LETTEREN EN KUNST
DINSDAG 12 DECEMBER 1933
HAARLEM'S DAGBLAD
8
HET TOONEEL.
Amsterdamsche Tooneelvereeniging
PHAEA.
Het expressionistisch tooneel is op enkele
experimenten na vrijwel aan ons land voor
bijgegaan en dit is de oorzaak, dat Fritz von
Unruh, die van deze kunst de belangrijkste
vertegenwoordiger was. hier tot nu toe zoo
goed als onbekend is gebleven. Het is vooral
met de aan Gerhart Hauptmann opgedragen
onvoltooid gebleven trilogie Tragödie
waarvan Ein Geschlecht wel het voornaamste
stuk is dat Von Unruh zich in Duitschland
naam heeft gemaakt. Hij onderscheidde zich
reeds dadelijk van de andere expressionisten,
doordat zijn werken niet enkel een wilde
echo gaven van den tijd. maar ook berustten
op een ethisch beginsel.
Fritz von Unruh is een auteur, die wat te
zeggen heeft. Dat is ook den Amsterdam
mers. die de première van zijn Phaea Zondag
avond in den Stadsschouwburg op het Leid-
sche Plein hebben bijgewoond, duidelijk ge
worden. Dit ..spel uit de filmwereld" is niet
alleen krachtig, boeiend tooneel, maar het
heeft ook inhoud. Het steunt op een ethisch
beginsel. Het staat door zijn voortdurende
mengeling van techniek, kunst en leven, zijn
afwisseling van film en tooneel en door zijn
moderne problemen midden in dezen tijd en
houdt daardoor ook door de bijzonder
knappe behandeling en structuur de aan
dacht van een publiek van tegenwoordig tot
het laatst toe gespannen. Dit is het soort
tooneel. dat deze tijd de tijd van de film
en de radio vraagt, omdat het veel te zien
geeft, voortdurend afwisseling biedt en om
dat het tegelijk „du théatre" in den besten zin
van het woord is.
Fritz von Unruh zegt felle, harde waar
heden over de film en de filmproductie
vlijm-scherp en sarcastisch bijvoorbeeld zijn
de 10 geboden voor de film, die de directeur
Samuel Morris den idealistisch aangelegden
schrijver Adam Uhle, die nog aan den goeden
invloed van deze kunst- gelooft, voorhoudt
en hij laat ons weinig illusies omtrent de
ethische bedoelingen van de mannen, die
aan het hoofd van filmondernemingen staan.
Sarnuel Morris, de directeur van de Phaea,
is een soort vampier, voor wien zelfs het
meest intieme van een menschenziel niet vei
lig is. omdat hij alles ook het meest heilige
zonder scrupules voor het monster „pu
bliek" op het doek meent te mogen brengen.
Diametraal daartegenover staat Adam Uhle.
de schrijver, die de waarheid wil verkondigen
in de film, die de wereld wil overtuigen van
de dwaasheid en het misdadige van den oor
log en de mensehen „in 29 talen" van het
doek af wil toespreken. Maar een dergelijke
idealist komt in een film van Samuel Morris
niet aan het woord, zelfs niet ondanks een
aan Uhle plechtig gegeven belofte. Wanneer
Uhle in het slottooneel zijn „rede tot de
menschheid" uitspreekt. een fragment, dat
in het oorspronkelijk stuk niet voorkomt
zijn de bussen voor de opneming niet gevuld
en spreekt hij enkel in de ledige ruimte. De
ethische beginselen van het pacifistisch ma
nuscript zijn alle geschrapt; de nationalis
ten hebben hun zin gekregen en alleen het
zinnelijke, het lagere, dat als contrast moest
dienen tegenover het hoogere en het idealis
tische is gebleven.
