I
VAN KLEI TOT PAN.
InloPc
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
-Qi
ZATERDAG 2 JULI 1932
VIERDE BLAD
Een bezoek aan een oude industrie in Alphen aan den Rijn.
Uit het lage, vlakke land, waarop het
zwart-bonte vee lui ligt te herkauwen op de
zen loomen zomermiddag en de droog-grijze
hooi-oppers een enkelen boerenknecht tot. een
siesta verleid hebben, uit dat vlakke land. dat
echt-Hollandsche laagland, doorsneden van
slootjes en met hier en daar een boerderijtje
met wat hoog hout er omheen, wat struiken,
een hekje, uit dat lage land van Zuid-Hol
land rijst plotseling achter <!e rechte spoor
lijn het lieflijke plaatsje Alphen op. een lan
ge. frissche streep groen, spitse torentjes er
boven, eenige fabrieksschoorsteenen, daken.
Alphen aan den Rijn. Kilometers ver strekt
de plaats zich uit langs het water, wonder
lijk mooi, met haar ophaalbruggen en pitto
reske plekjes. Als men den weg volgt, den
hoofdweg van Den Haag naar Utrecht, heeft
men telkens en telkens verrassend-schoone
kijkjes tusschen huizen en schuren door op
den' Ouden Rijn. die in ongerimpelde rust
nauwelijks een handbreed lager langs de
tuintjes voortglijdt, langs de fabrieken, straks
langs den molen van Rembrandt.
Gemoedelijke plaats, vredig en peinzend,
nog onbekend met het jachtende tempo der
steden. Een omroeper doorscheurt met zijn
blinkend koperen bord de landelijke rust en
lokt de huisvrouwen aan deuren en ramen.
En als wij passeeren, wandelend, dan groet
men ons, wat aarzelend nauw merkbaar, en
men spreekt over ons, vreemdelingen in het
dorp.
Het is een rustige plaats, maar geen doode.
Er is industrie, van steenen en pannen voor
namelijk en de fabrieken rijen zich aaneen.
Zeker, ook hier doet de algemeene malaise
zich gevoelen. Als wij door een kapotte ruit
in een loods kijken, dan zien wij de machi
nes in berustende werkloosheid staan, stoffig
en er is geen leven in het gesloten gebouw.
Maar ginds klinkt weer een sirene, rollen
vrachtwagens, laadt men de producten in de
schuiten.
Daar in Alphen staat ook de oudste dak-
pannenfabriek van Nederland, dateerend uit
1600, van de firma Oosthoek. Op dat terrein
van 2 1/2 H.A. worden de pannen gebakken
met een normale productie van tien millioen.
de holle pannen, de verbeterde en opnieuw
verbeterde holle, de tuiles du nord, de Oegst-
geester en platte Friesche en gegolfde pan
nen. de kruispannen en de Romaansche soor
ten Ook leipannen, met rechte en ronde kan
ten, vorsten voor bovenbedekking, nokvorsten
en hoekkepers, zij pannen en onderste pan
nen. zoowel rood en blauw als geglazuurd in
alle denkbare kleuren. Het verschil ligt voor
namelijk in de meer of minder versiering en
dn de grootte. Zoo gaan op één vierkante me
ter 21 tuiles du nord en 17 1/2 verbeterde
holle. Het meest gevraagd worden de laatste
twee genoemde soorten, de Romaansche en de
kruispannen. Behalve voor de bovenbedekkin
gen en zijpannen is het dus eigenlijk een
kwestie van smaak, welke pannen gebruikt
iworden.
De bewerking der klei.
„Het seizoen voor bakken is van Aoril tot
September", vertelde ons de heer D. Falkena,
die ons dien middag rondleidde en op de
meest welwillende wijze ons in de geheimen
van het pannen-bakken inwijdde. „Dit in
verband met de dan voor het drogen gunstig
ste weersomstandigheden. De klei wij ge
bruiken de Rijnlandsche klei uit de omgeving
wordt gedurende de wintermaanden aan
gevoerd. Eerst komt ze, vermengd met een
beetje zuivere, droge klei-poeder, in de klei-
maalinriohting".
