KARSOTE
I
KANTTEEKENINCEN.
HAARLEM'S DAGBLAD
DONDERDAG 24 NOVEMBER 1932
dezelfde bezuinigingsvoorstellen moeten ko
men.
De S.D.A.P. staat te Haarlem in een posi
tie waarin alleen de communisten kunnen
staan. De SJD.AP. zal moeten beseffen, dat
alleen door samenwerking de moeilijkheden
overwonnen kunnen worden.
Alle democraten moeten de democratische
politiek van den Vrijz. Dem. wethouder
steunen.
De heer Klein (R.K.) die eerst het woord
had willen voeren zag er tenslotte van af,
om in deze eerste '6 da_agsche te starten (ge
lach).
De heer Wester veld (S.D.AJ?.) dankte
namens zijn fractie voor de sympathieke
woorden van den heer De Braai jegens den
heer Joosten geuit.
De raadsstukken die B. en W. aan den raad
gedrukt toezenden, komen dikwijl veel te
laat voor een goede bestudeering. Belang
rijke rapporten worden niet gedrukt maar
alleen voor de raadsleden ter inzage gelegd.
Dat is niet voldoende.
De jaarverslagen van de gemeentelijke
diensten komen in October en November. Dit
is veel te laat. Hoe-komt dat? Bovendien ziia
de verslagen tegenwoordig veel te kort.
Waarom kunnen de bedrijven niet korte 3
maandelijksche verslagen uitbrengen?
De toelichting die B. en W. over den staat
der financiën geven is op verschillende pun
ten niet duidelijk. Hoe staat het met ons
reservefonds. Hoeveel zit daarin? Is het
fonds toereikend voor het betalen der an
nexatie-schadeloosstelling? De reserve van 4
ton die ïn het Grondbedrijf moet zijn, is niet
meer aanwezig, omdat B. en W. voor de ge
wone middelen der gemeente beschikt heb
ben over de waardevermeerdering van gron
den die in erfpacht zijn uitgegeven. Die
waardevermeerdering is in 25 of 30 jaar
niet te realiseeren.
B. en W. doen te veel werk buiten de com
missies van bijstand om. De commissies ver
gaderen te weinig en worden door B. en W.
te weinig samengeroepen.
De debatten in den raad hebben duidelijk
aangetoond, dat de S.D.A.P. te Haarlem in
een uitzonderingspositie zijn gesteld. De fi
guur van den heer Castricum heeft indertijd
het eerst gesproken over een verlaging van
het loon van het Haarlemsche gemeente-
personeel. Hoe kan een voorzitter van een
organisatie van R.K. arbeiders dit doen? Als
de heer Mars, onz epartijgenoot, zoo iets ge
daan had. zou hij afgezet zijn als voorzitter
van den Haarl. Bestuuvdersbond.
(Geroep: zoo gaat het nu eenmaal bij
jelui!)
Laten zoo vervolgde de heer Westerveld
de R.K. nu eens duidelijk zeggen, waarom
een R.K. geen lid van de S.D.A.P. kan zijn
Wij hooren, als wij het vragen, alleen dat de
de R.K. geestelijkheid het niet hebben wil,
maar in andere landen denken de geeste
lijken er anders over. De tijd zal ook in
Nederland komen, dat de R.K. kerk vrede zal
hebben met aansluiting der RX. Arbeiders
bij de S.D.A.P.
De socialisten hebben in Duitschland niet
naar de macht gegrepen omdat ze geen
meerderheid hadden. Onze partij zal steeds
op democratisch standpunt blijven, dat de
meerderheid moet regeeren.
De S.D.A.P. te Haarlem heeft in den raad
aangedrongen op belastingverhooging, opdat
de gemeente haar sociale taak tcch zal
kunnen blijven uitoefenen.
Te 11.15 uur werd. de zitting verdaagd tot
Donderdagmiddag,
HET EILAND MARKEN.
EEN BELANGRIJKE STUDIE DOOR EEN
STADGENOOT.
In de serie „Studiën op het gebied van
ethnologie, sociologie en sociografie", die
wordt uitgegeven bij P. Noordhof N.V.. Gro
ningen—Batavia, is een belangrijke studie
verschenen over „Het eiland Marken", door
onzen stadgenoot P. Kuin Jr., candidaat in
de economie.
Nu de afsluiting der Zuiderzee een feit
is geworden, de eerste polder droog ligt en
de vergrooting van ons werk- en woongebied
niet zal geschieden zonder verandering, wel
licht verdwijning van een aantal typische
landschappen, die aan de kusten der Zui
derzee haar eigenaardig karakter hebben
verleend, lieeft de schrijver terecht gemeend,
dat het zeer gewensclit is, naar het eiland
Marken een sociografisch onderzoek in te
stellen.