Hiermee heb ik in enkele regels de diepere
bedoelingen van Fritz von Unruh in zijn
Phaea weergegeven. Maar wanneer men
rekent, dat dit stuk in sterk aangezet, vlug
tempo gespeeld een waarlijk bewonderens
waardige prestatie bij een première na drie
dagen van zenuwsloopend repeteeren ruim
drie en een half uur duurt, zal men wel be
grijpen, dat dit slechts zeer globaal is. Fritz
von Unruh blijkt een tooneelschrijver van
groote en te gelijk breede allure te zijn. Be
halve een schrijver, die wat te vertellen heeft
en zijn publiek tot luisteren dwingt, is hij een
„vakman" eerste klas, die de techniek van het
tooneel door en door kent. Phaea is „du
théatre" van het eerste tot het laatste tooneel.
Hoe verrassend is reeds dadelijk het begin!
Wij zijn in een modern cabaret, waar een
chansonnière Nell Knoop op het tooneel
Duitsche liedjes voordraagt, de conferencier
zingt en danst Cruys Voorbergh kreeg er
een open doekje voor en een mulattin
Do Hoogland zelfs een danse du ventre a
la Josephine Baker uitvoert. In dat cabaret
bereiden vier nationalisten een veemmoord
voor op een pacifistisch „verrader" en we zijn
juist genaderd tot den moord in een cham'ore
séparee en op het punt ons te verbazen over
zoo sensationeel en melodramatisch tooneel
bij een gezelschap als dat van Van Dalsum
en Defresne, als een der zijwanden wordt weg
geschoven en de filmoperateurs met den re
gisseur Jules Verstraete aan het hoofd,
hun toestellen het cabaret binnenrollen en
het ons duidelijk wordt, dat wij hier enkel
met een filmrepetitie in een atelier te doen
hadden. Een truc? Goed. maar weergaloos
knap van vondst, die dan ook zoo door het
publiek werd gewaardeerd, dat de volle zaal in
luid applaus losbrak.
In deze film-omgeving blijven wij verder
heel den avond en het blijkt een zeer interes
sant milieu, boeiender zelfs dan dat van het
circus in Circus Knie. Wat al moderne men-
schen ontmoeten wij in dat milieu en wat
prachtige tooneelfiguren blijken zij allen te
zijn. Daar zijn die drie oud-officieren, allen
na den oorlog aan lager wal, voor wie de uni
form nu nog maar alleen een „costuum" de
officier een „rol" is. In de scènes met die offi
cieren vooral in dat tooneel ..achter de
schermen" herkennen wij den vroegeren ex
pressionist Fritz von Unruh. Louis van Gaste
ren trad als Bonien voor het eerst bij dit ge
zelschap op en hij liet de twee andere officie
ren Storm en Ben Royaards de laatste gaf
een Duitsche copie van zijn Paty du Clam
een stuk achter zich.
Daar was verder Tonie, het meisje van de
vlakte, dat ondanks haar sinister beroep kin
derlijk onbedorven is gebleven en de eenige,
met wie Adam Uhle, de idealist, geestelijk con
tact krijgt. Georgette Hagedoorn leek ons in
het begin wat te klein van formaat voor deze
rol. Zij speelde haar wel argeloos maar naar
mijn smaak wat te kinderlijk. Maar hoe lan
ger hoe meer nam de rol haar mee en in de
laatste acte was zij ontroerend teer in haar
liefdescène met Uhle en aan het slot sterk van
dramatische kracht.
