Gokschool. Hei Bêim§diksk 51e Jaargang No. 15411 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Woensdag 20 September 1933 HAARLEM S DAGBLAD Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM. DITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENS DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM. ABONNEMENTEN: per week 0-25, per maand 1.10, per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad per week f 0.05, per maand 0.22, per 3 mnd. ƒ0.65. franco per post 0.72J^. Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810 ADVERTENTIëN ,5 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames 0.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes (iederen dag) 13 regels ƒ0.30, elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend a contant Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Duim f 250.- Wijsvinger f I 50.-. Elke andere vinger f 50.-. Arm- of Beenbreuk f 1 00.-. Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000-. Overlijden f 600-. Verlies van Hand, Voet of Oog f400-. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30-. DIT NUMMER BESTAAT UIT TWAALF BLADZIJDEN. HAARLEM, 20 September. Karei Capek over Holland Karei Capek is een Tsjecho-Slowaaksch auteur en dramaturg, en in de internationale wereld der schoone letteren een groot man. I-Iij heeft indertijd het congres van de P. E. N. Club in Den Haag meegemaakt, de gelegen heid te baat genomen om ons land eens goed te bekijken en er een luchtig klein boekje over geschreven, dat door Eva Raedt-de Can ter is vertaald. Er zijn vele teekeningen in van Capek zelf. Het zijn jolige krabbels; sommige zijn knap, de meeste in elk geval grappig. Gelukkig behoort Capek niet tot die pedante dwazen, die als ze eenige dagen of een paar weken in een of ander land vertoefd hebben meenen dit land. mitsgaders zijn bevolking, geheel te hebben doorgrond en er een „studie" in den vorm van een boek of een reeks le zingen, over ten beste te kunnen geven. Hij geeft geen gefundeerde kennis van Holland en de Hollanders voor. Grootendeels bepaalt hij zich tot luchtige indrukken, speelsch neer geschreven met een fijnheid van humor, die prettig stemt. Soms wordt hij even ernstig, en uit de scherpe intuïtie van een man, die ge wend is verklaringen te zoeken, en definities te beproeven, wellen gelukkige vondsten op, die den Hollander even doen peinzen over den Hollander en zich de vraag stellen: „Ziet die buitenlander met zijn scherpen geest dat niet klaarder, beter, onbevangener dan wij zelf, al is hij maar zoo kort in ons midden geweest? Hij bezingt natuurlijk onze kleuren en ons licht. Dat doet iedere vreemdeling. Dat zijn wij zelf geneigd te doen, als wij lang bui tenslands zijn geweest en terugkeer en, en die wonderlijke, stralende schoonheid ons ont roert, haast als een nieuwe ontdekking. Over het licht schrijft hij: „Ik kan het Hollandsche licht niet erg goed voor u schetsen, het is zoo zuiver en transparant, dat u elk contour en détail tot aan het uiterste randje van de wereld kunt zien. Daardoor komt het dat de oude schil ders hun schilderijen zoo nauwkeurig, tot in de kleinste bijzonderheden en met een bijna microscopische accuratesse uitwerkten; het is de dauwachtige lucht in Holland die dit mo gelijk maakt. En dan geeft het Hollandsche licht ook een eigenaardige zuiverheid aan de kleuren: zij zijn buitengewoon klaar, maar zij zijn noch koortsig, noch schel; zij zijn als een frissche blbérir onder een dauwdruppel. Zij zijn zuiver en koel; ik zeg u dit om te bewij zen dat licht een grooten invloed heeft op kunst en kleur en