Zeven Provinciën" onder de
officieren terug.
EEN WONDERLIJKE CRISIS.
De oude molen.
Om twee ton.
Het Belangrijkste.
50e 'Jaargang No. 15225
VerscKijnt dagelijks, belialve op Zon- en Feestdagen
Vrijdag 10 Februari 1933
HAARLEM S DAGBLAD
Directie P. W. PEEREBOOM UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
en ROBERT PEEREBOOM- COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENT EN: per week 025, per maand 1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post ƒ335, losse nrs. ƒ0.06. Gerflostreerd Zondagsblad:
per week ƒ0.05, per maand ƒ0.22, per 3 mnd. ƒ0.05. franco per post 0-72JA.
Bureaux; Groote Houtstraat 93 k DrukkeryZuider Buiten spaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
ADVERTENTIëN: j5 regels 1-75, dLc regel meer ƒ035. Reclames
ƒ0.60 per regel. Redactie bij abonnemenL Vraag «1 aanbod 14 regels ƒ0.60,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbde prijs. Onre Groentjes
(iederen dag) 1—3 regels 030, dkc regd meer 0.10, uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange
Idem voor Abonnés op het Geïll. ZondagsbladLevenslange ongesch
ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-.
iktheid f2000.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-, Verlies Duim (75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-, Verlies andere vinger f 30.-.
DIT NUMMER BESTAAT UIT ZESTIEN BLADZIJDEN.
18 dooden, 25 gewonden door bomaanval.
MUITERS HANDHAAFDEN HUN
VOORWAARDEN.
OVERGAVE NADAT BRAND WAS
UITGEBROKEN.
BEMANNING VERWIJDERT ZICH DAN IN DE
SLOEPEN.
Hedenmorgen ongeveer 5 1/2 uur ontvingen
"wij van het telegraafagentschap Aneta in
Den Haag de eerste berichten over het tref
fen van het Java-eskader en de muitende
Zeven Provinciën.
Wij publiceerden die mededeelingen op ons
nieuwsbord voor óns bureau in de Groote
Houtstraat en gaven daarop onmiddellijk een
bulletin uit. Deze berichten verwekten in de
stad groote belangstelling.
Het eerste telegram van Aneta luidde:
Batavia Vrijdagmorgen 10.45 (Indische,
tijd, dus 4.45 Nederlandsche tijd):
De commandant van het Java-eskader
sommeerde radiografisch „De Zeven Provin
ciën" tot onvoorwaardelijke overgave.
Daaraan werd toegevoegd, dat anders ge
weld zou worden gebruikt. Medegedeeld werd
dat de vlag moest worden gelieschcn en een
wit kleed op het. zonnedek gezwaaid. De
muitende bemanning werd 10 minuten be
denktijd gegeven.
„De Zevpn Provinciën" antwoordde met
een draadloos telegram gelijk aan dat waar
van eerder melding werd gemaakt (vrijheid
voor de bemanning). Er werd aan toegevoegd:
„Val ons niet lastig".
Hierop wierpen vliegmachines dc eerste
bommen naast het muitende schip. „De
Zeven Provinciën gaf zich over, nadat het
schip te 9.18 uur door een bom van een
Dornierviiegboot was getroffen. Er brak
brand aan boord van „De Zeven Provinciën"
uit. De bemanning verliet het schip en ging
in de booten. De brand is blijkbaar niet
ernstig daar „Dc Zeven Provinciën" doorging
met radiografisch te seinen.
Later:
BATAVIA, 10 Februari (Aneta) „De Zeven
Provinciën" is thans weer onder het com
mando van de officieren.
„Een bom van 50 K.G.
In den afgeloopen nacht is bij de Marine
staf op het Departement van Defensie de
volgende officieele mededeeling ontvangen:
Heden 9 uur werd de Zeven Provinciën
gesommeerd voor Straat Soenda, op onmid-
delijke en onvoorwaardelijke overgave door
een groep vliegbooten. Hierop werd door de
Zeven Provinciëu verwezen naar de bekende
proclamatie, waaraan werd toegevoegd, dat
niet gehinderd moest worden. Een water
vliegtuig wierp daarop een bom van 50 K.G.
op de Zeven Provinciën. Lichte brand ont
stond. Aan boord werden witte vlaggen ge-
heschen: de Zeven Provinciën gaf zich over.
