Johann Wolfgang von Coethe.
HISTORISCHE VROUWENFIGUREN.
JOSEF HAYDN.
■5
ZATERDAG 5 MAART 1932
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
Bij de herdenking van zijn sterfdag.
1832 1932
„Es kann die Spur von meines
Erdetagen
Nicht in Aeonen untcrgch'n!"
De gansche wereld herdenkt Goethe
In deze maand, valt de datum dat hij hon
derd jaar geleden scheidde uit een leven, dat
zoo volkomen zuiver en gaaf geweest was, als
weinigen het geleefd hebben. En waarin hij
de menschheid zoo ontzaggelijk veel gegeven
heeft. 22 Maart stierf de grootste Duitsche
dichter, een der machtigste denkers der we
reld.
Ieder, die wel eens in Frankfurt geweest
is, kent daar het Goethe-Haus. Daar werd
Johann Wolfgang von Goethe den 28sten
Augustus 1749 geboren. In een oude prachtige
stad met een levende folklore.
Zijn vader was een bekend rechtsgeleerde,
bemiddeld, ontwikkeld. De opvoeding van zijn
zoon en die van zijn dochter Cornelia heeft
hij zelf ter hand genomen en zeer zeker was
het een goede opvoeding, die hij hun gaf,
maar het vermogen om de kinderen door lief
de aan zich te binden, had hij niet. Goethe's
moeder daarentegen was een warm liefheb
bende. vroom-opgewekte vrouw, die boven
dien dichterlijk en rijk aan fantasie was, een
goede vertelster. Zij heeft grooten invloed op
de vorming van den jongen Goethe geoefend.
Hoe beider invloeden samen werkten schetst
hij zelf:
Vom Vatcr hab' ich die Statur
Des Lebens ernstes Fuhren;
Vom Mütterchen die Frohnatur
Und Lust zu fabulieren.
Dat de jonge Goethe bijna zijn geheele op
leiding van zijn vader kreeg had nog een ge
volg: schoolkameraden kreeg hij niet en de
tijd, die hij anders zeker met hen zou heb
ben doorgebracht, was hij nu te vinden in
zijn vaders bibliotheek. Deze was welgevuld,
maar de boeken stonden Johann Wolfgang en
zijn zusje weinig aan. voortbrengselen van
een rationalistischen tijd waren zij hun te
weinig lyrisch, te verstandelijk. Maar Klop-
stock's Messias, het lievelingsboek hunner
moeder, verslonden zij, en tot zijn groote
ontsteltenis moest de vader bemerken, dat
zij het hem antipathieke boek bijna uit het
hoofd kenden.
Toch waren er nog andere boeken, die de
belangstelling van den jongen wekten in de
bibliotheek, oude volksverhalen, zooals Tijl
Uilenspiegel, de Vier Heemskinderen, het ver
haal van den toovenaar dr. Faustus. Frank
furt was zeker de geschikte stad om tusschen
haar oude gevels de herinnering aan dit alles
levendig te houden, de sfeer er van te be
waren in de middeleeuwsch aandoende- buur
ten, waar alles nog eens doorleefd kon wor
den.
Zoo werd in zijn jeugd al een hechte grond
slag gelegd voor Goethe's litterairen smaak.
Van 1756 tot 1763 woedde de 7-jaxige oor
log. Er kwam inkwartiering en de Goethe's
hadden het geluk, dat in hun huis een kunst
lievend Fransch officier gelegerd werd, de
Graaf de Thoranc, die den jongen den toe
gang opende tot den schouwburg. Een lieve-
lingswensch ging daarmee in vervulling. Het
tooneel had van zijn vroegste jeugd zijn
groote belangstelling gehad.
Dan komt de studietijd in Leipzig.
Van Leipzig had hij groote verwachtingen,
maar de Universiteit viel niet mee. Het was
er dor. het onderwijs was er verstard in de
verlichte denkbeelden, die zooveel nieuws
hadden moeten brengen, Goethe miste er die
levenstinteling, die hem zelf bezielde.
Zelfs Gellert stelde hem teleur.
