MM Hotel DE LEEUWERIK DAGELIJKS INDISCHE TAFEL Vrijgezelligheid. HOE DE MUITERIJ WERD UITGEVOERD. f T-* 51e Jaargang No. 15452 Verschijnt dagelijks, behalve óp Zon- en Feestdagen Dinsdag 7 November 1933 HAARLEM S DAGBLAD Directie; P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM. UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM. ABONNEMENTEN per week 0-25, per maand 1.10, per 3 maanden 3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad: per week ƒ0.05, per maand 0.22, per 3 mnd. ƒ0.65. franco per post ƒ0.72lA- Bureaux: Groofce Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Drukkerij: 10122, 12713 <s> Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810 ADVERTENTIëNI.5 regels 1.75, elke regel meer 035. Reclames 0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels ƒ0.60, elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes (iederen dag) 13 regels ƒ0.30, elke regel meer ƒ0.10, uitsluitend a contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Duim f250.-. Wijsvinger f 150—, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.-. Idem voor Abonnés op het Geïll. Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid f2000—. Overlijden f 600—, Verlies van Hand, Voet of Oog f400—. Verlies Duim f75.-. Verlies Wijsvinger f75.-, Verlies andere vinger f30.-. DIT NUMMER BESTAAT UIT TWAALF BLADZIJDEN. HAARLEM, 7 November. Getuige Goering Wat beteekent het vreemdsoortige optreden van den minister-president van Pruisen. Goering, als getuige in het Rijksdagbrand- proces? Ik heb het gevoel dat men er meer achter moet zoeken dan de feiten oppervlak kig toonen. De feiten zijn in 't algemeen dat de heer Goering voor het hoogste gerechtshof in Duitschland verschijnt, zich niet tót een ge- tuigenverklaring' bepaalt maar gedurende drie uur een daverende politieke rede houdt. De verdachte Dimitrof stelt hem vragen. Hij ver liest daarop zijn kalmte, begint tenslotte scheldwoorden te gebruiken en eindigt met te bulderen; „Breng dien communistischen mis dadiger weg!" Waarop de president, „op bevel van een getuige" zou men zoo zeggen, Dimi trof laat verwijderen. Goering roept hem na: „Wacht maar, tot wij jou buiten de macht van dit gerechtshof hebben!" Dit is de lezing' van het persbureau Reuter, dat vrij in zijn berichtgeving is. De lezing' van het persbureau Wolff, dat niet vrij in zijn berichtgeving is, liet die fatale woorden omtrent Goering's bevel en omtrent het „Wacht maarweg. De Nederlandsche journalisten die het proces bijwoonden heb ben zich in gelijken zin als Reuter uitgela ten, en twijfel aan de juistheid daarvan schijnt mij totaal uitgesloten. De reactie hierop in het buitenland, met name van de Engelsche pers, is zeer fel. Wij vermelden in dit nummer eenige opinies van Engelsche bladen, een conservatief en twee liberale, en ze zijn zeer onomwonden. Zij zien in deze uitbartsing de botsing van macht en recht, zij beschouwen het geval als een nederlaag voor het Duitsche gerechts hof dat -dit geslikt heeft, en éen blad betitelt het proces rondweg al-s „hansworsterij". Dit is alles zeer interessant, maar laten we nu eens wat verder gaan. Waarom houdt Goering een redevoering van drie uur voor dat gerechtshof, inplaats van zich tot nuch tere feiten te bepalen?. Om effect naar buiten te maken, nietwaar? Waarom anders? En niet tegenover het buitenland, dat van zulk een domineerenden getuige wel éen zeer vreemden indruk moet krijgen, maar tegenover het Duitsche volk. Dat is duidelijk. Men heeft gedurende dit proces voortdu rend alles gepoogd om buitenlandsche be