Zeven Provinciën" onder de officieren terug. EEN WONDERLIJKE CRISIS. De oude molen. Om twee ton. Het Belangrijkste. 50e 'Jaargang No. 15225 VerscKijnt dagelijks, belialve op Zon- en Feestdagen Vrijdag 10 Februari 1933 HAARLEM S DAGBLAD Directie P. W. PEEREBOOM UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR en ROBERT PEEREBOOM- COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM. ABONNEMENT EN: per week 025, per maand 1.10, per 3 maanden ƒ3.25, franco per post ƒ335, losse nrs. ƒ0.06. Gerflostreerd Zondagsblad: per week ƒ0.05, per maand ƒ0.22, per 3 mnd. ƒ0.05. franco per post 0-72JA. Bureaux; Groote Houtstraat 93 k DrukkeryZuider Buiten spaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810 ADVERTENTIëN: j5 regels 1-75, dLc regel meer ƒ035. Reclames ƒ0.60 per regel. Redactie bij abonnemenL Vraag «1 aanbod 14 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbde prijs. Onre Groentjes (iederen dag) 1—3 regels 030, dkc regd meer 0.10, uitsluitend a contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange Idem voor Abonnés op het Geïll. ZondagsbladLevenslange ongesch ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-. iktheid f2000.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-, Verlies Duim (75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-, Verlies andere vinger f 30.-. DIT NUMMER BESTAAT UIT ZESTIEN BLADZIJDEN. 18 dooden, 25 gewonden door bomaanval. MUITERS HANDHAAFDEN HUN VOORWAARDEN. OVERGAVE NADAT BRAND WAS UITGEBROKEN. BEMANNING VERWIJDERT ZICH DAN IN DE SLOEPEN. Hedenmorgen ongeveer 5 1/2 uur ontvingen "wij van het telegraafagentschap Aneta in Den Haag de eerste berichten over het tref fen van het Java-eskader en de muitende Zeven Provinciën. Wij publiceerden die mededeelingen op ons nieuwsbord voor óns bureau in de Groote Houtstraat en gaven daarop onmiddellijk een bulletin uit. Deze berichten verwekten in de stad groote belangstelling. Het eerste telegram van Aneta luidde: Batavia Vrijdagmorgen 10.45 (Indische, tijd, dus 4.45 Nederlandsche tijd): De commandant van het Java-eskader sommeerde radiografisch „De Zeven Provin ciën" tot onvoorwaardelijke overgave. Daaraan werd toegevoegd, dat anders ge weld zou worden gebruikt. Medegedeeld werd dat de vlag moest worden gelieschcn en een wit kleed op het. zonnedek gezwaaid. De muitende bemanning werd 10 minuten be denktijd gegeven. „De Zevpn Provinciën" antwoordde met een draadloos telegram gelijk aan dat waar van eerder melding werd gemaakt (vrijheid voor de bemanning). Er werd aan toegevoegd: „Val ons niet lastig". Hierop wierpen vliegmachines dc eerste bommen naast het muitende schip. „De Zeven Provinciën gaf zich over, nadat het schip te 9.18 uur door een bom van een Dornierviiegboot was getroffen. Er brak brand aan boord van „De Zeven Provinciën" uit. De bemanning verliet het schip en ging in de booten. De brand is blijkbaar niet ernstig daar „Dc Zeven Provinciën" doorging met radiografisch te seinen. Later: BATAVIA, 10 Februari (Aneta) „De Zeven Provinciën" is thans weer onder het com mando van de officieren. „Een bom van 50 K.G. In den afgeloopen nacht is bij de Marine staf op het Departement van Defensie de volgende officieele mededeeling ontvangen: Heden 9 uur werd de Zeven Provinciën gesommeerd voor Straat Soenda, op onmid- delijke en onvoorwaardelijke overgave door een groep vliegbooten. Hierop werd door de Zeven