Anders was de stad zelf. het kleine Parijs,
zooals hij haar noemt, toppunt van elegance,
minder provinciaal dan Frankfurt. Hij werd
er meer wereldburger. Toch kon op den duur
de oppervlakkige Fransche geest van Leipzig
een ernstig strever als Goethe niet voldoen.
Hij was er van 1765 tot 1768. ziek keerde hij
hij naar Frankfurt terug. Een ongeregelde
leefwijze had hem veel kwaad gedaan. De
gedichten uit den Leipziger tijd hebben nog
niet veel waarde.
In Frankfurt was nu het voornaamste: rust
houden. Ervaring en overdenking leiden nu
vanzelf tot een verdieping van levensbe
schouwing. Mystiek en natuurphilosophie
vroegen zijn aandacht.
In artistiek opzicht beteekent het verblijf
in Straatsburg in 1770 en '71 een beslissende
wending. Straatsburg op den rand van de
gebieden van Fransche en Duitsche bescha
ving, leerde hem veel. Hij zag er, hoe de
Fransche cultuur op hoogere trap gestegen
was dan de Duitsche. Hij promoveerde er.
Maar bovenal: Hij ontmoette er Herder. Her-
dor was de ontdekker en de herschepper van
de Duitsche volkspoëzie, hij was het die
Goethe de oogen opende voor haar waarde,
die hem deed inzien, dat elke dichtkunst
voortkomt uit het volk zelf en weerklank
vindt in het volk. Te Straatsburg werd Goe
the zich zijn genie bewust, hij leerde er, dat
alle navolging verwerpelijk is, en dat het
aankomt op eigen scheppingskracht. En wan
neer nu nog in onze volksscholen zijn ,Hei-
denröslein" geleerd en gezongen wordt, dan
is dit een bewijs, dat Goethe de doelstelling
van Herder goed begrepen heeft. Wat hij nu
schiep waren zuivere voortbrengselen van
eigen, van goed Duitschen bodem.
„Heidenröslein" herinnert nog aan een an
dere geschiedenis: zijn verhouding tot Frie-
derikc Brion, de domineesdochter uit Se-
senheim. van wie hij tenslotte te veel ver
schilde om met haar een verbintenis voor
het leven aan te gaan.
De geschiedenis is hem lange jaren een
roden tot heftig zelfverwijt geweekt en in
-Oioh'Umg und Wahrheit", .Göte von Ber-
iic.hingon". ..Faust", overal Staat de figuur
van Fr:cderikc op den achtergrond.
Terug in Frankfurt wend Goethe beheerscht
door den grooten scheppingsdrang van zijn
genie. Wij kunnen met recht spreken van
zijn Sturm- und Drangperiode Hij put uit
het Duitsche nationale leven der vijftiende
eeuw, een kring van jongeren schaart zich
om zijn persoon en richt aich naar zijn voor
beeld.
..Göte von Berlicliingen mdt der ciscrnen
Hand'" is het eerste belangrijke resultaat
van zijn arbeid; het, grooisöhc lhitsorische
drama vol van revolutionair sentiment, dat
hem ineens beroemd maakte. Al de kenmer
ken van den Sturm- und Drangtijd draagt
het, de oude regels van tijd. plaats en han
deling zijn totaal verwaarloosd, het stuk is
niet op te voeren, omdat het tooneel niet
minder dan 54 maal wisselt. De jongeren
bewonderen het In hooge mate en talloos
zijn de navolgingen. Niemand lieoft het suc
ces ook maar geëvenaard.
Goethe bekleedde nu eenigen tijd een be
trekking bij het gerecht in Wetelar. Voor
Charlotte Buff, de verloofde van een zeer in-
tiemen vriend, koestert hij een hopelooze
liefde. Deze en andere soortgelijke onder
vindingen leidden tot de schepping van den
in den bloeitijd der romantiek verafgoden j
romanfiguur „Werther". ,,Die Leiden des
Jungen Werthers" had een geweldig succes
en wederom werd het door tailoozen nage
volgd.
Dan komt .Faust".
