ATERDAGAVOND
Canadeesche brieven.
Biographieën in een
notedop.
Van alles en nog wat.
Nieuws uit Filmland
*Mgmw
ZATERDAG 16 APRIL 1932
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
SAMUEL MORSE.
1791—1872.
Dezer dagen, 2 April was h'efc 60 jaar ge
leden, dat Morse gestorven, is, de uitvinder
van de Morse-telgraai.
Tevens is het dit jaar een eeuw geleden,
dat Morse zijn beroemde kortschrift en den
telegraafsleutel uitvond, die den grondslag
legden voor de gansche telegrafie.
Toen Franklin stierf in 1790 was er een
jaar noodig om het de belangstellenden in
de geheele wereld bekend te maken. Toen
Morse stierf, nog geen honderd jaar later,
wist de gansche wereld het in een oogwenk.
Dit typeert wel ten duidelijkste, welke voor
uitgang wij aan Morse te danken hebben.
Franklin was geboren te Boston in Mas
sachusetts, Morse was het ook. 27 April 1791
zag Samuel Finley Breese Morse er het
levenslicht. Reeds als kind trok hij de aan
dacht door zijn vlugheid van geest. Toen hij
negentien was, schreef hij een „Leven van
Demosthenes". Den meesten naam maakte
hij daarna niet als technicus, maar als schil
der. Toen hij vijftien was maakte hij water
verfschilderijen. Morse onderscheidde zich
door een vergaande concentratie van ge
dachten, hij was een droomer, doch een
droomer, die tevens zijn gedachten wist uit
te werken. Het idee van de telegraaf had
hem reeds gegrepen op school. Hij maakte
een diepgaande studie van de electriciteit,
maar niettemin bleef zijn wensch om schil
der te worden en zijn vader zond hem naar
Europa om te werken onder bekende meesters
Hij kwam te werken bij den beroemden Ben
jamin West in Engeland. Doch hoewel men
zijn werk ten zeerste waardeerde, koopen
deed men niet veel en Morse moest in de
uiterste zuinigheid leven om zijn studies te
kunnen volhouden, daar zijn vader geens
zins bemiddeld was. Ann maar beroemd
keerde hij tenslotte uit Europa terug om
tezamen met zijn broer een technisch bu
reau te beginnen, dat echter niet rendeerde.
Later gingen de zaken iets beter en in 1818
keerde hij terug naar Engeland met drie
duizend dollars en getrouwd.
In October. 1832 was hij aan boord van
het s.s. „Sully" op 'weg van Havre naar
New-York en onder wandelingen op het dek
was het. dat de gedachte van een kort
schrift in strepen en punten in hem op
kwam en onmiddellijk uitgewerkt werd. Vóór
den volgenden morgen was het Morse-alfabet
gereed, dat slechts eenigszins gewijzigd nog
steeds over de geheele wereld in gebruik is.
Tegelijkertijd construeerde hij den Morse
sleutel, waarmee het onderbreken en sluiten
van den stroomkring, waarop zijn stelsel be-
russte, te verwezenlijken was.
Eerst in 1837 echter trad Morse met
zijn telegraaftoestel voor het publiek.
In 1849 werd zijn toestel door den Ameri
kaan Robinson naar Europa gebracht en in
1850 voerde dc Duitsch-Oostenrijksche Te-
legraafvereeniging het in ons werelddeel in.
In de Vereenigde Staten kwam de eerste
electro-magnetische telegraaf tusschen Bal-
timore en Washington tot stand in 1844.
Reeds in 1843 stelde Morse voor om Europa
en Amerika door een onderzeesche telegraaf
met elkaar te verbinden.
Morse .nu natuurlijk tot welstand geko
men, werd directeur van onderscheidene
telegraafmaatschappijen en men droeg hem
het hoogleraarschap in de natuurlijke
historie op aan de Yale Universiteit te New-
Haven.
In 1871 werd in het Centraal-park te
New-York een gedenkteeken opgericht.
