LETTEREN EN KUNST
"VJSSS
Een praatje met Ernst Lubitsch.
Nieuwe Uitgaven.
posfgirodienst
HAARLEM'S DAGBLAD
DONDERDAG 29 DECEMBER 1932.
I
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
HET TOONEEL.
Ver. Rotterdamsch-Hofstad Tooneel
CERHART HAUPTMANN.
VOOR ZONSONDERCANC.
Tusschen Gerhart Hauptmann's eerste stuk
„Voor Zonsopgang" en zijn „Voor Zonsonder
gang" ligt heel het leven van den dichter.
Er is symboliek in de titels van deze twee
stukken. Hauptmann zou zijn laatste drama
waarschijnlijk nooit „Voor Zonsondergang"
hebben genoemd, wanneer hij zelf niet de 70
was genaderd.
Het is wel opmerkelijk, hoeveel schrijvers
de tragiek van hun leeftijd hebben gedra
matiseerd. De „man van vijftig", wij hebben
hem herhaaldelijk als tragischen hoofdper
soon gezien in tooneelstukken van au"eurs,
die dezen voor den. man min of meer fatalen
leeftijd hadden bereikt. In „Voor Zonsonder
gang" geeft de oude dichter de tragiek van
den 70-jarige, die nog eenmaal voor het af
scheid van het leven de zon van het geluk
der jonge liefde voor hem ziet opgaan en dan
sterft. Heeft Hauptmann, die zich zelf zoo
gaarne met Goethe vergelijkt, aan den 73-
jarigen Wolfgang en diens liefde voor de 55
jaar jongere Ulrike von Levetzow gedacht en
is hem het geluk en de tragiek van deze
liefde geheel klaar geworden, nu hij zeil' cle
70 naderde? 1-Ioe dan ook, het onderwerp is
zeker wel het merkwaardigste in Haupt
mann's jongste drama, dat Cor van der Lugt
Melsert ter'herdenking van des dichters ze
ventigsten verjaardag in een prachtige op
voering ook in ons land ten tooneele heeft
gebracht.
De 70-jarige Geheimraad Matthias Clau
sen vindt nog eenmaal voor zijn „Zonsonder
gang" het geluk van de jonge liefde in zijn
leven. Inken Peters, het meisjes, is 50 jaar-
jonger dan hij, wat niet belet, dat zij ook
in den ouden Clausen haar ideaal ziet. 1-Ioe
dit mogelijk is? Ja, hier stuiten wij op een
raadsel, dat door Hauptmann niet is opge
lost. Goethe en Ulrika dan, zal men ons mis
schien toevoegen. Maar Goethe was Goethe,
on in Clausen, hoe zacht en sympathiek
Hauptmann hem ons ook schildert, kunnen
wij toch onmogelijk den man zien, die het
hart van een 20-jarig meisje in vlam zet.
„Ik heb een ongeloofelijk respect voor u",
hooren wij Inken tot Clausen zeggen. Res
pect, ja, maar „tusschen respect en liefde ligt
een afstand zóó groot als50 jaar. De
liefde van Inken voor den 70-jarigen grijs
aard is het onverklaarde in het stuk van
Hauptmann, dat wij op zijn gezag maar moe
ten aannemen. En eigenlijk begrijpen wij ook
niet goed, wat de fijn-besnaarde Clausen in
Inken ziet. De schrijver doet zelfs geen moei
te om het geloofwaardig te maken. Inken
blijft een schim voor ons van het eerste be
drijf tot het slot en het eenige, waarop de
schrijver zich zou kunnen beroepen om ons
in deze wederzijdsche diepe genegenheid te
doen gelooven is het oude spreekwoord, dat-
dc liefde blind is.
Maar in dien honger naar jonge liefde van
den 70-jarige zit niet de eigenlijke tragiek
van dit drama; zij is gelegen in het con
flict, dat ontstaat tusschen hem en zijn kin
deren, wanneer deze bemerken, dat de vader
zich voor zijn verdere leven wil binden aan
het meisje, dat niet alleen jong maar ook van
heel anderen stand is. En in dit conflict
dat onwillekeurig de herinnering oproept
aan Schakels van Heijermans, al was de
liefde van Pancras voor Marianne ook veel
natuurlijker ligt de groote kracht van
Hauptmann's drama. Want dit conflict heeft
Hauptmann sterk dramatisch uitgewerkt.
