LETTEREN EN KUNST
Radiomuziek der week.
EEN VOORBESPREKING
BIOSCOOP.
Nieuwe Uitgaven
I
HET AFCELOOPEN
TOONEELSEIZOEN
m.
HET TOONEEL TE HAARLEM.
De malaise en het schouwburgbezoek.
Volks-, Abonnements- en School
voorstellingen.
Heeft de malaise in het afgeloopen seizoen
veel invloed gehad op het schouwburgbezoek
te Haarlem? De vraag leek mij belangrijk
genoeg om er eens met den directeur van
onzen schouwburg over te spreken.
De heer Van Hees deelde mij mede, dat in
het begin van het seizoen de invloed van de
malaise wel degel ijk merkbaar was. Maar
geleidelijk aan is dit veranderd en ,in April
was er van malaise weinig of niets meer
te bemerken. Het schouwburgbezoek was te
gen het einde van het seizoen zelfs meer dan
bevredigend. Het is net, of de menschen zich
langzamerhand van de malaise minder aan
trekken. De voorstellingen van Hirsch zijn
hiervan een opmerkelijke waardemeter ge
weest- In het begin van het seizoen was het
bezoek ook bij de opvoeringen van dit in
breeóe kringen zeer geliefde operette-gezel
schap merkbaar minder, maar bij de laat
ste voorstelling in begin Mei was de schouw
burg ondanks de hooge prijzen geheel
uitverkocht. Ditzelfde was het geval bij de
Duitsche opvoering van Faust op 21 April
en niet anders was het bij de Hollandische
voorstelling van Goethe's werk, die een week
later plaats had. In den tijd van veertien
dagen dus drie keer een stampvolle
schouwburg en recettes als in den tijd van
den hoog-conjunctuur.
Ook het bezoek aan de abonneimentsvoor-
stellingen en vooral van de volksvoorstellin
gen was grooter dan vorige jaren Terwijl 3
volksvoorstellingen meer zijn gegeven dan
verleden jaar in het geheel 12 is tij
dens het directeurschap van Van Hees het
bezoek nog nooit hooger geweest dan in het
afgeloopen seizoen, namelijk 702 bezoekers
per avond. Dit getal is werkelijk zéér hoog,
wanneer men bedenkt, dat het maximum
bij een geheel uitverkochten schouwburg
745 bedraagt. Het gemiddelde zou nog aan
merkelijk zijn gestegen, als de eerste voor
stellingen van Blauwbaard's Achete Vrouw
in September niet zoo slecht bezocht
ware geworden.
Voor een groot deel is dit mooie resultaat
ook te danken aan de gelukkige stukkenkeu-
ze van de volksvoorstellingen in dit seizoen
De Baas in Huis en Een goede Buur is beter
danvan Het Schouwtooneel, De Des
poot, De Klop op de Deur en Süss de Jood
het laatste stuk twee maal door Het
Nederlandsch Tooneel. De Dienstknecht in
het Huis en de Duivel, door het gezelschap
van Verkade. M'n zoon Etienne door het en
semble van Cor Ruys en Boefje twee
maal door Het Rotterdamsch Hofstad
Tooneel, het waren alle zonder uitzonde
ring „trekkers" waarvan men van te voren
reeds kon zeggen,-dat zij voor volle zalen ge
geven zouden worden. Opmerkelijk was het
wél, dat het. oude Boefje het nog het beste
deed en beide keeren voor een totaal uitver
kochten schouwburg kon worden gespeeld.
De heer Van Hees kon nog niets bepaalds
zeggen omtrent de financieele resultaten van
dit jaar. maar hij meende, dat deze eer
der beter dan slechter zouden zijn dan het
vorige seizoen, vooral ook doordat de schouw
burg veel vaker namelijk 66 keer in het
geheel aan particulieren verhuurd was.
wat voor de exploitatie altijd zeer voordee-
lig is. Wel was de schouwburg ook driemaal
geheel gratis afgestaan voor opvoeringen
voor werkloozen door Cremer, maar deze
drie avonden hebben dan ook een weinig
vreugde gebracht in het troostelooze bestaan
van ongeveer 2000 Haarlemmers, zoodat deze-
verliespost van den schouwburg tot een
winstpost voor de gemeente gerekend mag
worden.