De Wetzlarsche en Frankfurter jaren, tus
schen 1771 en 1775 zijn Goethe's productief
ste periode. Ontzaggelijk is xijn scheppings
kracht op elk gebied. Zijn levenswerk ..Faust"
waarvan hij reeds jaren ontwerpen met zich
omdroeg, hoofdstukken had geschreven, waar
aan hij nog jaren later zou werken, s er cc
bekroning van. De Gretchentragedie, de fi
guur van Mophisto, het grijpt al.es zoo diep
m het leven van hun schepper terug, dat een
Faust-studie zonder een studie van de gan
sche levenshistorie van den dichter een
voudig niet mogelijk is.
In Faust openbaart niet alleen de histo
risch-geschoolde dichter, maar ook de over
weldigende denker die Goethe is. zich op
zijn schoonst.
Behalve het eerste deel van Faust ontstaat
in deze tijd „Egmont", het uit de geschie
denis der Nederlanden getrokken historische
drama, welks gegeven ook Beethoven in
spireerde.
De belangrijkste .wending in Goethe's leven
komt met: Weimar.
De hertog Karl August van Sachsen-
Wekmar noodigde den dichter aan zijn hof
en Goethe, die zich graag een levensdoel
gestexi zag. aanvaardde de uitnoodiging en
het ambt. dat de hertog hem aanbood. Hij
kreeg deel aan het landsbestuur en weldra
was hij eerste minister, Nu zien wij Goethe
in de groote veelzijdigheid van zijn genie.
Als kunstenaar stelt hij ziöh de taak den
hertog op te voeden tot een ontwikkeld vorst,
als regeerder toont hij zich allerminst- een
di'lettamt. zeer veel hebben de landhuishoud
kunde, de mijnbouw, de wetenschap ook.
aan hem te danken. Hij deed belangrijke
onderzoekingen op optisch, op natuurhisto
risch gebied en op dat der kleurenleer, de
geneeskunde bracht hij vooruit door zijn
baanbrekend werk. Hechte vriendschap ver
bond hem weldra met den vorst, met Wie-
land, Hei-der ook weer. Hij, de zelf nog amper
dertig-jarige., heeft een grooten steun ge
vonden bij de fijnvoelende hofdame Char
lotte von Stem. de ..Lida" van zijn lyriek, de
heldin uit vele zijner gedichten. Weimar
vormde Goethe tot den meest volmaakten
denker cn mensóh. ..Wilhelm Meisters
Le-hrjahre", „Iphigenie auf Taüris" getuigen
va.n een heel wat dieper levenservaring dan
Göte. Van Sturm- und Drang is geen sprake
meer.
Zijn Italiaansche reis is het gevolg van een
onoverwinnelijk verlangen naar het Zuiden.
En de aanleiding tot een totaal gewijzigde
litteraire belijdenis. De in Straatsburg aan
den voet van Erwin von Steinbaohs Munster
gegroeide bewondering voor de gofchiok maakt
nu plaats voor een vereoring der klassieken,
der BtiaMaansche meesters. „Torquato Tasso"
is daarvan het getuigenis.
In Weimar terug bekleedde hij niet opnieuw
alle vorige ambten. Doch hij beheerde er den
schouwburg en vond voor het overige in
huiselijk geluk aan de zijde van Christiane
Vuiplus langen tijd voldoende bevrediging.
In 1789 werd zijn zoon geboren. Belangrijke
onderzoekingen, in het bijzonder over de
evolutieleer hielden hem genoeg beaiig, bo
vendien was de richting, die de letterkundige
voortbrenging mede or,der invloed van de
Fransche revolutie gegaan was. er niet naar
om zijn belangstelling te verhoogen. Do
dichter Goethe zweeg.
Des te belangrijker is in deze periode de
vriendschap met Schiller.