Hij voerde ons al sprekend naar de betref
fende machines en wij zagen een groote.
haast zou ik zeggen, purée-machine. waaruit
de klei, via een wals, die eventueele kluitjes
plet, een pers bereikt, die ze als een lange
koek zou uitdrijven, als niet een eenvoudig
toestelletje de koek. onmiddellijk door middel
van gespannen draden sneed in stukken van
de grootte, vereischt voor de te bakken pan,
walken genaamd.
De holle pan is de oudste en de fabricage
daarvan geschiedt nog precies zoo als in 1600,
met de hand. Aan de platte walk wordt met
een eenvoudig instrumentje den juisten om
trek gegeven, de taaie walk wordt op een
vorm tot een holle pan gebogen en op een
droogrek gelegd, waar ze 8 a 10 dagen moet
blijven liggen, alvorens naar de ovens te ver
huizen. Nog als grijze pan.
„Wanneer brengt u de kleurstof dan aan?"
vroegen wij.
De heer Falkena glimlachte.
,.De pannen krijgen hun roode en blauwe
kleur alleen door de wijze van stoken in de
ovens. Slechts de klei voor de donkerroode
pannen ondergaat een klc^^a bewerking.
Maar die js geheim!"
De holle pan is de eenvoudigste in fabri
cage, als boven geschetst. Betreft het nu een
wat meer versierde pan. dan komen er ma
chines in het spel. De walk wordt dan in de
zoogenaamde revolverpers gelegd en deze
drukt haar stempel aan beide zijden op de
klei. Zoo'n pers. die door 2 man bediend
wordt, kan een capaciteit van ongeveer 6500
stuks per dag ontwikkelen. Stuk voor stuk
worden de walken ingelegd, gestempeld en
uitgehaald. Voor de productie van andere mo
dellen, worden er andere stempels in gemon
teerd.
Nauw verbonden aan deze groote capa
citeit is het vlug leggen op de droogrekken.
Hiervoor maakt men gebruik van een tran
sportband. die in de lengte midden door de
loods loopt. Men was juist, bezig aan het fa-
briceeren van verbeterde holle in de Hol-
landia-loods, een loods varn 16 M. breedte
en 220 M. lengte. Hierin is droogruimte voor
220.000 pannen. Tot wanden hébben deze
öroogloodsen rasters, die opengezet kunnen
worden ais dat voor het drogen, gezien het
weer gewenscht is. De pannen worden in
hooge rekken gelegd op plankjes om ze de
eerste week van het droogprooes wat steun
te geven. Daarna worden ze van de plankjes
afgehaald om zonder steun nog ruim een
week te drogen en gaan dan naar ce ovens.
Het drogen vereischt zorgvuldige regeling.
Want bij felle wind of overmatige hitte zou
een te vroeg openen der rasters bijv. barsten
veroorzaken, wat vooral met de pannen die
't dichtst bij de wanden liggen toch nog
voorkomt. Van deze mislukte pannen wordt
een gedeelte tot het fijne kleipoeder gemalen
en gaat de rest weer in de klemaaunrioh-
ting.
Het bakken in den oven.
De oven, een gewelf met dikke muren,
heeft een rooster tot vloer, waaronderHn het
midden het rookkanaal loopt. Aan weerszijden
onder in den muur bevinden zioh zes vuur
monden tesamen dus twaalf. De vlammen
stijgen op tusschen den wand en een binnen
in den oven gebouwd muurtje, dat tot bijna
de zoldering reiikt, en slaan dan in den oven
over de pannen en er tusschen door. De
naam is dan ook een overslaande vlam
oven.
In den oven worden de pannen opgestapeld,
vlak tegen elkaar aan. een kleine 25000 per
oven.
