Tweede Kamerverkiezingen sinds 1913.
UIT HET BUITENLAND
HAARLEM'S DACBLAD DINSDAG 25 APRIL 1933
TWEEDE BLAD
Engelsche en Amerikaansche deskundigen beraad
slagen.-Dollaren pond dienen gelijktijdig gestabiliseerd
te worden. Canada beft den gouden standaard op.
Echec van de Duitsch-Nationalen in Brunswijk.
Plaatselijke afdeeling loopt over naar de Nazi's
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS
Het voorloopïge resultaat van de bespre-
king van MacDonald met Roosevelt wordt
door den correspondent te Washington van
de „Times" als volgt samengesteld:
1. Door Roosevelt gegeven algemeen over
zicht van den toestand heeft bij de Engel
sche delegatie de opvatting bevestigd, dat
een breede basis voor overeenstemming m
principe bestaat.
2. Buiten dit kader van een pnncipieele
overeenstemming liggen de kwesties der her
ziening van de douanetarieven in het bij
zonder in verband met de overeenkomst van
Ottawa de stabilisatie der valuta en de
oorlogsschulden.
3. Roosevelt heeft klaarblijkelijk nog geen
vaste lijn voor zijn valuta-politiek.
4. De kwestie der oorlogsschulden is nog
niet besproken.
5. De ontwapening zal tijdens de bespre
kingen een belangrijke rol spelen.
6 Roosevelt en zijn adviseurs zijn eivan
overtuigd, dat het spoedig bijeenkomen der
Economische Wereldconferentie, omstreeks
tusschen 10 en 20 Juni a s noodzakelijk is
7. Roosevelt en MacDonald hebben besloten
dat de deskundigen, van Engelsche zijde sir
Frederic Leith Ross en van Amerikaansche
zijde Overton, na het vertrek van MacDonald
te Washington zullen blijven om hun werk
zaamheden voort te zetten.
Volgens de ..Daily Telegraph heeft Mac
Donald zich stilzwijgend ermee accoord ver
klaard. dat de schuldenkwestie onderge
schikt zal worden gemaakt aan het tarie
ven- en valuta-vraagstuk, en dat de econo
mische toestand in zijn geheel zal worden
bekeken alvorens men tot de behandeimg
van onderdeelen ervan overgaat.
De Engelsche en Amerikaansche deskun
digen hielden in het Staatsdepartement twee
langdurige besprekingen. Zij brachten daar
na in het Witte Huis Roosevelt en Mac
Donald op de hoogte van het resultaat
dat o.a. in hield dat dollar en pond gelijk-
tiidie gestabiliseerd dienen te worden.
Tot nog toe heerschte echter meenings-
verschil over de onderlinge waardeverhou
ding. De Engelschen wilden een verhouding
van" 3.50 per terwijl de Amerikanen een
basis wenschten van 4 voor het
Voor de verdere onderhandelingen heeft
men voorloopig een maatstaf van vijf en
tachtig dollarcents voor den dollar aange
nomen. Vandaag beginnen de onderhande
lingen over de franc met de Fransche des
kundigen
Naar verluidt zouden de Engelschen en Ame-
rikaanschen deskundigen als basis voor een
internationaal stabilisatie-plan de vorming
van een agentuur voor uitbreiding van b~t
wereldcrediet willen overwegen.
Dit agentschap zou door de kapitaalkrach
tige naties gefinancierd moeten worden, om
den kapitaalarmen landen credieten te ver
strekken ter ondersteuning van de valuta, Wr
financiering van de industrie en tot herstel
van de koopkracht.