ook op het uiterlijk van een meisje". - Van het licht en de kleuren is Capek s boekje „Over Holland" vervuld: „U krijgt een goed idee van Van Goghs pigment, als u de kleuren ziet van de Holland sche wereld, kleuren die bijna zoo helder zijn als gebrandschilderd glas: het steenrood, de sappige groene landschappen, het- gele zand, de helder gekleurde uithangborden, de ver rukking voor /kleuren die trillen in de helder heid van de lucht; dit alles werd door Van Gogh weergegeven van Holland, want de kleu ren van Frankrijk zijn geheel anders: zilver- groen en oud-blauw en opaal-grijs. Zoodra de ze Hollander de hitte van een Zuidelijker zon had gevoeld, was hij op zijn best"; Het water, al dat water, heeft hem sterk bekoord. „Waar wij tusschen de huizen straten heb ben, is in Holland water; dit water is bekend als gracht, en als het water van stad tot stad stroomt is het een kanaal. En aan de oevers van dit rustige water zijn geen wallen of borstweringen, maar slanke, rustige boomen en rustige gevels van huizen met blinkende ramen en het geheel wordt rustig door het water weerspiegeld. Men beweert dat deze grachten echte wa terwegen zijn en dat in vroegere tijden de Hollanders gewend waren hun goederen hier langs over de stad te verspreiden. Het ligt niet in mijn bedoeling dit tegen te spreken, want van tijd tot tijd vaart er werkelijk een boot met melkblikken of met een lading bloemen rustig cn zeker door. Maar te oordeelen naar den indruk van dit ailes zou ik geneigd zijn te zeggen dat. de Hollanders vroeger hun steden van huizen en water bouwden, hoofd zakelijk omdat zij op die manier twee steden tegelijk hadden: een op de aarde en de an dere weerspiegeld in het water. Daar zij, ge dwongen door de óppervlakte van hun land, zich niet veel konden uitbreiden, hebben zij htm afmetingen in verticale richting ver dubbeld: door reflexie in het water. Omdat zij, door de bodemgesteldheid, niet hoog konden bouwen, hebben zij het proces een voudig omgekeerd en spiegeleffect aange bracht". Hier spreekt de Capeksche humor, die zich natuurlijk ook op onze fietsen, op onze groe ne locomotieven met koperen helmen op hun ruggen en zelfs op onze honden richt. Zij dragen geen muilkorven en het gevolg daar van" is dat zij bijna altijd lachen; ook vech ten en bijten en grommen zij niet tegen el kaar met centraal-Europeesche geraaktheid, hetgeen alleen bewijst, dat vrijheid zonder een muilkorf menschen noch honden naar den bliksem helpt, maar dat zij een groote gave Gods is. De Hollanders, zegt Capek later, schijnen een soort bouwwijze op kleine schaal te heb ben uitgevonden. Hun huizen zijn kleiner dan elders; hun woonkamers zijn bijna zoo klein en luchtig als vogelkooien. Hun steden, voor het grootste deel, zijn zoo klein en com pact dat ge ze bijna in de hand zoudt kunnen houdenEr is een zekere gezelligheid en soberheid ten aanzien van grootte die, waar het dit volk betreft, een formeele wet schijnt te stellen. En niet slechts een formeele wet. Ik zou zoover willen gaan het een biologische te noemen. En zelfs een moreele. Alles wat het volk bouwt en vestigt op zijn klein ter rein is, in zeker opzicht, in harmonie met de grootte van zijn land. Hier bijten de men schen niet meer af dan zij kunnen kauwen, zij overdrijven de dingen noch in architec tuur noch in hun levenswijze. Zij verlangen geen wolkenkrabbers of paleizen van ver maak of Woolworth-gebouwen te imiteerén; hun rijksgebouwen verschillende nauwelijks van het betere soort woonhuizen. Er is geen pronkerig tentoonspreiden, geen elefantiasis of vergrooting van de grenzen der