Een jaar later stierf hij in zijn landhuis
Locust Grove aan de Hudson.
KUNNEN KROKODILLEN HUILEN?
De uitdrukking „krokodillen-tranen huilen"
is zoo oud en zoo ingeworteld, dat het eigen
lijk een schok geeft wanneer men hoort, dat
deze dieren heelemaal geen tranen kunnen
storten, volgens geleerden.
Reizigers echter vertellen een heel andere
geschiedenis. In een bepaald geval, toen men
per boot den Indus opvoer, werd een kroko
dil geschoten en aan boord gebracht. Toen
het dier op dek lag, als dood. waren de toe
schouwers er verwonderd over zooiets als
tranen te zien. Een der kinderen boog zich
voorover om te zien. Plotseling sloeg net
beest met zijn staart en greep naar het kind
met zijn greote kaken. Het kir.d kon nog juist
bijtijds worden teruggetrokken.
Eenigen tijd geleden zijn proeven genomen
om te zien of krokodillen huilen of niet.
Maar de dieren weigerden halsstarrig ook
maar één tr ,.n te laten, zelfs niet. toen met
uien of zoutmengsels gewerkt werd.
Volgens geleerden bezitten krokodillen
traanklieren, maar de afscheiding bereikt
nooit dc oogappels. Men gelooft, dat zij de
spijsvertering bevorderen door de voeding te
vergemakkelijken.
Schoothondjes.
moeten zwart of grijs zijn om de goedkeu
ring der Parijsche dames te kunnen wegdra
gen. Bovendien kleeden de eigenaressen hun
.snoetemoppies'' in jasjes, die in kleur met
haar eigen toiletten overeen komen!
Over de honderd.
Een Italiaansch dokter zegt, dat de hon
derdjarige menschen meestal plattelandsbe
woners zijn, tevens vegetariër, geheel-ont
houders en niet-rookers. Geen hunner be
hoort tot een politieke partij.
Een bierbrouwer uit Southampton, die de
zer dagen zijn lOlsten verjaardag vierde, ver
telde echter: „Maak je niet te cl nik om wat
je eet. wees niet bang bier te drinken, en
vooral, tob niet!"
Een groot orgel.
Een bijzonder groot orgel staat in de
Westminster Cathedral in Londen. Het be
vat 5000 pijpen, varieerend in lengten tus
schen 34 voet en een halve duim.
Van alle gestolen eigendommen in Londen
komt slechts ongeveer een kwart weer terug.
Behalve bij diefstal van nieuwe, onbeheerd
op straat geplaatst auto's. Op elke honderd
worden er vijf gestolen. En 75 pet. van die
gestolen wagens wordt weer bij den eigenaar
teruggebracht.
Dc 'ijdcle ratten.
Een moderne rattenvanger van Hameln is
in Bedfordshire opgestaan. Hij werkt niet
met een fluit, doch met een spiegel, die hij
achter in een val opstelt. Op deze wijze ving
hij in een week dertig ratten.
Wij vermoeden allemaal wijfjes.,..
Om roeppopulariteit.
Een leeraar van een Amerikaansche dorps
school droeg een jongen op, de stad Pitts
burgh te spellen. Zonder mankeeren kwam
het antwoord van het ventje „K.D.KA.." de
omroepletters van den zender te Pitt-burgh.
Na 15 jaar ontdekt.
In 1915 nam Banette dienst in het Fran-
sChe leger, toen bij 19 jaar oud was. Hij de
serteerde echter onmiddellijk vermoordde een
oude vrouw en werd naar het. Duivelseiland
verbannen voor 20 jaar. Twee jaar later
bracht men hem terug naar Frankrijk om
met andere veroordeelden aan het front te
werken, doch hij ontsnapte. En nu, 15 jaar
later, is hij als werkman in Grenoble weer
gearresteerd. Hij werd geïdentificeerd door
v i n ger af drukken
Paniek voorkomen.