Zijn studie is geworden een uitmuntende
bijdrage op het gebied der sociale geografie
van Nederland
Achtereenvolgens worden behandeld het
eiland, de bewoners, de bestaansmiddelen,
het maatschappelijk leven en tenslotte wijdt
de schrijver een hoofdstuk aan „de groote
verandering".
De groote verandering!
De voltooiing van den afsluitdijk beteekent,
dat geen haring, geen anjovis het IJselmeer
kan binnendringen. Dit is dus h,et einde van
Marken's voornaamste visscherij. De bevol
king moet op andere wijze aan den kost.
komen. Eenige markers zijn aan de groote
vaart gegaan. Van de anderen zijn er ver
schillende vischventer geworden. Van de
jongeren zijn er een aantal <^oor de Generale
Commissie (later Rijksdienst) aan werk ge
holpen. Eigenaardig en dit houdt ver
band met wat de schrijver op een andere
plaats in zijn studie mededeelt over den
gezondheidstoestand en de lichaamskracht
der Markers is dat zij voor grondwerkers
niet geschikt zijn; zij hebben daarvoor geen
uithoudingsvermogen genoeg, al ontbreekt
liet hun niet aan goeden wil.
De beroepen waarvoor de jeugdige Markers
wenschten te worden opgeleid, toonen een
groote verscheidenheid. De tuinbouw wordt
door sommigen gepropageerd als het toe
komstige hoofdmiddel van bestaan der
Markers en de Generale Commissie had in
dertijd wel sympathie voor dit plan. Maar de
Markers hebben sedert eeuwen geen enkele
aanraking met het kweeken van planten
gehad: tot voor kort was er op Marken zelfs
geen tuintje te bespeuren. De liefde voor den
tuinbouw kan alleen komen als de Markers
iets kennen van de practijk van het vak.
Voorloopig is de toevloed nog niet overwel
digend. Öp het oogenblik zijn slechts twee
Markers in opleiding. De burgemeester heeft
het afgeloopen jaar in overleg met de Gene
rale Commissie 32 kinderen onder toezicht
een schooltuintje laten verzorgen. Deze proef
is bevredigend verloopen en zal nog worden
voortgezet. Hoe echter de j^ugd op den duur
practisch op deze proef zal reageeren, dient
nog te worden afgewacht.
Een aantal meisjes krijgt onderwijs in
kantklossen: een eigenaardig geval van op
zettelijk geschapen volkskunst.
Wanneer de Z.W. Polder is drooggemaakt,
wordt Marken in het landverkeer opgenomen.
Folkloristen vreezen daarvan een algeheele
verdwijning van de oude zeden en gewoon
ten. De heer Kruin deelt die vrees niet. Vo-
lendam en Staphorst zijn immers ook geen
eilanden. De Markers kunnen als tuinbouwers
hun excensief karakter gemakkelijk bewaren.
Men kan moeilijk de visschers beklagen,
omdat hun verder het leed van een langzaam
uitstervend beroep het kleinbedrijf in de
visscherij is ten doode opgeschreven wordt
bespaard. Vooral de jongere Markers staan
dan ook over het algemeen niet vijandig
tegenover de afsluiting. „Beter dan zich vast
te klemmen aan het oude ïs moedig te staan
in het eeuwige spel van worden en vergaan
en de schoonheid te zien in iederen nieuwen
tijd".
Wij hebben slechts een greep gedaan uit
deze interessante en van veel bronnenstudie
en waarnemingen ter plaatse getuigende be
schouwingen en bevelen het boek van den
heer Kuin gaarne aan in de aandacht van
allen die belangstellen in het wel en wee dei-
bewoners van een klein maar belangwek
kend deel van. ons vaderland.
Het werkje is verlucht met tal van aardige
kiekjes van het land.
DS. K. G. VAN SMEDEN.
Ds. K. G. van Smeden te Haarlem-Noord
heeft bedankt voor het beroep bij ae Chr.
Geref. kerk te Enschedé.
Voor den Kantonrechter.
De man, die het niet was.
De jonge man voor het verdachtenhekje
stond daar, geloof ik al voor den derden keer.
Ter vermijding van een voor dezen ver
dachten onaangenaam misverstand zij hier
onmiddellijk bij gevoegd, dat zijn verschij
nen steeds dezelfde zaak betrof.