Dat het schouwburgbezoek in het laatst
van het- seizoen grooter is geweest dan in
het begin is minder vreemd dan het op het
eerste gezicht lijkt. Wij zien daarmee beves
tigd een verschijnsel, dat ook in landen, die
reeds vroeger in ernstige mate van malaise
te lijden hadden, zooals Duitschland, Oosten
rijk en Hongarije, is opgemerkt, namelijk dat
het publiek bij een langdurige malaise be
hoefte gevoelt om zich te verzetten en dus
uitgaat.
„Waarom zullen wij nog zuinig wezen, als
wij toch niet weten, wat de dag van morgen
brengt",zoo heb ik niet eens maar her
haaldelijk de menschen in Duitschland hoo-
ren zeggen. Het is eenzelfde soort mentali
teit. die zich ook bij een deel van ons publiek
openbaart en waarin ik de verklaring zoek
van het verschijnsel, dat het schouwburgbe
zoek veel minder achteruit is geloopen dan
men in verband met de malaise zou verwach
ten. Alleen is dit wel duidelijk bewezen, dat
het publiek in een tijd als deze meer dan
anders rekening houdt met wat er geboden
wordt. Men geeft zijn geld niet zoo maar
uit, men wil „waar" voor zijn entree en de
directies zoowel van de schouwburgen als
de gezelschappen zullen hiermee ter dege
rekening hebben te houden. Meer dan ooit
geldt nu voor het schouwburgpubliek het al
oude, bekende woord van den heer Van
Gasteren: „de stukken, meneer, de stukken!
Wanneer men de goede stukken weet te vin
den dan ben ik voor het schouwburgbezoek
ondanks de malaise voor de naaste toe
komst nog niet zoo bang.
Evenals de laatste jaren hebben de heeren
Van Hees en Kaart ook dit seizoen abonne
mentsseries uitgegeven en beiden niet zon
der succes. Al meer en meer blijkt, dat dit
de weg is om een vast schouwburgpubliek
te vormen cn ik kan niet dan met den mees
ten aandrang de tooneeldirectles op het be
lang van de abonnementsvoorstellingen wij
zen. Hoe beter de stukken, hoe beter de re
sultaten in de toekomst zullen zijn. Helaas,
beseffen alle directies dat nog niet volkomen
en trachten zij wel eens een „afdoenertje
aan de abonnementsseries kwijt te raken, o,
ik weet wel, dat niets moeilijker is dan de
houdérs van de abonnementskaarten te vol
doen. Zij willen allen voor zich de 100 pro
cent, wat nooit mogelijk is, omdat de sma
ken nu eenmaal verschillend zijn en de eene
prijst, wat de andere laakt en omgekeerd.
De keuze van de stukken voor de abonne
mentsseries kost den directeuren van onze
twee schouwburgen heel wat hoofdbrekens.
Van Hees liet in de eene serie Vrouwen op
kantoor en Onze beste Vrienden door Het
Schouwtooneel, Hoe zalig als de jongenskiel
en De Klop op dc Deur door Het Ned. Too-
neel en De Roode Divan en Een vrouw van
geen be teekenis door Het Rotterdamse h-
Hofstad Tooneel, in de andere Bekentenissen
en De Klop op de Deur door Het Ned. Tooneel,
Jaro's Geluk en Onze beste Vrienden door
Het Schouwtooneel, Moortje en Een Lieveling
van het Publiek door het Rott. Hofstad Too
neel geven. In den Schouwburg Jansweg kre
gen wij Een Kameel gaat door het oog van
de Naald en de Despoot door Het Ned. Too
neel, Klokslag 12 en Van 't een komt 't ander
door het gezelschap van Louis de Bree en
Pariser Platz en Het Huis der Vreezen door
Het Rott. Hofstad Tooneel. Welke van deze
3 series de beste was? Ik waag het niet hierin
te beslissen. Het resultaat der inschrijvingen
voor de abonnementsseries van het volgend
seizoen zal wel aantoonen of het publiek te
vreden was of niet. Maar nu reeds lijkt het
mij zeker, dat met de sterkere concurrentie
van de vele gezelschappen in het volgend
seizoen en den grooteren drang naar de pro
vincie de keuze voor de heeren Van Hees en
Kaart bij de abonnementsvoorsteWngen
minder moeilijk zal zijn dan in het afge
loopen jaar.v
De jeugd is er dit jaar met één school
voorstelling een marionettenvertooning
van Paul Brann wel wat mager afgeko
men. Ik vernam, dat een der oorzaken hier
van was de verminderde animo bij enkele
directeuren van onze scholen voor de school
voorstellingen. Ik heb dit vroeger wel anders
gekend. Ik vind dit onderwerp zoo belangrijk,
dat ik er later eens een afzonderlijk artikel
over hoop te schrijven.