In afwijking van eerdere berichten kan
thans worden gemeld, dat de Dornier Wall-
vliegboot niet twee bommen, doch slechts één
bom heeft geworpen. Deze bom heeft 12 leden
van de bemanning gedood en 25 gewond.
DE BOM BEHOORDE TOT HET
LICHTSTE TYPE.
De berichten over de overgave van de
Zeven Provinciën waren hedenochtend reeds
vroeg in Den Haag bekend.
Men vestigt er nog eens onze aandacht op
dat een bom van 50 kilo behoort tot het
lichtste geweld dat aangewend kan wor
den.
MUITERS WILDEN KOOPVAARDIJ
SCHEPEN BEROOVEN!
Europeanen muitten ook.
BATAVIA, 10 Febr. (Aneta).
„De Zeven Provinciën" staat thans weder
om onder commando van de officieren.
De commandant der Zeemacht in Neder-
landsch-Indië verklaarde in den Volksraad in
de vergadering van heden, dat de Europeesche
minderen eveneens hebben deelgenomen aan
de muiterij. De ontvangen telegrammen too-
nen aan dat aan boord van „De Zeven Pro
vinciën'' waren; 16 officieren, 9 Europeesche
onderofficieren, 3 inlandsche onderofficieren,
44 Europeesche korporaals en minderen en
184 inlandsche korporaals en minderen. Bo
vendien wordt vernomen, dat bij ,.de Zeven
Provinciën" het plan bestond om, wanneer
voedseltekort zou ontstaan, koopvaardijsche
pen te berooven.
Aantal dooden 18,
15 inlanders en 3 Europeanen.
•Aneta Holland meldt:
Blijkens een nader bij het Departement
van Defensie ontvangen bericht, bedraagt
het aantal dooden 18, waarvan 15 inlanders
en 3 Europeanen.
De Europeesche schepelingen zijn: de tam
boers Bakker en de Bree en de Marinier-
tweede klasse Kroeskop.
Volgens de voorloopige berichten bevindt
zich onder de lichtgewonden de luitenant ter
Zee derde klasse baron de Vos van Steenwijk.
(Men zie voor het kaartje der situatie de
eerste pagina van het vierde blad)
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
ECHTE WALES-ANTHR ACIET
o.a. a I 2 70
WITTOP KONING - HAARLEM
HARMENJANSWEG 67A - TELEFOON 16100
(Een twee eeuwen oude koren
molen te Lage Mierde is door
een felle windvlaag vernield.)
O molen, arme trouwe vriend,
Daar lig je nu, terneergeslagen.
Door hem die steeds je heeft gediend,
Sinds oude langverwaaide dagen.
Je hebt twee volle eeuwen lang.
Zij het dan malend, kunnen leven,
Het werd wel steeds een zwaarder gang,
Maar toch ben je aan 't werk gebleven.
Het is je voor den wind gegaan,
Dat zal ik zeker niet weerspreken.
Maar je bent dan ook blijven staan,
Bij alle winderige streken,
Jij leefde waarlijk van den wind,
En jij kreeg steeds den wind van voren.
Als korenmolen, oude vrind,
Wist. j'onze oogen te bekoren.
Nu heeft de wind getriomfeerd.
Hij schenkt den ouderdom geen gratie,
Laat alles waaien, molesteert
Zelfs d' alleroudste molenstatie.
Ach, ook de sterkste wordt eenmaal
Tc zwak om verder te weerstreven,
En in jou dood ligt een moraal,
Waar 'k toch nog uiting aan wil geven,
Wie zich als regel heeft gewend.
Met alle winden mee te draaien,
Komt vroeg of laat toch aan zijn eind.
Als het opeens te hard gaat waaien.
P. GASUS.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
Caïé Restaurant „Bolwerk"
s'Middags van 2
tot 5.30 uur, in
re,Tenh"ioN, BRIDGEN
HAARLEM, 10 Februari.