levensbehoef ten. Tezelfdertijd behoort hun architectuur tot de meest vooruitstrevende; hun civiele ingenieurs bouwen dammen en havens over de geheele wereld. Het is geen provinciale bekrompenheid die de grondslag is voor de meetkunde van hun levens". Dit is prettige lectuur voor ons. Nog pretti ger klinkt, na een verdere uitweiding over de nauwgezetheid en discipline in Holiandschen arbeid, deze conclusie omtrent „het werke lijke geheim van dit kleine volk": „Zijn kracht ligt in kwaliteit. Zijn nationaal ideaal is niet gericht op grootte maar op kwaliteit. U zult dit in alles ontdekken: werk, levenswijze en zelfs in de natuur zelf. Indien u plotseling zou moeten zeggen waardoor de Hollanders zich onderscheiden dan zoudt u niet aan iets groots denken, maar aan de fijne, ongewone en bijna volmaakte kwaliteit van de dingen die zij produceeren". Capek meent dit ten voorbeeld te moeten stellen aan alle kleine volken, die het beste zouden doen, als zij kwantiteit door kwaliteit vervingen, waar 't het ideale betreft. En zijn wij' niet geneigd dat zelf te beamen? voe den wij het zelf niet precies zoo aan? Veelbeteekenend is ook wat hij ons toe schrijft ten aanzien van de internationale samenwerking: „Als ik mij niet in hen be drogen heb, als ik hen niet geheel verkeerd heb uitgelegd, dan hebben zij een record ge vestigd, hoewel foutief en onvoltooid, van in- tellectueele uitwisseling van land tot land door middel van staatkundig contact. Zij leggen getuigenis af van zekere positieve en scheppende waarden die een internationale politiek vergezellen.... Misschien is het zoo; misschien zou het ons (de Tsjechen) of eenig ander Europeesch volk, dat in intellectueele afzondering leeft, een groote opluchting zijn als er boven ons lijnen waren aangegeven, die ons verbonden met andere volken, dicht bij en veraf, als de nieuwe levensperiode de zenuwachtige systemen die door politici in het organisme van onze wereld geweven zijn, zou vernietigen". Hier is weer de ernst en de uiting van een algemeene erkenning van den Nederlandschen invloed in de wereld. Een kostbare reputatie, een kostelijke taak die voor ons ligt. Laten wij ons dien naam en die verwachtingen waardig blijven toonen. Het is een merkwaardig, sprankelend werkje: dit kleine boek van Karei Capek „Over Holland".- Lees het zelf; het zal u prettig en blij aandoen en tot nadenken stemmen. R. P. ORGELBESPELING in de Groote- of St. Bavokerk te Haarlem, op Donderdag 21 September 1933. des namiddags van 34 uur, door den heer George Robert. Programma: 1. Canzona, Andrea Gabrieli (15101586). 2. a. Vater unser im Himmelreich, b. Fuga C gr. t.. D. Buxtehude. 3. Fantasie c. kl. t„ J. S. Baoh. 4 Twee deelen uit het Concert c kl. t„ G. F. Handel. 5a. Allegretto, b. Moderato, N. W. Gade. 6. Nun danket alle Gott, S. KargElert. (Nu overal in Frankrijk het roulettespel wettelijk is toegelaten, wordt te Nice een school voor croupiers opgericht). Ach; wat moet mijn zoon toch worden, (Eindexamen H.B.S.), Want met al zijn soil'citaties. Komt hij aan 't verkeerd adres. Ach. wat moet mijn zoon toch worden, Ha, een lumineus, idee. Er is eensklaps vraag gekomen In het edel vak: croupier. Hij heeft ongetwijfeld aanleg Voor dit zeer modern brevet, Als ik maar bedenk, hoe vaak hij Op zijn nummer wordt gezet. Hoe hij reeds van kindsbeen uitblinkt In haal-naar-je-toe techniek En in 't rad-voor-oogen-draaien, Is zijn vaardigheid uniek. Hij kan tellen als geen ander Als het om zijn zakgeld gaat, In haast elke soort van balspel Is hij. zacht gezegd, paraat. Hij heeft in zijn jonge jaren Veel getobd met