Dc kinderen staan van het oogenblik af,
dat zij zich de liefde van Clausen voor Inken
bewust worden, vijandig tegenover dc ..in
dringster" en zij zien tegen de laagste intri
ges niet op om een huwelijk onmogelijk te
maken. De verwijdering tusschen de kinderen
en den vader wordt steeds grooter en groo-
ter, en hoe langer hoe meer voelt Clausen,
dat zij vreemden voor hem zijn. Wanneer zij
eindelijk zoo ver -gaan hem een proces aan
te doen om hem den vader, aan wien zij
alles te danken hebben onder curateele te
stellen, wordt het den ouden man te mach
tig. Hij ziet als King Lear in zijn kinde
ren dieren, die hem willen verscheuren en in
een paroxnysme van woede zakt hij in een en
sterft.
Dit conflict is niet nieuw, op het tooneel
al evenmin als in het dagelijlcsche leven. De
70-jarige dichter staat hoe kan het anders?
geheel aan de zijde van den ouden Clau
sen. Met een hartstochtelijke drift verdedigt
hij het recht op geluk en liefde voor dc ouder
dom. Zoo fel is Hauptmann in zijn drama,
dat het is. alsof hij voor zich zelf vecht. Maar
wij, die nog ni'ct tot de 70 toe zijn, bekijken
hot geval objectiever en kunnen het onge
lijk onmogelijk enkel van den kant der kin
deren zien, al veroordeelen wij de middelen,
waartoe zij hun toevlucht mecnen te moeten
nemen. Dat zij In dc jonge Inken een in
dringster en intrigante zien, is te begrijpen.
Zij kunnen minder dan wij in
dc onbaatzuchtige liefde van het jonge kind
voor den 50 jaar ouderen man gelooven. Clau
sen doet ook al heel weinig om de voor zijn
kinderen toch ongetwijfeld pijnlijke situatie
te verzachten. Hij is wel heel onhandig, wan
neer hij Inken zoo maar zonder eenige voor
bereiding aan den familiedisch wil laten aan
zitten en een dergelijke behandeling zou zeer
zeker ook beter geaarde en zachtzinniger kin
deren tot verzet hebben geprikkeld. En
wanneer Hauptmann met den wel wat melo-
dramatischen dood van Clausen een einde
maakt aan zijn stuk, kunnen wij onmogelijk
hetzelfde meelijden voelen voor Inken en
den ouden man als dc 70-jarige dichter blijk
baar had.
Hauptmann heeft ongetwijfeld werken ge
schreven. waarop de kritiek minder vat had
dan dit Voor Zonsondergang, maar in lang
schreef hij niet een stuk. dat zoo sterk too
neel Is. De leden der fdhxili'e Clausen heeft
hij met scherpe trekken raak geteekend. Al
die mannen en vrouwen staan in hun egoïs
me duidelijk voor ons; zij leven feitelijk meer
dan Clausen, die voornamelijk voor het too
neel geschapen is. Maar daar komt hij in de
opvoering van het Rotterd. Hofstad-Tooneel,
die wij \e Amsterdam zagen, dan ook volko
men tot zijn recht dank zij het waarlijk su
perieure spel van Cor van der Lugt Melsert..
Wat Cor van der Lugt Melsert in Voor Zons
ondergang geeft, is zoo grandioos, dat ik
dezen Clausen zijn tot nu toe mooist ge
speelde rol durf noemen. Aleen reeds om deze
rol van Van der Lugt zouden alle waarachtige
tooneelliefhebbers Voor Zonsondergang moe
ten gaan zien. Deze Clausen gaat voor ons
leven, ik zou bijna zeggen ondanks Haupt
mann. Wat zou er van deze zeer moeilijke, ja,
gevaarlijke rol terecht zijn gekomen, wanneer
een ander dan Van der Lugt Melsert hem in
ons land had gespeeld? Ik vrees maar heel
weinig. Nu wordt het een fijn-afgestemde
creatie, die aldoor boeit, ja. tot geestdriftige
bewondering wekt en die zelfs in de meest
hachelijke tooneelen zooals in het laatste
bedrijf geen moment melo-dramatisch
aandoet. En hierin schuilt wel het grootste
gevaar voor deze rol. In dc sterfscène over
treft Van der Lugt Melsert zich, zelve. Dit
was van spel zoo grootsch en aangrijpend, als
wij zelfs van dezen auteur niet hadden ver
wacht.
Annie van der Lugt Melsertvan Ees speel
de Inken, een wel hoogst ondankbare taak,
want het is de slechtst geschreven rol in
het stuk. Of het een andere actrice gelukt
zou zijn haar tot leven te brengen, betwijfel
ik en wij moeten het voornamelijk aan Haupt
mann wijten, dat ook mevrouw Van der Lugt
Melsert daarin niet volkomen slaagde.