Het Groote Gebeuren
In Indië: De „Zeven tot over
gave gedwongen. Eén lichte
bom maakt 18 dooden en 10-
tallen gewonden.
In NederlandDe Regeering in
conflict met de Kamer over
het wetsontwerp-Donner. -
Een zonderlinge crisis. -
Kamerontbinding op til
De groote gebeurtenissen van de laatste
week zijn gisteren en vannacht geculmineerd
in twee zeer ernstige feiten. De Dornier Wall-
vliegbooten, die het Nederlandsche eskader
vergezelden, hebben bij Straat Soenda de
muitende „Zeven Provinciën" tot overgave
gedwongen. Nadat een sommatie tot vrijwil
lige overgave vergeefsch was gebleken, cn be
antwoord met „Val ons niet lastig" heeft éen
enkele bom het pleit beslecht. Die éene bom,
50 K.G. wegend en volgens Haagsche verkla
ring „bchoorend tot het lichtste geweld dat
men kon toepassen" heeft achttien dooden
en tientallen gewonden veroorzaakt, en nog
brand gesticht ook. De overgave van het
schip volgde meteen.
Aan den vooravond van dit treffen heeft
zich een zeer zonderling schouwspel afge
speeld in de Tweede Kamer, waarvan het ge
volg is dat thans een soort parlementaire
crisis heerscht. Eerst scheen het dat de re
geering zou aftreden: thans schijnt het tot
Kamerontbinding te zullen komen. En dat
naar aanleiding van het ontwerp-Donner tot
wijziging van de indeeling van het rechtsge
bied, dat de Kamer niet heeft willen slikken.
Een ontwerp, dat als „bezuinigingsmaatregel"
slechts een paar ton betreft.... een druppel
in den emmer-der tientallen millioenen!
Het is een vreemde loop van zaken.
In geen jaren, niets sinds den oorlog van
19141918. hebben wij zulke felbewogen da
gen beleefd. Het is te wenschen dat men het
hoofd koel zal weten te houden en dat rustig
beleid en gezond vorstand zullen overheer-
schen.
iTen aanzien van de overgave van de „Ze
ven", die wij vanmorgen om half zeven reeds
per bulletin bekend konden maken, moge het
diep betreurd worden dat deze episode acht
tien dooden heeft gekost. Het eerste bericht
gaf ons nog de hoop dat geweld vermeden
had kunnen worden. Spoedig werden we ont
goocheld.
Het is moeilijk.de zaak te overzien zoolang
geen volledige bijzonderheden van het treffen
van de vliegtuigen met het schip in ons bezit
zijn. Wel is gebleken dat de sommatie tot
vrijwillige overgave (binnen tien minuten,
door de witte vlag te toonen) vergeefsch is
gebleken en met een weigering beantwoord.
Waaraan zelfs de woorden „val ons niet las
tig" waren toegevoegd, hetgeen bewijst hoe
droevig lichtzinnig de leiders van de muite
lingen gehandeld hebben. Zij het staat
thans vast dat er ook Europeanen onder de
muiters waren konden toch voorzien wat
het effect van geweld moest zijn. Zij wisten
toch dat het verouderde pantserschip, anno
1909, nimmer bestand zou kunnen blijken
tegen de ontzettende moderne oorlogstech
niek, vertegenwoordigd in de Dornier Wall-
vliegbooten en in het eskader.
Eén vliegtuigbom van 50 kilo doodde 18
man, wondde er tientallen en stichtte brand
aan boord. Missctiien zal dit althans een aan
tal lieden eindelijk doen beseffen, wat de af
grijselijke beteekenis van den modernen oor
log, speciaal van den luchtoorlog is. Dat is
dan tenminste nog een goed effect. De oor
log van 19141918 is al net zoo verouderd als
het pantserschip De Zeven Provinciën, dat in
die jaren modern was en zich nu overgeeft
na het werpen van éen lichte vliegtuigbom....