Het Fransche standpunt kan. aldus meldt
United Press aan de Tel., als volgt worden
samengevat:
lo. Frankrijk is voornemens vast te hou
den aan den gouden standaard;
2o. het hoopt, dat Engeland, de Ver. Sta
ten en de kleinere landen hun schommelende
valuta's zoo spoedig mogelijk op goudbasis
zullen stabiliseeren;
3o. Indien de valuta's spoedig worden ge
stabiliseerd, zal de economische conferentie
niet behoeven te worden uitgesteld: mone
taire aangelegenheden moeten uit den aard
der zaak vóór de economische kwesties wor
den besproken:
4o. aan de tarieven kan niet worden ge
raakt zoolang de valuta's op verschillend
peil blijven schommelen:
5o. Fiankrijk is bereid te luisteren naar
elk plan dat aan Roosevelt zal worden geop
perd ten aanzien van de oorlogsschulden. In
dien zulk een plan tegemoet komt aan den
wensch van het Fransche parlement, dat
eenigerlei belofte in zake een herziening der
oorlogsschulden wordt afgelegd, dan kan
Herriot's rapport na zijn terugkeer te Parijs
er wellicht toe leiden, dat de achterstallige
annuiteit alsnog wordt betaald;
6o. Frankrijks standpunt met betrekking
tot de ontwapening is niet veranderd sedert
Paul Boncour's plan voor een geleidelijke
verlaging der militaire credieten te Genève
werd ingediend.
Na de besprekingen van Maandag tus
schen MacDonald en Roosevelt en de En
gelsche en Amerikaansche deskundigen in 't
Witte Huis, verklaarde staatssecretaris HlxII.
dat bij de tot dusverre gevoerde besorekin-
gen een overeenstemming was bereikt, dat
een valuta-accoord onmogelijk is. zoolang
niet een algemeene verlaging van de tarief
muren en stabilisatie der valuta's tot stand
is gekomen. De deskundigen hebben opdracht
gekregen nadere details uit te werken.
De Canadeesche minister van financiën,
Rhodes, heeft bekend gemaakt, dat Canada
bankbiljetten niet meer voor goud zal inwis
selen. Deze maatregel wordt onmiddellijk van
kracht, zoodat Canada dus officieel den gou
den standaard heeft laten varen.
De stichter van den Brunswijkschen Stahl-
helm Uhlenhaust is naar V.D. uit Brunsrwijk
verneemt overgegaan naar de NSDAP.
Nadat de voorzitter van het verbond
Brunswijk van de Duitsch Nationale Volks
partij. Baumann, zijn functie had neergelegd,
had gedurende ecnige uren een bijeenkomst
plaats van het bestuur van dit verbond. Een
groote meerderheid der aanwezigen besloot
over te gaan naar de NSDAP.
De gouwleiding der NSDAP voor Zuid
Hannover-Brunswijk deelt mede:
,yDoor het overgaan van de overgroote
meerderheid van het bestuur van het lands-
verband Brunswijk der D.N.V.P. is dit ver
band zoo goed als ontbonden. Na dit over
gaan tot de NSDAP. der verantwoordelijke
leiders, zullen ook de afzonderlijke leden zich
aansluiten bij de „groote vrijheidsbeweging
van Duitschland".
De leider van de jeugd, Aretz is eveneens
overgegaan tot de NSDAP evenals de leider
van den Duitsch Nationalen Arbeidersbond;
zoomede de Duitsche Nationale gemeente
raadsleden der stad Brunswijk.
De leden van het bestuur van den Land-
bond Brunswijk der Duitsche Nationale Volks
partij legden inzake hun overgaan naar de
NSDAP de volgende verklaring af:
„De leden van den landbond Brunswijk
de DNVP ruilen niet de eene partij voor de
andere, want het partijwezen is dood en zal
volgens onzen wil niet weer ontwaken. Het
lot van Duitschland eischt een leiding, die
een eenheid vormt. Ook de Stahlhelm heeft
rekening gehouden met deze gedachte in
de verklaring van Seldte en Duesterberg zich
te schikken onder de leiding van Hitier. Een
concurrentiestrijd tusschen organisaties, die
jelijke doeleinden nastreven, terwijl de har
ten harer leden van denzelfden nationalen
gloed zijn, is met het oog op den bijzonder
ernstigen buitenlandsch politieken toestand
van Duitschland voor ons onverdragelijk.