Een aanvankelijke antipathie tegen Schil
lers werk was zelfs bij de persoonlijke ken
nismaking niet geheel verdwenen. De warme
vriendschap, d:e beide grooten tien jaar lang
aan elkaar verbond, groeide slechts langzaam
maar was er des te hechter om. Beide na
turen verschilden aanmerkelijk en het is
eerst nadat Schiller zijn Sturm- und Drang
tijd gehad heeft, dat- belden tot elkaar kun
nen komen. De innige vriendschap duurde
tot Schiller's vroegen dood in 1805. Behalve
de 400 epigrammen (XenlenF die zij te
samen hebben uitgegeven, vonden zij elkaar
in litteraire critiek. in de Musenalmanach,
in wederzijdschen steun aan het tooneel. De
dood van Schiller heeft op Goedhe eer
diepen indruk gemaakt.
Het duurde lang, voor hij zich hersteld
had. doch daarna z:en wij Goethe in zijn
ouderdom toch opnieuw tot groote schep
pingskracht komen.
Het belangrijkste van alles, dat nog tot
stand komt, is het twee-e deel van Fans'
minder helder van stijl weliswaar dan
het eerste en al zeer moeilijk te begrijpen
dioch voor wie er toegang In kreeg door een
diepe kennis van Goethe's leven een bron
van rijke gedachten.
Met de voltooiing van Faust achtte Goethc
een zware last van zich afgewenteld, wat
hem verder nog te leven overbleef, beschouw
de hij als louter toegift.
Een autobiographic heeft hij ons gegeven
„Dichtung und Wahrheit".
In 1828 was zijn vriend de hertog gestor
ven. steeds eenzamer bleef Goethe te Weimar
achter Doch het verdeelde Duitsdhland zag
Sn hem dc verpersoonlijking van wat samen
bond. en voor hen. die do kunst dienden
word Weimar eon Mekka
Goethe was 82 jaar, toen hij het waardige
hoofd voor altijd ter ruste legde.
Hij. dc vorstelijke figuur, is in een vorst en-
graf begraven.
EEN ARCHITECTUUR-BIBLIOTHEEK.
In Hollywood is een ..bibliotheek", waarvan
de werken, soms wel anderhalvcn meter hoog,
zeer veel geraadpleegd worden in de film
industrie. Een gebouw van ongeveer honderd
vierkanten meter grondoppervlakte en twee
verdiepingen hoog is er mede gevuld en der
tig man zijn met het onderhoud belast.
De werken zijn evenwel geen boeken, maar
afgietsels van architectuurdetails. Wij sehrij
ven hier over een archief van de architecto
nische afdeeling der Metro Goldwyn Maver
studio's. Door deze inrichting kan een regis
seur, die een gebouw volgens een of anderen
bouwtrant wenscht, dit binnen twee of drie
dagen opgetrokken krijgen.
Het bevat afgietsels, waarnaar pilaren,
voetstukken, poorten en andere architectoni
sche details gegoten kunnen worden Er zijn
Ionische. Dorische en Corintische zuilen, zui
ver gecopieerd van de origincelo Gricksche
voorbeelden in het Parthenon of Acropolis;
fijne exemplaren van beeldhouwwerken uit de
Tja Mahal in Agra: authentieke copieën van
Egyptische bouwkunst, uit den tijd van Pto-
iiiiiiiniinniii
Héloïse.
Waai- waren zij geboren, waar stierven zij,
wat voor menschen waren die twee, die al
tijd zoo in één adem genoemd worden?
Abélard en Héloïse! Wie kent niet hun
namen? Maar wie kent er hun geschiedenis,
historisch juist, ontdaan van alle schoone,
maar onware franje, die dc overlevering nu
eenmaal gaarne juist aan figuren als die
twee hecht? Wie was Abélard? Wie was Hé
loïse?
Abélard was, toen hij Heloïse leerde ken
nen, acht en dertig jaar oud, één van de
beroemdste geleerden van Frankrijk, maar
tegelijkertijd qua uiterlijk een zoo aantrek
kelijk mensch, dat hij van zichzelf en
zonder eenige overdrijving kon getuigen,
„dat hij van geen vrouw, die hij zich zou
willen verwaardigen te gaan liefhebben, een
weigering te duchten had". Het was waar.