Dan was er Uhle, de idealist, die zich in die
materialistische wereld van bordpapier en
schmink geheel vreemd voelt en overal zijn
hoofd stoot. Sternheim gaf hem met fijn be
grip. al viel het moeilijk in hem den oud-offi
cier te herkennen. En als levend contrast za
gen wij Albert van Dalsum als Samuel Mor
ris. den directeur van de filmonderneming,
die het leven op het doek wil brengen, ook al
moet hij dat opnemen aan een sterfbed in
een hospitaal of in de intimiteit van een ka
mer. waar twee gelieven in opperste liefde hun
zielen aan elkaar openbaren. Albert van Dal
sum speelde de rol volkomen „Amerikaansch",
met hevige spanning en in meesleepend
tem no
Voorts Cruys Voorbergh, het tooneel vul
lend met zijn levendig spel en voortreffelijk
van plastiek als de „conferencier", die het
geluk overal zoekt ook in de onderste lagen
van de maatschappij. Nell Knoop vol spirit
als de filmdiva. Ben Groenier fanatiek als
een bolsjewistisch aangelegden tooneelkap-
per, Jules Verstraete zeer vermakelijk in zijn
rol van een gladden, practischen regisseur,
La Chappelle, geestig als Graaf Trotta en
dan was er Carpentier Alting, die kortweg
een creatie leverde als de Russische prins,
die tegenwoordig is geweest bij den moord
op Raspoetin en met de herinnering daaraan
alcoholist is geworden. Ontroerend mooi was
het spel van Carpentier Alting in die rol,
dégénéré en toch aldoor prins. Een open
baring dit prachtige spel van dezen jongen
acteur. Dat dit stuk ook technisch de hoog
ste eischen stelt, de geschiedenis van de drie-
daagsche generale repetitie is daar om er
een ieder van te overtuigen. Maar hoe voor
treffelijk slaagde alles!
Wie kreeg ook maar één oogenblik bij deze
première van intense spankracht den in
druk, dat hier pas zooveel moeilijkheden
waren overwonnen. Het was, of dit stuk reeds
maanden was ingespeeld. De geestdriftige
ovaties, die het enthousiaste publiek staande
bracht na elk bedrijf en die zeker ook de
meesterlijke regie van Van Dalsum en de
zeer mooi decors golden, waren volkomen
verdiend.
Phaea is een der grootste successen van
Max Reinhardt hij speelde het stuk in
Berliin in 1930 geweest. Het zal waar
schijnlijk ook een der grootste successen op
ons Nederlandsche tooneel worden.
Wanneer het den heer Deinum mocht ge
lukken dit stuk ook in Haarlem te krijgen,
dan voorspel ik hem reeds bij voorbaat een
uitverkochten schouwburg/Want 't lijkt mij wel
zeker, dat heel uitgaand Haarlem deze op
voering zal willen zien.
J. B. SCHUIL.
CELOOF EN WETENSCHAP.
BRUCMAN'S MARIONETTEN.
Cenoveva van Brabant.
dig moeten missen.
Geen wonder, dat de divertissements'" weer
het meeste succes hadden. Ze zijn dan ook
alleraardigst en Brugman kan er altijd weer
mee terugkomen. Het is een uitstekend slot
van zijn programma.
J. B. SCHUIL.
MUZIEK.
Concert voor Werkloozen.
De Gemeentelijke Concertzaal bood Maan
dagavond een beeld van de werkloosheid. Niet
dat er geen menschen in waren: op het po
dium waren de stoelen alle, en in de bezoe
kersruimte voor meer dan de helft bezet
Maar als men dan bij monde van den voor
zitter van het comité, dat dit concert orga
niseerde. verneemt dat er honderd gratis-
kaarten meer waren verstrekt dan het aan
tal beschikbare plaatsen bedraagt moet het
aantal looze stoelen iemand wel moedeloos
maken. Genoemde voorzitter bracht zijn dank
aan allen die belangeloos hun medewerking
verleenden: het Gemeentebestuur en Koot's
Pianohandel door kostelooze verstrekking van
zaal en vleugel en natuurlijk de uitvoerenden
Over een groot deel van hetgeen ten gehoore
gebracht werd, kan ik kort zijn: Schoten's
Christelijk Gemengd Koor en het daarbij be-
hoorende Kinderkoor hebben pas geleden een
concert gegeven met ongeveer hetzelfde pro
gramma. Men heeft weer kunnen genieten
van een koorzang, die vele oogenblikken zeer
mooi van klank was en waarvan de zuiver
heid slechts zelden in gevaar was; men heeft
de frissche kinderstemmen weer in Van An-
rooy's aardige Cantate en in vroolijke liede
kens, waarvan de „Spekpannekoekan" van
Van Oort de kroon spanden (vergeef mij
het beeld) en herhaald werden, weer met on
verdeeld genoegen gehoord en aan den leider
Jac. Zwaan en aan de beide jonge solozan
geresjes hulde gebracht.