Inzake deze gebeurtenis verklaart de partij
leiding der Duitsch Nationale Volkspartij:
„Reeds eenige dagen geleden werd door de
partij de leider van den Landbond Hannover-
Zuid. eerste luitenant buiten dienst Von
Feldmann als commissarieel leider van den
Landbond Brunswijk aangesteld, aangezien
de tot dusverre vïgeerende voorzitter van den
Landbond, Studierat Baumann geen waar
borg meer bood voor een energieke en doel
bewuste leiding van den Landbond. Op grond
van het nog niet ontvangen rapport van den
commissarieelen leider van Brunswijk zullen
de noodige maatregelen worden genomen.
Duitschland.
Goebbels over de pers en de
de jodenboycot.
KEULEN. 24 April (V.D.) Rijksminister
Dr. Goebbels heeft vanmiddag laat voor on
geveer 700 uitgevers en redacteuren der
Rijnlandsch-Westphaalsche pers het woord
gevoerd over de pers. Goebbelsr. zeide o.m.
dat er geen pers zonder tendenz bestaat, om
dat er niets zonder doel, zonder bedoeling is.
Betreffende de positie tegenover het Joden
dom zeide Goebbels: Wij beschouwen de Jo
den als onze vijanden. Doch wij hebben ons
mild betoond, hetgeen het Jodendom heele
maal niet heeft verdiend. Wanneer het thans
meent, dat deze mildheid slechts zwakheid
is, dan zal het dit spoedig anders moeten
leeren. De boycot heeft, hoewel hij slechts
een dag heeft geduurd, bewezen, dat er geen
zwakheid is. Want het geheele volk heeft
er aan medegedaan en daarmede bewezen,
dat het met de regeering door dik en dun
gaat. Ons is het duidelijk, dat wij thans nog
pas een gedeelte van het Duitsche Volk aan
onze zijde hebben. Wij moeten het geheele
Duitsche volk voor ons winnen en zullen dat
ook bereiken.
Oproep van Goebbels voor den
eersten Mei.
De Rijksminister voor Volksvoorlichting en
propaganda publiceert een oproep aan het
geheele Duitsche volk, waaraan wij het vol
gende ontleenen:
De regeering van de nationale revolutie
heeft den eersten Mei gemaakt tot den feest
dag van den nationalen arbeid.
In geweldige nationale p1ee^i:-1-oden zal
de Rijksrcgeering te zamen met het volk
dezen feestdag vieren. De geheele natie wordt
ongeroepen daaraan werk ''eel te ne
men. Voor één dag staan de raderen stil er>
rusten de machines. Duitschland eert den
arbeid van welks zegen het volk een geheel
jaar moet leven. Mannen en vrouwen! Wij
roepen u op in stad en land. Duitsche jeugd!
Vooral tot u richten wij het woord. De eer
ste Mei zal het Duitsche volk als een ge
sloten eenheid zien en een teeken zijn voor
de geheele wereld, dat Duitschland ont
waakt is en den weg naar vrijheid en brood
zoekt en vindt.
Laat op dezen dag den arbeid rusten, ver
siert uw huizen en de straten van steden en
dorpen met frisch groen en de Rijkskleuren
Op alle voertuigen, van welken aard ook, zal
de nationale vlag wapperen. Evenals op fa-
brieksschoorsteenen en bureaux. Geen kind
zonder zwart-wit-rood of hakenkruis.
Duitschers, van alle standen, van alle lan
den en beroepen reikt elkaar de hand In ge
sloten formatie marcheeren wij in den
nieuwen tijd op. Leve ons volk en ons Rijk!
Conflict aan Berlifnsche
Universiteit.