In een bioscoop te Londen brak een brandje
uit. Zoodra de vrouw van den eigenaar dit
merkte ging ze op het tooneel staan en zong
„Tipperary". Toen verzocht ze het publiek
rustig te blijven zitten en slechts enkelen
verlieten het theater. Met emmers water
werd het vuur gebluscht en binnen een kwar
tier kon de voorstelling weer doorgairg vin
den.
Dc luisteraars in Engeland.
In de maanden Januari en Februari is hef
aantal der Engelsche radio-installaties met
l 4 millioen toegenomen.
Het totaal aantal bedroeg op 1 Maart j.l.
4.556.740. welk aantal ongeveer gelijk staat
met 10 pet. der bevolking.
FEESTVOORSTELLING IN DE
GEVANGENIS.
GEVANGENEN ALS ART1STEN.
De wereldvermaarde gevangenis „Sing
Sing" in den Staat New York doet tegen
woordig meer dan ooit van zich spreken. Nog
onlangs werd, zooals men zich wellicht zal
herinneren, een voetbalwedstrijd gespeeld
door 'n gevangenen-elftal, dat in het veld
werd voorgegaan door het dochtertje van
den directeur, gezeten op een ezel in gevan
genistenue «zwarte en witte strepen».
Thans is het vermaakrepertoire van Sing
Sing weer in een nieuwe richting uitgebreid.
Onder leiding van iemand, eens een welge
steld New Yorksch effectenmakelaar, thans
nummer zooveel in Sing Sing, is een variété
gezelschap opgericht: „de Sing Sing Minne
zangers".
De directeur der gevangenis, de heer Dawes
heeft de gemoedelijkheid zelfs zoover gedre
ven, dat hij de grootste zaal, waarover de
inrichting beschikt, afstond voor het geven
van een openingsvoorstelling welke door 1800
genoodigden werd bijgewoond. Dat hij daar
bij de voorzichtigheid niet uit het oog verloor,
moge blijken uit de volgende waarschuwing,
welke hij tegeljjk met de invitatie aan de ge
noodigden zond:
„Draagt geen paarlen. diamanten of an
dere juweelen. Geeft geen fooien aan de ci
piers. De bezoekers worden gewaarschuwd
tegen het medebrengen van groote sommen
gelds. Brengt ook geen vuurwapenen, sterke
drank, verdoovingsmiddelen of andere smok
kelwaar binnen de gevangenismuren. Scherp
toezicht zal op het publiek worden uitge
oefend.''
Die waarschuwing was niet overbodig, daar
zich onder de genoodigden tal van leden van
de New Yorksche „society", maar ook hon
derden gevangenen en voormalige gevange
nen bevonden.
Tot de optredende artisten behoorden mis
dadigers van allerlei schakeering, van zak
kenrollers tot moordenaars.
Het ten tooneele gebrachte repertoire
kwam voor het meerendeel op schimpscheu
ten aan het adres van de wet, de politie cn
het gevangenisrcglement.
DE NEGEN NIEUWE WERELD
WONDEREN.
Men weet het. in de Oudheid kende men
de zeven wereldwonderen. Het waren n.l.:
1. De pyramiden en de sfinx.
2. de hangende tuinen van Semlramis.
3. Het graf van Mausoleus in Klein Azië.
4. De tempel van Diana te Ephesus.
5. De kolossus van Rhodes.
6. Het beeld van Zeus in het dal van Olym-
pia, door Phidias vervaardigd.
7. De vuurtoren van Alexandrië.
Al deze wonderen zijn verloren gegaan met
uitzondering van de pyramiden cn de sfinx.
Thans heeft een Amerikaansch tijdschrift
aan een honderdtal bekende persoonlijkhe-
den in Amerika dc vraag gericht wat zij op
het gebied van toegepaste wetenschap voor
de zeven wereldwonderen van onzen tijd hou
den. En nu zijn er niet zeven, maar negen
wereldwonderen vastgesteld en wel dc vol
gende:
1. De ontdekking van de bacteriën en de
toepassing der bacteriologie voor het welzijn
van het menschdom.