Welke vrouw in Frankrijk zou zich niet ge
lukkig geprezen hebben de liefde te kunnen
winnen van Abélard. meer bekend staande
onder den naam van Maitre Pierre0 Welke
vrouw zou het in haar hoofd gehaald heb
ben de liefde te weigeren van den zoo jong
al beroemden filosoof, die op drie en twintig
jarigen leeftijd zijn leermeester. Guillaume
de Champeaux. hoofd van de aartsbisschop
pelijke Nótre Dameschool in Parijs over ze
kers leerstellingen aanviel, en het hem na
eenige jaren zoo moeilijk had gemaakt, dat
de arme leermeester in 1113 eieren voor zijn
geld koos en het veld ruimde door een be
noeming tot bisschop va,n Ch&lons aan te
nemen? Het is de moeite waard om het leven
van Abélara even na te gaan, en te besef
fen dat het waarlijk niet de eerste de beste
was. die de liefde van Heloïse, de zeventien
jarige nicht van den kanunnik van de
Nötre Dame wist te winnen. Abélard werd In
1079 in het dorp Palais. niet ver van Nantes,
geboren als zoon van een landbezitter, en
daar zijn vader erop gesteld was zijn zoons
een behoorlijke wetenschappelijke opvoeding
te geven, zwierf Abélard van de eene theo
logische school naar de andere, was een tijd
lang leerling van Jean Roscelin. den scholas
ticus, die later als ketter uit het land ver
jaagd werd. en kwam tegen het begin van de
twaalfde eeuw in Parijs aan. waar hij op de
bovenvermelde manier zijn leermeester het
vuur aan de schenen legde. In 1102 opende
hij in Melun zijn eerste eigen school, in 1117
of 1118 kwam hij ten tweeden male naar
Parijs en ontmoette er in Heloïse, die om
haar charme, geest en wetenschap wijd ea
zijd beroemde en door haar oom opgevoede
nicht van den kanunnik van de Nótre Dame.
Zijn noodlot. In minder dan geen tijd deed
hij den oom het aanbod om de nicht, in ruil
voor kost en inwoning in het kanunniken
huis. alle geheimen van de filosofie bij te
brengen, en de oom, die trotsch was op zijn
knappe nicht, die zoo jong al beroemd was
en gul een deel van den glans van haar
roem op haar ouden oom afstralen deed.
greep het aanbod met beide handen aan.
Wat verder te vertellen? De oude, oude
geschiedenis, die altijd weer nieuw is.Het
is de vraag, of ze voor Abélard heelemaal
nieuw was, maar voor Heloïse moet een
hemel van gouden verwachtingen zijn open
gegaan, en wat belangrijker is zij
heeft het bestaan om de deur van dien he
mel door alle moeilijkheden heen altijd op
een kiertje open te houden, want, zooals
het altijd gaat, de moeilijkheden kwamen
maar al te gauw. De oom begon achterdoch
tig to worden toen het al te laat was
en zijn tegenstand en spionnage wakkerden
de liefde van het tweetal alleen nog maar
aan. Abélard moest het huis verlaten: kort
daarop kreeg hij een schriftelijke boodschap
van Heloïse. die hem tot nadenken stem
de, en het resultaat van dat nadenken was,
dat Heloïse op een nacht onverhoeds uit het
huis van haar oom, en zelfs uit Parijs ver
dween en een onderkomen vond bij een zus
ter van Abélard in Bretagne, waar haar een
zoon werd geboren, dien zij den wonderlij
ken naam van Astrolabium, of Sterremeter
gaf. Abélard had intusschen in i'arljs heel
wat te stellen met den woedenden oom, die
pas kalmeerde, toen Abélard beloofde He
loïse te trouwen, evenwel op voorwaarde,
dat het huwelijk geheim zou blijven. Dit
met het oog op de in 1074 door paus Gre-
gorius VII uitgevaardigde bul. waarbij het
celibaat vereischte werd gesteld voor het
bekleeden van hoogere kerkelijke ambten.