De Deutsche Studentenschaft verspreid:
een bericht volgens het welk de rector der
universiteit van Berlijn, prof. Kohlreusch.
de verwijdering heeft gelast van twaalf be
palingen „tegen den on-Duitschen geest".
Indien deze eisch niet wordt ingewilligd, zal
prof. Kohlrausch zijn rectoriaat neerleggen
en de hoogeschool niet. meer betreden. Daar
de twaalf „bepalingen" niet zijn verwijderd,
wordt ondersteld, dat prof. Kohlrausch zal
aftreden.
Maandagmiddag is commissie uit het
Rijkskabinet voor economische politieke kwes
ties bijeengekomen. De zitting duurde tot laat
op den avond.
Besproken werd het voornemen den pre
sident van de Rijksbank, Dr. Schacht, naar
Washington te zenden om deel te nemen aan
de onderhandelingen betreffende de voorbe
reiding der economische wereldconferentie.
Benoeming van commissarissen
in bedrijven verboden.
BERLIJN. 24 April (V.D.) De leider van
den verbindingsstaf der NÜ.D.A.P. Reiner,
deelt mede:
Ingaande 25 April wordt allen partij -
instanties verboden, commissarissen te be
noemen voor eenig bedrijf. Mocht de benoe
ming van een commissaris in een onderne
ming als strict noodzakelijk worden be
schouwd, dan moet overleg worden gepleegd
met den verbindingsstaf der NSDAP te Ber
lijn Ot-to Wagener zal deze kwesties behan
delen. Het verzoek een commissaris te wil
len benoemen moet worden gemotiveerd, ter
wijl de bekwaamheden van een tot commis
saris te benoemen persoon moeten werden
aangetoond. Pas na toestemming van den
verbindingsstaf mag dan de commissaris
worden benoemd.
Organisatiecommissie voor
economische wereldconferentie
bijeengeroepen.
De kleine organisatie-commissie van den
Volkenbondsraad voor de Economische
wereldconferentie is, volgens een officieele
mededeeling van het Volkenbondssecretariaat
thans officieel door. den voorzitter, den
Engelschen minister van Buitenlandsche
Zaken, Sir John Simon per 29 April te Lon
den bijeengeroepen.
De commissie, welke bij besluit van den
Volkenbondsraad van 26 Januari 1933 is
samengesteld, bestaat uit vertegenwoordigers
van Engeland, Duitschland, Italië. België,
Japan. Frankrijk, Noorwegen en de Vereenig-
de Staten.
De commissie heeft van den Raad de be
voegdheid gekregen, den datum vast te stel
len voor de Economische wereldconferentie
en deze conferentie officieel bijeen te roepen.
Steeds toegenomen aantal partijen.
Sinds 1922 veranderde niet veel.
Engeland.
Handelsverdrag met
Denemarken.
Er is een handelsovereenkomst gesloten
tusschen Engeland en Denemarken. Namens
de Engelsche regeering is de overeenkomst
onderteekend door Sir John Simon en Walter
Runciman ;door de Deenschen gezant te
Londen namens de Deensche regeering.
Spanje.
Groot succes voor de
oppositiepartijen bij de
raadsverkiezingen.
Volgens de voorloopïge resultaten van de
gemeenteraadsverkiezingen, schijnen de op
positiepartijen groote successen te hebben
geboekt. Van de 12 500 nieuwgekozenen ge
meenteraadsleden zouden slechts 4000 tot
regeeringspar tijen behooren. Hiervan zijn
1500 socialisten.
De republikeinsche oppositie behaalde 3500
zetels en de tegenstanders der huidige re
geering, te weten agrariërs, katholieken enz.
5000 zetels.
Reuter meldt, dat van de 56 kiesdistricten
in de provincie Madrid de uitslagen van 48
districten bekend zijn; in deze districten
kregen de regeeringspar tijen 80 zetels, waar
van 65 voor de socialisten, terwijl de op
positie 189 zetels veroverde, waarvan de ra
dicalen 124.