Een novum op dit concert was het lied van
Schubert „Der Hirt auf dem Felsen" voor so
praan. clarinet en piano. Een novum voor
ons. niet als compositie, eerder een antiqui
teit je van het slag der ouderwetsche bra-
vour-aria's. Die bravour was tusschen de so
praan Mevr. H. Ludolph en den clarinettist
Marinus Adam eerlijk verdeeld en beiden heb
ben de fioritures en roulades ons in aan-
genamen vorm opgediend, en zij vielen zóó
den smaak, dat een schotel er van nog
maals ter tafel kwam.
Mevr. Helène Ludolph zong verder de solo
partij in Mozart's Laudate Dominum, weder
vormde dit werkje door zijn muzikale schoon
heid het hoogtepunt van den avond.
De solisten, de dirigent en de begeleider
Gosse Kroese werden door het Comité met
bloemen gehuldigd.
De heer Deinum verleende zijn medewer
king door consumptie tegen verminderden
prijs beschikbaar te stellen en hoe het pu
bliek deze tegemoetkomende prijsstelling op
prijs stelde bleek in de pauze; de koffie was
uitverkocht!
K. DE JONG.
CRISISMAATREGELEN VOOR
HARING.
UITVOERING VIA DE STICHTING VOOR DE
HARINGVISSCHERIJ.
De minister van Economische Zaken heeft
als crisis-organisatie aangewezen de Stich
ting voor de Nederlandsche Haringvisschêrij.
gevestigd te 's-Gravenhage.
Deze stichting heeft tot doel: le medewer
king te verleenen aan de uitvoering van de
Landbouw-Crisiswet 1933 en de regeerings-
maatregelen tot uitvoering daarvan, in het
bijzonder die ten aanzien van haring; 2e. be
vordering der doeleinden, welke de Neder
landsche regeering met de door haar geno
men of te nemen maatregelen, als bedoeld on
der le, beoogt.
Het bestuur bestaat uit tenminste 7 leden,
die door den minister worden benoemd en
ontslagen.
De bestuursleden wonen te Katwijk, Vlaar-
dingen, Den Haag en Scheveningen.
Voor de eerste maal treden op als voor
zitter de heer W. Richter uit den Boogaardt
en als directeur de heer Joh. A. Mulder.
Het bestuur kan natuurlijke of rechtsper
sonen. die reeders zijn van haringdrijfnet-
visschersvaartuigen, voorzien van een Neder-
landsch letterteeken, als georganiseerden er
kennen.
BEPERKING VOOR PEKEL- EN STEUR-
HARING.
In het staatsblad is afgekondigd een Kon.
Besluit, waarbij de aanvoer in Nederland
van pekel- en steurharing en het verwerken
van alle soorten haring in verschen, gekoel-
den of bevroren toestand tot pekel- of steur
haring wordt verboden met ingang van 10
December.
MAAIKE WORDT OPGEZET.
De Crt. vermeldt, dat het stoffelijk over
schot van Maaike, de bekende chimpansee uit
den Haagschen Dierentuin, die gestorven is,
opgezet zal worden na een onderzoek over de
doodsoorzaak.
100 K.M. VAART EN EEN VALSCH
NUMMER.
DAME DOOR AUTO DOODGEREDEN.
Zaterdagavond omstreeks half twaalf ging
met een 100 K.M. vaart een auto uit de rich
ting Utrecht naar Amersfoort. Eij het gebouw
van den Protestanten-bond liepen twee dames
op straat, een harer werd door de auto aan
gereden en op slag gedood.
De wagen had waarschijnlijk een verkeerd
nummer. Het lijk werd door den concierge
van den Protestantenbond naar het Zieken
huis Lichtenberg te Amersfoort overgebracht.