Om nu de roode kleur aan de pannen te
geven, wordt eerst met turf twee dagen
drooggestookt. Dan dioht men de deurope
ning met steenen waartegen aan de buiten
zijde plavuizen met klei worden aangebracht,
kleine openingen in het geweLf worden afge
dekt met tegels en klei en gedurende één
etmaal stookt men dan met steenkool, met
een temperatuur van ongeveer 950 graden
Na dien dag laat men langzaam de warmte
schieten, door de gaten bovenin en de
schuif in den schoorsteen geleidelijk heele-
maal te openen. Dit neemt ruim 5 dagen in
beslag, na welken termijn de pannen uit den
oven worden gehaald en tot „gebakken fabri
kaat" geworden zijn, rood van kleur.
Voor blauwe pannen zijn sterker gebouwde
ovens vereisoht, met muren meer dan een
meter dik, gesteund door ijzeren banden.
Het vooraf droogstoken van 2 etmalen ge
beurt ook hier. Wanneer de temperatuur
door den derden stook-etmaal tot 950 gr.
is gestegen, gooit men op een bepaald com
mando in alle 12 vuurmonden tegelijkertijd
een hoeveelheid steenkool, de schoorsteen
wordt gesloten en er komt nog wat extra
zand op de gestopte boven-operiingen te lig
gen. Acht dagen blijven de pannen in den
geheel gesloten oven, dan worden ze er uit
genomen. blauw gekleurd door de voortdu
rende hitte en de gassen, die 8 dagen lang
niet konden ontsnappen.
„U fabriceert dus maar één kwaliteit?"
„Neen", antwoordde onze geleider, „of
eigenlijk ja. Wanneer de pannen gebakken
uit den oven komen, worden ze op kwaliteit
gesorteerd. We kennen vier kwaliteiten, naar
gelang de meer of mindere gaafheid der pan,
barstjes enz.
Die vierde soort wordt bijv. gevraagd voor
dammen en de vierde kwaliteit holle vooral
voor de oestertcelt in Zeeland. Wat zelfs
daar niet goed genoeg voor is, wordt gebro
ken en als puin verkocht".
„En de verglaasde pan?"
„Daar komt nou voor het eerst kleurstof
bij te pas. Het gebakken fabrikaat wordt aan
ce bovenzijde ingesmeerd met glazuur, een
dikke vloeistof. De pannen komen dan wéér
in een oven. nu niet vlak op en tegen elkaar
aan, maar een weing gescheiden door ijzer-
draad. Anders zouden ze door het glazuur
aan elkander vastbakken. De duur en de
wijze van stoken is net als bij de roode pan.
met dit verschil, dat alleen turf gebruikt wordt
geen steenkool. We kunnen door de samen
stelling van het glazuur alle gewenschte
kleuren aanbrengen, zoowel dof als glimmend
En dat is de geschiedenis van klei tot
pan".
We stonden buiten op den weg, in den
zomernamiddag. Vóór ons, in den Rijn lag
een der twaalf schuiten, die de pannen
vervoeren. Het hoofdafzetgebied is Nederland,
maar het fabricaat wordt ook naar Indie
gezonden, naar het buitenland, Skandiavië.
zelfs Argentinië.
Het boemeltreintje voerde ons door de
sappige weiden weg van Alphen. waar één
dier vele industrieën is opgeborgen, die men
te weinig kent. doch die door haar nuttig en
mede daardoor belangrijke werk een nadere
beschouwing overwaard zijn.
A. J. C. VI.
VLIEGTUIG TEGEN DUIF.
Onlangs is een interessante wedstrijd ge
organiseerd en wel tusschen een vliegtuig en
een postduif, zoo op het eerste gezicht zou
men zeggen dat de vliegmachine een over
tuigende meerderheid zou toonen, want dit
toestel heeft gewoonlijk een snelheid van 90
mijl per uur, terwijl de snelste duif niet
meer kan halen dan 60 mijl.
Maar dit verschil in snelheid werd wegge
werkt. De piloot en de duiven werden uit
Norwich /Engeland) het eindpunt van de
race, in een gesloten wagen, waarvan de
gordijntjes neergelaten waven, weggevoerd.