schuldigingen te weerleggen en de onkreuk baarheid van het Duitsche recht te handha ven. Op die gedragslijn maakt Goering totaal inbreuk door te-schreemen: „Breng dien com munistischen misdadiger weg" en het Duit sche recht verzwindt totaal als hij roept: „Wacht maar tot wij jou buiten de macht van dit gerechsthof hebben". Wolff vermeldt dit niet. Het wordt bekend door toedoen van de buitenlandsche journa listen. Conclusie: het is alweer niet voor het buitenland, maar voor Duitschland bestemd. Derde merkwaardig verschijnsel: Goering begint met zijn scheldpartij als Dimitrof deze opmerking tot hem maakt: „U bent ze ker bang voor mijn vragen, mijnheer de jninister-president." ■Hierop wordt hij heftig. Het schijnt be lachelijk, dat een machtig minister-presi dent van Pruisen, in den huidi-gen toestand, -bang zou zijn voor de vragen van een wille keurig individu als Dimitrof. Maar is het be lachelijk? Waarom al dat lawaai? Waarom die rede van drie uur? Waarom die geweldig heden tegenover ee,n verdachte die volko men 'in de macht van het regime is en die toch waarachtig geen partuur is voor den almachtigen minister-president van Prui sen? De heer Goering, die den verdachte Dimi trof ver beneden zijn waardigheid zou moeten achten, vindt het toch noodig een dergelijke vertooning tegen hem ten-beste te geven, om zoo los te barstenten aanhoore van het Duitsche volk! Het is zeer teekenend. Het wordt nog teekenender door die veronderstel ling' van den Bulgaar, wien men dat is al lang gebleken, een zeer scherp intellect niet - kan ontzeggen: „U bent zeker bang voor mijn vragen, mijnheer de minister-president." Een zeer vreemd geval. Het wordt nog .vreemder als op den volgenden dag Heines, politiepresidênt van Breslau, als getuige ver klaart „dat de S.A. ongeduldig worden over het trage verloop van het proces". De pre sident protesteert hier wel zwakjes tegen het woord protest is er eigenlijk veel te krach tig voor maai' gaat dan waarachtig nog een uitlegging geven ook, zich min of meer recht vaardigen tegenover een getuige De bedoeling? Buiten luistert het Duitsche volk. Waarom maakt de machtige Duitsche regee ring zich zoo beducht over dit proces tegen vijf anonymi waarom komt ineens al dat spek takel naar voren? Waarom dondert macht ineens los op rechtgerepresenteerd niet door Dimitrof, maar door den armen presi dent met zijn mede-rechters, die zoo hun best hebben gedaan om des Duitsche) rechtspraak hoog te houden? Het geeft veel te denken. R. P. VRIJZINNIG DEMOCRATISCHE JONGEREN ORGANISATIE. Voor de afdeeling Haarlem dezer organisa tie zal op Woensdagavond 8 November in restaurant Köhlinger alhier, Mr. Dr. J. J. Boasson uit Den Haag een lezing houden over ..De beteekenis van het hedendaag'sche Rusland", De heer Boasson bezocht Rusland de laatste dikwijls en publiceerde artikelen over het land, zijn handel, de economische problemen en de sociale toestanden. (Aclv. Ingez. Med.) (Mussolini heeft besloten, dat in de Italiaansche Kamer alle leden getrouiod moeten zijn. De thans zitting hebbende vrijgezellen zul len ten spoedigste moeten trouioen of aftreden O hooggeachte Kamer vrij gezellen, Daar treft u het hertogelijk besluit Er is nog tijd uw blunder te herstellen, Maar dan ook gauw, want anders moet g' er uit. Wanneer gij mee een natie wilt regeeren En wenscht, dat g'als volwaardig' wordt beschouwd. Dan moet gij ook de levenslessen leeren, Die staan vermeld onder het hoofd: getrouwd. Gij mist wat u den ruggesteun moet geven, U redden moet voor onverhoeds abuis, C 'j mist is 't woord dictator overdreven