het leven kostte, zich tot Sjanghai uit
strekte. zochten vele duizenden Chineezen
hun toevlucht in de concessies en van dezen
tijd af, nam de Chineesche bevolking er snel
in omvang toe. De Chineezen, die zich ver
oorloven konden, hier te gaan wonen, wisten
de meerdere veiligheid en het beter bestuur
naar waarde te schatten; Voorloopig kregen
zij geen stem in het locaal bestuur, maar ia-
ter wel via adviseerende functies van hun
vertegenwoordigers naar zes representanten
in den besturenden raad in den tegenwoordi-
gen tijd. Toon de Taiping rebellie was ónder-
drukt, daalde het aantal Chineezen tijdelijk
weer, om later opnieuw te stijgen. En en
kele cijfers van 1930 mogen ten duidelijkste
demonstreeren, hoe de getalsverhoudingen
thans geworden zijn.
Geheel Sjanghai heeft een oppervlak van
ongeveer 333 vierkante mijl en 3.120.000 in
woners. Het Chineesche dee! van 320 vierkan
te mijl heeft een bevolking van 1.679.000 zie
len. Hiervan zijn 9790 vreemdelingen. Het
International Engelsch-Amerikaansch)
settlement meet bijna negen vierkante mijl
met 971.000 Chineesche en 26965 vreemde in
woners, voor de Fransche concessie zijn deze
cijfers resp. 4 vierkante mijl. 421.000 Chinee
zen, 12335 vreemdelingen. Het totaal aantal
vreemdelingen in Sjangahi is dus 49090, in de
settlements 39300.
Als bewijs van den snellen groei in de laat
ste jaren mag nog vermeld worden, dat in
1920 de internationale concessie 760.000 Chi
neezen en 23.300 vreemdelingen telde, de
Fransche 166.000 Chineezen en 3562 vreemde
lingen, een toeneming dus van in totaal
466.000 Chineezen en 12438 vreemdelingen in
tien jaar tijd.
Het ligt voor „de hand dat. met «de enorme
uitbreiding van het Chineesche deel der be
volking, de invloed der Chineezen in de
settlements voortdurend toegenomen is. Het
bestuur nam een conciliante houding aan en
gaf den Chineezen steeds meer bevoegdhe
den. Thans is het zoo ver. dat China (wan
neer van een onverdeeld China kan worden
gesproken) op het standpunt staat dat het
stelsel van exterritorialiteit "en concessies uit
den tijd is en dat speciale voorrechten voor
vreemdelingen niet meer op hun plaats zijn.
Daartegenover mag gesteld worden, dat de
handhaving van goede orde cn regel in een
deel althans van zulk een belangrijke stad
als Sjanghai van groot belang is. ook voor de
bijna l millioen Chineezen, die in de conces
sies wonen. Want men moet niet vergeten,
dat Sjanghai de haven is van de Yangtse
vallei, een enorm gebied dat meer dan 200
millioen inwoners heeft.
Het voorgaande moge de blik van den Ne-
deiiandschen lezer op de uitzonderlijke po
sitie van Sjanghai verhelderd hebben, thans
nog een en ander over den huidigen toe
stand.
De Japanners treden met de wapens op
tegen hun erfvijanden de Chineezen. Eerst
beperkte het conflict zich tot Mandsjoerije.
Nu is Mandsjoerije van ouds een deel van
China en een zeer belangrijk en groot deel.
Maar eenige jaren geleden heeft maarschalk
Tsjang Tso Lin (sindsdien bij een spoorweg
aanslag omgekomen) de drie provincies van
Mandsjoerije tot een onafhankelijke repu
bliek verklaard. Formeel zou dus gezegd kun
nen worden dat dit gebied niet meer tot Chi
na behoort, maar China is het lid van den
Volkenbond. Bij deze aanduiding zullen wij
het laten, behoudens de opmerking, dat Ja
pan groote belangen in Mandsjoerije heeft
door een spoorwegconcessie.
Waarom voert Japan nu strijd in China?
Omdat in China een boycot van Japansche
goederen bestaat, die den Japanners reeds
ontzaggelijke schade heeft berokkend. China
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
ALKMAAR TELEF. 1523 (3 lijnen)
Nog slechts korten tijd
20 °/o KORTING
op alle stoomprijzen
Winkel: Kenneme-laan 27, Telefoon 112
is het voornaamste afzetgebied voor Japan
en dit wil dus die boycot zien opgeheven. Het
voert strijd in China om de Chineezen te
dwingen deze boycot op te heffen. Het voert
dien strijd nu. omdat de politieke oppositie
in Japan reeds lang-op krachtiger optreden
in China heeft aangedrongen en cr boven
dien binnenkort Japansche verkiezingen zijn
en omdat het zich een dergelijk krachtig op
treden het best kan veroorloven in een tijd
dat dc andere mogendheden zeer verzwakt
zijn. En dc Volkenbond? Deze startt inderdaad
voor een zeer moeilijk probleem en het is nog
niet te zeggen, hoe hij zich er zal weten uit
te redden. Men mag hopen, dat de Chineezen
bijtijds eieren voor hun geld kiezen en langs
den weg der diplomatieke onderhandelingen,
bijv. met intermediair van den Volkenbond
een schikking treffen, die Japan bevredigt.