Hij was gedagvaard, omdat hij op 3 Oct-,
des namiddags om kwart over vijf op een
verboden weg in den Houtrafcpolder gefietst
zou hebben. De verbalisant had de jongen
willen staande houden, doch deze was snel
doorgefietst, telkens achteromkijkend.
A'ls ik het niet mis .heb, is indertijd eerst
de verdachte alleen verschenen, Hij ontkende
pertinent, dat hij op het genoemde uur daar
gefietst had. Toen moest de veldwachter er
bij komen, die pertinent verklaarde, dat ver
dachte hem zeer goed bekend het ge
weest was. En tenslotte bracht de derde ztt-
ting. die van Woensdag, een viertal getuigen
a décharge op het tapijt, een landbouwer en
zijn twee zoons en een boerenarbeider, waar
van de eerste drie pertinent konden verteilen
dat de verdachte om vijf uur vijftien met hen
tesamen gewerkt had op den dorschvloer. dat
hij op dat tijdstip niet weg .geweest was en dat
hij om zes uur vijftien pas vertrokken was.
Van het verhoor van den arbeider werd hierna
afgezien.
De kantonrechter informeerde nog of de op
2 October geëindigde zomertijd en het verzet
ten der klokken ook van. invloed 'konden zijn
op de tijdsbepaling. Doch alle partijen wezen
dit vermoeden van d? hand.
..Wij houden altijd den gewonen, ouden
tijd en verzetten de kiokken niet", verklaar
den de landbouwers.
Het gevolg van een en ander was vrij
spraak, waarna de kantonrecht.^ overging
tot het toeschatten van schadevergoeding aan
de getuigen.
Aan den niet-gehoorden knecht schatte
de kantonrechter f 2 toe welke mededeeling
de begiftigde ontving met de vraag:
„Meer niet?"
Bli. .kbaar had'hij nog.al wat verwacht. Toch
verliet hij het zaaltje vergenoegd iets mom
pelend van ..een glaasje bier
En toen vroeg de vrijgesprokene ook schade
vergoeding. De zaak was echter voor hem
met vrijspraak afgeloopen.
IIAARL. MAKELAARSVEREENIGING.
Bovengenoemde vereeniging hield Dinsdag
avond een ledenvergadering in hotel „Cen
tral".
De voorzitter, de heer L. Th. Swaalf, sprak
in zijn openingswoord de hoop uit, dat de
zwakke teekenen van opleving, die zich in
den laatsten t-ijd in het zakenleven hebben
voorgedaan, in de eerstvolgende maanden
door een werkelijke opleving zullen worden
gevolgd.
De makelaars-vereeniging is toegetreden
tot de afd. Haarlem van den Bond van Fo
rensen.
De aftredende bestuursleden, de heeren A.
Th. Joosten en L. Th. Swaalf. werden herko
zen, terwijl als voorzitter werd gekozen de
heer Com. L. Kwak te Heemstede. Deze
aanvaardde het voorzitterschap met een
woord van dank aan den heer Swaalf, die
vele jaren het voorzitterschap heeft waar
genomen, doch dit thans wenschte neer tc
leggen.
Tenslotte werd besproken de herdenking-
van het 10-jarig bestaan van de makelaars-
vereeniging in April a.s. Er werd een com
missie van voorbereiding dezer herdenking
benoemd.
Hierna sloot de voorzitter de vergadering.
PERSONALIA
De heer A. Nieszen te H'.c-mstede is geko
zen als bestuurslid van den nieuwen Centra-
len Besturenbond van Zuivelhandelorgani-
saties in Nederland.
GALA-AVOND ELLYS GREG OH EN
OGINGSKY.
Ellys Gregor en Ogingsky. het zeer artis
tieke danspaar van het Casino de Paris, zul
len op een specialen door Beveoka georgani-
seerden gala-dansavond optreden te Haarlem
in den Stadsschouwburg op Vrijdag 25 No
vember a.s.
De maskerdansen van den Rus Ogingsky
zijn wereldvermaard.
In de „Telegraaf" schreef Cornells Veth:
„Een vrij talrijk publiek heeft den dansavond
van dit paar bijgewoond .en met steeds stij
genden geestdrift. De dansers moesten tel
kens en telkens terugkomen voor het lang
durig applaus". De criticus prijst verder de
prachtige harmonie in den dans van deze
twee kunstenaars.
Tevens wordt medegedeeld, dat als spe
ciale attractie, de bezoekers van rezen dans
avond in de gelegenheid zullen zijn gratis
geteekend te worden door Mad.elle Marthe
Antoine Gerardin de Fransche tee ken are s
van internationale beroemdheden.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
WAAROM DIE VERKOUDHEID DUIDEN.
