THANS 22 DOODEN ONDER DE MUITERS. Parfumerie. Het Belangrijkste. 50e Jaargang No. 15226 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Zaterdag 11 Februari 1933 HAARLEM S DAGBLAD Directie; P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM. ABONNEMENTENper week 0-25, per maand L10, per 3 maanden f 3.25, franco per post 355, losse rtrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad per week ƒ0 05, per maand 0.22, per 3 mnd. 0-65. franco per post 0.72J4. UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENS DRUKKERIJ N.V. Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810 Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM. ADVERTENTIëN: j5 regels ƒ1.75, elke regel meer 0.35. Reclames 0-60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels 0.60, elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes (icderen dag) 1—3 regels ƒ0 30, elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend a contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f I 50.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 1 00.-. Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000.-. Overlijden f 600.-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Verlies Duim f75.-, Verlies Wijsvinger f75-. Verlies andere vinger f30.-. DIT NUMMER BESTAAT UIT TWINTIG BLADZIJDEN. Zwaar gewonden er slecht aan toe. HAARLEM, 1 I Februari. Na de muiterij. De bijzonderheden die nu bekend gewor den zijn over de muiterij op het pantserschip De Zeven Provinciën geven aanleiding c.e vraag te stellen, of het in het belang van de handhaving van het gezag in Indië niet dringend noodzakelijk is dat daar ten spoe digste een aantal wijzigingen in de com mando's plaats hebben. Al zijn het, hangen de het onderzoek, voorloopig maar tijdelijke wijzigingen. Reeds is gebleken dat de commandant van De Zeven Provinciën tevoren gewaarschuwd was niet alleen ten aanzien van de mui terij zelf, door de politie, maar ook al eerder door den vlootvoogd, schout-bij-nacht Osten, ten aanzien van onrust onder de bemanning. Men vraagt zich in dit laatste geval af of de vlootvoogd zich dan niet vergewist heeft van de maatregelen, die de commandant had moeten nemen. Intusschen is wel reeds be richt dat aan den commandant geen verder commando zal worden opgedragen. Maar alle bijzonderheden die bekend versterken steeds meer den indruk, dat de leiding niet voldoen de op de hoogte was van de stemming onder de manschappen. Dit wordt ook bewezen door het feit dat men pas toen het eskader van Celebes kwam er toe is overgegaan een deel der inlandsche bemanning van den kruiser „Java"' door Europeanen te vervangen, en in Tandjong-Priok drie Hollanders, eveneens oe- hoorend tot de bemanning van dit schip, heeft doen arresteeren. Ontdekte men toen pas al die onbetrouwbaarheid en „rad- draaierij"'? Nog merkwaardiger wordt de zaak nu de speciale verslaggever van Aneta zijn inter view met den lichtgewonden luitenant-ter zee 3e klasse baron de Vos van Steenwijk heeft gepubliceerd. Uit den rang en ook uit de terminologie van dezen luitenant kan men wel afleiden dat hij zeer jong is, hetgeen in aanmerking genomen moet worden bij zijn commentaren. Maar onder zijn feitelijke me- dedeelingen heeft mij het volgende wel heel .sterk gefrappeerd: Vlak voor de muiterij, toen hij den avond loop deed tijdens de wacht, merkte hij op dat de Europeesche machinist Boschart met een aantal inheemsche matrozen bezig was de statietrap op. te halen. Luitenant de Vos van Steenwijk legde de hand op zijn heup en stelde den