Van der Lugt heeft voor een „eerste klas"-
bezetting van Hauptmann's drama gezorgd.
Bijna al zijn eerste krachten Fie Carel-
sen, mevrouw Schwab, Louis Gimberg, Louis
van Gasteren, Hei-man Schwab heeft hij
in het stuk geplaatst en zoo is de opvoering
van Voor Zonsondergang onder zijn fijn
zinnige regie tot iets waarlijk voortreffelijks
geworden. Maar boven alles uit gaat het spel
van Van der Lugt, die in dit stuk zoo domi-
neerend is, dat aan het slot terecht hij alleen
ten tooneele verscheen om de ovatie van het
enthousiaste Amsterdamsche publiek in ont
vangst te nemen.
Tenslotte een verzoek aan den directeur
van Het Rotterdamsch Hofstad Tooneel. Ver
geet Haarlem niet bij uw verdere opvoeringen
van Voor Zonsondergang! Uw prachtige Clau
sen mag onzen tooneelliefhebbers niet ont
gaan.
J. B. SCHUIL.
KALENDERS.
Ons werd toegezonden een driemaandelijk-
sche kalender van het Rustoord van den
Kon. Ned. Bond van Oud-onderofficieren te
Soestdijk. Foto's van de leden van het Ko
ninklijk Huis zijn er op afgebeeld en kijkjes
uit Oranjehof.
Van de firma Albert Heyn ontvingen we
een 3-maandelijksche kalender met platen
van flamingo's, paradijsvogels, blauwe kroon-
krane en reeve's fasanten.
Weenen, December
Ernst Lubitsch, de wereldberoemde filmregis
seur, die tegenwoordig eenparig door alle
Yankees de grootste filmregisseur van Holly
wood wordt genoemd en die ook door hon
derdduizenden niet-Amerikanen in andere we-
relddeelen als de allerbeste en allervoornaam
ste regisseur van dc heele wereld wordt be
schouwd, houdt zich op het oogenblik te Wee
nen op. Dat wil zeggen: op het oogenblik dat
ik deze regels schrijf, want wanneer zij on
der de oogen van mijn lezers komen, is hij
niet meer in de Donaustad en is hij al, zooals
men hier zegt „über alle Berge geflohen".
Ik had het genoegen een kop thee en een
glas sherry met Lubitsch te drinken en een
sigaar met hem te rooken. Hij ziet er precies
zoo uit als op de foto's. En hij lijkt ook spre
kend op de tallooze caricaturen, die van hem
in omloop zijn. Dat is ook geen wonder, waixt
Lubitsch laat zich slechts door begaafde en
door buitengewoon handige kunstenaars tee
kenen. Het is waar dat Lubitsch een erg groo-
ten neus heeft een flinke voorgevel versiert
het huis! en het is ook waar, dat men Lu
bitsch haast nooit zonder een geweldig groote
sigaar in zijn mond kan aantreffen. Een si
gaar die meer op een Zeppelin dan op een ge
wonen rookstengel lijkt.
Laat ik u echter eerst, voor ik u mededeel,
wat Lubitsch tegen mij gezegd heeft, een en
ander over zijn levensloop vertellen. Lubitsch
is een Berlijnsche jongen. Hij werd op den
28en Januari van het jaar 1892 in de Duitsche
hoofdstad geboren. Hij is dus thans het is
geen moeilijke rekensom precies veertig
jaar oud. Dat had u misschien niet gedacht,
u had hem wellicht ouder geschat, omdat het
werk, dat u van hem gezien hebt, van zoo
buitengewoon veel ervaring en vakkennis ge
tuigt. Als jongen had Lubitsch slechts één
groot ideaal voor oogen: hij wilde tooxxeel-
speler worden. Zijn vader had echter andere
plannen met zijn zoon. Hij had hem voor het
bankiersvak bestemd en inderdaad zien we
zoonlief in een bank werkzaam. Dat duurde
echter niet lang. Lubitsch was nauwelijks
twintig jaren oud, of hij smeet er dat werk
bij neer. Hij ging les nemen bij den tooneel-
spelcr Viktor Arnold en deze bracht hem in
aanraking met Max Reinhardt.