In enkele uren zal dit nieuwe inhalatiemiddcl
neus- en luchtkanalen bevrijden.
Waarom "s morgens opstaan met een verstopte
neus, de keel met slijm versperd? Waarom die
fluitende ademhaling houden of de hoest, die
Uw borst vermoeit? Er bestaat nu
een afdoend middel om hoordver-
koudheid te stoppen. Doe slechts
10 a 15 druppels Karsote op
een zakdoek en snuif dan
flink op. Elke inademing
brengt de bacterie-dooden-
de. zuiverende Karsote-damp
tot in de kleinste hoekjes
van neus, keel en iongen. De
bacteriën worden vernietigd,
ontstoken, pijnlijke slijmvliezen
verzacht en de geheele infectie
onmiddellijk gestopt. In enkele minuten hei-
opent Karsote de verstopte neusgaten en ver
drijft het vastzittend slijm achter in den neus
en in de keel. Ge ademt weer vrij. De ver
koudheid si bijna onmiddellijk verdwenen.
is verkrijgb. bij alle apothekers en drogisten
0.90 per flacon zakformaat
en ƒ1.50 per flacon (2 maal de kleine maat).
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL
Lil Dagover en Ernst Deutsch
in
Der Kuss vor dem Spiegel.
Niet alle filmspelers zijn acteurs en actrices.
Wij hebben in den loop der jaren al verschei
dene helden van het witte doek gezien, die
op de planken danig teleurstelden, maar Lil
Dagover en Ernst Deutsch hebben bij hun op
treden in het Centraal Theater te Amsterdam
beiden bewezen wel degelijk het echte t-oo-
neelbloed te bezitten. Twee voortreffelijke ar-
tisten. die nog niet bedorven zijn door de film
en ook va nhet tooneel onmiddellijk contact
hebben met- hun publiek.
Toch was er veel van de film in „Der Kuss
vor dem Spiegel", het drama, dat Lil Dagover
en Ernst Deutsch voor hun gastspel hadden
uitgekozen. ..Ein Stück Theater" noemt de
schrijver Ladislaus Fodor het en daarmee
ïs het volkomen juist gekarakteriseerd. Thea
ter maar niet het feitelijke leven is het, dat
Fodor ons geeft.
Dr. Paul Foerster, een advocaat neemt de
verdediging op zich van zijn vriend Walter
Pettenhof, die zijn vrouw heeft, doodgeschoten,
toen hij haar in het huis van een anderen man
aantrof. Tijdens het proces komt Foerster tot
de ontstellende ontdekking, dat hij precies in
dezelfde omstandigheden, a verkeert als zijn
cliënt-. Ook zijn vrouw bedriegt hem en van
het oogenblik af, dat hij hiervan de zekerheid
heeft-, vereenzelvigt hij de zaak van Walter
Pettenhof met die van zichzelf. Wanneer hij
zijn vriend, die zijn vrouw doodde, verdedigt,
dan verdedigt hij zijn eigen zaak, omdat ook
hij met een revolver rondloopt en het plan
heeft haar neer te schieten. Als hij schulde
loosheid pleit voor den vriend, dan pleit hij
daarmee zichzelf vrij van de daad, welke hij
óp het punt staat te bedrijven. Spreekt de
jury Walter vrij, dan heeft ook hij het recht
zijn vrouw te dooden. Maar als dat oogenblik
werkelijk komt, laat hij zijn revolver zakken,
omdat hij baar moreel al gedood heeft.
Dit is men voelt, het louter theater.
Paul Foerster. die zoo heilig overtuigd is van
de schuldeloosheid van zijn vriend en heel dit.
proces innerlijk zelf doormaakt, zal niet de
sanctie afwachten van de jury om hetzelfde
te doen, wat zijn vriend heeft gedaan. Hij
zal dooden in een eerste impuls, of hij zal in
het geheel niet dooden. De jury behoeft hem
niet meer te overtuigen van iets. waarvan hij
zelf heilig overtuigd is. Wacht hij om zich van
te voren juridische straffeloosheid te verze
keren. dan schuilt daarin iets lafs en wordt
alles van zoo koele berekening, dat Foerster
er onze smpathie geheel door zou verspelen.