De auto stopte op een afstand van 70 mijl
van de stad, bij een weide waar de vliegma
chine klaar stond.
Daar werden de duiven losgelaten, terwijl
de piloot terzelfder tijd startte. Hij wist niet
waar hij was en moest zich dus eerst oriën-
teeren. Het was een prachtige dag, zoodat de
zon hem daarbij behulpzaam kon zijn. Ook
zag hij spoedig een hem bekend punt. Toen
kon hij kosrszetten. de duiven achterna, die
van het eerste oogenblik af onmiddellijk in
rechte lijn op het doel afgegaan waren en
dus een grooten voorsprong hadden. Toch
sloeg hij de snelste duif nog met een kwar
tier.
Zoodanige wedstrijden hebben een werke
lijke waarde. Zij oefenen den piloot in het
noodzakelijke oriënteeringsvermogen.
HET OOG DAT ZIET.
DE HOND ALS BLINDEN-LEIDER.
Er is een merkwaardige schooi in de buurt
van Lausanne, een school, waarop honden
geleerd worden om blinde menschen te lei
den. Eenige jaren geleden is een Amenkaan-
sche daarmee begonnen, mevr. Harrison
Eustis en zij heeft er goede resultaten mee
bereikt.
De „leerlingen" zijn Duitsche herdershon
den. omdat dit soort honden een bijzonde
ren aanleg heeft voor blindcnleiden. De
blinde kan elke beweging voelen van den
hond voor hem. Het dier heeft geleerd De-
paalde signalen te geven. Het zal de hjn
aantrekken om hem langs lantaarnpalen
brievenbussen en andere hindernissen te
brengen Ook weet het nooit onder een haag
of dak, of balkon te mogen doorgaan, opdat
de blinde zijn hoofd niet sioot. Voor het
kruisen van een weg staat het even stil. Het
wijst treden aan, door er voor te blijven
zitten.
Deze hond-leerlingen van L' Oeil qui volt
(Het oog. dat ziet), zooals de school is ge
noemd. leiden tegenwoordig duizenden blin
den in Dultschland en Centraal-Europa. Zc
zijn zóó verstandig en goed gedresseerd, dat
de blinden hen zonder betaling In tram en
trein mee mogen nemen.
Deze resultaten worden slechts verkregen
na lange, zorgvuldige oefening. Eerst moet
de hond zijn plichten kennen, en dan moe
ten man en hond samen oefenen tot ze el
kaar volkomen begrijpen.
HOE VISSCHEN DOOR LICHT
WORDEN GEVOED.
Van het bekende feit, dat de mot in het
licht vliegt, heeft men in Amerika voor het
telen van visch op eigenaardige wijze ge
bruik gemaakt. Men heeft in stroomen van
het Lakeside Park van Fort Wayne, in den
staat Indiana, sterke electrische lichtbron
nen van verschillende kleuren aangebracht
De bezoekers van het Park gelooven wel
licht. dat deze kleurrijke lichteffecten in hei
water dienen om de natuurschoonheid te
verhoogen, maar dat is toch niet het voor
naamste motief. De reden voor het, aan
brengen van deze installatie is, dat deze
meren en stroomen voornamelijk dienen
voor het telen van visch. Nu moet de visch
goed worden gevoed en ze eten het liefst
insecten.
Daar het groote aantal visschen een groo
te hoeveelheid insecten noodig heeft, moest
men er voor zorgen dat zooveel mogelijk In
secten worden aangetrokken. Toon kwam
men op het denkbeeld licht te gebruiken en
men heeft zich niet vergist. Groote zwer
men insecten vliegen naar het verlichte wa
ter. Misschien zou de verlichting boven het
water voldoende zijn geweest, maar men wil
de ook de broedende visschen tegemoet ko
men en daarom werden op den bodem even
eens lichten aangebracht, Groote hoeveel
heden insecten storten zich in het water om
nader tot het licht te komen. En de visschen
behoeven niet uit het water te springen om
ze te bemachtigen maar kunnen zc nu ge
makkelijk in het water pakken.