Gedurende twee jaren heeft Lubitsch onder
Reinhardt's leiding gewerkt. Toen begon hij
zich voor het filmwezen te interesseeren. 1-Iij
had een goeden neus en wist, dat de film een
groote toekomst had. Ilij trad zeil' voor de
camera op en hij maakte zich in 1918
eensklaps wereldberoemd door zijn regie
van de Carmen-film, waarin niemand minder
dan Pola Negri als „star" optrad. In Amerika
regisseerde hij „RosiLa" met Mary Plckford en
„Huwclijkspel" met Adolphe Menjou. Onder
zijn leiding werden „De Prins-student van Hei
delberg" met Ramon Novarro in de rol van
Karl Heinz en „De Patriot" gedraaid en een
van zijn populairste films was „The Love Pa
rade", die ook in Nedex'laixd veel opgang
maakte, ïxiet Maurice Chevalier, die tot zijn
beste vrienden behoorde en die ook onder zijn
regie ..One Hour with you" speelde. De film
„Ik heb een nxensch gedood" (The Man killed)
is eveneens van Lubitsch.
ik heb Lubitsch gevraagd welke vraag
lag meer voor dc hand? wat hij van de
zoogenaamde „stómme" film denkt. „Finished"
zegt hij, „dc stomme film heeft haar rol uit-
Oppassen en terstond in-
grijpen. Niets beter dan
TOONEELJUBILEUM.
MEVROUW JACQ. ROYAARDS—SANDBERG.
Op 6 Januari zal mevrouw Jacq. Royaards-
Sandberg in onzen Stadsschouwburg als Ba-
deloch in de opvoering van de Gysbreght varx
Aemstel door Het Schouwtooneel haar 25-
jarig. tooneeljubileunx herdenken. Voor dit
jubileum heeft zich hier ter stede het vol
gende huldigingscomité gevormd: Eere-voor-
zitter de burgemeester vaix Haarlem, de heer
C. Maarschalk, voorzitter Tjebbo Franken,
secretaris J. B. Schuil, penningmeester Jhr.
D. G. van Styrum, exx leden mevrouw C. J.
Cohen Tervaert-Koch en de heeren E. M. J.
H. Erens, C. C. M. van Hees, F. Primo, Jhr.
C. J. A. Reigersman, Dr. J. F. M. Sterck, J. C.
Tadema en L. M. Weterings.
Wij xxemen hier het volgende over uit de
door het comité verspreide circulaire.
Bij een groot aantal personen is de wensch
opgekoxxien deze gebeurtenis niet oixopge-
merkt voorbij te latexx gaaxx, en bestaat er,
naar hun meening, alle aanleiding om deze
kunstenares van groote begaafdheid ter ge
legenheid vaxx dit, haar zilveren jubileimx, te
eerexi en te huldigen.
Immers, zij vertolkte in haren loopbaan
als actx-ice rollen van bijzonderen aard, zooals
Eva in Adam in Ballingschap, Rafaël in Lu
cifer, vertolkingen die vooral door haar per
soonlijkheid zoo volkomen gaaf warexx. Haar
voorname distinctie bezorgde haar het wel
verdiende succes als Joxikvrouwe de la Seig-
lière. Zij stond haren echtgenoot, wijlen Dx\
Willem Royaards terzijde in de opvoei'iixgeix
der Shakespeare-stukken en hielp hem lau
weren oogsten als Titaxiia in de Midzomer-
nachtsdrooxn, Olivia in de Driekoniixgeix-
avond exx de Koxxixxgixx in Wiixteravond-
sprookje.
Wij xxoemen voorts: Rose in Mijlpalexx, He-
lexxe in het Schoone Avontuur, Gretchexx in
Faust, Ixxara's dochter in Strhxdberg's Droom
spel, de titelrol in Blauwbaards achtste
vrouw, Maria in Ik dien, Miebetje in de Op-
standigen, Violaine ixx Maria Boodschap.
Haar veelzijdig talent kwam iix al deze rol
len van verschillenden aard tot uitixxg exx
dwong het publiek weer opnieuw bewonde
ring af.