valsche croup. Die benauwdheid zal hij mijden, Hij 's geknipt voor dit beroep. Jongen zal ik tot hem zeggen: Jij gaat naar die school in Nice, Doe je best en doe je voordeel Met dit vaderlijk advies; 't Heele leven is een gokspel, Elkeen, graag of. niet, gokt mee, Zorg dat j' aan den goeden kant zit, Leer met vlijt en word croupier! P. GASUS. Verschenen is de Staatsbegrooting 1934 en een groot aantal begeleidende wetsontwerpen. pag.'s 2, 3 en 4. Het invoerverbod voor bloembollen in Zwit serland. pag. 6 Jhr. Ruys de Beerenbrouck is weer gekozen tot president van de Tweede Kamer. pag. 5 Ernstig verkeersongeluk te Lochem. pag. 1 Contact van het Oostcnrijksche „national- staendische" front met de nazi's. pag. 5 Het Britsche kabinet in buitengewone zitting bijeen om over de besprekingen te Parijs te beraadslagen. pag. 5 Tijdens de aardbevingen in Augustus zijn vijf duizend personen in China omgekomen. pag. 5 De Duitsche Rijkscommissaris van justitie, dr. Frank, heeft verklaard, dat op het proces te Leipzig „het recht zuiver zal worden toe gepast". pag. 5. ARTIKELEN. ENZ. R. P.: Karei Capek over Holland. pag. 1 Vierster: Millioenennota. pag. 1 Schaakrubriek. pag. 7 Het proces tegen de 5 verdachten uit het Rijks dagbrandproces, dat morgen begint. Boven links: het gerechtsgebouw in Leipzig. Midden: Dr. Bünger, president van de rechtbank. Rechts: Marinus van der Lubbe, hoojdver dachte. Midden-links: de communist Torgler eveneens verdachte. Daaronder de drie Bulgaarsche communisten Taneff, Dirnitroff en Popoff. Rechts-onderdr. Werner, die het Openbaar Ministerie vertegenwoordigt. In het midden; de ruïne van het gebouw vlak na den brand op 27 Februari. ECHTE WALES-ANTHRACIET o.a. a I 2.40 Geldig tot I October WITTOP KONING - HAARLEM HARMENJANSWEG 67A - TELEFOON 16100 (Adv. Ingez. Med.) Dinsdag is ingediend dc Staatsbegroo ting 1934. Uit de begeleidende Millioenennota blijkt, dat met handhaving van alle be staande tijdelijke crisisheffingen nog een tekort te dekken is van ruim f 190 milliocn. Voorgesteld wordt dit te dekken door de opbrengst van: Een couponbelasting f 6.4 mill. Een belasting op 't vermogen in de doode hand: Een crisisinkomstenbelas ting Verhooging van den tabaks accijns, Een accijns op gebrande kof fie tesamen 13.6 mill. Besparingen op Onderwijs 15.5 mill. Besparingen op Defensie 12 mill. Besparing op Spoorwegen 20 mill. Besparing op bruggen- en wegenbouw 3.5 mill. Hoogere opbrengst van hef fingen 9 mill. Minder uitkeering aan de ge meenten 8.4 mill. 5 pet. nieuwe salariskorting ambtenaren 15,7 mill. Omzetbelasting 85 mill, en ecnigc andere maatregelen, zooals besparing op de aflossing van leeningen, en een technische wijziging in dc heffing der inkomstenbelastingen. De uitvoerige nota en den voor- naamsten inhoud der ingediende ontl; werpen vindt men elders in dit nummer. HET HAARLEMSCHE GEMEENTEPERSONEEL. DE PENSIOENKORTING. IN VOLLE VAART TEGEN EEN BOOM. Bij de behandeling in den Raad van het voorstel van B. en W. tot pensioe n premie - verhaal op het gemeentepersoneel, namen B. en W. een voorstel van het Raadslid Klein over, om op het tijdelijke personeel, dat niét het salaris geniet, overeenkomstig de sala- risverordenirig, geen verdere korting toe te passen. B. en W. hebben thans bepaald, dat op het tijdelijke personeel, dat minder dan f 1500 per jaar verdient, geen hoogere korting zal worden toegepast dan de sedert 1 Januari 1932 ingevoerde 7 pet. korting. Van hen, die meer verdienen dan f 1500 zal evenwel de volle 7 pet. .plus 8 112 pet. kor ting gelijk aan de pensioenpremie wor den gevraagd. (Het