De noodlottige vondst
door K. R. G. BROWNE
De heer Beedle zat op de pier van Weston
en keek onverschillig naar de menigte, die
voorbijging. Zijn financieele middelen be
liepen namelijk op dit oogenblik drie shilling
in zilver en twee pence in brons en had geen
enkel vooruitzicht, dit bedrag spoedig te
verhoogen. Zijn aanwezigheid op de pier van
Weston was minder toe te schrijven aan de
genoegens van deze badplaats dan aan het
feit, dat tengevolge van bepaalde omstan
digheden de grond in Londen te warm voor
hem was geworden. Verschillende aangele
genheden hadden zich voorgedaan, waarover
de politie graag eens een onderhoud met
hem had gehad, maar waaromtrent de heer
Beedle als gentleman de uiterste reserve in
acht nam.
Het overhaaste van zijn vertrek uit het
gewone jachtgebied was ook aan zijn geld
gebrek toe te schrijven en dit had niet het
minst bijgedragen tot zijn neerslachtigheid.
Het was hem duidelijk, dat er iets moest ge
beuren. maar over de verdere bijzonderhe
den was hij het nog niet met zichzelf eens.
Nu deed zich de omstandigheid voor, dat
op de bank. die den heer Beedle gastvrij had
opgenomen, nog iemand zat en juist nu stond
deze andere op en slenterde langzaam weg.
De heer Beedle wilde zich juist weer aan
zijn sombere gedachten overgeven, toen hij
op de bank een voorwerp bespeurde: een
portefeuille, een groote portefeuille, die
naar het scheen goed gevuld was en die de
man naast hem had laten liggen. Hier bood
de gunstige gelegenheid zich aan. Met de
snelheid van het licht greep de hand des
heeren Beedle naar de portefeuille; twee
seconden lalter trok hij zich schielijk langs
de pier terug, in de tegengestelde richting
van een vroegeren eigenaar van de porte
feuille-
In een hoek ver van de menigte ging hij
weer zitten om zijn schat te onderzoeken.
En dezen keer had het lot het werkelijk gun
stig met hem-gemeend, want de portefeuille
bevatte: a. een menigte papleren met won
derlijke teekens. die voor hem hieroglyphen
waren: b. een half dozijn visitekaartjes met
den naam „Wilburg Fentiman" en c. bank
biljetten ter waarde van twintig pond.
„Drommels!" zeide de heer Beedle. terwijl
hij zijn vingers door de biljetten liet glij
den. Hij had er nooit aan getwijfeld, dat on-
j eerlijk het langst duurt, maar hel is altijd
een troost, wanneer men een doorslaand
bewijs krijgt van de juistheid van zijn stel
lingen. Twintig pond! Hij deed de bankbil
jetten weer in~de portefeuille, stak die zorg
vuldig in den binnenzak van zijn vest en
leunde, den heer Wilbur Fentiman innerlijk
dankend, achterover.
Terwijl hij daar zoo zat, dacht hij met
geestdrift aan biefstuk, bier. uien en kaas.
Hij glimlachte tevreden, liefkoosde de por
tefeuille. stond op en maakte aanstalten, de
pier te verlaten om zijn knorrende maag tot
^zwijgen te gaan brengen.
Hij had misschien tien meter afgelegd,
toen er iets gebeurde, dat hem ruw uit zijn
gelukkige droomen wegrukte. In zijn onmid
dellijke nabijheid ontstond plotseling bewe
ging. die haar hoogtepunt vond in een on
derdrukten kreet en het klateren van wa
ter. De heer Beedel bleef staan en keek om.
Hij stond nu op een punt van de pier,
waar deze hersteld werd. Het werk was reeds
zoover gevorderd, dat een deel van het hek
was vervangen door touwen en dwars op el
kaar gespijkerde planken. Deze tijdelijke af
scheiding vertoonde nu een opening en
duidde aan, dat iemand er te sterk tegen ge
leund had en zoo den oceaan bereikt had.