Behalve echter als actrice moet Mevrouw
Royaards geëerd worden als echtgenoote vaxx
wijlen Dr. Willem Royaards, den kunstenaar
aan wien Nederlaxxd op Tooneelgebied zoo
grooten dank verschuldigd is. Trouw- heeft
Mevrotxw Royaards haren echtgenoot ter
zijde gestaaxx, in de eerste plaats op het
tooneel. Daarnaast is zij een steuxx geweest
gespeeld. Ook Charley Chaplin zal nooit meer
een wereldsucces kunnen zijxx, wanneer hij er
niet toe overgaat „sprekend" te spelexx. Geexx
enkele bioscoopbezoeker wenscht meer films
te zien, waarixx acteurs exx actrices huxx mond
opexx doexx zoxxder dat mexx hoort, wat zij te
zeggen hebben. Opschriften, die de handelixxg
eix de dialogexx moeten verklaren, zijn ïxiet
meer voldoexxde. Nu is er xxatxxurlijk eexx groo
te moeilijkheid. Dab is het taalverschil. Eexx
film, zooals deze tegeixwoordxg vervaardigd
wordt, is voor de nxeeste laxxdeix vaxx de we
reld bestexxxd. Ixx Hollywood wordt zij ixx het
Engelsch opgexxomen. Ixx diverse laxxdexx xxxoet
zij in eexx andere taal gesynchroxxiseerd wor
den. Dat wil zeggen: acteurs en actrices moe
ten de woorden van de spelers en speelsters
in eexi andere taal overbrengen en moetexi er
nauwkeurig op letten dab hun mondbewe
gingen zooveel mogelijk op die vaxx de zich op
heb witte doek bewegende personen lijken.
Dat is een buitengewoon moeilijke taak, die
ïxxcestal heel veel tijd kost. Iedere scène, iede
re dialoog eischt tal vaxx repetities. Er wor
den opneixiingen gemaakt, die geweldig veel
kostbaar materiaal verslinden, en het resul
taat is nog steeds niet hetgeexi mexx ge-
wensclxt had exi dus beghit men weer ïxiet
frisschexi moed opnieuw.
Men heeft er tegexiwoordig' een nieuwe
methode op gevonden. En wel: men laat films
die in het Engelsch gesproken (en gezongen)
worden, ixx landen vertooneix, waarin Engelsch
niet de algemeene landstaal is, en nxexx laat
eexx gedeelte vaxx den gesprokexx (en gezoxxgexx)
tekst in de daar gebruikelijke taal in den
vorixx van letters en woorden op het levende
beeld verschijnexx. Daardoor gaan ontelbaar
veel détails exi fijnheden verloren. Kwiiiksla-
gen en typische gezegden kunnen niet tot
hun recht komen, maar daartegenover staat
weer. dat men de bewegingen en de hande
lingen van de spelers en speelsters grooteix-
clccls begrijpt. En bovendien gaat van deze
voor den grooten tooneelleider ïn de moei
lijke omstandigheden, waarin deze dikwijls
verkeeren moest. Weinigen zullen precies
kunnen begrijpt wat het beteekent om als
actrice, echtgenoote cn moeder een levens
taak te vervxdlen met de opgewektheid, lief
de en toewijding, waarmede Mevrouw
Royaards zulks deed.
Het postgironummer van den penning
meester is; Incasso Bank Haarlem 200600.
MUZIEK.
KUNSTKRING HEEMSTEDE
Jaap Stotijn en Hans Schouwman.
Het was in artistieken zin een goede ge
dachte van het Bestuur van den Heemsteed-
schen Kunstkring om onzen meesterhoboist
Jaap Stotijn voor het geven van een recital
uit te noodigen. De bespeling der blaasin
strumenten geniet, althans in de kringen van
financieel welgesitueerde amateurs nog
steeds niet de belangstelling en verbreiding
die zij ongetwijfeld verdient. Voor de fluit
bestaat nog wel eenig interesse, maar wie
denkt er aan als ernstig liefhebber, les te
gaan xxexxxen in het hobo-, clarinet-, fagot- of
hoornspel? Zeer. weixxigexx, ofschoon er toch
een xijke kamermuziekliteratuur bestaat,
waarixx deze iixstruxxxentexx ixxtegreerexxde par-
tijexx vervullen; ofschoon de dilettanten-
synxphonie orkesten in dexx regel de xxoodige
blazers oxxtberexx, zoodat ze bij uitvoeringen
die moetexx huren of door een surrogaat als
een harmonium vervangen.