2. De vooruitgang van de wetenschap, wat
betreft den bouw der materie en de onder
zoekingen op het gebied der uitstralingen.
3. De toename van het gebruik der electri
citeit als licht, kracht en in het verkeer.
4. De constructie van machines met inwen
dig verbrandingsproces (motoren).
5. De moderne methoden, toegepast bij den
bouw van huizen, fabrieken enz. met metaal
en cement.
6. De moderne metallurgie.
7. Het conserveeren van voedingsmiddelen
met moderne methoden.
8. Het vliegwezen.
9. Het Radiowezen.
Wanneer men nog van het tiende wonder
in dezen tijd mag spreken, dan zou het dit
zijn: Terwijl de zeven wonderen der Oud
heid vrijwel door den tijd verloren gingen,
zijn de wonderen der moderne toegepaste
wetenschappen niet van den tijd afhankelijk.
Ze kunnen langer duren en zich verder ont
wikkelen.
LANGS DE STRAAT.
Afspraakjes
Uit mijn raam kan ik het terrein overzien-:
twee zijstraten monden uit op den hoofd
weg, en tusschen beide kruispunten in zijn
geen huizen, maar achterzijden van tuir.en.
Een ideaal gebied voor „afspraakjes".
En nu verschijnen ze weer, even zeker als
de wilgekatjes, zwaluwen cn andere voor
jaarsboden. Staan te wachten op den hoek,
vinden eikaar op het afgesproken uur en
slenteren in-gelukzalig langs de tuinen weg,
met achteruitprikker.de ellebogen en bij
eengestoken hoofden.
Vandaag staat op ieieren hoek een me
neertje te wachtenè De rechtsche gelaten, de
straatsteenen besturend en af en toe. als de
zon schuil gaat en de wind guur om den
hoek blaast, ce npaar stappen doende. De
linksche, een idealist blijkbaar, zich verbeel
dende dat een vrouw die een afspraak maakt
op tijd is, raadpleegt Iedere 3 minuten ik
heb het gecontroleerd zijn horloge, loopt
een eindje de straat in. rént dan terug, cn
is zichtbaar teleurgesteld dat er nóg nie
mand te zien is op den weg.
De toren speelt kwart over. Om drie vóór
het heele uur waren ze er; nu. na achttien
minuten van bitter lijden en schrijnend on
geduld. zal het toch wel langzamerhand
tijd worden dat de bijbehoorende dames ver
schijnen.
Er komt van aiies langs: straatventers, een
politic-agent, met een paar reusachtige, wit
gehandschoende handen op z'n rug, een
keeshondje, en tenslotte een muzikant, die
op een schor biaasding een heel treurig
deuntje doedelt en van den gelater.e op den
rechterhoek wat krijgt. Maar vrouwspersonen
komen er niet. of het moest zijn een schom
melende Katwljksche met twee manden, die
„hacr.... nieuwe haer. galmt.
Nu speelt het wéér van den toren. Half.
En meteen komt. er verandering in den toe
stand. De jongeling op den rechterhoek trekt
zijn horloge, controleert den t.lj<i zorgvuldig
en stapt dan zonder op- of omzien heen.
Motto: ik wacht een half uur en niet lan
ger.
Dc linkerhoeker draagt Juist weer terug
door do straat, als er langs den weg een
werkelijk alleraardigst juffertje aan komt
zetten, op haar dooie gemak. Juist op een
hoek krijg ik de botsing, de blijde herken
ning en daaruit voortkomende omhelzing te
zien. En terwijl een zacht regentje neersplk-
kelt. kuieren ze in volkomen harmonie heen
langs de tuinen, de ellebogen achterwaarts
en de hoofden bijeen....
Om vijf over half rent een ander dametje
In den Inmiddels neerstortenden regen voor
bij. Ze schijnt een angstig voorgevoel te heb
ben. En jawelde hock is leeg!