De Gemeente- en Rijkspolitie zoeken den on
bekenden automobilist.
BRANDBLUSSCHFR VAN 10 M. HOOG
GEVALLEN.
Een ernstige brand heeft gewoed in een
meubelwinkel en magazijn te Gorinchem. 'Bij
het blusschen is een 21-jarige helper van een
10 Meter hoog dak gevallen. Hij werd deer
lijk gewond.
GEVONDEN EFFECTEN GEHOUDEN.
Te Amsterdam is gearresteerd een jong-
menseh, dat in een taxi een tasch met ef
fecten had gevonden, die een dame daarin
had laten liggen en die zich de tasch had
toegeëigend. Een der effecten had hij ver
kocht.
EEN ANDER KIESSTELSEL.
LIBERAAL IDEE VOOR 90 KIESKRINGEN.
Voor de vrouwengroep 's-Gravenhage van
de Liberale Staatspartij „De Vrijheidsbond",
heeft Zaterdag mr. dr. W. D. de Jonge, refe
rendaris aan het departement van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, een voordracht
gehouden over: „Het parlementaire stelsel en
de vrijheid van den kiezer".
Spreker verdedigde een op initiatief van mr.
Drost te Rotterdam ontworpen en in een
brochure van spr. nader uiteengezet, stelsel,
waarbij het land niet in 18, doch in 90 kies
kringen is verdeeld, met 5 candidaten van
elke partij in eiken kring (waarbij de moge
lijkheid blijft bestaan om een of meer candi
daten in eenzelfden kieskring voor te stellen)
Volgens dat stelsel komen de voorkeurstem
men in iederen kring behoorlijk tot hun recht,
hetgeen aan het parlementaire stelsel slechts
ten goede kan komen, terwijl de uit bepaalde
kringen tegen het parlement aangevoerde be
zwaren aldus zouden worden ondervangen.
Spr. meent dat het 90 kieskringen-systeem
voor alle partijen aanbeveling verdient, lezen
wij in het Handelsblad.
ZWERVER BIJNA BEVROREN.
MET DIT WEER EEN HOOIBERG ALS BED.
Bij een landbouwer onder de gemeente Al
phen a. d. Rijn vervoegde zich 's avonds de
59-jarige zwerver met het verzoek in den hooi
berg te mogen overnachten, lezen wij in de
Tel. De landbouwer gaf daartoe toestemming,
doch den volgenden morgen vond hij den man
geheel verkleumd van koude en met een be
vroren voet. Nadat hem geneeskundige hulp
was verleend, is de stakker voorloopig in het
Wees- en Armenhuis te Oudshoorn ter ver
pleging opgenomen.
IN DEN BANKBILJETTENREGEN
GAAN STAAN.
EN EEN DRUPJE OPGEVANGEN.
Eenige weken geleden liet een loopjongen
op het Rokin te Amsterdam voor duizend
gulden aan bankbiljetten van tien en 25
gulden wegwaaien. Verscheidene personen
raapten de biljetten op, maar gaven ze niet
terug. Thans zijn een 23-jarige man en een
17-jarige jongen gearresteerd, dien er van
verdacht worden biljetten te hebben mee
genomen. Nog meer arrestaties zouden te
wachten zijn.
BURGEMEESTER VAN IJSSEL-
MONDE WEER AANGEVALLEN.
VIJF UUR LANG CRITIEK.
In den Raad van IJsselmonde is weer uit
voerige critiek op den burgemeester geoefend
die vijf uur duurde. Het Christelijk-Histori-
sche raadslid de heer A. in 't Veld voerde
weer het woord en wel anderhalf uur, waar
bij hij allerlei beschuldigingen tegen den
anti-revolutionnairen burgemeester inbracht
vooral op financieel gebied. Hulde bracht
hij hem echter voor wat hij voor het wegen
net gedaan heeft.
IJsselmonde kon niet weer in het rechte
spoor komen, zoolang deze burgemeester
aan het hoofd staat, was zijn conclusie, zien
wij in het Handelsblad vermeld.