Provinciëu verwezen naar de bekende proclamatie, waaraan werd toegevoegd, dat niet gehinderd moest worden. Een water vliegtuig wierp daarop een bom van 50 K.G. op de Zeven Provinciën. Lichte brand ont stond. Aan boord werden witte vlaggen ge- heschen: de Zeven Provinciën gaf zich over. In afwijking van eerdere berichten kan thans worden gemeld, dat de Dornier Wall- vliegboot niet twee bommen, doch slechts één bom heeft geworpen. Deze bom heeft 12 leden van de bemanning gedood en 25 gewond. DE BOM BEHOORDE TOT HET LICHTSTE TYPE. De berichten over de overgave van de Zeven Provinciën waren hedenochtend reeds vroeg in Den Haag bekend. Men vestigt er nog eens onze aandacht op dat een bom van 50 kilo behoort tot het lichtste geweld dat aangewend kan wor den. MUITERS WILDEN KOOPVAARDIJ SCHEPEN BEROOVEN! Europeanen muitten ook. BATAVIA, 10 Febr. (Aneta). „De Zeven Provinciën" staat thans weder om onder commando van de officieren. De commandant der Zeemacht in Neder- landsch-Indië verklaarde in den Volksraad in de vergadering van heden, dat de Europeesche minderen eveneens hebben deelgenomen aan de muiterij. De ontvangen telegrammen too- nen aan dat aan boord van „De Zeven Pro vinciën'' waren; 16 officieren, 9 Europeesche onderofficieren, 3 inlandsche onderofficieren, 44 Europeesche korporaals en minderen en 184 inlandsche korporaals en minderen. Bo vendien wordt vernomen, dat bij ,.de Zeven Provinciën" het plan bestond om, wanneer voedseltekort zou ontstaan, koopvaardijsche pen te berooven. Aantal dooden 18, 15 inlanders en 3 Europeanen. •Aneta Holland meldt: Blijkens een nader bij het Departement van Defensie ontvangen bericht, bedraagt het aantal dooden 18, waarvan 15 inlanders en 3 Europeanen. De Europeesche schepelingen zijn: de tam boers Bakker en de Bree en de Marinier- tweede klasse Kroeskop. Volgens de voorloopige berichten bevindt zich onder de lichtgewonden de luitenant ter Zee derde klasse baron de Vos van Steenwijk. (Men zie voor het kaartje der situatie de eerste pagina van het vierde blad) INGEZONDEN MEDEDEELINGEN ECHTE WALES-ANTHR ACIET o.a. a I 2 70 WITTOP KONING - HAARLEM HARMENJANSWEG 67A - TELEFOON 16100 (Een twee eeuwen oude koren molen te Lage Mierde is door een felle windvlaag vernield.) O molen, arme trouwe vriend, Daar lig je nu, terneergeslagen. Door hem die steeds je heeft gediend, Sinds oude langverwaaide dagen. Je hebt twee volle eeuwen lang. Zij het dan malend, kunnen leven, Het werd wel steeds een zwaarder gang, Maar toch ben je aan 't werk gebleven. Het is je voor den wind gegaan, Dat zal ik zeker niet weerspreken. Maar je bent dan ook blijven staan, Bij alle winderige streken, Jij leefde waarlijk van den wind, En jij kreeg steeds den wind van voren. Als korenmolen, oude vrind, Wist. j'onze oogen te bekoren. Nu heeft de wind getriomfeerd. Hij schenkt den ouderdom geen gratie, Laat alles waaien, molesteert Zelfs d' alleroudste molenstatie. Ach, ook de sterkste wordt eenmaal Tc zwak om verder te weerstreven, En in jou dood ligt een moraal, Waar 'k toch nog uiting aan wil geven, Wie zich als regel heeft gewend. Met alle winden mee te draaien, Komt vroeg of laat toch aan zijn eind. Als het opeens te hard gaat waaien. P. GASUS. INGEZONDEN MEDEDEELINGEN Caïé Restaurant „Bolwerk" s'Middags van 2 tot 5.30 uur, in re,Tenh"ioN, BRIDGEN HAARLEM, 10 Februari. Het Groote Gebeuren In Indië: De „Zeven tot over