Abélard was zeer zeker niet van plan zijn
eerzucht paal en perk te stellen ter wille
van Héloïse, en geheimhouding van zijn hu
welijk leek hem een zeer geschikte wijze om
de klip to omzeilen. Een nobele gedachte
was het zeer zeker niet. Als Héloïse die be
weegreden ook maar in de verste verte had
kunnen vermoeden, had zij zeker geweigerd
Maar Heloïse had zelf nog andere beweeg
redenen om pertinent te weigeren Abélard te
trouwen, en het moet gezegd worden, dat
de hare heel wat nobeler en onzelfzuchtiger
waren. Zij wilde niet, ter wille van een we
reld, waar ze geen respect voor had, Abélard
berooven van zijn kansen op den nog veel
grooteren roem en de erkenning van dien
roem. die volgens haar zeker voor hem zou
den zijn weggelegd; zij vond Abélard een te
groot man om door een trivialen band als
die des huwelijks gebonden te worden: zij
wilde hem bovendien niet van zijn vrijheid
berooven. Wat haar zelf te wachten stond,
als zij ongetrouwd bleef, telde ze niet. He'
is een feit. dat uit het bovenstaande maar
al te duidelijk blijkt, dat Heloïse alleen maar
lief had. Abélard had ook lief. maar hij re
kende ook. Trouwen? Dat beteekende mo
gelijk den kans op vooruitgang verspelen
Niet trouwen? Dat beteekende zeker zich in
Parijs onmogelijk maken. Het eerste leek
ten slotte het beste, cn Héloïse gaf toe
onder bittere tranen. De kleine Sterremeter
werd onder de goede zorgen van AbélarcLs
zuster in Bretagne achtergelaten cn de ge
lieven trouwden in stilte In Parijs, vatten
het oude leven weer op. en zagen elkaar
zelden. Alleen de wereld was er ook nog.
Er werd gefluisterd, gelachen, zelfs hardop
gepraat en ten slotte vond de kanunnik
het geval zoo pijnlijk worden, dat hij aan
ieder, die het maar hooren wilde, vertelde,
dat Héicse en Abélard wettig getrouwd wa
ren. Nieuwe slag voor Abélard. maar nog
grooter voor Héloïse! Zij ontkende, dat er
een huwelijk had plaats gevonden en noo
digde hooghartig iedereen, die er maar be
hoefte aan had. uit om haar te belasteren
cn te hoonen. Abélard zweeg. Dat wil zeg
gen, hij deed niet. wat hij had behooren te
doen. maar hij hielp Héloïse wel ten tweeden
male uit het huis van haar oom ontvluchten,
cn verschafte haar een onderdak in het
klooster van Argenteull. Het schandaal
hield daarmee natuurlijk niet op. en toen
het eindelijk zijn toppunt bereikt had, nam
ock Abélard de monnikspij aan. en trok zich
terug in de abdij van St. Denis. Intusschen
had Heloïse vrijwillig den sluier aangeno
men. zonder evenwel ook maar een oogen-
blik den man te vergeten, dien zij tot haar
dood toe zou blijven lief hebben. En hem.
dien het tot nu toe zoo meegeloopen was in
het leven ,liep nu alles tegen. Bernhard, abt
van Clairvaux, hiel hem over eenige van
zijn leerstellingen zoo aan, dat het slot was,
dat Paus Innocentius II Abélard als een
ketter het stilzwijgen oplegde. Ten einde
raad vatte hij het plan op. den paus per
soonlijk van deze dwaling te gaan genezen,
werd echter onderweg van zijn vermetel plan
afgebracht door den abt van het klooster
Cluny. die ook een verzoening tusschen hem
en Bernhard van Clairvaux tot stand bracht
De laatste jaren van zijn leven bracht hij
door in het klooster van Chalons, een gebro
ken. ziek, afgeleefd man. die in 1142 stierf
Héloïse zag hem in al die jaren nog eens.