Wat eexx blaasinstrument solistisch exx ixx
verbinding met een begeleidend of samen-
werkeixd klavier vex-xxxag, heeft Jaap Stotijn
Woensdagavond op overtuigende wijze ge-
tooxxd. Iix het intieme gebouwtje vaxx dexx
Ned. Protestantenboixd kwaixxen de eigen-
schappexx der hobo als kamermuziekiixstru-
meixt duidelijker ixaar voren daxx toen we
Stotijn op eexx der gemeentelijke orgelcon
certen ixx de groote zaal te Haarlem hoordexx
Over Stotijns hobospel raakt mexx niet
licht uitgepraat, hoe vaak mexx 't ook reeds
gehoord en bewoxxderd heeft. Het heeft een
charme vaxx toon, eexx fluweelen zachtheid,
een lenigheid exx eexx expressieve kracht, die
xxxen hier te laxxde alleen bij Stotijns eigen
leerlixxgen althaixs tot op zekere hoogte weer
vindt, en die ook aan het spel vaxx zijxx voor
ganger exx leermeester Vaxx Emmerik eigen
warexx We hebbexx hier dus eexx bepaalde
school, die vermoede!,, x ook wel in het bui
tenland vertegenwoordigd zal zijxx. Ixx elk ge
val is de toonkwaliteit bij uitstek geschikt
zoowel voor solovoordrachteix als voor aaix-
sluiting bij de klaixk van andere instrumen
ten, veel beter daxx de xxasale toon der coix-
servatieve school, die wel specifiek-hobo-
achtig klinkt, maar te doordringend is. Sto-
tijxxs tooxx zweemt vaak naar dien vaxx eexx
ixx hooge liggingexx bespeelde cello of alt
viool, soms ook eenigszins naar de mensehe-
lijke stem exx doet ixx plooibaarheid voor deze
nauwelijks oxxder. Ixx dexx toon alleen zit xxa-
tuurlijk het geheim vaxx de bekoring van
zijxx spel xxiet: we moeten ïxiet vergeten dat
Stotijn een intelligent, veelzijdig ontwikkeld
kunsteixaar is, voor wien te tooxx slechts xxxid-
del, geexx doel is. Stotijn is ook een vaardig-
pianist, die een paar jax'en geleden zelfs het
einddiploma voor piaxxo van het Koxx. Con
servatorium te dexx Haag behaalde. Met Hans
films een opvoedkundige la-acht uit. Zij leereix
de toeschouwers exx toehoorders zich aan de
typische eigenaardigheden vaix de vreemde
taal te gewenxxexx exx geven dus in' zeker op
zicht en ixx sterk werkend opzicht ook
taalkundig onderwijs. Voorloopig zal er vol
gens Lubitsch wel weinig verandering in deze
methode kunnen worden aangebracht.
De pogingen om gekleurde films te vervaar
digen zijn tot dusverre mislukt. Men beschikt
nog niet over voldoende technische hulpmid
delen exx bovendien zijn gekleurde films nog
geen absolute noodzakelijkheid geworden. Be
ter goede films in zwart en wit en grijs dan
gekleurde rolprenten met onnatuurlijk colo-
riet, dat belachelijk werkt.
Op mijn vraag, welke film Lubitsch als zijn
allerbeste oeuvre beschouwde, kon hij moeilijk
antwoord geven. „Kijk eens", zei hij, „ik heb
zóóveel films gexxxaakt, en telkens, wanneer ik
aaix het vervaardigen exx het opxxenxen bezig
beix, denk ik, dat juist het werk, dat ik oxxder
haixden heb, het allerbeste werk zal worden.
Later eerst zie ik mijn fouten, in. O ja, zeker,
ik geef grif toe, dat ik tal vaxx foutexx ge
maakt heb, maar die begaat elk mexxsch. En
welke fihxx mij het meeste plezier verschaft
heeft? Dat is ook heel moeilijk te zeggeix. Het
is altijd juist de film waaraaxx ik bezig ben!"
„Of we aaix het zoeken zijxx xxaar nieuwe
methodes, naar nieuwe mogelijkheden, xxaar
nieuwe wegexx? Ja, natuurlijk probeeren we
altijd iets nieuws te vinden, iets, wat het pu
bliek boeit, wat het publiek trekt. Nieuwe su-
jets, nieuwe wijzen van exxscèxxeering, van
regie, van decorkunst. We trachten alles zoo
levexxdig mogelijk ixx de caxxxera op te nemen
exx op het witte doek te reproduceeren. Wij
zoekexx xxaar roixxaxxtiek, die tegelijkertijd rea
liteit is, exx die door een ieder liaix worden
begrepen''.
„Bent u, mr. Lubitsch, hier in Europa op
zoek naar nieuwe, tot dusverre nog ïxiet voor
de film ontdekte talenten? Wilt u misschien
niet een paar aardige Weensche meisjes ïxxee
naar Hollywood xxemexx?" vraag ik.
„Neen", luidt het antwoord, „ik beix alleen
maar naar Weenen gekonxexx om mijn goeden
ouden vriend Enxil Jannings hier te ontnxoe-
texx exx ook ixx de andere stedexx vaxx dit we
relddeel zoek ik slechts oude kennissen op.