De leiders der oppositie-fracU.es zijn tegen
den avond bijeengekomen, om het verloop
der gemeenteraadsverkiezingen te bespreken.
Na afloop deelde de leider der conservatieven
Maura, mede. dat hij zich naar den voorzit
ter der Cortes, Besteiro, begaf, om de vast
stelling van de agenda der parlementszitting
van morgen te bespreken. Maura verklaarde
van meening te zijn, dat na het resultaat
der gemeenteraadsverkiezingen de regeering
niets meer zal ondernemen om aan het be
wind te blijven.
Incidenten van beteekenis hebben zich gis
teren niet meer voorgedaan. In enkele dor
pen werden stembussen vernield, zoodat de
stemming opnieuw moest worden gehouden.
China.
Hernieuwde strijd bij den
Grooten Muur.
Aan den Grooten Muur zijn opnieuw
hevige gevechten begonnen om den Koepeiko-
pas. De Japanners dringen slechts langzaam
vooruit en drijven de Chineezen, die zich
hardnekkig verdedigen naar het Zuiden 'n
de richting van Peiping.
Japan.
Japan tegen terugkeer tot den
gouden standaard.
Te Tokio is een kabinetszitting gehouden
waarin de richtlijnen voor de Japanscne de
legatie naar Washington definitief werden
vastgesteld. Een commissie van zeven minis
ters heeft de richtlijnen reeds uitgewerk. die
oèmè betrekking hebben op de volgende pun
ten:
Japan is niet bereid tot den gouden stan
daard terug te keeren, aangezien 70 procent
van den wereldvoorraad aan goud. zich in
handen van Amerika en Frankrijk bevind;
Japan is bereid tot internationale samen
werking op het gebied van het credietwe-
zen. waarbij in de eerste plaats aan samen
werking der staatsbanken moet worden ge
dacht.
BALANS VAN HITLERS VERJAARDAG.
BERLIJN. 24 April (V.D.i Volgens een
mededeeling van de „Centrale Verdeeling
van de Hitler-verjaardagsgaven". zijn levens
middelen ingekomen ten bedrage van in
totaal.200 tot 250.000 R.M. Verder werd voor
ongeveer 200.000 R.M. die in geld binnen
gekomen waren, levensmiddelen gekocht u
verdeeld.
Tenslotte waren kleedingstukken geschon
ken, zeep en bonnen voor haarknippen.
ZËÏEIS
30
25
20
15
10
i
6
5
A
1
1
30
25S.DAP
20
15
A.RRWT1J
C.H UNIE
5
y
y
y
s.
y
N
y
y
i—i—i—.i-
9 UBcGMEN
7VGUIDEMBCNP
i
3
4
3$TASTl(ttKF»CT
fiMSE
„p."
n- 1
im.v.THv.C
1913 1917
DE POLITIEKE PARTIJEN
e
IN DE TWE
2i RZ3
EOE KAMER SINDS 1913
Ongeveer twee maanden vroeger dan bij
een normaal eindigen van de zittingsperiode
van de Tweede Kamer zullen morgen „de in
gezetenen des Rijks, tevens Nederlanders of
door de wet als Nederlandsche onderdanen
erkend, die den leeftijd van vijf en twintig
jaren hebben bereikt" zooals de officieele
term luidt ter stembus gaan om leden te
kiezen voor de op 15 Februari j.l. „op termijn"
ontbonden Tweede Kamer.
Dit is de zevende maal, dat het Nederland
sche volk een nieuwe tweede Kamer moet
kiezen in de plaats van een door de regeering
ontbonden parlement, afgezien van de geval
len, dat de Staten Generaal rechtens ont
bonden moesten worden. Zesmaal te voren
is voor de Tweede Kamer ontbinding toege
past en wel in 1850, 1853, 1866, 1868, 1886 en
1894.
Uit niet minder dan 53 partijen en groepen
zullen de 4.098.638 kiezers morgen een keuze
moeten doen. Beide cijfers zijn een record!