In 1929 werden de nonnen van Argentcuil
uit hun klooster verdreven. Abélard wist van
den bisschop van Troves voor Héloïse en
haar kloosterzusters het oratorium Paraclct
te verkrijgen, dat in 1136 tot abdij verheven
werd, met Hélcse tot abdis. Zij was een
voortreffelijke abdis, maar zij was een be
tere eehtgenoote. Toen haar een afschrift
van Abélards beroemden zelf-biografischen
brief aan een vriend in handen kwam, ging
de hemel, waarvan de deur toch steeds nog
voor haar op een kier was blijven staan,
weer wagenwijd open. en zij schreef Abélard
haar beroemde brieven, die door hem maar
zeer koeltjes en op zalvenden toon beant
woord werden. Waarschijnlijk vond hij, dat
zij eigenlijk de oorzaak van al zijn ongeluk
geweest was.
Héloïse stierf in 1164, en werd begraven
naast haar man, dien zij verzocht had in
Paraclet te mogen begraven. In 1792 werd de
abdij opgeheven, en het stoffelijk overschot
van de twee gelieven werd bijgezet op het
oude Pière Lachaise in Parijs. Wat Heloïse
betreft, waren zij geestelijk nooit gescheiden
geweest, en waar zU onvoorwaardelijk in
Abélard is blijven gelooven, heeft zij ook
verreweg het makkelijkst te dragen èn het
mooiste deel gehad van het geluk en het
ongeluk, dat hen tweeen op aarde bescho
ren was Abélard had slechts geloof in zich
zelf. en dat heeft de wereld hem niet ge
laten
WILLY VAN DER TAK
lomeus; ook moderne. Renaissance, anti-ek-
Europecsche. Chineesche. enz.
„Wij maken foto's met een speciale camera,
waarvan de schaal bekend is, verklaart de
leider van deze afdeeling. Hierop maken wij
een verdeeiing van vierkantjes, beeldhouwers
copieeren hiervan een model, dat gebruikt
wordt om een vorm te maken. Het werk is
zuiver mathematische reconstructie. Als wij
een vorm hebben, kunnen wij zooveel afgiet
sels maken als wij noodig hebben.
Zoo kregen wij b.v. eer. foto van een beeld
van de Hindoe Godheid Vishnu, opgenomen
met een speciale camera. Hierna hebben wij
het tot in de kleinste details zuiver gecopieerd
voor de film „Mata Hari". waarin Greta
Ga l bo cn Ramon Novarro optreden.
Voor Ramon Novarro's film „De zoon van
don Radjah" werkten wij weken lang aan de
tails van de Taj Mahal. De origincclon waren
gebeeldhouwd in marmer en albast. Door spe
ciale mengsels te gebruiken konden wij de af
gietsels geheel in overeenstemming brengen
met het origineelc materiaal.
Het copieeren van beelden vereischt zeer
ingewikkelde fotografische opnamen. De ca
mera wordt achtereenvolgens onder bepaalde
hoeken rond het beeld geplaatst op den
jutsten afstand, die overeenkomt met de
schaal. Dc beeldhouwer werkt volgens deze
foto's en door het volgen van de maten is hij
in staat de copie zuiver tot op een onderdeel
van een millimeter af te leveren.
Voor de opnamen van Ben Hur werden
honderden modellen van Romeinsche archi
tectuur gebruikt o.a. details van een Romein
sche arena, waar de rennen gehouden wer
den.
Feestelijkheden ter zijner gedachtenis.
iVan onzen Weenschen correspondent)
WEENEN. 1 Maart.
Reeds thans is men druk bezig met dc
voorbereidingen voor dc feestelijkheden,
welke ter herinnering aan het feit, dat dc
groote componist Josef Haydn tweehonderd
jaar geleden geboren werd, in verschillende
plaatsen in Oostenrijk plaats zullen vinden.
Op den eenendertigsten Maart 1732 aan
schouwde Haydn het eerste levenslicht in
een armoedig en schamel huis in het dorpje
Rohrau in het Burgenland. waar zijn vader
wagenmaker was.
Op den achtentwintigstcn Maart zullen in
het kleine dorpje feestelijke vlaggen waaien.