Nieuwsgierig naderde de heer Beedle de
opening en toen hij er door keek, bemerkte
hij inderdaad, dat zijn vermoeden juist was
en dat iemand als speelbal van de golven, in
het water rondspartelde. Terwijl hij aan den
rand van de pier stond, keek hij koel en on
verschillig naar den man. intusschen
stroomde de menigte toe. Zij verzamelde
zich om hem heen; ophelderingen en ad
viezen. die er toe moesten bijdragen den
ongelukkige te redden, weerklonken. De ver
warring nam toe. Men zag. dat een matroos
als een eik een boot van den oever stootte;
hier en daar klonken toejuichingen. „Wat
heeft dat te beteekenen?" dacht de heer
Beedle met minachting. ,X>e man zal allang
verdronken zijn voor de boot bij hem Is.
Waarom springt niemand hem na?" vroeg
hij verontwaardigd en hij voegde er met ge
heel veranderde stem aan toe: „Pas in 's he
melsnaam op!" De menigte achter hem nam
namelijk ieder oogenblik toe en zij werd
voortdurend belangstellender en de men
schen. die achteraan stonden en spijt had
den, dat hun een plaats In de eerste rij was
ontgaan drongen en schopten.
Deze geestdrift sloeg over op den heer
Beedle; hij werd tot aan den rand van de
pier gedrongen. Juist toen hij sprak, groeide
de menigte weer aan en bracht hem uit
zijn evenwicht. Beedle tuimelde voorover,
sloeg om. stootte een snerpenden kreet uit,
sloeg met de armen in de lucht, verloor den
grond onder de voeten en plompte als een
steen in de zee. Opnieuw spatte het water op.
De volgende oogenblikken bracht de heer
Beedle door in een toestand van sombere be
nauwdheid. Hij nam zoo ongeveer waar. dat
hij zwaar op iets week neerkwam, hetgeen
inderdaad de andere ingezetene van het ka
naal was; vaag voelde hij. dat hij op het
bed van den oceaan neerzonk. Een eeuwig
heid later steeg hy weer. krachtig omhelsd
door iemand, die hem nooit was voorge
steld, naar de oppervlakte; op hetzelfde
^ogenblik trof hem een verdoovenae slag als
van een stoomhamer op het voorhoofd; het
was echter maar een roeispaan en die werd
door den matroos in de blauwe blouse, die
zijn reddingswerk zeer ernstig opvatte, be
wogen. Het werd zwart voor zijn oogen.
„Voelt u zich nu beter?" Informeerde een
stem, De heer Beedle ging overeind zitten,
keek om zich heen en ontdekte dat hij het
middelpunt vormde van een vrij groote me
nigte. Een slanke jonge man steunde hem ter
linkerzijde, een krachtige bejaarde man
rechts. Niet ver van hem paste men op den
anderen drenkeling kunstmatige ademha
ling toe. ..Dat was flink van u, hem zoo plot
seling na te springen", vond de slanke jon
geman. Uit de menigte ging een gemompel
van instemming op.
„Wanneer wij eens voor hem collecteer
den?" Dit initiatief stond den heer Beed'e
buitengewoon aan. Hij hoorde het klinken
van de muntstukken en het werd hem dui
delijk, dat het vandaag werkelijk zijn ge
luksdag was. Hij bemerkte, dat de slanke
jongeman een notitieboekje voor den dag
had gehaald en nu aan zijn potlood likte.
„Aardig treft dat." zeide de Jongeman. „Ik
ben namelijk verslaggever van de Weston
Herald" en dit is een gezond hapje voor mij.
„Een drama op de pier" of „De heldendaad
van een moedig man". Zoudt u mij Iets na
ders over uzelf willen mededeelen, meneer
Fentiman?"
De heer Beedle staarde hem aan. „Ik zag
uw naam op een kaartje, dat uit uw porte
feuille viel. toen wij u uit het water haal
den," verklaarde de jongeman. ,.U neemt het
mij toch niet kwalijk? Dus.