Zou er van avond een uiteenzetting uit
volgen, een ruziek misschien? Ik zal het wel
nooit weten. En daar verdwijnt ze alweer, in
den regen die in tusschen hagel is geworden.
L. S.
JOAN CRAWFORD.
Er was een tijd, dat
en meisje, die in
'-leine kamer hoog
igS boven een van New
's li&i York's nauwe straten
Wtöm woonde, droomde van
■PH-: een huis gebouwd op
f-L, wÉ eenheuvel, een huif
^5* W met koele ruime ka-
mers en omringd
|Ki. Wdsp? KT. door een tuin. Het
jHBgjSi meisje werkte hard
pKBPyigj Pa cn haar droom werd
§ggHI>tt$r /jg. vervuld.
Toen Joan Craw-
a ford haar eerste groo-
rif^r contract met Metro
Goldwyn Mayer ge--
teekend had. deed zij drie dingen: eerst belde
zij haar moeder op. vervolgens Douglas Fair
banks Jr. en daarna een architect, met wien
zij nog voor dien zelfden dag een afspraak
maakte.
Het resultaat van dit derde telefoontje is
een mooi huis op een heuvel tusschen Holly-
dood en den stilten Oceaan. Joan heeft het
ontworpen als een tehuis voor een jong meisje,
maar enkele maanden later werd het de ech
telijke woning, waarin Joan en Doug terug
keerden na hun huwelijk In New York.
Oorspronkelijk was het tehuis ingericht in
Spaanschen stijl, warm-rood, goud cn zacht-
bruin ovurheerschten, maar onlangs heeft
Joan besloten den eenigszins somberen geest
van het oude Spanje te vervangen door iets
levendigers en jeucdigers.
Joan. Doug en William Haines, een goed
vriend van het. jonge echtpaar, hielden een
lange bespreking. Haines' stokpaardje is het
inrichten van moderne huizen en de samen
werking van deze drie jonge menschen bracht
een geheel nieuw interieur voor het huis op
den heuvel in den geest van het jonge enthou
siasme van zijn bewoners.
Joan en Doug leven evenals de meeste jong
getrouwde menschen; het ecnlge verschil is
dat Joan naar de studio's gaat. om tc werken
inplaats van te dansen, tc winkelen, visites
te maken enz.
Do jonge Mevrouw Fairbanks kan alles
overlaten aan haar huishoudster en eens per
maand controleert zij alle uitgaven. Zij is een
uitstekend zakenvrouw cn In dien tijd, dat zij
hard moest werken voor haar levensonder
houd heeft zij de waarde van het geld leeren
kennen.
Meestal ontbijt Joan in een zonnige kamer,
die uitziet op den tuin. Als zij niet moet wer
ken. iv emt zij 's-morger.s een zonnebad op
een kleine varanda, die hiervoor speciaal in
gericht is.
Wanneer Joan en Douc werken, gaan zij
vroeg naar bed. want reeds om half zeven
roent de wekker hen op voor hun arbeid.
Het is een gezellige eenvoudige huishouding.
Joan heeft er zeer goed slag van om haar
gasten zoo te ontvangen, dat deze zich direct
thuis gevoelen. Hun vrienden zijn over het
algemeen harde werkers, jonge menschen
zooals zij zelve.
De vroolUk ingerichte kamers van Joan
vormen een scherp contrast met de bijna
kloosterachtige somberheid van Doug's ka
mers. die Joan geheel in overeenstemming
met zijn wenschen heeft Ingericht
Canada als waterland. Stroomversnellingen, watervallen en
waterkrachtcentrales. De gedoemde meerbooten. Eénmans-
centrales. - Het dorado voor hengelaars.
Canada Is een waterland. Niet alleen ligt
het aan drie wereldzeeën, zoodat zijn water
grenslijn belangrijk grooter is dan zijn land-
grenslijn. niet alleen omsluit het een van de
grootste binnenzeeën ter wereld, de Hudson-
baai. maar ook zijn zoetwateroppervlakte
neemt zoowel absoluut als relatief een be
langrijke plaats in. Het gebied van de Groote
Meren, waarvan de kleinste een oppervlak
heèft ongeveer gelijk aan die. van Nederland,
is het grootste zoetwater gebied ter wereld.