mannen de vraag, wat dit inhalen beteekende. Zij hielden onmiddellijk op en verder gebeurde er niets. „Er was", zei de luitenant tot den interviewer, „nu eenmaal veel ontstemming, doch op dit oogenblik niet meer dan gewoonlijk". Men vraagt zich af, of de luitenant dit feit niet gerapporteerd heeft aan zijn oudsten collega-in-rang, die dan toch waarnemend commandant was. Of hij niet heeft na gedacht over het zonderlinge feit, dat sen statietrap wordt ingehaald als de comman dant van boord is. Of hij eenige activiteit, welke dan ook, waartoe geen bevel is gege ven, niet met achterdocht moest beschouwen, terwijl er toch al een slechte stemming heerschte. Is het gewoon dat menschen, die ontevreden zijn. zonder opdracht arbeid gaan verrichten? Moet daar niet iets.achter zitten? Als ik zelf niet, in een vroegere periode van mijn leven, reserve-officier was geweest en in dien tijd zelf niet handelend had moe ten optreden bij een onrustige stemming en dreigende onlusten, zou ik deze vragen niet met zulk een overtuiging stellen. Iedere be drijfsleider trouwens, die zijn taak verstaat, bemerkt het dadelijk als er onrust in zijn bedrijf is en neemt dan zijn maatregelen. Het verdere verhaal van luitenant De Vos van Steenwijk bewijst dat de officieren en onderofficieren aan boord niet gezamenlijk zijn opgesloten, zooals vrij algemeen veron dersteld werd .en geeft verbazingwekkende bijzonderheden. Meer toelichting daarop schijnt gewenscht. alvorens men een duidelijk begrip van den loop van zaken kan krijgen. Van grooter belang lijkt mij, dat deze Indi- schevloot in wezen een politieyloot is, die nende om de orde en het gezag in Indië te handhaven, dat het absoluut noodzakelijk is dat orde en gezag worden gehandhaafd, zoo wel in Nederland als in 'Indië, en dat daar voor nauwkeurige discipline, menschenkennis en tact bij de leiders eerste voorwaarde zijn. Tenslotte: het werpen van die moderne vliegtuigbom van 50 K.G., een ontzettend oorlogswapen, dat naar nu blijkt reeds tweeëntwintig dooden heeft gekost. Dit is ge schied nadat een sommatie tot onvoorwaar delijke overgave was gedaan, waarbij tien minuten tijd werd gegeven om de witte vlag te toonen en gedreigd met geweld, als daar aan niet zou worden voldaan. Dit laatste beteekende een nadrukkelijke waarschuwing voor de muiters. Het is on geloof elijk lichtzinnig en roekeloos van him leiders, dat zij die in den wind hebben ge slagen. Luitenant de Vos van Steenwijk ver klaart, „dat een waarschuwingsbom niet werd verwacht door de muiters, die doordat een hunner opzettelijk het eskader-persbe richt had aangevuld met de waarborg, dat men zich van actie zou onthouden, blijkbaar in de meening verkeerden dat er rustig zou kunnen worden onderhandeld". Hieruit blijkt dat de muiters waren mis leid door een hunner leiders. Na de afdoende waarschuwing hield dat overigens geen steek meer. Merkwaardigerwijze zegt luitenant de Vos van Steenwijk zelf: „Wij verwachtten dat er een waarschuwingsbom zou worden ge gooid". Dat verwachtten dus de officieren aan boord van het pantserschip. Dat dit niet is gebeurd, dat men meteen een treffer op het schip heeft geworpen, be grijp ik niet. Dat men persé met luchtbom- men moest werken, begrijp ik evenmin. Waarom niet een mitrailleur-salvo van een der vliegtuigen, vlak over het schip heen, ter waarschuwing? Waarom, als tenslotte waarschuwingen niet hielpen, niet tenslotte een veel lichter middel dan die luchtbom, b.v. eenige mitrailleurkogels? Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik die boni-historie niet begrijp. Wij hebben pas in Genève verklaard, bij monde van onzen mi nister van Buitenlandsche Zaken, dat wij tegenstanders van alle luchtbombardementen zijn. zelfs op het slagveld tegen den vijand, op grond van menschelijkheids-overwegin- gen. Dat brengt zijn consequentie mee. Ne derland moet. zal en kan zijn gezag hand haven. Ook zonder luchtbommen. R. P. INGEZONDEN IMEDEDEELINGEN De koude lieerscht in 't buitenland, We krijgen haar ook hier. Neem Anthraciet van HOENDERDOS, dan deert ze U geen zier! 't Gaat in 't land van de Rivièra Slecht met de parfumcultuur. Daar de prijzen veel te laag zijn En de kosten veel te duur. De aloude kweekerijen Krijgen feitelijk dank voor stank En zij kunnen in die crisis Niet bestaan meer, door de bank. Ach, hoe is het met het leven. Vaak is er een luchtje aan. Voordat roos. sering en anjer Geurende te bloeien staan. Menigeen gaat dezer dagen Zonder de Rivièra zon En vooral ook zonder bloemen, In een geur op de flacon. P. GASUS. Hét aanlal dooden bij den bomaanval op De Zeven Provinciën bedraagt door het over lijden van 4 zwaar gewonden, thans 22. (Ie blad, le pag.) Officieren Tconden zich tijdens de muiterij vrij beivegen, twee hunner echter ge gijzeld. (le blad, le pag.) De commandant der muiters door de?i bo?n weggevaaga. (le blad, le pag.) Muiters en officieren blijken nog een ivaar- schuwing verioacht te hebben. (le blad, le pag.) Bij een verzetspoging der gevangen officieren hebben de muiters geschoten. De gijzelaars toerden met den dood bedreigd. (le blad, le pag.) De Commandant Eikenboom was ook door den marinecommandant gezoaarschuwd, echter vergeefs. (3e blad, le pag.) De aanval op De Zeven Provinciën blijkt zeer tactisch te zijn voorbereid: (3e blad, le pag.) Bij de gedooden is een IJmuidenaar. (le blad, 2e pag.) Geweldige explosie in het Saargebied. Reeds 50 lijken geteld, honderden gewonden. (4e blad, le pag.) Mülioenenzwendelaffaire te Antwerpen ont dekt. (4e blad, le pag.) Kansen en mogelijkheden voor de eventueelc Kamerontbinding. (2e blad, le pag.) ARTIKELEN, ENZ. R. P.: Na de muiterij. (le blad, le pag.) Ontboezemingen van een Optimist. (2e blad, le pag.) Jhr. mr. B. 'de Jong van Beek en Donk: De ontwapeningsconferentie. Algemeene dis cussie over het Fransche ontwerp. (4e blad, le pag.) Jhr dr. J. C. Mollerus. Duitsche autarkie. (2e blad, 2e pag.) Van onzen Weenschen CorrespondentDe Oostenrijksche zigeuners in het Burgen- land. (5e blad, le pag.) Emmy J. BelinfanteDe vrouio in de twin tigste eeuio. Hoe haar te noemen? (5e blad, 2e pag.) Willy van der Tak: Historische vrouwen figuren. Sarah Bernhardt. (5e blad, le pag.) J. B. Schuil: Bart Kreeft overleden. (5e blad, 3e pag.) Karei de Jong: Radiomuziek der Week. Een voorbespreking. (5e blad. 3e pag.) K. de Jong: Het vierde Gemeentelijk Orgel concert. (5e blad. 3c pag.) J. H. de Bois: Literaire Kantieekeningen. (5e blad, 3e pag.) INHEEMSCHE AANVOERDER GEDOOD. Schip voer onder inlandschen navigator Meeste Officieren konden zich vrij bewegen. Men had nog een waarschuwing verwach t. Over het treffen van Vrijdag geeft Ancta de volgende bijzonderheden: BATAVLA, 10 Februari (Middernacht). Aneta's speciale correspondent die op de tor- pedobootjager „Piet Hein" zoojuist terug keerde van het tooneel van den strijd, met tien zwaar gewonden aan boord, waarvan ge durende de zeven-urige reis 'vier overleden, voegt thans aan het eerder geseinde verslag der feiten, de volgende gebeurtenissen van het treffen toe. 8.45 v.m. Vier vliegbooten bewegen zich te 8 uur 45 