Het is belangwekkend na te gaan hoe sinds
het jaar voor den oorlog dus gedurende
een periode, dat in tal van landen ter wereld
de politieke constellatie geheel veranderd is.
in ons land de verhoudingen zich hebben
ontwikkeld. De sterkte der partijen in de
Tweede Kamer gedurende deze periode is
duidelijk te zien op de hierbij afgedrukte
grafische voorstelling, vermeldende 't aantal
zetels, dat elke partij sinds 1913 bij de sinds
dien gehouden verkiezingen heeft gekregen.
De laatste „normale" verkiezing volgens
het oude stelsel, waarbij het land was ver
deeld in honderd districten, en elk district
één afgevaardigde naar de Kamer zond, had
plaats in 1913, Negen partijen stelden toen
candidaten en van de 960.676 .stemgerechtig
den (er waren op 1 Januari 1913 in ons land
1.412.973 mannelijke personen van 25 jaar en
ouder) brachten 768.633 hun stem uit. Van de
negen partijen kregen zeven afgevaardigden
in dc Tweede Kamer en wel: de Anti-Rev.
Partij (164.238 stemmen, waarvan 1161 op een
Christen Democraat. 11 zetels), de Christ.
Hist. Unie (90.441 stemmen, waarvan 5317
uitgebracht op candidaten van don Nat.
Bond van Protestantsche kiezers, 10 zetels),
de R.K. Staatspartij (127.058 stemmen, 25
zetels), de Vrije Liberalen (47.037 stemmen.
10 zetels), de Unie Liberalen (119.878 stem
men, 21 zetels), de Vrijz. Democraten (69.761
stemmen, 7 zetels) en de Sociaal-Democra
ten - S.D.A.P. - (144.381 stemmen. 16 zetels).
De Sociaal-Democratische Partij - S.D.P. -
waaruit later de Communistische Partij is
voortgekomen en de Christen Socialen kregen
geen zetels
De zetels van de Vrije Liberalen en de Unie
Liberalen zijn op de grafiek bij elkaar ge
teld.
In 1917 had de laatste verkiezing volgens
het oude stelsel plaats, doch daar wegens de
Grondwetwijziging van dat jaar het volgend
jaar een nieuwe verkiezing zou plaats heb
ben. geschiedde een groot aantal verkiezingen
bij enkele candidaatstelling.
Terwijl het aantal kiezers 1.079.478 en het
aantal mannelijke Nederlanders van 25 jaar
en ouder 1.523.828 bedroeg, werden in totaal
slechts uitgebracht 231.085 geldige stemmen.
Vijftien partijen hadden candidaten gesteld,
van welke slechts acht vertegenwoordigers in
het Parlement kregen en wel; de Anti Rev.
Partij (9.333 stemmen. 11 zetels), de Christ.
Hist Unie '21.731 stemmen. 9 zetels), de R.K.
Staatspartij (12.933 stemmen. 25 zetels), de
Vrije Liberalen (20.191 stemmen, 10 zetels),
de Unie Liberalen (43.167 stemmen. 21 zetels),
dc Vrijz. Democraten (22.040 stemmen, 8
zetels), de S D.A.P. (42.282 stemmen, 15
zetels) en de Onafh. Christ. Hist, (één zetel).
Op de grafiek zijn de zetels van dc Vrije en
de Unie Liberalen weer bij elkaar gesteld en
is de zetel van de Onafh. Crist. Hist, gevoegd
bij de zetels van de Christ. Hist. Unie.
De wijziging van de Kieswet van 29 No
vember 1917, noodig door de Grondwetsher
ziening van dat jaar, bracht het algemeen
kiesrecht voor mannen, de invoering van de
evenredige vertegenwoordiging en de stem
plicht.