Dit behoort echter niet geheel aan Canada:
door vier der meren loopt de grens met de
Vereenigde Staten, terwijl het vijfde geheel
tot de staten behoort. Maar Canada bezit nog
eenige meren het Winnipeg meer, het Groote
Slavenmeer en het groote Berenmeer, die in
grootte niet voor de Groote Meren onderdoen.
Een groot aantal klenere meren en meer
tjes maakt het land tot een waterparadijs
met duizenden rivieren en stroompjes. Want
op elke hoogte boven den zeespiegel worden
meren gevonden, en deze hebben afvloeiing
door rivieren met. vele stroomversnellingen
en watervallen. De meren zijn een versiering
van het landschap, luister slechts naar zulke
ramen als: Cedermeer. Meer van de Bos-
schen. Helder Water Meer, Beverdam Meer,
Meer van de Twee Bergen e.a. Veelal vormen
de rivieren den schakel tusschen de meren
en is een rivier eigenlijk een keten van aan
eengeregen meren, zooals de St. Laurens, die
na het laatste der Groote Meren, het Ontario
Meer, nog een aantal kleinere meren door
stroomt. Toch is al dat water in Canada al
lerminst rustig water. De hoogteverschillen
zijn steeds van dien aard, dat elke rivier
eenige watervallen en stroomversnellingen
heeft. Zóó constant is dit verschijnsel .dat
practi9ch geen enkele rivier in Canada be
vaarbaar is. Geen wonder, dat dit het land
van de ca no's was en nog is. Alleen met een
cano zijn de stroomversnellingen te nemen,
en alleen een cano kan om de watervallen
heen over land gedragen worden. Vandaar
dat de eerste ontdekkers zich op hun reizen
uitsluitend van ca no's bedienden. Zij voeren
er mee van de St. Laurens naar de Mackenzie
in het Noorden en de Mississippi in het Zui
den. de cano's dragend over de waterschei
dingen. Deze draagplaatsen, waarvoor na
tuurlijk een kortste weg werd uitgezocht, wa
ren zoo belangrijk, dat. zij op de kaarten wer
den vermeld, zoodat wij heden ten dage de
ontdekkingstochten van Mackenzie, Jolliet
e.a. nauwkeurig kunnen nagaan. Ook ver
schillende plaatsnamen als b.v. Portage La
Prairie wijzen op de aanwezigheid van een
draagplaats of portage.
Voor een eenigszins grootere vrachtvaart
waren de cano's echter totaal ongeschikt en
toen men met grootere schepen begon, ble
ken de .stroomversnellingen en watervallen
al spoedig onoverkomelijke hinderpalen. Het
eerst voelde men dit bezwaar bij de Niagara
Waterval. Deze sloot het Ontariomeer van de
andere meren af en verhinderde zoodoende
het verkeer op de meren en de verbinding
van de meren met de zee. Reeds honderd
iaar geleden werd het eerste kanaal door het
Niagara-schiereiland gegraven. Daarna is dit
kanaal, het Welland-kanaal, herhaaldelijk
verbreed en uitgediept, zoodat thans de
grootste Meerbooten ook in het Ontario-meer
kunnen komen. Een eigenaardige toestand is
daardoor bereikt. Dank zij de sluizen bij de
Sault Ste Marie is thans het geheele meren-
complex voor de grootste booten tot 12000
a 14000 ton) bereikbaar-. De benedenloop van
'de St. Laurens is echter over groote afstan
den, ook door de stroomversnellingen, vol
komen onbevaarbaar en de er langs gelegde
kanalen zijn nog niet zoo gemoderniseerd als
het veel kortere Wellandkanaal. De groote
Meerbooten die volkomen zeewaardig zijn
(en dit ook moeten zijn) kunnen dus nooit de
zee bereiken en zwerven, hun heele bestaan
op de Groote Meren. Zij zouden in open zee
kunnen varen, als ze er konden komen, maar
In plaats daarvan zijn ze gedoemd, om tob
in lengte van dagen op eenzelfde operatie-
terrein te zwalken: ze' worden er gebouwd en
ze gaan er ten onder.