SMOKKELAUTO DOOR EEN
SPOORBOOM.
DAARNA TEGEN EEN HUIS.
Zondagmorgen tien uur bemerkten twee
controleurs van de Crisis Zuivel Centrale te
Eindhoven een hun bekende smokkelauto.
De controleurs begonnen de smokkelauto te
achtervolgen. Met- een snelheid van 80 K.M.
ging het in de richting Acht. Op den over
weg werden juist de spoorboomen neerge
laten. De smokkelauto wist nog onder de
eerste door te glippen, de tweede echter was
reeds neergelaten zoodat de auto dezen boom
stuk reed. Hierdoor geraakte de bestuurder
van de smokkelauto uit Nuenen, de macht
over zijn stuur kwijt, met het gevolg dat de
auto tegen het huis van den heer Van Buul
te Acht reed, waarvan de voorgevel eenigs-
zins beschadigd werd.
De controleurs waren intusschen naderbij
gekomen en namen de auto die ernstig be
schadigd was, benevens 618 K.G. Belgische
margarine in beslag. Den smokkelaar is een
voorloopig verhoor afgenomen.
CLANDESTIENE ZENDER TE
GRONINGEN.
POLITIE DEED S NACHTS EEN INVAL.
ïn den nacht van z-aterdag op Zondag is
door de recherche te Groningen onder leiding
van commissaris S. Molenaar een inval ge
daan in een perceel aan den Gr. Kromme
Elleboog, daar men vermoedde dat zich el-
daar een geheime zender bevond. Dit bleek
bij onderzoek juist te zijn. Het toestel is in
beslag genomen. Tegen de clandestiene zen
ders, twee uit Groningen en een uit Paters-
wolde. die naar het hoofdbureau van politie
geleid werden, is proces verbaal opge
maakt.
SCHEEPVAARTBERICHTEN
(Zie ook elders in dit nummer.)
HOLLAND—AMERIKA LIJN.
Beemsterdijk, N.-Orleans n. Rotterdam 9 v.
Bermuda.
Lochgoil 10 van Vancouver te Rotterdam.
Blcmmersdijk, Rotterdam naar Philadelphia
9 te Boston.
Bilderdijk, Baltimore n. Rotterdam 9 i2,23
n.m.) 450 mijl Z.W. van Valentia.
Narenta, Rotterdam n. Vancouver 9 (8,25
v.m.) 20 mijl N.O, van Land's End.
HALCYON LIJN.
Stad Dordrecht, Rotterdam n. Bagnoli 10
(12,15 n.m. 15 mijl van Owers-vuurschip.
Maasburg, 9 Dec. van Wabana n.
Flensburg 10 Dec. van Pta Farrato naar
Stad Vlaardingen 10 v. Emden te Oxelo-
sund.
Stad Amsterdam, 9 van Stockholm n. Lu-
lea
HOLLAND—AFRIKA LIJN.
Meliskerk (thuisreis) p. 10 Dec. Gibraltar.
Nijkerk (uitreis) 9 Dec. te Port Natal.
Spronfontein (thuisreis) 10 te Mombassa.
Heemskerk (thuisreis) pass. 10 Dec. Da
kar.
Rietfontein (uitreis) 10 Dec. van Ant
werpen.
HOLLAND—WEST-AFRIKA LIJN.
Reggestroom (thuisreis) 9 Dec. van Vigo.
IJstroom. (uitreis) 8 December van Lagos.
HOLLAND—OOST-AZIë LIJN.
Meerkerk (thuisreis) 10 Dec. te Colombo.
Ouderkerk 11 Dec. van Japan te Rotter
dam.
Waalkerk (uitreis) 11 December te Genua.
HOLLAND—AUSTRALIë LIJN.
Grootekerk 11 van Rotterdam naar Bre
men.
Gaasterkerk (thuisreis) pass. 10 Dec. Gi
braltar.
Serooskerk (uitreis) 9 Dec. te Bombay.