gave gedwongen. Eén lichte bom maakt 18 dooden en 10- tallen gewonden. In NederlandDe Regeering in conflict met de Kamer over het wetsontwerp-Donner. - Een zonderlinge crisis. - Kamerontbinding op til De groote gebeurtenissen van de laatste week zijn gisteren en vannacht geculmineerd in twee zeer ernstige feiten. De Dornier Wall- vliegbooten, die het Nederlandsche eskader vergezelden, hebben bij Straat Soenda de muitende „Zeven Provinciën" tot overgave gedwongen. Nadat een sommatie tot vrijwil lige overgave vergeefsch was gebleken, cn be antwoord met „Val ons niet lastig" heeft éen enkele bom het pleit beslecht. Die éene bom, 50 K.G. wegend en volgens Haagsche verkla ring „bchoorend tot het lichtste geweld dat men kon toepassen" heeft achttien dooden en tientallen gewonden veroorzaakt, en nog brand gesticht ook. De overgave van het schip volgde meteen. Aan den vooravond van dit treffen heeft zich een zeer zonderling schouwspel afge speeld in de Tweede Kamer, waarvan het ge volg is dat thans een soort parlementaire crisis heerscht. Eerst scheen het dat de re geering zou aftreden: thans schijnt het tot Kamerontbinding te zullen komen. En dat naar aanleiding van het ontwerp-Donner tot wijziging van de indeeling van het rechtsge bied, dat de Kamer niet heeft willen slikken. Een ontwerp, dat als „bezuinigingsmaatregel" slechts een paar ton betreft.... een druppel in den emmer-der tientallen millioenen! Het is een vreemde loop van zaken. In geen jaren, niets sinds den oorlog van 19141918. hebben wij zulke felbewogen da gen beleefd. Het is te wenschen dat men het hoofd koel zal weten te houden en dat rustig beleid en gezond vorstand zullen overheer- schen. iTen aanzien van de overgave van de „Ze ven", die wij vanmorgen om half zeven reeds per bulletin bekend konden maken, moge het diep betreurd worden dat deze episode acht tien dooden heeft gekost. Het eerste bericht gaf ons nog de hoop dat geweld vermeden had kunnen worden. Spoedig werden we ont goocheld. Het is moeilijk.de zaak te overzien zoolang geen volledige bijzonderheden van het treffen van de vliegtuigen met het schip in ons bezit zijn. Wel is gebleken dat de sommatie tot vrijwillige overgave (binnen tien minuten, door de witte vlag te toonen) vergeefsch is gebleken en met een weigering beantwoord. Waaraan zelfs de woorden „val ons niet las tig" waren toegevoegd, hetgeen bewijst hoe droevig lichtzinnig de leiders van de muite lingen gehandeld hebben. Zij het staat thans vast dat er ook Europeanen onder de muiters waren konden toch voorzien wat het effect van geweld moest zijn. Zij wisten toch dat het verouderde pantserschip, anno 1909, nimmer bestand zou kunnen blijken tegen de ontzettende moderne oorlogstech niek, vertegenwoordigd in de Dornier Wall- vliegbooten en in het eskader. Eén vliegtuigbom van 50 kilo doodde 18 man, wondde er tientallen en stichtte brand aan boord. Missctiien zal dit althans een aan tal lieden eindelijk doen beseffen, wat de af grijselijke beteekenis van den modernen oor log, speciaal van den luchtoorlog is. Dat is dan tenminste nog een goed effect. De oor log van 19141918 is al net zoo verouderd als het pantserschip De Zeven Provinciën, dat in die jaren modern was en zich nu overgeeft na het werpen van éen lichte vliegtuigbom.... Het is een diep-droevig slot van een dol zinnig avontuur. Wij zullen nog aanleiding genoeg hebben op deze zaak