Bij de eerste verkiezing volgens het stelsel
der evenredige vertegenwoordiging op 3 Juli
1918. konden de kiezers een keuze doen uit
niet minder dan 32 lijsten. De verwachting
dat bij volgende verkiezingen het aantal
partijen en groepen wel zou verminderen
is, zooals thans wel duidelijk is gebleken,
ijdel geweest.
Uitgebracht werden 1.344.209 geldige stem
men en in de eerste volgens het nieuwe stel
sel gekozen Tweede Kamer kwamen vertegen
woordigers van de volgende 17 partijen: R.K
Staatspartij '402.903 stemmen. 30 zetels).
SDAP '296.145 stemmen, 22 zetels'. Anti-Rev.
Partij '179.523 stemmen, 13 zetels). Chrïst.-
Hist. Unie (87.983 stemmen, 7 zetels), Libe
rale Unie (83.173 stemmen, 6 zetels), Vrijz.
Dem Bond (71.582 stemmen, 5 zetels), Bond
van Vrije Liberalen (51.195 stemmen, 4 zetels)
Economische Bond '42.042 stemmen 3 zetels)
Sociaal-Democratische Partij later Com
munistische Partij Wijnkoop, op grafiek
doorgetrokken als één partij, in 1929 tezamci:
met Communistische Partij de Visser
(31.043 stemmen, 2 zetels), Socialistische Par
tij (8 950 stemmen, 1 s-' Christen-Demo
cratische partij (10.653 stemmen, 1 zetel),
Neutrale Partij <7.186 stemmen, 1 zetel), Bond
van Christen Socialisten (8.416 stemmen, 1
zeteP. Middenstandspartij (12.663 stemmen,
1 zetel»Plattelandersbond (5.562 stemmen,
1 zetel», Verbond Democratische Weermacht
'6.830 stemmen. 1 zetel) en Chr. Sociale Partij
(8.152 stemmen. 1 zetel).
De zetels van de Liberale Unie, de Vrije
Liberalen, de Economische Bond en de Mid
denstandspartij zijn op de grafiek bij elkaar
geteld.
Het feit. dat zoovele kleine groepen een
zetel in de Kamer kregen op betrekkelijk een
gering aantal stemmen, gaf aanleiding tot
een wijziging van de Kieswet, waarbij werd
bepaald, dat een lijst ten minste 75 pet. van
den kiesdeeler moest bereiken om bij de ver
deeling van overschotzetels voor een zetel
in aanmerking te komen.
Bij de wet van 9 Augustus 1919 werd het al
gemeen kiesrecht ook aan de vrouwen toege
kend en dientengevolge steeg het aantal uit
gebrachte geldige stemmen bij de Tweede
Kamerverkiezing van 5 Juli 1922 tot 2.929.569.
Van de 48 partijen en groepen, die toen aan
de verkiezing deelnamen, kregen er echter
slechts tien voldoende stemmen om een of
meer afgevaardigden verkozen te krijgen en
wel: de R.K. Staatspartij (874.745 stemmen,
32 zetels), de S.D.A.P. (567.769 stemmen, 20
zetels), de Anti-Rev. Partij (402.277 stem
men. 16 zetels), de Christ. I-list. Unie (318.669
stemmen, 11 zetels), de Vrijheidsbond (271.358
stemmen, 10 zetels), de Vrijz. Dem. Bond
(134.595 stemmen. 5 zetels), de Plattelanders-
bond (45.816 stemmen, 2 zetels). Communis
tische Partij (53.664 stemmen. 2 zetels), de
Ljberale groep, dc Volkswelvaartpartij en de
lijst Braam (te zamen 28.050 stemmen. 1
zetel) en de Staatk. Geref. Partij (26.744
stemmen, 1 zetel).