Maar dit is de ware'reden niet, waarom de
ze advocaat het oordeel der jury afwacht. La
dislaus Fodor laat hem enkel zoo handelen ten
genoese van het- publiek, omdat hij weet, dat
dit ..theater" is. Zooals wij ook louter theater
zien in het tooneel voor den spiegel dat een
trouwe copy is van de scène, die Walter Pet
tenhof hem in zoo schrille kleuren heeft be
schreven en die den vriend de oogen opende
voor den ontrouw van zijn vrouw. In het
laatste tafereel, waarin Dr. Foerster met den
revolver gericht op zijn vrouw het oordeel
van de jury afwacht, komen wij zelfs in de
sfeer van het, Grand Guignol, zitten wij mid
den in de film. Maar het dient erkend, dat
dit stuk theater stevig gebouwd is en artis-
ten als Lil Dagover en Ernst Deutsch. alle
gelegenheid biedt tot sterk spel. Er is een
steeds stijgende spanning in deze zeven ta-
fereelen, die al is het dan melo-dramatisch
haar climax bereikt legen het slot. En
er zijn zooveel kanten aan dc twee hoofdrol
len. dat zij in waarheid ster-rollen worden.
Aan het spel van Ernst Deutsch merkt men
minder den invloed van de film dan in dat
van Lil Dagover. Deze jonge speler herinnert
vooral in zijn stem en in zijn plotselinge
uilbai'stingen nu en dan aan Moissi, maar
zijn actie is van geconcentreerder kracht, al
mist hij ook de lyrische verrukking, die het
spel van Moissi soms zoo ontroerend maakt.
Het spel van Deutsch is in zijn bewegingen
en heel zijn actie zeldzaam sober en ingehou
den. Hij speelt met een voortdurende span
kracht. die geheel van binnen uitkomt. Hij
zoekt- zijn effect zeiden in uiterlijke middelen
en toch is zijn spel zeldzaam fascineerend,
dank zij vooral zijn expressieve oogen. Maar
hij weet als alle groote acteurs wat het
waard is om naar de groote momenten toe
te spelen. In het- pleidooi voor de jury
waarom feitelijk heel dit stuk geschreven is
gaf hij zich met al zijn temperament en
hij maakte in dat tafereel te meer indruk,
omdat hij zich tot op dat moment zoo vol
komen beheerscht had. Prachtig was dat plei
dooi van Ernst Deutsch, vooral ook weer door
zijn oogenspel, waardoor hij boven zijn pleit
rede het drama van den mensch uithief.
Aan Lil Dagover z?.g?n wij in dit tafereel
het meest, dat zij gewoon is voor de film te
spelen. Haar actie is meer ui'erlijk, bewege-
lijker en meer onmiddellijk op het effect be
rekend. Zij reageerde zoo direct op de woor
den van haar man, dat de rechters en de jury
geen oogenblik in de onzekerheid meer kon
den zijn over wat er in deze vrouw omging.
Zij verried zich niet zooals een mensch In de
rechtzaal maar een filmactrice op het witte
doek het- zou doenn. Toch, ondanks dat, een
groote actrice! Er is een spanning in haar
spel. die op dc t-oeschouwers overgaat, en een
spontaniteit, die meestal als echt aandoet. Li!
Dagover heeft niet het verfijnde raffinement
en de geperfectionneerce elegance van een
Ese Mauhs die ik trouwens.als actrice veel
hooger stel maar haar levendig spel boeit
toch. in sterke mate. Ook op het tooneel ver
overde zij haar publiek met haar mooi expres
sief gezicht en prachtig slank figuur.
Niet alleen de sterren, maar ook de mede
spelers gaven zeer goed spel, zoodat wij een
voortreffelijke voorstelling te zien kregen. Dat
dit gastspel den Duitschers in Amsterdam ge
waardeerd is geworden, bewezen de uitver
kochte zaal en het enthousiasme van het pu
bliek. Het- was een avond van sterk tooneel-
spel, waarvoor wij de Duitschers dankbaar
zullen blijven.
J. B. SCHUIL.
Jacob van Lennep.
Onder één dak.
De tooneel vereeniging Jacob van Lennep
heeft gisteren in den Stadsschouwburg een
opvoering gegeven van Fabricius' Onder één
Dak. met welk stuk zij Zondag op den wed
strijd te Bergen op Zoom zal uitkomen. Wan
neer de werkende leden .Onder één Dak zoo
spelen, als zij hier het laatste bedrijf hebben
gedaan, dan maken zij een mooie kans. Die
derde acte was uitstekend en wij gingen
daardoor met een zeer goeden indruk naar
huis. In dit slot-bedrijf waren allen bijzonder
op dreef, was er sfeer op het tooneel en werd
ook dramatisch dank zij vooral het sterke
spel van mevrouw Groeneweg en den heer
Van Hemert heel wat bereikt.