J. B. SCHUIL.
door KAREL DE JONG.
Donderdagavond heb ik de uitzending van
Busonis-Concert voor piano, orkest en man
nenkoor uit Mühlacker beluisterd. Een on
verdeeld genot was het niet. De „fading" was
zóó sterk, dat de' uitzending, die zoo sterk
mogelijk was ingesteld, van tijd tot tijd vol
komen onhoorbaar was, andere oogenblikken
weer hinderlijk hard en onevenwichtig wat
dé relatieve klanksterkte van klavier en or
kest betreft. Soms kwam er tijdens de uit-
doovingen- een Engelsch station doorheen en
ook de electrisc'ne storingen in den damp
kring deden zich danig gelden. Alles bijeen
genomen was het een vrij pover surrogaat
van een directe concert-auditie. Eigenlijk is
het maar gelukkig dat de radio nog niet vol
maakt is. want anders konden de concert
zalen wel voor afbraak verkocht worden en
zouden alleen de studios overblijven in den
strijd om het bestaan. Ik spreek nu nog niet
eens van het persoonlijk contact, het fluï
dum, dat in de concertzaal ook een rol
speelt en de intensiteit van dc werking der
muziek aanmerkelijk kan verhoogen.
Dit persoonlijk contact moet wel heel
eigénaardig en eenzijdig zijn, wanneer
iemand speelt die wel gezien wordt, maar
zelf zich van de aanwezigheid dor hoorders
niet bewust is. Dat is het geval b.v. met den
Dianist Dick Schipper, die Dinsdag voor den
microfoon te Hilversum zal spelen. Want
Schipper is blind. Voor hem moet het vol
komen hetzelfde zijn of hij in de eenzaam
heid van de studio dan wel in het licht en
de volte van een concertzaal (helaas zijn
die tegenwoordig zelden vol!) aan het klavier
zit. Ik heb vroeger den eveneens blinden
pianist Johan Verster eens in intiemen kring
gehoord en mij toen verbaasd over de zeker
heid waarmee deze speler ver van elkaar lig
gende toetsen greep snelle sprongen dus").
Inderdaad is het afstandsgevocl bij blinden
veel fijner ontwikkeld dan bij ons, die op
onze oogen vertrouwen. Schipper is leerling
van het Amsterdamsch Conservatorium. Het
onderwijs van een blinde biedt natuurlijk-
voor den leermeester bijzondere moeilijkhe
den: elk onderdeel van een werk moet her
haaldelijk voorgespeeld en mondeling toege
licht worden, totdat de leerling alles, d.w.z.
noten, vingerzettlng. actiouleerin? cn dyna
miek. volkomen gememoriseerd ,,/Wt. Ik
mag veronderstellen dat het vele luisteraars
interesseeren zal Dirsdagnam. de voordrach
ten van dezen pianist te volgen.