De aanval van de Japanners op Tsjapei is
evenzeer een poging om de Chineezen te
dwingen hun boycot prijs te geven. Deze wijk
van de Chineesche stad Sjanghai is ook reeds
in 1927 in vuur en vlam gezet, toen echter
door de nationalistische legers. Men heeft
den toestand van het oogenblil: identiek wil
len verklaren met dien van 1927. Dat is ech
ter geheel onjuist.
Toen vielen de nationalisten Sjanghai aan
met veroveringsoogmerken en ook de vreem
delingenconcessies waren in deze veroverings
plannen begrepen. Vandaar dat de mogend
heden Sjanghai versterkten om hun belan
gen te beschermen. Thans echter vallen de
Japanners aan. echter zonder eenige plan
nen tot verovering f althans ten aanzien van
Sjanghai). Hun strijd is er een van intimi
datie. Zij denken e-^niet aan-, de concessies
aan te vallen en zuuen dezen integendeel
zorgvuldig vermijden. Wanneer niettemin de
vreemdelingen maatregelen nemen om hun
gebied ook thans weder te versterken, dan
zijn die verdcdigingstoebereidselen niet ge
richt tegen dc Japanners, maar tegen de
Chineesche vluchtelingen, die uit de aan
gevallen gedeelten van do Chineesche
stad Sjanghai te verwachten en te vreezeh
zijn. Dc toestand is dus rui geheel anders dan
in 1927 en ook veel minder ernstig voor de
in Sjanghai wonende vreemdelingen.
Tenslotte nog dit:
Ook ons blad ontving Zaterdag een Reu-
tertelegram uit Sjanghai dat China don oor
log zou hebben verklaard aan Japan. Weinig
uren daarna kwam er een nieuw telegram,
dat het eerste als „voorbarig" herriep. In
plaats van voorbarig had men ook „dwaas"
kunnen seinen. Er zijn twee zeer goede rede
nen, die China er van terug zullen houden
om Japan den oorlog te verklaren. Ten eer
ste is er eigenlijk geen China als geheel op
het oogenblik. Ten tweede zien de Chineezen
zeer goed in. dat zij in een gewapend optre
den tegen Japan geen schijn of schaduw van
kans zouden hebben. Men behoeft dus geen
oorlog tusschen de twee gele rijken te ver
wachten. voor zoover er althans op dit oogen
blik in feite nog geen oorlog aan den gang
Ss. De wereldvrede wordt niet in gevaar ge
bracht. De Japanners trachten China, of al
thans wat zich voor de autoriteit in China
uitgeeft, te dwingen uit commercieele belan
gen. En zij verweren zich tegen den Volken
bond eigenlijk zoo ongeveer met: Bemoei je
cr niet mee', jullie begrijpt er toch niets van
en de actie, die wij in China voeren gaat ge
heel buiten do bevoegdheid van don Volken
bond. China op zijn beurt zoekt, als lid van
den Volkenbond te Genève steun, op grond
van het befaamde artikel 15. Dc Volkenbond
moet tusschen Scylla en Charybdis door en
daar zal de noodige stuurmanskunst voor
vereischt worden.
Summa summarum een bijzonder netelig
probleem, maar geen bedreiging voor den we
reldvrede. Hoogstens ccn bedreiging voor het
prestige van den Volkenbond, wanneer deze
er niet in slaagt een „finger in the pie" te
hebben bij de pogingen tot het bereiken van
een bevredigende oplossing.
NA DE RAMP MET DE M2.
TELEGRAM V4N DEELNEMING.
Uit Den Haag: De Chef van den marine
staf heeft een telegram gezonden aan den
Britschen Marine-attaché te Parijs die
tevens hier te lande is geaccrediteerd
om deelneming te betuigen met het ongeval
dat de Engelsche marine heeft getroffen
door het verlies van de onderzeeboot de
M. 2.
HET WONINGBEDRIJF.
BOUWVALLIGE WONINGEN.
Een der hoofdstraten van de internationale nederzetting \c Sjanghai. Massale
handels- ca kantoorgebouwen in contrast met dc armzalige huisjes in he-,
enorme Chineesche stadsdeel.