Ook voor de pauze konden wij in de opvoe
ring veel waardeeren, maar toch zal er in de
eerste twee bedrijven vooral in II nog
wat bij te werken zijn. wil men tenminste
zoo goed mogelijk voor den dag komen. Zoo
was het tempo bij den familieraad en de ver
loting veel te langzaam, wat voornamelijk de
schuld van Jan was, die te zeer traineerde
en daardoor het tempo ophield. De aanval
van Wolter op Jacob werd om een mili
taire term te gebruiken niet genoeg door
gezet Jan zegt toch immers duidelijk in III,
dat hij niet stevig genoeg zijn handen om
den hals geknepen heeft. en er ontbrak ook
te veel bij allen de spanning, wie „vader zou
trekken". Dit tooneel zal in zijn geheel nog
wel eens duchtig gerepeteerd mogen worden.
En dan meen ik, dat de heer Tunenga zijn
opvatting omtrent zijn rol geheel zal moeien
herzien. Ik zou dat niet zoo vlak voor den
wedstrijd schrijven, wanneer Tuninga geen
speler was. die daartoe nog in staat is. Dc
smid is een joviale grapjas, een man, die
wel zijn zorgen heeft, maar deze weglacht.
Hij is een ronde, natuurlijke kerel en elke
intrige of alle sarcasme is hem vreemd. Kik
woord moet er bij hem sappig en breed uit
komen. En hij mag nooit en te nimmer
theatraal of dramatisch worden, zooals de
heer Tuninga wel was in het tooneeltje met
Dora in I. waarbij wij zelfs even een „traan
in zijn stem" hoorden. Dat was er geheel
naast. Als Jan zijn zwaren „koster" of
schoolmeester scheldt, dan moet dat niet
zoo klinken, alsof de duivel in eigen persoon
het zegt. Het komt er vol engul-spottend
steeds uit. Neen, de opvatting van deze rol
was voor de pauze een groote vergissing.
Gelukkig werd het in III veel beter en
speelde de heer Tuninga Jan toen fn de
goede richting.
Dat deze boeren én boerinnen over het al-
meen den indruk maakten van stads-
menschen te zijn is wel het meest aan Fa
bricius te wijten. Dit zou dadelijk heel anders
worden, wanneer bijv. Friezen of Groningers
het stuk in hun eigen taal zouden spelen.
Zoo speelde Do Bouwmeester Liesbeth heel
fijn en lief, maar niemand zal zeker in haar
ondanks haar kleeding een boeren
dochter hebben gezien. En zelfs Wolter en
vader waren geen ras-echte boeren, hoe veel
moeite zij er ook voor deden. Maar in hun
spel was zéér veel goeds, soms zelfs was het
uitstekend. Zeer trof het mij, hoe voor
treffelijk Wolter KI. Vïsca I en II wist
te sluiten. Daar zat kracht en spanning in.
En ook in het schonkige in heel zijn houding,
het kort afgebetene van zijn woorden, mar
keerde hij wel heel juist dezen eigenztnnigen
maar toch au fond warm-voelenden kerel.
Van Hemert speelde evenais trouwens
de heeren Ted de Vries en Visca dit deden
in Onder één Dak zijn oude rol. Hij brengt
voor dezen koppiger, ouden man zeer veel
mee, alleen hoede hij zich o.a. in zijn
loopen voor een te veel, vooral in II. Ver
reweg het best was hij in de slot-scène met
Dora, waarin hij vooral den overgang op een
voor een dilettant bijzonder knappe wijze
gaf. Ook zijn stille spel heb ik daarbij be
wonderd.
Jacob is een charge van den schrijver en
het is wel heel moeilijk deze fout weg te spe
len. De heer De Vries trachtte niet den
auteur te overtroeven en dat was reeds een
niet geringe verdienste. Hij speelde dezen
uitgestreken schoolmeester in den stijl van
het stuk- 1-Iij werd daarbij op hoogst verdien
stelijke wijze gesteund door Jo Bcnnik, die
als Lena een wel zeer antipathiek, maar
toch levend mensch was. Een zeer goed
gespeelde rol werd dat.. De zure Antje is
voor een speelster geen dankbare taak. Me
vrouw Lingeman maakte er gelukkig
geen traanjuffrouw van en liet toch vol
doende zien, waarom Jan in huis geen vroo-
lijk leven had. Met. genoegen zag ik ook den
heer Geels in het rolletje van den notaris.
Hij bracht de sfeer van het dorp mee op het
tooneel en was toch in deze omgeving de
man met autoriteit. Alleen ïn zijn heftigheid
tegen Jacob was hij er even naast. Daar had
zijn toon vlijmend scherp, sarcastisch en niet
heftig moeten zijn.