Tegenover de nadeelen van watervallen en
stroomversnellingen is in de latere jaren een
belangrijk voordeel komen te staan: de mo
gelijkheid nl. om de kracht van het water te
gebruiken voor het opwekken van electrische
energie. Dit voordeel is om verschillende
redenen met graagte aangevat en uitgebuit.
Daar was in de eerste plaats het industrie
gebied van Ontario, dat voor zijn kracht af
hankelijk was van de steenkolencentra van
de Vereenigde Staten. De eigen steenkolen -
velden van Canada liggen zoover naar het
Westen dat het transport naar Ontario een
economisch bezwaar zou worden. En in haar
eigen gebied lag de „witte steenkool" voor 't
grijpen! Geen wonder, dat, toen omstreeks
1900 het transport van electrische energie
over groote afstanden mogelijk was gewor
den. de ontwikkeling van de waterkracht
centrales enorm vooruitging. De eerste cen
trale werd gebouwd aan de Niagara en al
spoedig volgden er meer, zoodat de dichtst
bevolkte centra alle van electrisch licht wa
ren voorzien.
Daarna opende zich al spoedig een nieuwe
mogelijkheid: de papierfabrieken. De ideale
vestigingsplaats voor een papierfabriek is
vlak bij de bosschen. waarvan het hout ge
bruikt. wordt voor de papierfabricage. Maar
indien men voor de aandrijving van de fa
briek de steenkool aangevoerd moest krijgen,
was het niet doenlijk om de fabriek ver in de
bosschen te plaatsen. De waterkrachtcen
trale bracht nu uitkomst. Nu kon de papier
fabriek hoog aan eer. rivier geplaatst wor
den. Bij voorkeur ram men dan den eersten
waterval (of Matsten, al naar gelang men
telt van den mond af. zooals hier bedoeld is.
of van den oorsprong af). Daar is immers de
grootste massa water verzameld, zoodat daar
meer zekerheid is voor een constante kracht
bron. Maar bovendien was de rivier dan be
neden dezen waterval bevaarbaar, zoodat het
afgewerkte product per schip afgevoerd kon
worden. Op deze basis zijn tientallen papier
fabrieken ontstaan, en het zijn vooral de
Amerikanen geweest, die in Canada den bouw
onder handen hebben genomen In korten
tijd verrezen een groot aantal papierfabrie
ken, die uitsluitend houtpapier fabriceeren
en gezamenlijk reeds de grootste producen
ten van krantenpapier ter wereld zijn.
Door de toenemende immigratie en het
ontstaan van steeds meer bevolkingscentra
was er voortdurend meer ehoefte aan elec
triciteit. Ook de voortschrijdende technische
beschaving, die electrische fornuizen en koel
machines in elke woning brengt, doet de be
hoefte aan meer en grooter krachtstations
gevoelen. En daar de best bereikbare plaat
sen 't eerst zijn ingenomen, worden de cen
trales steeds verder weg gebouwd. Nieuwe
stations worden op steeds onbereikbaarder
plaatsen gebouwd en men neemt genoegen
met steeds minder verval. Kwam het water
bij de Niagara van een hoogte van bijna 70
Meter, bij latere stations nam men genoegen
met 25, 12 of zelfs 8 Meter, een hoogtever
schil dat ook in ons land nog wel te berei
ken zou zijn. Z.g. hooge druk centrales, zoo
als men die in Frankrijk, Zweden en ons In-
dië aantreft met een verval tot 200 Meter,
komen in Canada niet voor.