tijdelijke personeel is niet pensioenge rechtigd, daarom fodr-t tgeen pre mie vei-haal op da.t personeel toegepast, maar ter voorko ming van onbillijkheden ten opzichte van het vaste personeel is door B. en W. bepaald, dat toch een extra korting zal worden ingehou den die gelijk staat aan de 8 1/2 pot. pen sioenpremie. Stuurstang van auto gebroken. DE WAGEN IN BRAND, VIJF GEWONDEN. ONGELUK VAN HENGELO ERS TE LOCHEM. Dinsdagmorgen omstreeks kwart, voor ne gen is te Lochem op den Zutphenscheweg nabij het Walien een ernstig auto-ongeluk gebeurd. Van een luxe auto, waarin behalve de bestuurder nog vier andere personen geze ten waren, brak onverwachts de stuurstang, met het gevolg, dat de wagen in volle vaar', tegen een langs den weg staanden boom op reed. Tengevolge van den schok liep het ben zine-reservoir leeg, terwijl de vrij komende vloeistof in brand vloog. De vijf inzittenden werden alle min of meer ernstig gewond. Een der inzittenden kreeg een dijbeen fractuur, een tweede een zware hersenschud ding, een derde een gapende hoofdwonde, ter wijl een vierde Inzittende eenige ribben brak. De vijfde inzittende kwam er met eenige lichte verwondingen a.f. Alle personen waren in dienst van de firma Stork te Hengelo, in welke plaats de slachtoffers woonachtig zijn. Per ziekenauto en per vrachtauto werden de gewonden naar Hengelo overgebracht. De auto werd vrijwel - geheel vernield. De vijf gewonden zijn ter verpleging in het zie kenhuis te Hengelo opgenomen. Het ernstigst is er aan toe de heer S. Vis. de chef van het electrlsch bedrijf der firma Sterk die een ga pende hoofdwonde en eenige gebroken rib ben heeft. Zijn toestand is gelukkig niet le vensgevaarlijk, De toestand van de vier an dere gewonden, te weten de heeren It. Roorda. De Graaf en Harp van de firma Stork en de chauffeur Fokkink, is redelijk wel. Voorloo- pig moeten zij echter in het ziekenhuis blijven. DE MILLIOENEN-NOTA. Wij zullen gelegenheid hebben uitvoeriger commentaar te geven op minister Oud's mil- lioenen-nota dan heden, na korte en uit den aard der zaak dus nog vluchtige kennisne ming. mogelijk is. Het uitvoerige overzicht, in dit. blad opgenomen, geeft, den lezer alle ge legenheid zijn eigen indrukken te vormen. Waarvan de eerste en meest imponeerende zeker zal zijn, dat op eenStaatsbegrootlng met een totaal aan uitgaven van 730 1 2 millioen in een tekort van niet minder dan 190 millioen voorzien moet worden. Dit harde feit, in zulke cijfers uitgedrukt, teekent den ernst van don financieelen toestand zoo duidelijk dat nie mand de noodzaak van de gedane beroepen op samenwerking, op gemeenschappelijke energie en moed en opofferingsgezindheid zal durven ontkennen. Wie maar het geringste besef van mede-verantwoordelijkheid bezit, en eenig instinct van maatschaonelijk zelfbe houd, zal begrijpen dat- Eendracht thans meer dan ooit. onze Macht moet zijn. Met. ruzie maken komen wij nergens; met er gezamen lijk de schouders onder te zetten zullen wij ook nu weer. door onze volkskracht, den nood te boven kunnen komen. De voorstellen tot dekking van het gewel dige tekort zijn noodzakelijkerwijze in twee groepen Besparingen cn Nieuwe Lasten gesplitst. Beide zullen veel van het.Neder- landsche volk vergen. Het meest zal dit. ge voeld worden in de nieuwe lasten: Omzet belasting, Couponbelasting. Belasting op goe deren in de doode hand, Crisisinkomstenbe lasting, Koffie-accijns. Verhooging Tabaks accijns, Wijziging inkomstenbelasting. Hef fing ten bate van het Verkeersfonds, die ge zamenlijk 115 1/2 millioen moeten opleveren. De reeds in de Tweede Kamer aangenomen