Bij de verkiezingen op 1 Juli 1925 steeg het
aantal geldige stemmen tot 3,085.862. Van de
33 partijen en groepen, die aan de verkie
zing deelnamen, kregen slechts twaalf een of
meer vertegenwoordigers in de Kamer, nl.: de
R.K. Staatsparij (883.333 stemmen. 30 zetels),
de S.D.A.P. (706.689 stemmen, 24 zetels), de
Anti-Rev. Partij (377,426 stemmen. 13 zetels),
de Christ. Hist. Unie '305.587 stemmen, 11
zetels), de Vrijheidsbond (226,409 stemmen, 8
zetels), groep Staalman—Ter Hall op gra
fische voorstelling onder aanduiding Libera
len bij Vrijheidsbond geteld (43,155 stem
men, 1 zetel), Vrijz. Dem. Bond. '187.183
stemmen. 7 zetels). Staatk. Geref. Partij
'62.513 stemmen, 2 zetels), R.K. Volkspartij
'36.571 stemmen. 1 zetel). Communistische
Partij (36.770 stemmen. 1 zetel), Herv. Geref.
Staatspartij (30.252 stemmen, 1 zetel) en
Plattelandersbond 43,877 stemmen. 1 zetel).
Voor de verkiezing van 3 Juli 1929 werden
36 lijsten ingediend. Uitgebracht werden
3,379,503 geldige stemmen. Van de twaalf
partijen, die toen een of meer zetels in de
Kamer veroverden, namen behalve de vele
andere groepen, thans nog tien (op de grafi
sche voorstelling vermeld) aan de verkiezing
deel. De Middenpartij voor Stad en Land
'Floris Vos) is opgenomen in de Algemeene
Democratische Unie en de beide concurrce-
rende communistische partijen 'Wijnkoop en
de Visser) zijnVsindsdien gefusioneerd.
Bij de verkiezing van 1929 kwamen in de
Tweede Kamer: de R.-K. Staatspartij
(1.001.589 stemmen. 30 zetels), de S. D. A. P.
'804.714 stemmen, 24 zetels), de Anti-Rev.
partij (391.832 stemmen, 12 zetels), de Chr.
I-Iist. Unie (354.548 stemmen, 11 zetels), de
Vrijheidsbond (249.105 stemmen, 8 zetels), do
Vrijz. Dem. Bond (208.979 stemmen, 7 zetels),
de Staatk. Geref. partij (76.709 stemmen, 3
zetels), de Middenpartij voor Stad en Land
(39.955 stemmen, 1 zetel), Communistische
Partij-de Visser (37.678 stemmen, 1 zetel),
Herv. Geref. Staatspartij (35.931 stemmen, 1
zetel), Plattelandersbond (34.805 stemmen,
1 zetel) en Communistische Partij-Wijnkoop
(29.863 stemmen, 1 zetel).
Vermelden wij tenslotte om een inzicht te
geven van de gewijzigde omstandigheden
nog het aantal stemmen, dat de groote par
tijen noodig hadden voor eiken zetel bij de
verkiezingen in 1913 en 1929.
Aantal stemmen per zetel in:
Partij 1913 1929
R.-K. Staatspartij 5082 33.388
S.D.A.P. 9023 33.529
Anti-rev. partij 14.930 32.652
Chr. Hist. Unie 9044 32.231
Liberalen (Vrijheidsbond) 5063 31.138
Vrijz. Dem. Bond 9965 29.854
Uit deze cijfers blijkt, dat de partijen, die
in 1913 het grootste aantal zetels hadden,
per zetel het kleinste aantal stemmen ver
kregen; thans is de toestand juist omge
keerd. De sterkste partijen blijken per zetel
meer stemmen te hebben dan bij het nude
districtenstelsel. Aan dit door de groote par
tijen als een onbillijkheid gevoelde bezwaar
tegen het bestaande stelsel wordt getracht
tegemoet te komen door de wijziging van de
Kieswet, welke de Tweede Kamer korten tijd
geleden heeft aangenomen, doch welke
daar de Eerste Kamer de wijziging nog niet
heeft goedgekeurd, bij de verkiezing op mor
gen nog niet van kracht is.
(Nadruk verboden).