Het beste hebben wij voor het laatst be
waard. Dat was het spel van Toni Groeneweg
in de rol van Dor?.. Mevr. Groeneweg heeft,
deze Dora warm, gevoelig cn met innigheid
gespceld.Er was ook en ter dege tem
perament maar het bleef steeds beheerscht.
Zij maakte dadelijk indruk zooals zij daar
bij het- opgaan van het scherm met haar ex
pressief gezichtje aan tafel zat en zij heeft
de rol tot het laatst toe op een mooi niveau
weten te houden.. Wanneer zij in I zich niet
nu en dan laat verleiden tot te veel accent
willen geven wat al gauw in pathetiek ver
valt dan geef ik haar een mooie kans voor
een personeeleri prijs te Bergen op Zoom.
De opvoering had bij de leden terecht een
zeer groot succes. Wanneer Van Lennep niet
Zondag met Onder één Dak naar den wed
strijd ging, zou ik misschien eenige krlt'sohe
opmerkingen in de pen hebben gehouden,
maar ln 'dit geval leek mij dat niet in het
belang der spelers. En nu. Gluck auf! dames
en heeren. Houdt u „vroom" in Bergen op
Zoom.
J. B. SCHUIL.
MUZIEK.
„Die Spaernesanghers."
In den korten :i;d van hun bestaan als
zoodanig hebben „Die Spaernesanghers" zich.
numeriek en artistiek, aan de spiis der
Haarlemsche mannenkoren weten :e stellen
cn zoodoende konden zij zonder collaborate
met andere vereenigingen Woensdagavond
op een tot de laatste plaats bezette zaal
'zeldzaam verschijnsel tegenwoordig!) bogen.
Het programma van hun concert was. als
te verwachten was, in hooge mate belang
wekkend. Er was een weinig bekend koor
werk van Diepcnbreck, cr waren twee nieu
we. weer door het Kon. Ned. Zangersverbond
bekroonde werken van den directeur Lieven
Duvosel en een herhaling van zijn prachtig
„Aussöhnung"; onze gevierde zangeres Ile-
lène Treep-Cals en de fameuze, van het vo
rig seizoen hier roemvol bekende organist
Flor Peetors waren de solisten.
Belangrijk was dus de avond, maar het
programma was overladen, te meer wijl voor
het- begin van 't tweede dec! ook nog een
rede over de strekking der Vredes-gedlchton
en -liederen plaats had. Ds. Pa at uit Zand-
voort sprak met klem, met overtuiging, met
door idealisme gesterkte geestdrift, doch zijn
woord en zijn bezieling waren niet noodza
kelijk om ons den geest van Duvosels werken
te openbaren.
D." overlading noodzaakt mij tot kortheid.
Hot door het orgel gesteunde koor klonk
grootsch in Diepenbrocks Hymne ..Venl Crea
tor" en „Aussöhnung" van Duvo -c'.. waarin
ditmaal Helène Treep-Cals' glanzende stem
boven het koor zweefde, overweldigde als bij
de eerste uitvoering. Een werk van bctecke-
nis, waardig om haast Brahms' A!t-Rhapso-
die een plaats ïn te nemen, al is hei op an
deren bodem ontsproten, door andere invloe
den bevrucht en dus anders in zijn ken
merken.
De beide nieuwe voor mannenkoor-a-capel-
la geschreven werken ..Agnus Dei" en
„Vrede" dragen het stempel van Duvosels
kundige hand. Een tot het uiterste doorge
voerde thematische bewerking veroorzaakte
groote eenheid in elk der twee; maar de zeer
ingewikkelde contrapunt iek. die zich van alle
middelen der thematische wijziging als ver
kleining. vergrooting, omkeering enz. bedient-
c:i zoodoende bijna het geheele werk uit de
door het thema gegeven kien) do opgroeien,
stelt zoowel hoorders als uitvoerders voor oen
lastige taak. En waar het koor de talloozc
moeilijkheden nog niet- volkomen overwon
nen bleek te hebben, zoodat vele der intri
cate modulaties niet geheel tot klaarheid
kwamen, lijkt het wenschelijk een definitieve
beoordeeling tot een herhaalde auditie op te
schorten. Wel kan ik zeggen dal- wat raak
heid in het weergeven der stemming betreft
Agnus Deï" mij beter geslaagd scheen dan
„Vrede". Het koor rees door de schuld dei-
tenoren wat in het eerste werk, maar de
bede sloeg in.