Hij werd door den krachtigen heer. die den
heer Beedle onder den anderen arm steun
de, in de rede gevallen. „Heet u Fentiman?"
vroeg hy den heer Beedle. ..Wilbur Fenti
man?" De heer Beedle aarzelde. Antwoordde
hy ontkennend, dan was het onaangename
van het geval, dat hy niet in staat was de
aanwezigheid van de portefeuille te verkla
ren. dat zou hem in moeiiykheden kunnen
brengen en hy voelde, dat er al meer dan
genoeg reclame voor hem was gemaakt. Hy
besloot derhalve, de zaak ontwykend te be
handelen. „MUn naam." gaf hij met beschei
den waardigheid te kennen, „doet niet ter
zake. Ik begeer geen loon."
„Goed zoo," zeide de krachtige man.
„want het loon, dat u toekomt, zult u naar
alle waarschynlljkheld later krijgen. Ik ben
namelyk inspecteur Simmons van de politie
in Loamshire en tegen u, mijnheer Fentiman
is een bevel tot aanhouding wegens verduis
tering cn bedrog uitgevaardigd. Dat is een
gezond hapje voor mij, want de beschrüving
die ik van u had. was eerlyk gezegd, niet al
te nauwkeurig. Wanneer u zich nu droog
genoeg voelt, zou ik u willen verzoeken, met
ray mee te gaan."
De werkeiyke Wilbur Fentiman, die zUn
kleeren uitwrong, terwyl zijn vermeende
redder zich beschaamd liet wegbrengen,
kreeg meer en meer de overtuiging, dat dit
werkeiyk zyn geluksdag was, was dankbaar
dat alles zoo gemakkelyk voor hem was af-
geloopen, zwaaide het water uit zyn ty-
ven hoed en vertrok in de richting tegenge
steld aan die, welke de heer Beedle met zijn
ongewenschten begeleider was ingeslagen.
«Nadruk verboden).
UIT DE WERELD VAN DE FILM.
Hoe leeren filmsterren hun rol
Een accoustisch geheugen, en een
fotografisch oog.
Nog maar enkele Jaren geleden zou nie
mand zich deze vraag gesteld hebben, maar
Ln dezen tijd van sprekende films is het zoor
belangrijk. Nu voor iedere film een lange dia
loog van buiten geleerd moet worden, is een
goed geheugen in Hollywood veel waard,
ïecere geheugentruc of -systeem, die de we
reld kent wordt in Hollywood gebruikt.
Er zijn ..acoustlsche
geheugens" cn „opti
sche geheugens" in
Hollywood. Ramon
Novarro is een voor
voorbeeld van een
„acoustLsch geheu
gen". Hij geeft
er de voorkeur aan.
dat zijn rol hem en
kele malen voorgele
zen wordt. Hij her
haalt de zinnen en
na enkele van deze
repetities kan hij een
heele scène zonder
moeilijkheden spe
len.
Kamon Novarro.
„Op deze wijze kan ik het zeer gemakke
lijk onthouden", vertelt hij. „maar als ik
probeer mijn rol in te studeeren door deze
over te lezen blijkt het een onmogelijkheid".
John Gilbert is een voorbeeld van een .op
tisch geheugen", een soort „fotografisch oog".
Hij leest zijn rol over en herleest telkens
een bladzijde tot deze in zijn geheugen ge
prent is als een fotografische afdruk. Gilbert
is bekend als iemand, die nooit tijd verliest
bij repetities of opnemingen omdat hij zijn
rol niet kent, maar zegt. dat hij volgens de
methode van Novarro geen woord zou kun
nen onthouden. Hot Ls ook neel moeilijk voor
hem om namen van personen, die aan hem
voorgesteld worden te onthouden, tenzij hl]
deze namen geschreven of gedrukt heeft ge
zien, een kwaal van vele menschen. Reginald
Denny. Jean Hersholt en John Miljon. alle
oude tooneelspelers, volgen een combinatie
van de hierboven beschreven methodes. ZIJ
leeren hun rol door deze hardop te lezen.