Dan minstens toch het parlement-aan-huis. En waarom niet getrouwd, mag ik u vragen. Vondt gij dan nooit een vrouw voldoende goed. Mocht gij misschien nooit in een aanzoek slagen, Of vondt gij mogelijk nog nooit den moed? Voor welke ook van deze mooglijkheden, Lijkt het motief van uwen Duce goed, Men wacht geen heil van zulke Kamerleden, Met ijdelheid, of zonder charme of moed. Zoekt u een vrouw vooi' 't politieke leven, 't Geluk eens vfijgezels is ook vaak schijn, Als elk maar weet te nemen en te geven, Kan ook het huw'lijk vrij gezellig zijn. P. GASUS. Lindbergh is hedenmorgen kwart voor twaalf naar Genève vertrokken. pag. 2 Gegevens uit het vooronderzoek in de muite- rijzaak bekend gemaakt. Een inlandsch driemanschap had de leiding aan boord. pas- 1 De „lierzieningseommissie" uit de S. D. A. P. heeft rapport uitgebracht. Zij concludeert niet tot wijziging van principes en pro gram. pag. 9 Voor de alg. vergadering' van den Vrijz. Dem. Bond zijn tal van moties ingediend, in houdende critïek op de V. D. ministers. pag. 4 In de Leidschestraat te Amsterdam is een oude heer aangereden door een leerling- automobilist, dien het stuur ontglipte. pag. 4 In de omstreken van Deventer laten de boe ren de „regeeringskoeien" in het veld vrij wel omkomen. pag. 4 Voor de alg. vergadering van den R.K. Par tijraad is een groot aantal voorstellen in gediend beoogemde hetzelfde als het „Ma nifest". pag. 4 In het geheele land zijn protcstvergaderingen gehouden tegen de salarisverlagingen voor ambtenaren. pag. 4 Op dc prijsvraag van hetNationaal Crisis comité zijn 1934 prijzen uitgereikt. pag. 4 Werd de Spaarnestroom I.TM. 65 „wegge- bractht". Schipper, stuurman en machinist gearresteerd. pag. 8 Italiaansche visschers meenen het wrak van het in 1923 verdwenen luchtschip „Dix- mude" gevonden ,te hebben. pag. 3 Mussolini heeft thans de portefeuilles van marine en luchtvaart op zich genomen. Balbo wordt gouverneur van Lybië. pag. 3 In een rede heeft de Duitsche minister van buitenlandsche zaken den Volkenbond „executeur van den wil der overwinnende staten genoemd." pag. 3 Men vermoedt, dat Mussolini door zijn con ferentie met Goering het plan heeft» Duitschland tot de ontwapeningsbespre kingen terug te brengen. pag. 3 ARTIKELENENZ. R. P.: Getuige. Goering. pag. 1 J. B. Schuil: „Gelijk Spel" door het Centraal Tooneel. „Jeanne" door het Rotter- damsch Hofstad Tooneel. pag. 7 K. de Jong: Piano-avond door Joseph Hof- mann. De uitvoering van de Harmonie- Muziekvereenïging „Voorwaarts" pag. 7 Van onzen Londenschen correspondent: Ver zet tegen de Engelsche regeering. pag. 3 Van onzen Londenschen correspondent: Goe ring in het Rijksdagproces. Wat de Engel sche pers ervan denkt. pag. 2 Gegevens uit het onderzoek gepubliceerd. INLANDSCH DRIEMANSCHAP STOND AAN HET HOOFD KAUWARANC HAD CROOTENDEELS DE LEIDING. SOERABAJA, 6 Nov. (Aneta) De Zeekrijgsraad heeft aan de pers toe gestaan om inzage te nemen van de 4000 folio-vellen, die betrekking heb ben op hét onderzoek naar de muiterij aan boord van De Zeven Provinciën, in welk dossier de vërhooren van be klaagden en getuigen zijn vervat, ten gevolge waarvan het thans mogelijk is een geregeld verhaal te geven van de visie en de handelingen van den hoofdmuiter J. K. Kawilarang, In landsch matroos der eerste klasse. De aanleiding'. Kawilarang deelt het volgende mede: Bij het vertrek uit S oer aba ja op 2 Januari 1933 was de stemming aan boord goed en dat is tot Sabang zoo gebleven. Bij de eerste aan komst te Sabang echter heeft Kawilarang het eerste symptoom opgemerkt van