rondom de „Zeven Provinciën" vlie gende, in T-fonnatie. De afstand maakt her kenning van het vliegtuig-type onmogelijk. De hoogte waarop gevlogen wordt is circa 700 M. Terwijl twee schepen met de „Zeven Pro vinciën" meevaren, n.l. ..De Orion" en „De Gouden Leeuw" gaan de „Java", Evertsen en de Piet Hein haar tegemoet, aldus een inslui- tingspolitiek volgend, Van het seindek van dc Java waar de ge beurtenissen worden waargenomen, kan de sommatie niet worden gehoord, doch van deze plaats af leiden wij met de opnieuw naderende vliegtuigen precies 9 uur 20 af wat er gebeurt. Wij zien een geweldige rookmassa op het midden van „De Zeven Provinciën" waarbij de beide sclioorsteenen voor ons on zichtbaar worden. Weldra kunnen wij alleen de hoeken van het slagschip zien. Allen nemen de kijkers op, weten echter reeds, dat hier een voltreffer is gemaakt. Wij aanschouwen een vuurkolom, waaruit ieder concludeert, dat „De Zeven Provinciën" in brand geraakt. Dan breekt het groote moment van span ning aan, spoedig verminderend wanneer de vlammen weldra verdwijnen. Ieder weet wat heeft plaats gehad. De radio-man komt ademloos aangesneld om den eskadercom mandant mee te deelen, dat het schip zich overgeeft. Tusschen het vallen van de bom en de over gave blijken slechts 12 minuten te zijn ver- loopen. „De Zeven Provinciën" geeft met de be kende letters het noodsein, waarbij al het aanwezige vlootmateriaal „De Zeven Provin ciën" nadert. Op het moment van het vallen van de bom, was de kruiser „Java" ruim 9000 meter van „De Zeven Provinciën" verwijderd, op gelijke hoogte liggend. Een sleepboot, welke even voor het vallen van de bom plotseling te midden der strijd krachten verscheen, wat zeer hinderlijk werd gevonden is thans de eerste om te hulp le snellen, terwijl overal het strijken van sloe pen wordt waargenomen. Van „De Zeven Provinciën" springt een aantal matrozen in zee. Zij worden door de sleepboot opgepikt. 9 uur 45. Wij zien de vlet langszij van „De Zeven Provinciën". De vlet wox-dt bemand. Bamboe-noodvlotten worden in zee gesme ten. Een der noodvlotten blijft haken aan voorplecht twee. Men kan zien, dat de Inlan ders zich vastgrijpen aan de bamboes, en dat zij uren lang in die positie blijven, omdat de aandacht van de motorsloepen geheel is ge De tamboer der mariniers Bakker, een der slachtoffers van de muiterij aan boord van „De Zeven Provinciën". concentreerd op andere punten van „Dc Zeven Provinciën". De „Gouden Leeuw" en de „Java" hebben weldra vier sloepen langzij „De Zeven Provinciën" liggen. Wij zien een aantal officieren, waarbij ook een dokter, aan boord klimmen, terwijl van de „Java" met vlaggen wordt geseind: „Hegt gij gewonden?" Behalve voor het zoo haastig mogelijke over geven van het bericht, zorgde ..De Zeven Pro vinciën" er op dit moment voor ijlings de witte vlag te hijschen. Steeds onder Nederlandsche vlag. Hierbij dient terloops te worden opge merkt, dat „De Zeven Provinciën" steeds de Neerlandsclie vlag heeft gevoerd gedurende haar tocht langs Sumatra. Dat de vrees voor terugkeeren van de bom bardementsvliegtuigen. die voortdurend bo ven het tooneel van den strijd blijven cirke len zeer groot is. blijkt uit het feit. dat de muitende bemanning voldoet aan den eisch van den eskadercommandant, om de witte vlag ook op het campagnedek te leggen, waar door het mogelijk zal zijn, dat de vliegtuigen dit teeken van overgave zouden herkennen. Nu wordt het vlaggesein inzake de aanwe zigheid van gewonden beantwoord door ..De Zeven Provinciën met het vlaggesein: „Ver zoeke