De vorstelijke aartsbisschop van Weencn.
kardinaal dr. Piffl, zal er des voormiddags in
de kleine parochiekerk een eercdlenst leiden,
waarbij Haydns in 1799 gecomponeerde
„Thercsienmessc" ten gehoore zal worden
gebracht. Daarop volgt dan een plechtigheid
voor en in het geboortehuis van den grooten
toondichter, aan welks voorgevel een portret-
plaquette van den meester van dc hand van
den beeldh-i wer Rudolf Schmidt onthuld zal
worden. Deze plaquette zal het derde her-
innerlngsteeken zijn, dat den gevel van dit
huls .versiert, want men heeft er reeds twee
stecnen met opschriften aangebracht. Dc
president van de Oostcnrijksche republiek en
enkele leden van dc regeering zullen het
woord voeren, de „Ostmarkische Stinger-
bund" zal op de binnenplaats van het huis
een eikeboompje planten en het Oostcnrijk
sche staatshoofd zal voor het monument van
Haydn, dat zich sedert het jaar 1793 in het
park van het naburige eeuwenoude slot van
de grafelijke familie Harrach bevindt, een
krans neerleggen.
Op den derden April zullen te Eisenstadt,
dc hoofdstad van het Burgenland. waar
Haydn een groot gedeelte van zijn leven
heeft doorgebracht, daar er zich een prach
tig oud kasteel bevindt, dat dc residentie
van dc prinsen Esterhazy was. aan wier hof
hij als kapelmeester was verbonden, duizen
den lieden bijeenkomen. In de Bergkerk,
waar het stoffelijk overschot van den mees
ter rust, zal onder leiding van den directeur
van de Wccnsche opera Clemens Krauss een
muziekuitvoering worden gegeven, waaraan
het Weensche philharmonische orkest en
verschillende zangers en zangeressen van de
opera zullen medewerken. De zoogenaamde
..Nelson-Mcsse" zal ten gehoore worden ge
bracht. welke Haydn te Eisenstadt geschre
ven heeft. Op Haydn's laatste rustplaats zal
een krans worden neergelegd en in een
andere kerk zal des namiddags een concert
worden gegeven.
Te Weencn zullen op den eenendertigsten
Maart. Haydn's geboortedag, in de groote
zaal van het Konzerthaus werken van den
meester gespeeld worden en zal In het Rat-
haus een „Haydn-Gedachnis-ausstelling"
geopend worden. Op den eersten April wor
den Haydn's „Die Jahreszeiten". waarvan de
tekst door baron Gottfried van Swietcn, een
van Haydn's beste vrienden, een zoon van
den uit Leiden stammenden lijfarts van
Maria Thercsia Gerhard van Swietcn. ge
schreven werd. In het Weensche Konzert
haus ten gehoore gebracht. Daarop volgt dan
op den vijfden April een uitvoering van ..Die
Schöpfing" in het Musikvcreinsgebaude tc
Weenen. Tusschen deze twee groote uitvoe
ringen in ligt een concert op den tweeden
April in de groote zaal van het Muzikvereins-
gebaude. dat door Clemens Krauss gediri
geerd wordt en waarbij Pablo Casals zich als
cello-solist zal laten hooren. Op den vierden
April wordt in de Akademie für Musik und
darstellende Kunst te Weenen een Haydn-
eoncert gegeven, dat onder de leiding van
Oswald Kabasta staat, die op den achtsten
April ook een concert van de Ravag. de Oos-
tenrtjksche radio-omroepmaatschapplj zal
dirigeeren. waarop eveneens uitsluitend wer
ken van Haydn ten gehoore zullen worden
gebracht.
Ook de Weensche opera laat zich niet on
betuigd. Zij zal Haydn's .„Apotheker" en en
kele ballets van hem laten uitvoeren. Verder
vinden nog verschillende kamermuz'ek-con-
certen plaats en zullen in verschillende
kerkgebouwen, o.a. in den St. Stcfansdom en
in de vroegere Hofkapel muziekuitvoeringen
ter gedachtenis aan den grooten toondichter
worden gehouden Reeds op den achtsten
AP. rt dP Wïener Schubcrtbund in de
Manahllfer parochiekerk het oratorium „Die
sjebcn Worte des Brlosers am Krcuz" in den
oorspronkelijken vorm uit.