Op den dag. waarop ik dit overzicht schrijf
3 Juni, is het 100 jaar geleden dat de beken
de operette-componist. Alexander Charles
Lecocq te Parijs geboren werd en het zal dus
wel geen toeval zijn dat a.s. Zondag drie zij
ner meest beroemde operettes uitgezonden
worden, nl. La Fille de Madame Angot"
(Weenen), ,.Le petit Due" (Berlijn p- Bres-
lau) en „Gironé-Girofla" fBratislova en
Praag>. Door de overwoekering van de zijde
der Berliner en Wiener Operette werden die
werken van het repertoire afgedrongen:
Lecocq en Suppé moesten plaats maken voor
Léhar. Oscar Straus en Fall. Toch is de
Ouverture van „Dichter und Bauer" van
Suppé nog steeds een der meest geliefde
stukken van het. dilettanten reperto:re en
zijn in 1866 geschreven operette ..Leichte
kavallerie" zal men Maandag uit Hamburg,
Vrijdag uit- Mühlacker e.a. stations kunneri
hooren. Om op Lecocq terug te komen: deze
was evenals zijn jontrere .in 1838 geboren)
kunstbroeder George Bizet destijds leerling
van het Parijsche Conservatoire.
In een door Offenbach uitgeschreven prijs
vraag werden beider gemeenschr'"k ge
schreven operette „Le docteur Miracle" in
1857 bekroond. Het was Lecocns debuut-. Bizet
behaalde kort daarop den Prix dc Rome en
ging naar Italië: zijn naam zou eenmaal
met ..Carmen" door de heéle wereld gaan.
Maar de geniale componist moqh wit niet
meer beleven: kort na de première tc Parijs
(in 1875) overleed hij aan een *">rtkwaal.
Anders ging het met Lecocq. die tot. op hoo-
gen leeftijd, het eene werk na het andere
oroduceerde maar zijn beteekenis en roem
evenaarden die van zijn vroegeren medewer
ker nimmer. In 1918 dus op 86-jarigen leef-
Mjd, is Lecocq overleden.
Misschien zal deze en eene met. een'eé ver
wondering lezen dat achter den t'tel der
opera ,.H Barbiera di Seviglla", die Woensdag
door Rome wordt uitgezonden, °uteur
niet Rossini, doch Paisiello is vermeld. Ter
toelichting diene. dat Giovanni Paisello (174!
1816> eens een der meest beroemde Ita-
laansche componisten, reeds in 1782 den
„Barbier" tot opera bewerkt had. Dit werk
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN a 60 Ct*. p«r rejeL
„PERMANENTE TENTOONSTELLING"
van werken door Beeldende Kunstenaars uit Haarlem en omgeving, benevens
een TENTOONSTELLING van schilderijen en teekeningen door: H. J. PEN-
NINGS en D. v. d. ZWEEP. Dag. geopend van 10-7.30, 's Zondags van 2-4 uur
TOEGANG VRIJ
„KUNSTZAAL REEKER" WAGENWEG 102
werd spoedig in Italië zóó popula'r Ros
sini's plan om den woordelijk geluklijdcnden
tekst van het libretto nogmaals te compo-
neeren een dolzinnige onderneming geacht
werd. Maar ziet: ondanks het kaba^1 dooi
de aanhangers van Paisiello bij de première
van Rossini's werk in 1816 te Rome gemaakt
werd sloeg dit laatste bij de 2dé voorstelling
in, zoodat het publiek den componLst door
een geimproviseerden fakkeloptocht huldig
de. Rossini's .Harbier" verdrong die van zijn
voorganger spoedig en zelfs r.u nog wordt ze
als het hoogtepunt van de Italiaansche
opera-buffa geëerd. Juist echter omdat ze
zoo algemeen bekend is, schijnt het mc inte
ressant, Paisiéllos werk tc hooren.
Van de Hamburger Mozart-uitzending
(Zondag) ken ik persoonlijk alleen het derde
werk. dat, evenals zoovele andere van M. geen
nieuwe gezichtspunten opent, maar door zijn
heerlijke welluidendheid en zonnige stem
ming een verkwikking voor geest en hart is.
die we in deze troebele tijden maar al te veel
noodig "hebben, 't Is jammer dat onze mo
derne componisten in dat opzicht ons zoo
weinig lafenis schenken.