„Het ls misschien een vreemd gezicht een
aantal acteurs te zien. die in zichzelf zitten
:e mompelen", zegt Hersholt, ..maar het is
de eenige methode, die gedurende mijn too-
neelloopbaan bewezen heeft goede resultaten
op te leveren. Sommigen Europeesche artisten
a:e moeilijkheden ondervinden met de En-
celsehe taal. laten gedurende de repetities
hun rol in groote letters op een zwart bord
schrijven Al dien tijd hebben zij do Engoi-
sche woorden voor hun oogen en kunnen
deze zonder moeilijkheden zeggen zoodra
met de opnamen begonnen wordt. Deze me
thode wordt o.a. gevolgd door Conchita
Montenegro, een Spaansche. geboren in San
Sebastian, die na slecht zes maanden En-
gelsche les gehad te hebben, de hoofdrol
kreeg in de EngClsch sprekende film ..Never
the twain shall meet" onder regie van W. S.
van Dijke.
Het leeren van teksten ls geen bezwaar
voor Anita Page. maar zij vergeet haar wacht
woorden «wachtwoorden zijn het gedeelte
van den dialoog van andere rollen, die een
aanduiding geven voor de actrice dat zij een
zin moet zeggen). Om haar geheugen te hulp
te komen, maakt Anita gebruik van een bij
de leerlingen van verschillende scholen zeer
bekende methode. In de pa1™ van haar
rechterhand heeft zij kleine kaartjes, waar
op de wachtwoorden geschreven staan.
Norma Shearer
leert nooit haar rol
van buiten ZIJ leest
deze enkele malen
door en na eenige re
petities van een scè
ne kent zij den dia
loog goed genoeg
voor de opname. Zij
zegt. dat hierdoor de
dictie frisscher blijft
en men geen pape
gaaien-uitspraak
krijgt.
Marlon Davles geeft
toe. dat zij een vol
gelinge Ls van een
veeli geadverteerde methode. Het systeem,
dat een zin in het geheugen verbonden wordt
aan een voorwerp of nersoon, die tegelijker
tijd gezien wordt. Het klinkt mLsschlen
vreemd maar honderden beweren, dat dit de
eenige methode is. en Marion Davles ls eén
van hen.
Men zegt, dat Lewis Stone het beste geheu
gen heeft van alle acteurs ln Hollywood. Hij
leest zijn rol over vlak voor met de opnamen
begonnen wordt cn kent zc steeds woordelijk.
Stone zegt. dat dit het resultaat is van zijn
langdurige ervaring met reizende tooneelgc-
zelschappen en dat het voor hem voldoende
is te weten Ln welke studio hij werkt en ln
welk costuum om direct een scène te kunnen
spelen.
William Haines heeft er ook bezwaar tegen
zijn rol té goed te leeren maar om een an
dere reden. Halnes ls een komisch acteur en
zijn Ideeën voor lachsuccessen komen gedu
rende de repetities. Hierdoor wordt dikwijls
op het laatste moment een kleine verande
ring in den tekst aangebracht en zou een vol
komen van bulten geleerde rol hem van de
wijs brengen.
.Vrijwel Iedere filmster, welk systeem van
rol instudeeren hij of zij ook heeft, leert niet
meer van buiten dan noodig is voor de op
name van één dag. De eenige uitzondering
hierop Is Greta Garbo. Zij is bekend als de
ernstigste werkster van Hollywood en als zij
in de studio's komt voor de eerste opnamen
van een film, kent zij reeds haar rol voor alle
acten van buiten en kan elke willekeurige
scène oogenblikkelijk repeteeren. Dit Ls zeer
gemakkelijk voor den regisseur, die nog al
dikwijls van idee verandert en 's avonds nog
niet weet. welke scène hij den volgenden dag
wil opnemen.
Norma Shearer