Het is een diep-droevig slot van een dol
zinnig avontuur. Wij zullen nog aanleiding
genoeg hebben op deze zaak terug te komen,
Van het begin tot het einde is de muiterij
van De Zeven Provinciën een zwarte bladzijde
in onze geschiedenis.
De politieke manoeuvres, die zich gisteren
in de Tweede Kamer hebben afgespeeld
hebben overal de grootste verbazing gewekt.
Het wetsontwerp-Donner, tot herziening van
de indeeling der rechtsgebieden, had veel
verzet uitgelokt en was kennelijk tot ver
werping gedoemd. De (twijfelachtigei bezui
nigingen die het op zou leveren bedroegen
slechts een paar ton. Niettemin verklaarde
minister Donner vóór de stemming over
de mild-gestelde schorsingsmotie-Boon reeds
dat het kabinet niet in de aanneming van
deze motie zou kunnen berusten. En toen de
motie, waartegen alleen de R.K. en A.R.
stemden, met 5138 stemmen was aangeno
men. verlieten minister Ruys en minister
Donner dc zaal. Op een vraag van den heer
Snoeck Henkemans, of dit nu aftreden van
de regeering of een Kamerontbinding betcc-
kende. gaf minister Ruys geen antwoord.
Het effect was natuurlijk, dat het heele land
op een dergelijk critiek oogenblik. critiek
door de gebeurtenissen in Indië, tot alge-
meene slomme verbazing werd opgeschrikt
door het bex-icht van een crisis in Den Haag!
Wel trachtte minister Ruys dit alarm
's avonds laat te bedwingen door een ver
klaring-per-radio, waarin hij alle conclusies
voorbarig en het aftreden van het kabinet
een onwaarheid noemde, maar tegelijk werd
daarbij gemeld dat dc Koningin, in Zwitser
land vertoevend, telegrafisch van de gebeur
tenissen op de hoogte was gesteld. Er was in
elk geval een conflict tusschen Kamer en Re
geering ontstaan, door de regeering zelf met
KAMERONTBINDING EN VERVROEGDE VERKIEZINCEN?
Op de eerste pagina van het tweede blad vinden
onze lezers het overzicht betreffende het giste
renmiddag in de Tweede Kamer gebeurde, nadere
berichten over de daardoor geschapen bestuurs
crisis en het persoverzichtwaaruit als de vrijwel
algemeene opinie blijkt, dat Kamerontbinding
zal volgen. Onze Haagsche correspondent conclu
deert op deze pagina, dat de verkiezingen dan
waarschijnlijk vervroegd zullen worden.
Onze Haagsche correspondent schrijft:
In den zeer moeilijken tijd, welke de ge
beurtenissen in Indië hebben in het leven
geroepen, is de regeering blijkbaar niet bereid
gevonden, ondanks daartoe ondernomen po
gingen, af tc zien van dc paar ton bezuini
ging. welke volgens minister Donner de
nieuwe indeeling der rechtsgebieden zou
hebben opgeleverd.
Deze paar ton zijn terwijl de Kamer in
meerderheid alle rcgeeringsvoorstellen, waar
onder zeer drastische en welke menig Kamer
lid moeite genoeg hebben aangebracht om
voor te stemmen voor de regeering oor
zaak .geweest om er het bijltje bij neer te
leggen vlak voor de nieuwe verkiezingen.
Terwijl het bovendien duidelijk geweest is,
dat niet gebrek aan bereidheid tot het mede
helpen aan besparing leidde tot het aan
nemen der mntie-Boon. maar een principieel
verschil van inzicht over de beste wijze, waar
op de staatsburgers van het hooge goed der
rechteekerl-Ne! kunnen genieten.
Het is onbegi IJpelijk. dat de regeering
thans niet aai. „gemeen overleg" met de Ka
mer de voorkeur heeft gegeven, terwijl in de
maand October of November de minister van
Financiën neg geweken is voor den druk van
Dr. Co'.ijr bij het opcenten-ontwerp. En toen
ging het om tien millioen. thans om twee ton.
Wat zal er nu gebeuren?
Er is een regeeringscrisis.
On twee wijzen kan die opgelost worden.