Ook het Trio in F (niet in Es, zqoals ver
keerdelijk vermeld is) op. 18 van Saint-Saëns.
dat Maandag te Hilversum voor den micro
foon komt bezit eigenschappen die in onzen
tijd zeldzaam zijn. St. Saëns koelere natuur
moge het hart des hoorders minder verwar
men dan Mozarts genie: de gratie zijner
lichtvoetige muze bekoort den geest in niet
geringe mate. Alles is sierlijkheid en klaar
heid in deze muziek Dieper gaat zijn derde
Symphonie op. 68, die door Monteux Dins
dagavond te Parijs gedirigeerd en door War
schau en Beromiinster uitgezonden wordt.
Dit aan de nagedachtenis van Liszt gewijde
werk is grootsch in opzet en uitwerking. Alle
deelen zijn uit dezelfde motivische kiemen
ontwikkeld: de bouw is dus overeenkomstig
moderne principes. Van de vier deelen gaar.
de eerste beide zonder onderbreking in elkaar
over. Deze symphonie is niet alleen het be
langrijkste orkestwerk van St. Saëns: het is
een der meest beteekenende van den nieu-
weren tijd en in zijn glorieuze slotsUjging
haast ongeëvenaard.
LUXOR-THEATER.
De weg naar Rio.
De „Weg naar Rio" is een tendenzfilm. een
felle aanklacht tegen den weerzinwekkender,
meisjeshandel, die. ondanks de bestrijding,
nog lang niet uitgeroeid is.
..Madchenhandel?" lacht een jor.ge vrouw
die naar Zuid-Amerika wil, geëngageerd als
danseres, tegen den politiecommissaris van
Hamburg. .Das ist doch ein Kindermarchen!'"
En in den anderen hoek van datzelfde ver
trek smeekt tegelijkertijd een ongelukkige
jongeman den commissaris, hem te helpen
zijn verloofde terug te vinden die als „secre
taresse" naar Rio de Janeiro is gegaan....
Maar de commissaris kan niets doen, het
meisje heeft geheel vrijwillig het aanbod
aangenomen, en de koppelaarster Bertha Is
niets te verwijten. Geslepen en sluw heeft
deze met hulp van Gablano. den meisjeshan
delaar. het net gespannen om Inge. zoodat
men haar niets maken kan. Doch Inge raakt
meer en meer verstrikt, zij ziet geen uitweg,
tot tenslotte Gabiano haar door haar voort
durend verweer met een karwats wil mishan
delen. waarbij Inge van een balcon valt. Dan
wordt Gabiano geboeid weggevoerd.
Het is de groote verdienste van regisseur
Manfred Noa. dat hij dit gevaarlijke gegeven
rauw cn realistisch fel cn aangrijpend cn
hier en daar humoristisch (het mannenkoor),
doch nergens stootend heeft uitgewerkt. De
sfeer in de verschillende gelegenheden, waar
Inge in belandt, is goed getroffen., met rake
typceTingen. Uitstekend bijv. is dc wijze,
waarop het gehalte van het pension van
Bertha, waar Inge haar intrek heeft moeten
nemen in den beginne, getoond wordt. Zij
vraagt om een krant, die haar per hulshoud-
lift gebracht wordt. En die lift passeert
eenigc verdiepingen: een dievegge bekijkt
haar laatste buit. een soldate van het Leger
des Heils tracht een afgedwaald meisje te be-
keeren.
De handeling verloopt logisch. Zoo moést
het Inge vergaan, het kón niet anders. Of
schoon ze o i. zich eerst in Rio beter tot de
oolitic had kunnen wenden, dan terug gaan,
bewust, naar de zonde. Het is een krachtige
film. die het publiek steeds in spanning
houdt, bij het zien van de wanhopige mach
teloosheid, waarmee Inge langzaam weg
glijdt.
Maria Solveg. Oskar Homolka. Kurt Gerror
en Senta Soeneland vervullen voortreffelijk
de hoofdrollen in deze* Duïtsch sprekende
film. Friedrleh Hollander "die ook het Leit
motiv uit Heerscher der Duisternis compo
neerde) cn A. Guttmann vervaardigden de
goede muziek.
De film is alleen voor personen boven 18
jaar goedgekeurd.