Natuurlijk echterwaixneer mij iets héél
bijzonders ixx dexx weg konxt, wanneer ik iets
heel veel belovends 'ontmoetdan is het
een andere kwestie. Maar de reis naar Holly
wood is anders te ver exx ook bij ons ixx Ame
rika wordt geweldig gespaard".
„Welke Amerikaaixsche films de beste zijxx?
Wel, zooals u weet, werk ik voor Paramount.
Ik wil geexx oordeel velleix over het werk en
de productie vaxx andere film-maatschappijexx.
maar ik voor xxxij vixxd, dat Paramout het bes
te levert. Niet alleen van kunstzinnig staxxd-
punt, maar ook wat de reportage betreft. Men
xxxoet natuurlijk ixieuws-berichten strexxg vaxx
uitsluitexxd artistiek filnxwerk weten te onder
scheiden. maar wij hebbexx onze nieuws-ope-
rateurs in alle deelexx van de wereld zittexx, in
de nxeest afgelegen streken, exx deze zijxx steeds
op huxx qui vive exx sturen ons voortdurexxd
het xxxeest belangwekkeixde nieuws iix wooi'd
en beeld.
Dit souxxd-ixews wordt iix alle deeleix vaxx de
wereld vertoond, ook ixx de Nedei'landsche
bioscopen wordt het op het witte doek ge
bracht. Het heet daar „De oogexx eix de oorexx
der wereld", als ik nxe ïxiet vergis"
„Neen. meneer Lubitsch, u vergist zich
niet. Exx weet u, dat deze in het Exxgelsch ge
sproken filmjournalen, die uit Amerika exx
uit Engeland komen, in het Duitsch en het
Hongaarsch, in het Poolsch exx het Tsjechisch
en soxxxs ook in het Nederlandsclx voor de Ne-
derlandsche bioscopen vertaald exx omgewerkt
worden in Weenen exx door mij?"
Neen, dat wist Ernst Lubitsch xxiet. Hij be
moeit zich alleexx met zijxx eigexx werk in
Amerika.
W. M. BEKAAR
Schouwman heeft hij twee nummers vier-
handig gespeeld: slechts een bladvullixxg vol-
gexxs zijxx eigexx verklaring, wijl hij dacht dat
een heeleix avoxxd hobo te vermoeiend zou
v/orden. Schubert exx Debussy speelden bei
den, correct en knap, hoewel zoxxder schitte
ring. „Zijn eigen verklaring" zei ik; Stotijn
gaf op verzoek van het Bestuur vóór het be
gin der muzikale voordrachten eexx inleiding
in zeer huiselijken stijl, een vriendelijk en
vriendschappelijk praatje over aard, ontstaaxx
en kexxmerken van de hobo en haar familie,
waartoe ook de althobo en de fagot behooi-en
Vooral aan de makelij vaxx het gewichtigste
onderdeel, het rieten moxxdstuk, werd aan
dacht gewijd.
Volgden de muzikale producties. Eexx hobo
concert van B. Marcello ixx den soliden, oxx-
bewogen ouden stijl; Schubei't's vierhandige
variaties op. 10, bekoorlijke verstrooiïxxgs-
kunst voor dexx intiemen kring; dan de So
nate op. 166 van St.-Saëixs, een zijner laatste
werken, waarvaxx het eerste deel een koele
doorzichtige polyphonie vertoont; in het
tweede komt de schalmei als improviseerend
aan het woord, afgewisseld door een deinend
daixsrythixie; een passagerijke finale die de
hobo tot hoog g laat stijgexx besluit het niet
diepe, maar onderhoudende, werk.