B en W. stellen den raad voor de perceelen
Oudewcg 87. 89. 91, 93 en 95, die in zoo
danige vervallen toestand verkeeren. dat ver
dere bewoning gevaar voor dc bewoners zou
opleveren, uit het Gem. Woningbedrijf terug
te nemen en te doen sioopen.
HAARLEM, I Februari.
Aan den vooravond.
Morgenmiddag te half vijf zal de Interna
tionale Ontwapeningsconferentie te Genève
geopend worden met" een rede van den presi
dent, den Britschen oud-minister van Bui-
tenlahdsche Zaken Arthur Henderson
De algemeene toestand op dit oogenblik is
eenvoudig onovertroffen voor die heden, die
hun kracht in pessimisme, in scepticisme of
alleen maar in „zie-je-nou-wel" zoeken. Eén
hunner stuurt ons een ingezonden stuk, dat
ik vandaag meteen plaats om een beeld van
de zwartgalligheids-stemming te geven. In
zijn ijver gaat hij zoover dat hij al de Ncder-
landsche afgevaardigden in Genève tot mi
litaire deskundigen benoemt, hetgeen de
helft hunner niet toekomt. Vooral den heer
Vliegen, die oen eerzaam typograaf was voor
hij socialistisch Kamerlid werd, past dit eti
ket al zeer slecht.
Een ander schrijft mij een persoonlijken
brief, waarin hij o.a. zijn vreugde uit dat hij
het petitionnement van de Nederlandsche
Dagbladpers niet heeft getcekend. Blijkbaar
heeft hij dc zaak beschouwd als oen soort
loterijtje. of zooiets, en is nu dolblij dat hij
maar zijn meeding) op het goede paard
heeft gespeeld cn tegen al zijn kennissen,
die wèl hebben geteekend. kan zeggen: „Zie-
jenouwel! Ziejenouwel! Ziejenouwell Haha!'
Anders begrijp ik van 's mans bedoeling hee-
lemaal niets. Het spijt mij voor de ziejenou-
wcllers. maar hun triomfantelijke brieven
laten mij zoo koud als een steen. Voor dit
soort opvatting is de zaak veel en veel te
groot. Het is de vraag niet of Jantje ongelijk
schijnt te krijgen en Pietje gelijk, of het om
gekeerde, op een of ander oogenblik. De
vraag is of de wereld zichzelf van den on
dergang zal redden.
Het belangrijkste feit van het oogenblik is
niet de rede die Henderson zal houden on
die natuurlijk gevolgd zal worden door be
noemingen van commissies, beraadslaeingen
over de agenda en andere formaliteiten
die verscheidene dagen zullen vorderen
maar het conflict tusschen China en Japan.
Het Reuterbericht van Zaterdag, dat China
den oorlog verklaard zou hebben, is officieeel
tegengesproken. Niettemin heerscht er een
oorlogstoestand op verscheidene punten in
een reusachtig deel van Azië. De pogingen
tot tusschenkomkt, door den Volkenbond on
dernomen, worden zeer belemmerd door het
feit, dat noch dc Japansche. noch dc Chinee
sche regeering'baas in eigeh huis zijn. Men
aarzelt met toepassing van een z.g. „econo
mische boycot" op Japan, omdat die mis
schien tengevolge zou hebben dat dc mili
taire junta in dat land de macht volkomen
in handen kreeg. Er heerschen groote span
ning cn onzekerheid. Een Chineesche wijk
van Shanghai is door Japansche brandbom
men verwoest, een paar duizend Chineezen
zijn gesneuveld. En toch brengen deze Azia
ten hun volle strijdmachten niet in liet. vuur.
toch passen zij niet de modernste oorlogs
middelen in vollen omvang toe, toch onder
handelen zij voortdurend met den Volken
bond. Waarom? Willen de zwartgalligen, de
sceptici en de ziejenouwellers daar nu ook
eens op antwoorden? Mijn antwoord is: om
dat zelfs deze Aziaten, die de moellijkst-
bereikbare naties van den Volkenbond vor
men, er naar snakken door bemiddeling van
dien bond uit hun strijd verlost te worden.
Dit is wel een eenigszins ander beeld dan dat.
van vorige oorlogen!
Natuurlijk ware het dwaasheid te beweren
dat er geen oorlogstoestand bestaat en dat er
geen groote gevaren in zitten, temeer sinds
Rusland geweigerd heeft zijn toestemming
tot troepenvervoer te geven op de spoorwegen,
die mede onder toezicht van dat land staan.
Maar het is een zeer bijzondere oorlogstoe
stand. waarbij zooals de Canadees Stephen
Leacock onlangs in een artikèl opmerkte
beide partijen voortdurend over hun schou
der omkijken in hoop op de komst van een
derde, die door zijn bemiddeling hen van het
geval af zal helpen.
Te beweren dat dit geschil onoplosbaar zou
zijn is pessimisme dat op niets is gegrond. De
omstandigheden toonen veeleer dat die op
lossing wel eens zeer nabij zou kunnen zijn.