terug te komen, Van het begin tot het einde is de muiterij van De Zeven Provinciën een zwarte bladzijde in onze geschiedenis. De politieke manoeuvres, die zich gisteren in de Tweede Kamer hebben afgespeeld hebben overal de grootste verbazing gewekt. Het wetsontwerp-Donner, tot herziening van de indeeling der rechtsgebieden, had veel verzet uitgelokt en was kennelijk tot ver werping gedoemd. De (twijfelachtigei bezui nigingen die het op zou leveren bedroegen slechts een paar ton. Niettemin verklaarde minister Donner vóór de stemming over de mild-gestelde schorsingsmotie-Boon reeds dat het kabinet niet in de aanneming van deze motie zou kunnen berusten. En toen de motie, waartegen alleen de R.K. en A.R. stemden, met 5138 stemmen was aangeno men. verlieten minister Ruys en minister Donner dc zaal. Op een vraag van den heer Snoeck Henkemans, of dit nu aftreden van de regeering of een Kamerontbinding betcc- kende. gaf minister Ruys geen antwoord. Het effect was natuurlijk, dat het heele land op een dergelijk critiek oogenblik. critiek door de gebeurtenissen in Indië, tot alge- meene slomme verbazing werd opgeschrikt door het bex-icht van een crisis in Den Haag! Wel trachtte minister Ruys dit alarm 's avonds laat te bedwingen door een ver klaring-per-radio, waarin hij alle conclusies voorbarig en het aftreden van het kabinet een onwaarheid noemde, maar tegelijk werd daarbij gemeld dat dc Koningin, in Zwitser land vertoevend, telegrafisch van de gebeur tenissen op de hoogte was gesteld. Er was in elk geval een conflict tusschen Kamer en Re geering ontstaan, door de regeering zelf met KAMERONTBINDING EN VERVROEGDE VERKIEZINCEN? Op de eerste pagina van het tweede blad vinden onze lezers het overzicht betreffende het giste renmiddag in de Tweede Kamer gebeurde, nadere berichten over de daardoor geschapen bestuurs crisis en het persoverzichtwaaruit als de vrijwel algemeene opinie blijkt, dat Kamerontbinding zal volgen. Onze Haagsche correspondent conclu deert op deze pagina, dat de verkiezingen dan waarschijnlijk vervroegd zullen worden. Onze Haagsche correspondent schrijft: In den zeer moeilijken tijd, welke de ge beurtenissen in Indië hebben in het leven geroepen, is de regeering blijkbaar niet bereid gevonden, ondanks daartoe ondernomen po gingen, af tc zien van dc paar ton bezuini ging. welke volgens minister Donner de nieuwe indeeling der rechtsgebieden zou hebben opgeleverd. Deze paar ton zijn terwijl de Kamer in meerderheid alle rcgeeringsvoorstellen, waar onder zeer drastische en welke menig Kamer lid moeite genoeg hebben aangebracht om voor te stemmen voor de regeering oor zaak .geweest om er het bijltje bij neer te leggen vlak voor de nieuwe verkiezingen. Terwijl het bovendien duidelijk geweest is, dat niet gebrek aan bereidheid tot het mede helpen aan besparing leidde tot het aan nemen der mntie-Boon. maar een principieel verschil van inzicht over de beste wijze, waar op de staatsburgers van het hooge goed der rechteekerl-Ne! kunnen genieten. Het is onbegi IJpelijk. dat de regeering thans niet aai. „gemeen overleg" met de Ka mer de voorkeur heeft gegeven, terwijl in de maand October of November de minister van Financiën neg geweken is voor den druk van Dr. Co'.ijr bij het opcenten-ontwerp. En toen ging het om tien millioen. thans om twee ton. Wat zal er nu gebeuren? Er is een regeeringscrisis. On twee wijzen kan die