Het voorprogramma bevat een fraai cn ac
tueel Luxor-Nieuws. De Rion-Profilti geeft
o.a. de opening van de nieuwe Berlagc-brug,
den voetbalwedstrijd HollandTsjecho-Slo-
wakijc. en een bijzonder goede opneming van
de afsluiting van den Zuiderzeedijk. Karl
Dane cn George K. Arthur werken weer eens
gezamenlijk in een komische twee-acter, ter
wijl vooraf oen bezoek aan Damascus wordt
gebracht. Het variété-nummer door 3 Japan
ners gegeven, verdient speciale vermelding.
R KMBRANDT-THEATER.
Twee gelukkige Harten.
Het geheele programma in Rembrandt is
deze week zonder eer.ig voorbehoud A-z. Van
het begin tot het einde, het is alles van de
beste kwaliteit.. De journals uitstekend en het
Polygoons Hall. Nieuws staat weer. zooals
we dat reeds een paar maal gehad hebben,
wat quaiiteit betreft, voor ons Nederlanders,
bovenaan.
Bij Max Fleischer's Teekenfilm „Just one
more Chance" wordt de tekst gezongen door
een zanger, die voor ons op het filmdoek
verschijnt.
In het kader van dezen avond past ook
prachtig het Variété-nummer „The Re-
verho's". De verrichtingen van een dezer
beide heeren op het gespannen koord zijn in
een woord bewonderenswaardig!
En nu de hoofdfilm „Twee gelukkige Har
ten". U het verloop van de film vertellen,
kan er alleen maar afbreuk aan doen. Deze
film moet men vcor alles zién en ook hoo
ren. Men moet het spel, de mimiek, het ge-
coquetteer en de woede van ce verschillende
medespelers zien en ja, vooral ook het vol
maakt beheerschte rustige spel van Mr.
Brown, tertolkt door Gcorg. Alexander. Een
van de schlagers uit „Twee gelukkige Harten"
is: „How do you do, Mr. Brown, en dat dat
wel een schlager zal worden, bleek gister
avond bij het naar huisgaan, toen je op de
Groote Markt, in de Barieljorisstraat, in de
Groote Houtstraat, en waarschijnlijk in nog
heel wat meer straten van Haarlem kon
hooren zingen en fluiten „How do you do
Mr. Brown".
Herman Thimig. dien dwe kennen uit
„Privé-secretaresse" als den bankdirecteur,
heeft in dezen film den rol van Paul Bau-
mann, leider van een groot filiaal in Wee
nen van een Amerikaansche autofabriek. Wie
hem in Privé-secretaresse gezien heeft, weet
dar hij kan spelen en hoe. Georg Alexander,
als Mr. Brown uit Amerika, als hoogste chef
van Baumann, we schreven het reeds, is
prachtig. Lee Parry en Magda Schneider,
respectievelijk de vrouw van Baumann en
zijn secretaresse, zijn een paar Weensche
vrouwtjes, die den Amerikaan, die op zoek is
naar echt Weensch plezier; zeker niet zullen
teleurstellen door haar charme en haar vita
liteit. Het dienstmeisje Franzi. door Olly
Gebauer, is een aardig actricetje. De film is
tot in de puntjes verzorgd, het scenario is
grappig en de verwerking zeldzaam geestig
Herhaaldelijk klinken er lachsalvo's door
de zaal.
Het publiek vermaakt zich dol en leeft het
geheele gebeuren hoogelijk geïnteresseerd en
val spannong mee, de atmosfeer is geladen
met. vreugde en plezier.
Een prograrruma, zooals we er meer moe
ten hebben.
CINEMA PALACE.
„Meisjes in Uniform". Ness
and Ness.
In Cinema wordt wederom als hoofdfilm
„Meisjes ln Uniform" gegeven en evenals de
vorige keer werden wij andermaal getroffen
door het bijna vreugdeiooze leven van de
meisjes op deze kostschool, waar een strenge
directrice don scepter zwaait. Hoe sympa
thiek steekt daarbij af het meevoelen van
juffrouw Von Bernburg, de leerares.
Sober en indrukwekkend is het spel van
Manuela. Het hoogtepunt ls echter als aan
het einde de directrice als gebroken heengaat.