Welke wijze de regeering de voorkeur geeft is
de Kamer niet te weten gekomen, ondanks
informatie.
De eerste oplossing is dat het kabinet zijn
ontslag aanbiedt aan H.M. de Koningin. Stel
dat de koningin het ontslag aanvaardt, wie
za! er dan bereid gevonden worden voor zoo
luttel aantal maanden het bewind op de
schouders te nemen?. In welken tijd men toch
niets meer doen kan en alle zekerheid ont
breekt van een voortgezet bewind na de ver
kiezingen. Immers: wie voorspelt wat de ver
kiezingen zullen opleveren? Voor luttel aan
tal maanden: de Kamer was van plan begin
Mei naar huis te gaan en een nieuw kabinet
formeeren kost altijd even tijd.
Zelfs al zou er een nieuw kabinet voor kor
ten tijd te vinden zijn, dan zijn er nog moei
lijkheden genoeg. We hebben alleen maar te
wijzen op do Indische begrooting, welke nog
in de Tweede Kamer moet behandeld worden
haar verklaring uitgeloktop zulk een
moment, over zulk een wetsontwerp!
Het was en het is nog onbegrijpelijk. Dat
minister Donner een afwijzing niet slikken
wou was allang duidelijk. Hij had alleen kun
nen aftreden, ofschoon de noodzaak daar
van buiten Den Haag aan niemand duidelijk
was. want deze verwerping beteckende aller
minst gebrek aan vertrouwen in zijn alge
meen beleid. Enfin, hij scheen dat wél te
vinden. Maar waarom associeerde de regee
ring, die tevoren vergaderd had. zich met
hem?
Nu schijnt het op Kamerontbinding, dus op
een vervroeging van de verkiezingen die
anders dezen zomer plaats zouden hebben
gehad uit tc zullen draaien.
De kans is althans groot. Het schijnt dat de
zittingsperiode April-September dan voor
een heel zittingsjaar zal kunnen gelden, zoo
dat de volgende Kamerverkiezingen niet bin
nen vier jaar (1937) maar binnen drie jaar
en vier maanden (1936) zouden gehouden
worden.
Waarom dit alles? Men stelt zich onwille
keurig de vraag of het inderdaad wel alleen
verband houdt met het wetsontwerp-Donner.
of de regeering het gewenscht heeft geacht
in de huidige omstandigheden ten snelste
verkiezingen uit te lokken, of men een poging
wil doen om een vaste meerderheid, een
„working majority" in de Kamer te krijgen.
Vandaag keert de Koningin in Den Haag
terug. Het is nog dc vraag of zij. gehoord
haar raadgevers, een ontbindings-besluit zal
bekrachtigen.
Behalve aftreden van dc regeering (door
minister Ruys ontkend) cn Kamerontbinding
rest een derde mogelijkheid: reconstructie
van het kabinet na overleg met de partij
leiders. Van een dergelijke oplossing hebben
we nog niets vernomen, maar de mogelijk
heid blijft bestaan dat zij alsnog wordt toe
gepast. Het zou niet de eerste maal in óe
historie zijn. Maar Kamerontbinding is blijk
baar de groote waarschijnlijkheid.
Wij hopen dat de resultaten van deze ge
beurtenissen in het belang van het Neder
landsche volk zullen zijn. Niet van eenigc
partij of groep, maar van het geheele volk.
Meer dan ooit dringt op dit moment de eisch
van eenheid en orde!
R. P.
en op de Rijksbcgropting, welke dc Senaat
nog moet doornemen.
Het zou ons niet verwonderen, wanneer dc
Koningin, indien het huidig ministerie zijn
ontslag aanbood, dit niet wenschte te aan
vaarden. En, wanneer inderdaad de Konin-
ging naar een nieuwen kabinetsformateur
gaat zoeken, zou het. allerminst onmogelijk
zijn, dat deze werkzaamheid geen vrucht op
leverde, omdat men voor enkele maanden
geen minister wil zijn. In dat geval zou de
Koningin bepaald genoopt zijn, de ontslag
aanvrage niet in te willigen. En dan blijven
de huidige ministers zitten, zooals na de
vlootwetcrisis ook gebeurde.