Op de Ontwapeningsconferentie zal groote
aandrang tot daden moeten worden uitge
oefend. Dit is uit geen enkel land in zoo ster
ke mate geschied als uit het onze. Wij heb
ben, in zekere opzichten, daarin een leidende
rol gespeeld. Het feit dat al onze dagbladen,
ondanks dc vele verschillen van politieke en
geloofs-overtulglng, die tusschen hen be
staan, zich vereenigden in de bekende petl-
Arthur Schrtitzlcr:
Als men steeds het juiste deed. of nog
beter als men 's morgens eens begon zoo
'maar het juiste le doen en zoo den hcclen
dag het juiste deed. dan zat men toch voor
den avond in dc gevangenis.
Sjanghai. Millioenenstad.
(Ie blad. le pas
Vreeselijkc brand in Den Haag. Drie
mcnschen verbrand.
(le blad. 2e pag.)
Het conflict in het Oosten. Voorbarig be
richt over een Chineesche oorlogsver
klaring.
(3c blad, le pag.)
Neutrale zóne in China bepaald.
i3e blad, lc pag.)
Japan stuurt nieutoe troepen naar Mands
joerije.
(3e blad, le pag.)
Koning Albert bezichtigt dc ..Ekster".
(3e blad, 2e pag.)
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Aan den vooravond.
(le blad, le pag.)
B. de Jong van Beek cn DonkBij den aan
vang der ontwapeningsconferentie.
(3e blad, le pag.)
J. A. C.: Uit het land van Gdndhi.
(3e blad, 2c pag.)
tionnemer.ts-actic was cr het indrukwekkend
ste voorbeeld van. Maar laat men niet mee-
nen dat het daarmee uit is.evenmin hier
in Nederland als in andere landen. Velen
hebben het over dc Stille Kracht die het
werk der ontwapenaars telkens weer tracht
te vernietigen. In deze rubriek is daar ook
vaak over geschreven. Maar er zijn tegen
overgestelde Stille Krachten aan het werk.
Ettelijke acties, ;n de gehecle wereld, zijn in
wording. Zij bezitten niet alle het snelwer
kende karakter van een petitionnement, dat
alleen door zijn eenheid -.ets blijvends kan
stichten cn overigens slechts een steun, een
aanmoediging van die andere acties. Met- die
andere bedoel ik bijvoorbeeld een belangrijk
streven zooals dat van de Nederlandsche
Maatschappij voor Geneeskunde, die zich
thans tot al haar zusterorganisaties in an
dere landen heeft gewend met hot voorstel,
in overleg te treden over daadwerkelijke
„oorlogs-prophylaxis" door de medici. Een
prachtig initiatief van groote moreele waar
de. In zijn practischc uitwerking kan hot
op den duur onberekenbaar-grootc gevolgen
hebben.
De vredesvereenlgingen zijn nog nooit zoo
werkzaam geweest als nu. De Unie van Vol-
kenbonds1vereenigingen en de internationale
vrouwenvereenivingen hebben al haar be
moeiingen op Genève geconcentreerd. Er is
geen sprake vair dat de ijver der ontwape
naars verslapt. Wel is dc sombere werkelijk
heid der feiten nog nooit zoo ernstig ge
weest, sinds den elfden November 1918. toen
de wapenstilstand gesloten werd. als thans.
Daarom denkt do pessimist dat de ontwape
ningsactie verslapt is. In Juli 1931 waren de
kranten vol van het petitionnement, nu zijn
ze vol van het conflict China-Japan. Dus is
de ontwapeningsactie verslapt
Och kom. Voor wie verder denken dan de
vraag, wat het opvallendste nieuws van den
dag is, moet het toch volmaakt duidelijk zijn
dat de ontwapeningsactie in liet laatste hal
ve jaar geweldig gegroeid Is, en dat het
streven naar ontwapening juist bij de huidi
ge ernstige gebeurtenissen veel sterker ge
stimuleerd wordt dan door den toestand
van betrekkelijke rust-in-de-wereld, die In
Juli heerschte en waarin dc werkelijkheid
alleen maar vermoffeld werd?
Aan dezen vooravond van de Ontwape
ningsconferentie mijn innigcn. diepgemecn-
den wensch voor haar welslagen uitsprekend,
uit ik dc hoop en het vertrouwen dat de
ernstige toestand, waarin de wereld verkeert,
als een beslissende aansporing zal werken om
eindelijk tot daden tc komen.
R. P.
Me: prikkeldraad worden de vreemdelingen „concessies in deze dagen van
stryd beschermd. Niet tegen dc Japanners, maar tegen dc te vreezen invasie
van vluchtelingen uit de aangevallen Chineesche gedeeiten.