ontevreden heid. De aanleiding hiertoe werd gevormd door een circulaire over de korting der salarissen, waarover een vergadering werd gehouden on der leiding van den stoker-olieman J. Hendrik. Toen. het schip uit Sabang vertrokken was kwam de bekendmaking af dat de korting op soldijen ook gold voor de Inlandsche sche pelingen. De korting werd erg zwaar gevon den en druk besproken. Hierop kwamen de berichten binnen omtrent de dienstweigering, die door Europeesehe sche pelingen te Soerabaja was gepleegd- Bij deze gelegenheid hebben aan boord van De Zeven Provinciën de inlandsche schepelingen hun ontevredenheid geuit over het feit dat deze dienstweigeraars te Malang in arrest waren gesteld De voorbereiding. Op Donderdag 2 Februari kwam De Zeven Provinciën ten tweede male te Sabang aan, om des avonds weer voor Oleh-Leh ten anker te gaan. Den volgenden dag werden de pers berichten ontvangen over 425 dienstweigeraars te Soerabaja en na het lezen daarvan zag Kawilarang den korporaal-telegrafist Rumam- bi, den ziekenverpleger Gosal en den matroos der eerste klasse Parad ja bij een tafel staan. Zij waren de drie hoofdmuiters, die allen In Straat Soenda gedood zijn toen de bom op De Zeven Provinciën ontplofte. Aan die tafel spraken deze drie schepelin gen over een plan om op Zaterdagavond 4 Februari om negen uur met De Zeven Pro vinciën onder stoom te gaan teneinde den Commandant der Marine te verzoeken om aan booi'd te komen en hem te vragen om de gearresteerde dienstweigeraars vrij te laten. Hierop werd afgesproken om het schip den volgenden avond om negen uur te overmeeste ren. Kawilarang zou een stoot geven op de bootsmansfluit als signaal dat de overmees tering zou beginnen. Toen hij klaar was ging hij weer naar het Inlandersverbliif om met de drie hierboven genoemde hoofd-aauleggers en met zekeren Basir, een Inlandsche schepeling, die ook bij den bomaanval gedood' is, verdere besprekin gen te voeren. Bij die besprekingen werd besloten om alles te doen teneinde wapens in handen te krijgen, daarna het schip te overmeesteren en vervol gens de officieren en onderofficieren gevan gen te zetten onder bedreiging met de vuur- wanenen. Paradja zon zorgen voor de sleutels van de geweerrekken en de munitie-bergplaatsen. Ka wilarang' zegt dat hij bij het overleg nog had aangevoerd dat er geen vuurwapens noodig zouden zijn, omdat de officieren en onderoffi cieren niets zouden kunnen doen. De anderen achtten dit echter onmogelijk. Besloten werd dat Paradja voor gewapende schildwachten zou zorgen en dat Kawilarang zorg zou dragen voor ankerposten en voor de navigatie. Paradja zeide ook nog dat hij voor de sto kers zou zorgen waarna hij zich met Kawila- arng naar beo verblijf der stokers begaf om met een tiental stokers de plannen voor den volgenden avond te bespreken. Weifelinf Op Zaterdagmorgen 4 Februari werden ver dere besprekingen gevoerd, waarbij enkele In landsche schepelingen zeiden, dat h.et volgens hen onmogelijk was om met het schip onder stoom te gaan. Paradja die later bij deze be sprekingen kwam, heeft toen de mensehen aangespoord om direct dienst te weigeren, Dit ging -echter niet door en Kawilarang zeide dat hij niet wist waarom intusschen werd het oorspronkelijke plan verder voorbe reid. Hierbij werd afgesproken dat de passa gierende schepelingen 's avonds om zeven uur aan boord moesten terugkeeren. Dit alles werd aan de stokers en de anderen medegedeeld Kawilarang verklaart dat hij niet weet of de Europeesehe stokers dit hebben gehoord. Hij is aan wal gegaan en op den steiger te Oleh-Leh