Door het moeilijker worden van de voor
waarden van de waterkrachtcentrale moest
men, om de exploitatie loonende te houden,
zoo economisch mogelijk te werk gaan. Vroe
ger kon een waterkracht station wel concur-
reeren tegen een „steenkool''-station, maar
thans durft, men niet meer dadelijk de voor
keur aan de waterkracht te geven. Toch zijn
deze stations technisch meer en meer vol
maakt en de bediening vereenvoudigd. De
buitengewoon ingewikkelde serie handelin
gen, die een waterturbine vereischt, bij het
in gang zetten kan thans geheel automa
tisch gebeuren. Wanneer de bedienende
ambtenaar één schakelaar overhaalt, geschie
den de volgende handelingen geheel auto
matisch: de remmen geven de turbine vrij.
de sluizen worden langzaam geopend, het
aggregaat wordt door een hulpmotor aan 't
draaien gebracht, eenmaal op toeren geko
men wordt de voorgeschreven snelheid vast
gehouden, dc generator wordt gesynchroni
seerd, de hoofdschakelaar wordt overgehaald
en de turbine met het net belast. Bij hot af
sluiten van bovengenoemden schakelaar ge
schieden dan al deze handelingen weer in
omgekeerde volgorde. Ook de geheele rege
ling van het bedrijf is automatisch, bij een
heetgeloopen lager, het breken of warm
worden van windingen, bij olietekort scha
kelt de machine zich zelf uit. Zoo Ls het mo
gelijk geworden om z.g. eenmans centrales
te bouwen, waarbij de heele bediening in
handen is van één man. Deze man bedient
dan op telefonische waarschuwing den be
dieningsschakelaar. Als zijn dagtaak is af-
geloopen, gaat hij naar huis en laat de
heele centrale zonder toezicht draaien.
Van „witte steenkool" naar visch moge
een groote stap lijken, beide worden door den
mensch ..gevangen" uit het sprankelende en
sputterende water. De groote zoetwatergc-
bieden zijn een woonplaats voor vele soorten
visch, en 't feit, dat ze alleen maar ge
zocht zijn door enkele Indianenstammen
(niet eens aile stammen eten visch». maakt
dat de vischgebieden nog practisch onont
gonnen zijn. Een dorado voor hengelaars,
die hier niet het in Nederland spreekwoor
delijk geworden geduld hoeven tc oefenen.
Men ziet ze in de riviertjes staan, op een
steen of ook vaak gewoon in 't water, of men
kan ze zien zitten op het ijs achter beschut
tende matjes. Meestal is het forel, die ge
vangen wordt, de groote meerforel en de
zalmforel. Aan de kusten van Atlantischen
en Grooten Oceaan is een belangrijke vlsch-
industrie. Daar worden groote hoeveelheden
kreeft, zalm. haring en witvisch in blik ver
pakt. Britsch Columbia is bekend om zijn
zalm en zijn heilbot.. Nieuw Schotland om
zijn kreegt en het schiereiland Gaspé om
zijn stokvisch.
En tenslotte profiteert de Canadees van
het water evenals de Nederlander: door de
watersport. Zwemmen, roeien en zeilen wordt
er druk beoefend. Wei zijn de Groote Meren
ook in den nazomer te koud voor zwemmen,
maar de Muskoka en Simcoe meren zijn ge
zochte vacantieoorden. Toronto legt jaarlijks
een kunstmatig strand aan langs de meer-
oever en heeft een open verwarmd zwembad
Zoowel Montreal als Toronto hebben een
studenten-roeivereenlging, die elkaar op voor
beeld van Oxford en Cambridge elk jaar in
vreedzamen strijd ontmoeten. Toronto
stuurt geregeld zijn vertegenwoordigers naar
Europa om aan de Diamond Scull-wedstrij
den deel te nemen. Hoewel de zomerzonda-
gen op de meren niet den aanblik vertoonen
die in Nederland Kager- en Brasemerpiassen
ons bieden !s er toch een groote bedrijvig
heid van zeil- cn roeivaartuigen, begunstigd
door constanter mooi weer dan waarmee
onze zeilers steeds hebben te kampen.
A. G.