opgelost worden. Welke wijze de regeering de voorkeur geeft is de Kamer niet te weten gekomen, ondanks informatie. De eerste oplossing is dat het kabinet zijn ontslag aanbiedt aan H.M. de Koningin. Stel dat de koningin het ontslag aanvaardt, wie za! er dan bereid gevonden worden voor zoo luttel aantal maanden het bewind op de schouders te nemen?. In welken tijd men toch niets meer doen kan en alle zekerheid ont breekt van een voortgezet bewind na de ver kiezingen. Immers: wie voorspelt wat de ver kiezingen zullen opleveren? Voor luttel aan tal maanden: de Kamer was van plan begin Mei naar huis te gaan en een nieuw kabinet formeeren kost altijd even tijd. Zelfs al zou er een nieuw kabinet voor kor ten tijd te vinden zijn, dan zijn er nog moei lijkheden genoeg. We hebben alleen maar te wijzen op do Indische begrooting, welke nog in de Tweede Kamer moet behandeld worden haar verklaring uitgeloktop zulk een moment, over zulk een wetsontwerp! Het was en het is nog onbegrijpelijk. Dat minister Donner een afwijzing niet slikken wou was allang duidelijk. Hij had alleen kun nen aftreden, ofschoon de noodzaak daar van buiten Den Haag aan niemand duidelijk was. want deze verwerping beteckende aller minst gebrek aan vertrouwen in zijn alge meen beleid. Enfin, hij scheen dat wél te vinden. Maar waarom associeerde de regee ring, die tevoren vergaderd had. zich met hem? Nu schijnt het op Kamerontbinding, dus op een vervroeging van de verkiezingen die anders dezen zomer plaats zouden hebben gehad uit tc zullen draaien. De kans is althans groot. Het schijnt dat de zittingsperiode April-September dan voor een heel zittingsjaar zal kunnen gelden, zoo dat de volgende Kamerverkiezingen niet bin nen vier jaar (1937) maar binnen drie jaar en vier maanden (1936) zouden gehouden worden. Waarom dit alles? Men stelt zich onwille keurig de vraag of het inderdaad wel alleen verband houdt met het wetsontwerp-Donner. of de regeering het gewenscht heeft geacht in de huidige omstandigheden ten snelste verkiezingen uit te lokken, of men een poging wil doen om een vaste meerderheid, een „working majority" in de Kamer te krijgen. Vandaag keert de Koningin in Den Haag terug. Het is nog dc vraag of zij. gehoord haar raadgevers, een ontbindings-besluit zal bekrachtigen. Behalve aftreden van dc regeering (door minister Ruys ontkend) cn Kamerontbinding rest een derde mogelijkheid: reconstructie van het kabinet na overleg met de partij leiders. Van een dergelijke oplossing hebben we nog niets vernomen, maar de mogelijk heid blijft bestaan dat zij alsnog wordt toe gepast. Het zou niet de eerste maal in óe historie zijn. Maar Kamerontbinding is blijk baar de groote waarschijnlijkheid. Wij hopen dat de resultaten van deze ge beurtenissen in het belang van het Neder landsche volk zullen zijn. Niet van eenigc partij of groep, maar van het geheele volk. Meer dan ooit dringt op dit moment de eisch van eenheid en orde! R. P. en op de Rijksbcgropting, welke dc Senaat nog moet doornemen. Het zou ons niet verwonderen, wanneer dc Koningin, indien het huidig ministerie zijn ontslag aanbood, dit niet wenschte te aan vaarden. En, wanneer inderdaad de Konin- ging naar een nieuwen kabinetsformateur gaat zoeken, zou het. allerminst onmogelijk zijn, dat deze werkzaamheid geen vrucht op leverde, omdat men voor enkele maanden geen minister wil zijn. In dat geval zou de Koningin