Na de pauze werd, met uitzondering van
de Petite Suite van Debussy slechts werk vaix
Nedex'landers en zelfs alleen van Hagenaars
gespeeld: immers ook 1-Ians de Bock heeft
sixxds eexxigen tijd Haarlem voor Den Haag
verwisseld. En al die werken waren aan Jaap
Stotijn opgedragen, dus speciaal met het
oog op diens kunst gecomponeerd. Het is
teekenexxd voor de groote vereex-ing die xxxen
in Haagsche toonkunstenaarski-ingeix voor
Stotijn heeft. Want het is niet één bepaalde
richting die voor hexxx schrijft: uxteenloo-
pende richtingexx hebbexx hem hun werk ge
wijd. Reeds op een orgelconcert hoordexx we
hem stukken voor hobo-alleen vaxx B. vaxx
den Sigteixhorst Meijer spelen: thans gaf hij
vaxx dezen een Soxxatixxe voor hobo-solo, voor
mijn gevoel een als compositie xxiet gelukt
werk. Ixxxmei's de melodische kracht is te
zwak om door zich zelve te boeiexx, de vorm
is vaag exx van doorwerking en tegenstellixxg
kan bij de eenstemmigheid natuurlijk geen
sprake zijn. De Bock's „Verhalen vaxx de
Zee" zouden beter zijxx, als ze geen titels
droegen. Het zijxx twee schalmei-improvisa-
ties met daartusschexx in eexx soort van gro
teske kaboutermarsch. Maar waarom die nu
„Zonsondergang", „Het verhaal vaix den
Duiker" en „de Dood vaix de Pelikaaix" hee-
ten, mag Joosje weten. Ook had ik liever de
pianopartij maar weggelaten, tenminste voor
zoover die zeer onpassende harmonieën te
hooren geeft. In andere gedeelten sluit ze
zich behoorlijk aaix.
De Sonatine van Clara Wildschut bood ons
werk van een compositorisch begaafde jonge
leerlinge van Dr. Joh. Wageixaar, eeix leer
linge die met een staatsstipeixdium begiftigd
is eix te Weenèn verder studeert. Haar hobo-
sonatiixe toont talent maar ïxog geeix vaste'
lij ïx, doch eeix weifelende en wisselende phy-
sionomie. Ze begint met een eeixvoudig, twee-
notig motief weemoedig-ronxantisch ixx c kl.
t„ maar is bij de finale iix de buurt vaix Ilin-
demith verzeild. Wat daaruit bij meerdere
rijpheid zal groeien moeten we afwachteix.
In elk geval deed de toegift vaxx Godard na
de stormachtige toejuichingen, heel wat
meer muzikale rijpheid hooren.
Hans Schouwmaxx speelde de verschillende
piaxxopartijen weliswaar zonder veel wisse-
ling van kleur, doch zeer coixsciëntieus exx
correct.
Het bezoek was niet talrijk, doch zee?
warm en dankbaar gestemd.
K. DE JONG.
De Liefde Sticht.
Almanak voor 1933.
Bij vaix Holkema eix Warendorf kwam „De
Liefde Sticht" uit, eeix alamanak met spreu-
keix en verhalen voor het jaar 1933.
Het Kankerboekje door
L. Ozïemblowski.
L. Oziemblowski heeft eeix populair boekje
over kanker en kaïxkerbestrijding sameixge-
steld.
Oorzaak, verschijnseleix, groei eix over
erf elijkheid, allopathische, homoeopathischè
exx biochexxxische middelexx zijix exxkele hoofd
stukken .Het is verschenen bij de N.V. Hol-
laixdia-drukkerij te Baarix.
HUISEIGENAAR WILLIGT ALLE EISCHEN
IN.
Een huurstakhxg ixx West te Amsterdam is
naar wij iix het Handelsblad lezeix, thans
geëindigd, nadat de huiseigenaar toegestenxd
heeft in de inwilliging' vaxx vrijwel alle
eischen van de huurders, hetgeen neergelegd
is hx eeix overeeixkomst voor dexx tijd vaix ééxx
jaar. De huurders hadden vaix 17 October j.l.
af de huurpenniixgeix bij het comité ge
stort eix een actie gevoerd, waardoor het den
eigenaar oxxmogelijk was leegstaande wonin
gen te verhurexx. Ingevoerd is nu de ge
vraagde huurverlagiixg vaxx 50 cexxt per
week, met terugwerkeixde ki'acht tot 17 Oc
tober. Alle huuropzeggiixgeix worden terug-
genoixxeix; diegeixen die uit hun woning ge
zet zijn, mogen terugkeeren; de eigexxaar ver
goedt het comité vaix actie f 250 voor ge-
xxxaakte kosteix; de bewoixers vaix twee per-
ceeleix, die aaix den kaïxt vaix den huiseige-
ïxaar stoixden, zullen hun woniixgeix moeten
vei'laten; enz.
Betaling Abonnementsgeld
per
^AAj verzoeken onzen abonnes
die gewoon zijn per postgiro
hun abonnementsgeld te vol
doen vriendelijk, dit niet uit
te stellen tot het nieuwe
kwartaal is aangevangen. Zij
besparen zichzelf daardoor
den last van het aanbieden
der kwitanties en ons de
moeite van het incasseeren.
DE ADMINISTRATIE
Het einde van de stomme film.
(Vaxx onzen Weenschen correspondent)