Het wil ons daarom, gezien den weinigen
tijd welke ons nog scheidt van dc verkiezin
gen van dit jaar, eerder aangewezen voorko
men te verwachten, dat de Regeering aan de
Koningin voorstelt tot Kamerontbinding over
te gaan. Dat heeft tot eenig resultaat, dat de
verkiezingen van dit jaar worden vervroegd
en dat ook de Kamertijd van April tot Sep
tember voor een parlementair Jaar wordt ge
rekend en er dus weer in 1936 regelmatige
verkiezingen zullen plaats hebben. Voor dit
jaar brengt een Kamerontbinding dan ook
geen extra-kosten mede. De Kamerverkie
zing moest toch gehouden worden. Na Ka
merontbinding moet zij plaats hebben bin
nen 40 dagen na den datum waarop het be
sluit tot ontbinding door de Koningin is ge-
teekend. De Koningin is reeds op haar thuis
reis, Binnen eenige dagen zou oen
ontbindingsbesluit kunnen geteekend zijn.
M. a. w. behoeft men op nieuwe verkiezingen
niet te rekenen vóór 1 April. De verkiezings
organisaties der partijen zullen dan alleen
wat vroeger dan in andere verkiezingsjaren
aan den slag moeten.
Wordt de Kamer inderdaad ontbonden, dan
Is dat toch wel een wonderlijke ontbinding.
De historische ontbindingen gingen om een
groote zaak: een ontbinding toch heeft ten
doel een beroep te doen op het volk. Moet er
nu een beroep gedaan worden op het volk
voor de twee ton besparing op de rechtsge
bieden? Terwijl de Kamer voor millioenen en
millioenen in liet afgeloopen zittingsjaar
heeft bezuiaigd. Het al of niet, staan naast dc
regeering in het saneeren der Rijksfinanciën
daardoor kan een beroep op don kiezer
worden gedaan, maar niet voor een bepaal
den vorm van twee ton besparing op de rech
terlijke indceling. Wordt de Kamer ontbon
den, dan zullen precies de zelfde leuzes wer
ken en trekken als anders in Juli zouden
hebben gewerkt cn getrokken.
Hoe verder we kwamen met het on papier
zetten onzer gedachten, hoe wonderlijker het
ons gaat voorkomen, dat de regeering zich
niet meegaander betoonde bij dit verschil
van mcening.
Het is 16 jaar geleden dat er een Kameront
binding plaats had. Dat was in 1917 (grond
wetsherziening, kabinot-Cort van der Linden.)
De voorlaatste geschiedde in 1894 bij
de behandeling der kieswet-Tak van
Poortvliet. Beroemde Kamerontbindin
gen zijn die geweest van 1853 (Aprilbewe
ging). 1866 (Luxemburgschc kwestie) en 1863
(de benoeming van minister Mijer tot G.G.).
Minister Kuyper heeft in 1903 de Eerste
Kamer ontbonden bij de behandeling der
H. O. wet.
R. P.: Het groote gebeuren.
(Ie blad. Ie pag.)
Dc Zeven Provinciën met geiveld tot overgave
gedwongen.
Nadat de muiters hun voorwaarde handhaaf
den is een bom geworpen, 18 dooden, 25
gewonden.
(lc blad. Ie pag.)
Op den kruiser Java zijn drie Europeesche
militairen gevangen genomen, die men als
aanstichters tan dc opstandigheid be
schouwt.
(2c blad. 2e pag.)
Wielrennen: Pijnenburg en Rausch winnen
den zesdaagschen wielerwedstrijd te Frank
furt.
'3e blad. 2e pag.)
Koudegolf over Amerika. Vijftig slachtoffers.
(3e blad, le pag.)
Ook Lindberghs tweede zoontje bedreigd.
(3e blad, le pag.)
Het. rapport over prof. Colenbrander conclu
deert, dat gedeeltelijk plagiaat gepleegd is.
Verwijt aan dc aanklagers.
(2c blad, 3c pag.),