alle hulp zenden". Hierdoor weten wij voor het eerst met ze kerheid, dat de treffer van de bom gewon den moet hebben veroorzaakt. Thans blijven de vlaggeseinn onafgebroken aanhouden. Hr. Ms. „Java" waarschuwt de „Piet Hein" en de „Evertsen", die echter na de eerste woorden, die van de „Java" worden gegeven, reeds blijk geven, dat zij eveneens vëi-zock om hulp hebben ontvangen. "V; 4 - n Hal Luitenant ter Zee baron De Vos v. Steenwijk die licht gewond werd bij den luchtaanval op het muiterschip „De Zeven Provinciën". Nu komt het gedenkwaai'dlgste vlaggesein van den ochtend. 11I. dat waarbij ..De Zeven Provinciën" bericht: „Totaal 12 dooden en 25 gewonden". De spanning wordt grooter en de indruk diepei\ De vraag, die in allen oprijst, wordt we derom met vlaggen dooi'gegeven, en zij luidt: Wie zijn de gesneuvelden?" en dc vraag: „Wie zijn de gewonden". „De Zeven Provinciën" seint terug, ,J)e dokter verzoek de zes zwaar gewonden onmid dellijk naar Batavia te vervoeren". Nu gelast dc commandant van het eskader, dat de „Evertsen" zich zal gereed maken, 0111 zoo snel mogelijk op te stoomen. Dit bevel wox-dt later vervangen door een instructie aan de „Piet Hein" om zich gereed te maken voor een zoo snel mogelijken tocht naar Batavia. „De Zeven Provinciën beantwoordt nu het verzoek, om opgave van de lijst van dooden en gewonden door mede te deelen dat deze nader zal worden opgegeven. Achteraf blijkt, dat enkele gesneuvelden onherkentViar zijn. terwijl bovendien aanvankelijk de getallen te optimistisch zijn opgegeven. Wij liggen nu zoo dicht bij „De Zeven Pro vinciën" dat de gestalten aan boord van het muiterschip herkenbaar worden. Dit veroorzaakt aan boord van ons schip allerlei uitroepen. Een van de officieren hei-kent op „De Ze ven Provinciën zijn broer, die eveneens offi cier is bij do Marine, waardoor hem plotse ling zekex-heid wordt verschaft omtrent diens lot na een lange, bange week. Onder de bemanning heerscht eveneens agitatie, die waar te nemen is bij de herken ning van hunne kameraden. Men rukt elkander den verrekijker uit de hand. Handen omhoog. Aan boord van „De Zeven Provinciën" blij ken sommigen x~eeds over den eersten schrik te zijn heengekomen, hetgeen afgeleid kan worden uit hun houding, die zij aannemen tegenover de officieren, die met revolvers in de hand rondgaan, „handen omhoog" beve len en iedex-een fouilleerden, waardoor een groot aantal messen weldra op een hoopje bijeenliggen. Dit laatste bewijst, dal de voorafgaande sommatie om de wapens neer te gooien niet algemeen ten volle was opgevolgd. Een nieuw vlaggesein van den eskadercom mandant instrueert den commandeerenden officier van „De Zeven Provinciën" om de Europeesche belhamels uit te zoeken en naar de „Evertsen" over te brengen, terwijl de In heemsche belhamels naar den kruiser „Java" moeten worden gebracht. De doktoren leggen zoo snol mogelijk nood verbanden, terwijl ander personeel de zwaarst gewonden op brancards legt. in zeildoeken innaait, terwijl ook eenige gewonden, die nog loopen kunnen, meegaan. Er wordt een kort onderzoek gehouden, waaruit dc vooi'loopige indruk verkregen wordt, dat zoowel de Eux-opeesche als de In landsche leden van de bemanning aan de muiterij hebben meegedaan. Dit wordt aan den eskadercommandant bericht. Sloepen met gevangenen. De sloep met gewonden vaart naar de „Piet Hein". Intusschen zwalken de sloepen met gevangenen, waarin oficieren. die met de revolver dreigen, hebben plaats genomen, op zee in afwachting van het moment van hun inscheping op de voor hen