heeft hij nogmaals de Inlandsche schepelingen ingescherpt om dien avond om zeven uur aan boord terug te zijn. Vervolgens heeft Kawilarang tot half zeven te Koeta Radja gepassagierd. In een autobus teruggekeerd heeft men ge zamenlijk het lied-- „Indonesia, ons vader land" gezongen. Allen die in de autobus aanwezig waren wisten waarom men naar boord terug ging. Intusschen was het acht uur 's -avonds ge worden Ik ontmoette, aldus vertelt Kawilarang ver der, Paradja, die mij vertelde dat de Euro peanen er reeds van wisten en dat hij de sleu tels van de geweerrekken en van de munitie bergplaats reeds in zijn bezit bad. Iets voor negen uur, het uur waarop De Zeven Provinciën zou moeten vertrekken, deelde Pa radja aan Kawilarang mede, dat het schip nog niet kon vertrekken omdat men de pa tronen voor de geweren nog niet had bemach tigd. Maar tegen half tien overhandigde Gosal tien houders elk van vijf geweerpatronen aan Kawilarang en deelde hem bij die gelegenheid mede, dat Paradja was ontdekt door den of ficier van de wacht. Kawilarang vertelde nog tijdens het ver hoor dat de marinier Van der Laak hem om streeks negen uur den raad heeft gegeven om voorzichtig te zijn met den korporaal, opdat deze niet zou bemerken dat men met De Ze ven Provinciën onder stoom wilde gaan. Volgens de verklaringen van Kawilarang heeft Van der Laak hem verteld, dat de Euro peesehe schepelingen al van de zaak afwis ten en dait zij er mede aecoord gingen. Faradja vertelde, dat hij ontdekt was door tamboer De Bree, die den officier van de wacht heeft gewaarschuwd. De uitvoering. Om 10 uur gaf Kawilarang een scherpe stoot op de bootmansfluit. Hij deed dit nadat hij had gezien dat op het voordek alle lichten reeds waren gedoofd en dat de schepelingen zich naar het achterdek begaven aldus de orders opvolgend. Kawilarang ging toen van het stoker verblijf naar het verblijf van de Europeanen om ook daar een fluitstoot' te geven. Bij het verblijf van de Inlanders heeft hij S-ilméULm* V'sViT1 - r 34 - V - jjt .ygg DE LAATSTE EER VOOR PATJL PAINLEVé. De stoet met Painlevé's stoffelijlc overschot in de straten van Parijsop weg naar het Panthéon, toaar de bijzetting met groote plechtigheid geschiedde. niet gefloten omdat men daar reeds was be- Parinussa werd aangewezen om de statie trap e hijsehen en Wahap werd naar 't spil gestuurd. Toen zette Kawilarang de machine-tele- graaf op halve kracht vooruit en gelastte den roerganger: „Bakboord" Even later zag hij een zoeklicht schijnen. Alle sloepen werden geheschen, behalve de kapiteinssloep. Op advies van Paradja was het hijschen van deze sloep tot later uitge steld. De Zeven Provinciën stoomde toen op met een vaart van drie mijlen. Onderwijl kwam de kwartiermeester Tuhu- mena op de brug, waar hij eenige peilingen nam en op de kaart de koerslijn afzette in Noord-Westelijke richting'. Alarm. Op dit oogenblik hoorde Kawilarang op den gouvernementsstoomer Aldebaran alarm fluiten. Van het lichtdek werd geroepen dat de Aldebaran onder stoom ging. Hierna hoor de Kawilarang dat er geroepen werd dat de 7 1/2 c.M.-kanonnen moesten worden geladen. Hij heeft deze woorden herhaald. Kawilarang heeft toen aan Paradja ge vraagd hoe dat was en hij hoorde dat het 7 1/2 c.M.