Het voorprogramma is als altijd goed ver
zorgd. Do verschillende journaals zijn zeer
belangwekkend en actueel. Veel van wat deze
week is geschied zien we op het witte doek.
Grappig was het komische nummer: „Hotel
Rustoord", waarin de spelers heel veel angst
uitstaan. Zeer interessant was het filmpje
over het leven van Verdl.
Op het tooneel Ness and Ness. Een paar
acrobaten van meer dan gewone hoedanig
heid.
Een uitstekend programma.
TTet vijfjaarplan.
Verschenen is bij H. Meulenhoff te Amstcr
dam Hel. Vijfjaarplan door M. Hjen, Oor
spronkelijk is dit geschreven om de rijpere
jeugd van Rusland in het vijf jaarplan in te
wijden.
Vooraf gaat een beschouwing vai dr. J. G.
van Dillen over het plan. Maria Tsjornaja
vertaalde het boek, dat voorzien is van goed
passende teekeningen.
Dc roode Handel dreigt.
Dc Berlijnsche correspondent van de New-
York Evening Post, die cenige jaren in
Rusland heeft vertoefd, beschrijft in- dit werk
ce resultaten van het Vijfjarenplan in de
Sovjet Unie. Hij heeft Rusland voor dit doel
geheel doorgereisd en zijn bevindingen op
boeiende en belangwekkende wijze weerge
geven. Men krijgt een duidelijken indruk
van de geweldige prestaties eenerzijds en de
nood van het volk anderzijds.
Het bock. uitgegeven bij A. W. SijtHioff te
Leiden, is vertaald door W. A. Kramers.
Maria Solvegen Oskar Homolke
De verbouwde kapel van Beihesda Sareptan
waarvan wij in ons nummer van Vrijdag
een beschrijving gaven.
TIEN JAAR IN SOVJET-RUSLAND.
Voor do V. V. S. U. (Vcreenlging Vrienden
Sovjet-Uniesprak de heer Koos Visch.
technisch-leider van een machinefabriek ln
het noorden van den Kaukasus. Vrijdag
avond in het gebouw van den Protestanten
bond over het onderwerp: „Mijn tienjarig
verblijf in Sovjet-Rusland".
De heer Visch begon zijn rede met op te
merken, dat de toestanden in het nieuwe
Rusland steeds beter worden, nlettegenstaan
de de verdachtmakingen van de kapitalisten.
Er bestaan daar Industrieën, zóó goed, als
In geen enkel kapitalistisch land gevonden
kunnen worden. Dit wordt al door vele eco
nomisten erkend. Spreker acht het noodig,
om ook de arbeiders eerlijk in te lichten
over de toestanden in Sovjet-Rusland, om
dat er nog zooveel misverstand over bestaat.
De arbeiders hebben het recht, om goed in
gelicht te worden.
Hij merkte op. dat dit onmetelijk groote
land. dat een zesde gedeelte van den aard
bodem beslaat en waarin 140 mülloen men
schen leven, nog geen luilekkerland is. waar
de gebraden duiven zoo maar in den mond
vliegen. Er moet ook gewerkt worden Maar
dit kan nu veel beter dan in den tijd. toen
het tsarisme nog heerschte.