bestemde schepen. Wij stappen over op de „Piet Hein", ten einde Batavia zoo snel mogelijk te bereiken. De dokter liep hier van de eene hut naai de andere, zooals hij dat gedurende dc uiterst snelle terugreis voortdurend had gedaan. Vier dooden meer. In zeven uren tijd was de doodenlijst aan gegroeid met vier. en intusschen vex-ergerde de toestand van den marinier Visser, tei-wijl ook de toestand van de vier andere zwaar gewonden geen wijziging ten goede vertoonde. Het kwam ons voor dat de zes licht gewon den het goed maakten. Onder hen bevond zich ook een Europeeseh matroos, die na het vallen van do bom hard naar de i-adio was gesneld om de overgave van de muiters bekend te maken. De commandant van de „Plet Hein" dc luitenant ter zee der eerste klasse De Meester bracht de „Piet Hein" in recordtijd terug naar Tandjong-Priok. Hierdoor was het mo gelijk den droeven last zoo snel als maar eenigszins kon in gereed staande ambulance- auto's te vervoeren. Te Tandjong-Priok was reeds belangstel ling ondanks het feit dat de aankomst van de „Piet Hein" slechts weinigen bekend kon zijn. HOE HET AAN BOORD GEWEEST IS. VERHAAL VAN EEN DER OFFICIEREN. BATAVIA. 10 Februari 1933 (Aneta) Aan boord van de „Piet Hein" trof Aneta's speciale correspondent den lichtgewonden of ficier, luitenant ter zee der derde klasse De Vos van Steenwijk aan, die slechts beenwon den heeft, en de eenige is die te midden van vele anderen, ver van de plaats waar de boni viel, getroffen werd. Hij meent een schot achter zich tc hebben gehooi-d, zoodat vermoed wordt, dat iemand door schrik zijn geweer heeft laten vallen of afgaan. WU intei-viewdcn den heer Dc Vos van Steenwijk in de eerste plaats over liet vallen van de bom zelf. waarbij hij ons mededeelde, welk een ravage was aangebracht. Dc schoor steen werd doorzeefd en in een der tenten werd een gat geslagen, waaruit de brand kan worden verklaard. Van dc brug weggeveegd Van de commandobrug, waax-op zich de in heemsche muiterscommandant temidden van een deel van zijn muitende etat major be vond, werd deze gansche groep weggeveegd. Deze „commandant" bevindt zich onder de zwaax-gewonden op dc „Piet Hein", op welk schip hij twee uren na zijn opname in het hospitaal overleden is. De bom is gevallen juist achter de com mandobrug. Dc linkervleugel van dc comman dobrug is totaal vernield. Ook het pantserdek werd beschadigd en hier werd de gevechts radio vernield. Lichamen uiteen gescheurd De lichamen van sommige gekwetsten wer den als het ware uiteengescheurd. Er werden vele vleeschwonden geconstateerd en de zwa re bloedingen die men zag. gaven bovendien een ontstellend beeld van de uitwerking van de bom. De luitenant ter zee Dc Vos van Steenwijk, die zich aan boord van het muiterschip be vond, had niet aanstonds een aanval ver wacht. Deze zee-officier had wel begrepen, dat er iets zou gebeux-cn. en zulks ondanks het ver haal dat de ronde deed aan boord van de ..Zeven Px-ovinciën". en waax-bij de muiters lachend de meenlng hadden uitgesproken dat ze wel stellig buiten schot zouden blijven. Ontstaan der muiterij Na deze mededeelingen deed luitenant ter zee De Vos van Steenwijk het verhaal van de gebeurtenissen van het dramatische oogen blik af toen op de reede van Olehlch, waar hij den avondloop deed tijdens dc wacht, door hem werd opgemerkt, dat de Europee sche machinist Boschart met een aantal in heemsche matrozen bezig was de statietrap in te halen. De heer De Vos van Steenwijk legde dq

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1933 | | pagina 1