-kanon aan bakboord onder de brug gereed was om te vuren. De korporaal-tele grafist Rumambi regelde de indeeling van de wacht Officieren verzoeken een onderhoud. Op een gegeven moment, aldus vertelt Ka wilarang kwam Paradja, die met een pistool gewapend was, vertellen dat bij de radio-hut twee officieren stonden. Kawilarang is toen ongewapend naar het tentdek gegaan om te zien welke officieren dat waren. Op het tent dek gekomen zag hij bij de radio-hut zes :.iet geweren gewapende Inlanders staan, zoo mede de luitenant ter zee derde klasse De Vos van Steenwijk met nog een andere officier. Bij deze officieren stond de korporaal-ma chinist Bossehart te praten. Kawilarang is toen teruggegaan naar de brug, waar een ge wapende schildwacht kwam vertellen dat een paar officieren wilden komen spreken met hen, die de leiding hadden Paradja zeide toen tot den schildwacht dat dit nu niet kon maar wel den volgenden dag. Telegram niet beantwoord. Een poosje later werd op den brug door den tamboer Bakker een radio-gram gebracht van den volgenden inhoud: „Waar gaat gij heen, wat is uw doel, en wat zijn uw plannen". Kawilarang stak het telegram in zijn zak. Dit telegram is niet beantwoord. Inmiddels voer de „De Zeven Provinciën" in Noord-Westelijke richting Kawilarang werd als leider van de navi gatie afgelost door den kwartiermeester Tu- humena, die tezamen met den Inlandsch ma troos der eerste klasse Parinussa, het schip navigeerde. Later werd order gegeven de kapiteinssloep te hijschen. Officieren keken toe. Kawilarang vond dat het niet vlug genoeg ging en hij nam de leiding bij het spil, waar bij vijf officieren (hierbij waren geen onder officieren aanwezig) toekeken zonder te pro testeeren. Kawilarang zegt dat hij niet wist dat deze mensehen toestemming hadden ge kregen om op de campagne te komen. Nadat' de sloepen waren geheschen ging De Zeven .Provinciën, die al dien tijd had gestopt, weer onder stoom. Kawilarang zag nog op tafel in het verblijf van de Inlanders een kist met ge weerpatronen staan en ongeveer 80 geweren, waarvan er verscheidene waren geladen. Uit het' verdere relaas blijkt, dat ook de kwartiermeester Grootjans voor de naviga tie was ingedeeld, maar aangezien Kawila rang hem niet vertrouwde werd de navigatie gevoerd door het hierboven genoemde trio. De marinier Steffens zorgde geregeld voor de wachtbriefjes. Op Zondagmorgen had Tuhumena wacht'. De Aldebaran afgehouden. Dien Zondagmorgen werd een wit schip zichtbaar. Later werd dit herkend als de ouvernementsstooaner Aldebaran Het achtervolgende schip liep steeds meer op de „De Zeven Provinciën in, Kawilarang verklaart dat hij zijn kijker op den achter volger richtte en een sein van drie vlaggen zag zwaaien, dat de beteekenis bleek te hebben „Ik wensch u te spreken." De matroos Ardanl ging naar boven en even later woei van De Zeven Provinciën een vlaggensein dat de beteekenis had van: ,Ik zal op de booten schieten die trachten langszij te komen". Kawilarang had voor dit sein geen order gegeven. Wel had hij gezegd dat het spreken van De Zeven Provinciën met de „Aldebaran" door middel van seinen kon geschieden. Later zag Kawilarang weer een ander sein van De Zeven Provinciën waaien, dat zooiets beteekende als: „Ik kan niet Hierna kwam Rumambi, een der hoofdaan- leggers, die door den bom gevallen is, op de brug mededeelen dat er geen seinen meer mochten worden geheschen zonder toestem ming van de bemanning. De Aldebaran zakt af. Van dat oogenblik af, aldus gaat het ver haal verder, zakte de Aldebaran en voer nu verder achter De Zeven Provinciën aan. Kawilarang hoorde het sluitstuk van een kanon openmaken. Toen schreeuwde hij on middellijk naar beneden: „Niet schieten wan neer ik daarvoor geen order geef." Buiten boord kijkend zag hij enkele ka«< nonnen gebakst en de noodige granaten ge-

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1933 | | pagina 1