Uitvoerig schetste spreker de veranderin
gen, die hebben plaats gehad, toen in dit
land aan den soclallstischcn opbouw begon
nen werd. Van een agrarisch land is Rus
land veranderd In een land met een socia
listische industrie. Zij, die meenen dat eon
Russische bolsjewiek een dweper en een
slappe-das-idcalist is. die heeft het volgens
spreker leelijk mis. De Bolsjewlki zijn
practische menschen. die Marxistisch en
Leninistisch geschoold zijn. De practijk heeft
bewezen, dat in Rusland mogelijk is, wat ln
geen enkc! kapitalistisch land mogelijk
blijkt. Dat komt omdat in Rusland nogal
wat veranderd is in den loop der jaren. De
arbeiders worden namelijk niet meer ge
knecht, zooals vroeger, toon het tsarisme
daar nog bestond, het geval was. De arbei
ders zijn daar nu de baas; zij hebben den
soclallstischcn opbouw ter hand genomen
on zullen dien voltooien. De arbeidersklasse
kan nu voel meer bereiken. Zij is doordron
gen van dc waarheid van het spreekwoord:
„zwakke heelmeesters maken stinkende
wonden." De arbeidersklasse durft, als het
er op aan komt. het mes er in te zetten. In
den laatsten tijd bleek het vooral noodig, het
spoorwegnet uit te breiden en het materiaal
te vermeerderen, want de industrieën namen
zulk een grooten omvang, dat er geen wag
gons genoeg waren om de producten te ver
voeren. Dit hoeft spreker in zijn eigen fa
briek gevonden. Hij is namelijk dc technisch-
leider van een fabriek in den Kaukasus,
waar 1100 menschen werken. Daar worden
machines voor het mijnwezen vervaardigd:
de vraag daarnaar was zóó groot, dat er geen
waggons genoog waren om ze te vervoeren.
Men heeft, zich dus met kracht op verbete
ring van he(, spoorwegwezen geworpen, zoo
dat de moeilijkheden met het vervoer steeds
minder worden.
In den loop van zijn rede crltisecrde spre
ker heftig do S. D. A. P. cn haar pers. die
volgens spreker even onbetrouwbaar is ten
opzichte van de berichten uit Rusland, als
de kapitalistische bladen. De arbeiders in
Rtisland zouden niet gaarne, wat hun posi
tie betreft, met dc arbeiders ln kapitalisti
sche landen willen ruilen. Ook de arme boe
ren hebben hun conservatieve houding op
gegeven en hebben zich uitstekend aan het
nieuwe systeem aangepast De mcdczceging-
schap in de bedrijven in Rusland heeft, ook
zegenrijke gevolgen. Werkloosheid bestaat er
niet. Wel Ls or gebrek aan geschoolde werk
krachten. Spreker moet in zijn fabriek oen
paar maal per maand verantwoording te
genover zijn arbeiders afleggen. Dan moet
hU precies den toestand van zijn bedrijf
blootleggen. Door dit systeem worden vee!
betere resultaten bereikt, dan in d<4 fabrieken
der kapitalistische landen. De Russische ar
beiders worden ook elk Jaar ln de gelegen
heid gesteld om hun vacantlc door te bren
gen in de rusthuizen aan de Zwarte Zee en
ln den Kaukasus. die vroeger zei spreker
gebruikt werden voor de zwelgnartijen
van dc nictsdocnde bourgeoisie. Do geheele
industrie, die mot reuzenschreden vooruit
gaat. vaart or wel bij. De Russische arbei
der kent niet den achturigen arbeidsdag;
hij werkt veel minder. Ook hebben zij tel
kens na vier dagen werken een vrijen rust
dag. Van overproductie zal daar nooit sprake
zijn, aldus eindigde de heer Visch, die een
luid applaus ontving.
DE ELECTRISCHE STROOM IN
CIRKELGANG
PROEF OP KAMERIJNGH ONNES'
ONTDEKKING.
Over het per vliegtuig zenden van vloei
baar helium naar Londen meldt de Msb. nog
nader dat prof. Kamerlingh Onnes indertijd
ontdekt heeft, dat, als lood in vloeibaar he
lium is afgekoeld, dit metaal supra-geleidend
is geworden, d.w.z. dat er dan geen electri-
sche weerstand meer in is, zoodat,.als er een
electrischc stroom in dit metaal loopt, dit
erin blijft loopen, dit Ls het z.g.n. verschijn
sel van de perslsteerende stroomen.
In de vacuumflesch met helium, welke Vrij
dagmiddag naar Londen is overgebracht,
bevindt zich een looden ring, waardoor deze
perslsteerende stroom reeds loopt.
In het Royal Institution te Londen zou
worden aangetoond de Juistheid van de ont
dekking van prof. Kamerlingh Onnes. nl. dat
de electrische stroom nog steeds door den
ring loopt.
Vervoer per vliegtuig was noodig voor
het op temperatuur h-uiden van de helium.