Iielcne Treep-Cals zong voor de pauze twee
liederen van Diepenbrock. Ik heb nooit van
deze muziek zonder ruggegraat. kop of staart
gehouden en de zangeres en haar begeleider
Flor Poeiers, die de klavierpartij tot orgel-
partij arrangeerde, hebben mij niet kunnen
bekeeren.
Flor Peeters scheen mij ln het openings
stuk, de C maj- Toccata, Adagio en Fuga van
Bach iets onrustig, hoewel dc duidelijkheid
nergens leed. Francks .Pièce heroïque" ver
tolkte hij met soevereine bcheerschlng: in
Bossi's „Etude symphonique' verbaasde de
virtuoze vaardigheid zijner vlugge voeten. En
zijn eigen „Symphonlsche Fantasia" bleek
een knap. uit één thema opgebouwd, gran
dioos ontwikkeld stuk. waarin alleen het ge-
luidsyolüme van het orgel de grenzen bijna
overschreed.
Er was geestdrift voor den virtuoos en
voor de zangeres en den dirigent.; cr waren
bloemen, er was een prachtige krans voor
Duvosel. Toch hoop ik dat bij oen volgend
concert meerdere economie ln acht genofnen
wordt, wat de programmasamenstelling be
treft-. Het. einde kwam nu pas om kwart na
elf. En dat na zooveel zware, door geen lich
tere afgewisselde kunst! Men kan ook van
het goede teveel hebben.
K. DE JONG
24 November Spinoza's verjaardag
Indien net denken een kunst is die om
haar zelve beoefend dient tc worden, waar
bij materieel gewin moet buitengesloten
blijven en spitsvondige polemiek geen zin
heeftdan is ons goede land nooit rijk
aan denkers geweest. Zeker zijn er slechts
enkele namen te noemen die op dit terrein
ook buiten de grenzen klank hebben. Spinoza
Is er één van, en zeker dc vermaardste. Het
lijkt echter vermetel het aantal zijner lezers
in onze dagen te willen schatten. Juist deze
tijd schijnt voor dc denk-kunst allerminst
gunstig. Deze eischt een rust cn een zclf-
bcheersching die voor dc meesten een onbe
reikbare weelde geworden zijn.
Des te meer is het van dc Wereldbibliotheek
een te loven daad, dat zij haar verschillende
Spfnoza-uitgaven met een mooi en voor
iederen leek zeer genietbaar boek verrijkte;
ik meen: De wijsbegeerte van Spinoza, door
Dr. A. Vloemans Nu hier en daar her
dacht werd dat de wijsgeer juist drie honderd
jaar geleden in het Joodscho kwartier van
Amsterdam het levenslicht aanschouwde, ligt
het voor de hand dat er zullen zijn die over
hom en zijn arbeid iets meer wenschen te
weten, dan de oppervlakkige kennis van zijn
leven die de overlevering gaande hield. Het
boek van Dr. Vloemans nu, geeft dat alles
op prettige en toch geheel wetenschappelijke
wijze; Spinoza's leven, dat in zijn uiterlijk
kalm verloop toch zoo vol Is van spannende
feiten: dan zijn levensleer en inzicht die
van zoo grooten invloed op latere denkers
geweest zijn en zeer. uitvoerig Spinoza's
plaats in het geestelijk leven onzer gouden
eeuw. Het mag wat spijtig schijnen als wij
vernemen, dat Rembrandt noch Vondel
eenigen weerschijn op zijn werk geworpen
hebben en hij ternauwernood in staat was
zich in het Nederlanösch uit tc drukken het
bewijst te meer Spinoza's geïsoleerd staan
te midden der Hollandsehe cultuur. Hij is
dan ook meer Europeeër dan Nederlander
geweest en misschien juist daarom thans
meer dan ooit up to date. Nauw verbonden
met den Franschen wijsgeer Descartes, die
veie jaren in de Nederlanden verblijf hield,
is Spinoza's denken en doen gcruimen tijd
door den wel typisch HoLandschen ijver der
beroepstheologen ln dc schaduw gebleven.
Eerst liet midden der vorige eeuw bracht een
opleving der belangstelling in het werk van
dezen wijsgeer en het mooie bock van
Meinsma bracht die. veertig jaar geleden,
over naar wijder kringen dan die der weten
schappelijke wereld. Ik zie in dit nieuwe
werk van Vloemans een voortzetting van
Melnsma's taak: het kan den beschaafden
landgenoot den toegang verleenen tot het
werk van den man. wiens: „wel doen en blij
zijn" als merg eener levensbeschouwing ook
thans ja, zelfs juist thans nog groote
innerlijke voldoening biedt.
J. H. DE BOIS.