bepaald genoopt zijn, de ontslag aanvrage niet in te willigen. En dan blijven de huidige ministers zitten, zooals na de vlootwetcrisis ook gebeurde. Het wil ons daarom, gezien den weinigen tijd welke ons nog scheidt van dc verkiezin gen van dit jaar, eerder aangewezen voorko men te verwachten, dat de Regeering aan de Koningin voorstelt tot Kamerontbinding over te gaan. Dat heeft tot eenig resultaat, dat de verkiezingen van dit jaar worden vervroegd en dat ook de Kamertijd van April tot Sep tember voor een parlementair Jaar wordt ge rekend en er dus weer in 1936 regelmatige verkiezingen zullen plaats hebben. Voor dit jaar brengt een Kamerontbinding dan ook geen extra-kosten mede. De Kamerverkie zing moest toch gehouden worden. Na Ka merontbinding moet zij plaats hebben bin nen 40 dagen na den datum waarop het be sluit tot ontbinding door de Koningin is ge- teekend. De Koningin is reeds op haar thuis reis, Binnen eenige dagen zou oen ontbindingsbesluit kunnen geteekend zijn. M. a. w. behoeft men op nieuwe verkiezingen niet te rekenen vóór 1 April. De verkiezings organisaties der partijen zullen dan alleen wat vroeger dan in andere verkiezingsjaren aan den slag moeten. Wordt de Kamer inderdaad ontbonden, dan Is dat toch wel een wonderlijke ontbinding. De historische ontbindingen gingen om een groote zaak: een ontbinding toch heeft ten doel een beroep te doen op het volk. Moet er nu een beroep gedaan worden op het volk voor de twee ton besparing op de rechtsge bieden? Terwijl de Kamer voor millioenen en millioenen in liet afgeloopen zittingsjaar heeft bezuiaigd. Het al of niet, staan naast dc regeering in het saneeren der Rijksfinanciën daardoor kan een beroep op don kiezer worden gedaan, maar niet voor een bepaal den vorm van twee ton besparing op de rech terlijke indceling. Wordt de Kamer ontbon den, dan zullen precies de zelfde leuzes wer ken en trekken als anders in Juli zouden hebben gewerkt cn getrokken. Hoe verder we kwamen met het on papier zetten onzer gedachten, hoe wonderlijker het ons gaat voorkomen, dat de regeering zich niet meegaander betoonde bij dit verschil van mcening. Het is 16 jaar geleden dat er een Kameront binding plaats had. Dat was in 1917 (grond wetsherziening, kabinot-Cort van der Linden.) De voorlaatste geschiedde in 1894 bij de behandeling der kieswet-Tak van Poortvliet. Beroemde Kamerontbindin gen zijn die geweest van 1853 (Aprilbewe ging). 1866 (Luxemburgschc kwestie) en 1863 (de benoeming van minister Mijer tot G.G.). Minister Kuyper heeft in 1903 de Eerste Kamer ontbonden bij de behandeling der H. O. wet. R. P.: Het groote gebeuren. (Ie blad. Ie pag.) Dc Zeven Provinciën met geiveld tot overgave gedwongen. Nadat de muiters hun voorwaarde handhaaf den is een bom geworpen, 18 dooden, 25 gewonden. (lc blad. Ie pag.) Op den kruiser Java zijn drie Europeesche militairen gevangen genomen, die men als aanstichters tan dc opstandigheid be schouwt. (2c blad. 2e pag.) Wielrennen: Pijnenburg en Rausch winnen den zesdaagschen wielerwedstrijd te Frank furt. '3e blad. 2e pag.) Koudegolf over Amerika. Vijftig slachtoffers. (3e blad, le pag.) Ook Lindberghs tweede zoontje bedreigd. (3e blad, le pag.) Het. rapport over prof. Colenbrander conclu deert, dat gedeeltelijk plagiaat gepleegd is. Verwijt aan dc aanklagers. (2c blad, 3c pag.),

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1933 | | pagina 1