Omzetbelasting, met een geraamde opbrengst van 85 millioen. vormt de kern van de nieuwe fiscale maatregelen. Uit de troonrede is reeds gebleken dat maat regelen op komst zijn om ongelijkheid in de verlaging van salarissen en loonen van Rijk, Provincie en Gemeente door ingrijpen van het centraal gezag te voorkomen. De gemeente lijke autonomie een overigens vaak over dreven voorgesteld begrip wordt opnieuw aangetast. In het algemeen blijkt dat onver mijdelijk nu een concentratie van krachten tot centralisatie van beleid noopt, en nu de financiën van verscheidene gemeenten er zoo miserabel aan toe blijken te zijn dat men ze moet dwingen .zich in dc algcmccnc lijn te voegen. Gelijkheid van verlagingen, 'toepassing van billijkheid dus, is een eerste voorwaarde die .nagekomen moet worden. De voorgenomen herziening van de wet op de financleele ver houding tusschen Rijk en Gemeenten doet hopen dat er in de toekomst meer van een nivelleering van belastingheffing terecht zal komen dan tot dusver het geval is geweest. Van de gehoopte nivelleering is, ook al ten gevolge van de abnormale omstandigheden die uit de crisis ontstonden, niet veel terecht gekomen. Het principe gelijke monniken ge lijke kappen is wel het eerste dat gelden moet wil een volk, waaraan zware nieuwe lasten worden opgelegd, die met moed cn opge wektheid van geest, en met de noodzakelijke lust tot samenwerking, kunnen dragen. Het optreden van den nieuwen minister van financiën, mr, P. J. Oud, heeft reeds alom vertrouwen gewekt door zijn kennis van zaken, vastberadenheid en rustig zelfbe wustzijn. Het hoogst belangrijke departe ment van Financiën blijkt aan een bij uit stek deskundig man. tevens een regeerder, te zijn toevertrouwd. De behandeling van het ontwerp-Omzetbelasting heeft daarvan in eerste instantie al getuigd. Overigens wacht zoowel dezen minister als zijn collega's een zware en ondankbare taak. Zij zullen staat moeten kunnen maken op de overgroote meerderheid der Kamer en van het volk om hun zakelijk beleid met succes te kunnen uitvoeren. Er zijn genoeg tecke- nen dat die steun niet uit zal blijven. Niet handig gepolitiseer, maar zakelijk en eerlijk bedrijfsbeleid moet het motto van regeering en Kamer zijn. Aan U, a.s. tcauwt Ivzets i/oh Uaadetn's Dag-btad die het vandaag voor dc tweede maal ter inzage ontvangt, vraag ik opnieuw even uw speciale aandacht. Dat is: voor de veelzijdigheid van ons blad. U zult dan ontdekken dal de objecti viteit van onze berichtgeving eerlijk en volkomen is. U behoort tot een bepaalde geestesrichting, een bepaalde politieke overtuigingWij stellen u niet alleen op de hoogte van de uitingen en daden van uw geestverwanten, maar ook van die genen die uw inzichten niet deelen. Wie midden in het leven wil staan, wie prijs stelt op eigen oordeel, wil algemeen in gelicht ivorden, wenscht alle Jeitcn te kennen. Dit is de eerste levensvoor- waarde. dc bestaansreden van dc in godsdienst en partijpolitiek neutrale bladen. Omdat gij en zoovele anderen deze volledige voorlichting wenschen, zijn zij onmisbaar. Er is van Haarlem's Dagblad vaak ge tuigd dat het, in de veelzijdigheid van zijn voorlichting omtrent stedelijke en binnen- en buitenlandsche aangelegen heden. omtrent Kunst zoowel als Sport, de ivaardige evenknie was van bladen die hun lezers over het geheele lanrl verspreid vinden. Vaak is ons gezegdAls ik H. D. gelezen heb is het onnoodig nog een ander blad in te zien. Ik ben volle dig op de hoogte. Lees dit nummer dooru zult hetzelfde onderviriden

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1933 | | pagina 1