HOLLAND—BRITSCH-INDIë LIJN.
Hoogkerk (uitreis) 11 Dec. van Madras.
ROTTERDAMSHE LLOYD.
Baloeran (uitreis) p. 9 (3 v.m.) Perim.
Dempo (thuisreis) p. 10 (4 n.m.) Koop del
Ar mi.
Buitenzorg (thuisreis) 10 (3 n.m. te Mar
seille.
Kota Agoeng (uitr.) 9 (9 n.m.) van Ge
nua.
Kota Baroe (thuirseis) p. 11 5 v.m.) Oues-
sant.
Tapanoeli (uitreis) pass. 10 (11 v.m.) Pe
rim.
Blitar 11 v. Rotterdam te Hamburg.
ROTTERDAM—ZUID-AMERIKA LIJN.
Aldabi (uitreis) 10 van St.-Vincent.
Algorab 10 van Rotterdam naar B.-Aires.
STOOMVAART MIJ. OCEAAN.
Stentor Liverpool n. Java 9 van Padang.
Atreus Batavia n. Amsterdam p. 10 Gibral
tar.
Memnon, Japan n. Rotterd. p. 10 Gibraltar.
Polyphemus Amsterdam n. Java p. 10 Pe
rim.
Bennevis Japan n. Rott. 11 van Port Said.
Ajax Japan n. Rotterdam 11 te Singapore.
Bencruachan, Japan n. Rotterdam 10 v.
Pt. Said.
City of Bagdad 10 v. Dairen te Rotterdam.
Achilles, Japan n. Rotterdam 9 van Pe-
nang.
Eurybates 10 van Hamburg te Amsterdam.
Menestheus Japan n. Rott. 8 te Yokohama.
De vereeniging Geloof en Wetenschap weet
afwisseling aan haar leden te bieden. Gisteren,
op haar zevende bijeenkomst in dit seizoen,
was het het Marionetten-Theater van Bert
Brugman uit Laren, dat in den Schouwburg
aan den Jansweg een opvoering gaf en het
was dus begrijpelijk, dat de zaal tot de laatste
plaats bezet was.
Bert Brugman heeft nu het oude ridder
drama Genoveva van Brabant dat in het
Zuiden van ons land nog dikwijls op het too
neel wordt gespeeld door Frieda Frowein
voor marionetten laten bewerken en in Haar
lem kregen wij daarvan de eerste opvoering
te zien. Frieda Frowein heeft in haar bewer
king een groote plaats ingeruimd aan Hans
worst, zoodat evenals in de Ur-Faust het
komische element sterk wordt geaccentueerd.
En voor een marionetten-vertooning lijkt mij
dat niet onverstandig, omdat het verhaal van
Genoveva, zoo gewoon vertoond, ons waar
schijnlijk niet meer voldoende zou boeien.
Maar daar staat met zoo'n Hansworst in de
handeling een ander nadeel tegenover en wel.
dat het oude ridderverhaal nu wel heel erg
in het gedrang komt, vooral omdat Hansworst
een zoo groote plaats innam en met zijn grap
jes zooals van het giro-nummer soms
wel sterk uit den toon viel-.
Ook zou de bewerking mijns inziens wel wat
meer fantasie hebben kunnen verdragen. Het
is juist de groote kracht der marionetten, dat
zij ons meer dan levende menschen re
gelrecht naar het sprookjesland kunnen voe
ren. Een oogenblik hebben wij dat ook gisteren
in de opvoering van Genoveva van Brabant-
gezien, en wel toen de ree het bosch kwam in-
huppelen en zich tegen Genoveva aan vlijde.
Toen was er op het tooneel opeens de sprook
jesstemming.
Maar overigens bleef het in deze vertooning
alles wel wat erg nuchter en zat er al heel
weinig fantasie in. Zoo had van de verschij
ning van de heks in het legerkamp veel
meer gemaakt kunnen worden en zouden wij
gaarne inplaats van de nu en dan vrij goed-
koope komiekigheid van Hansworst gaarne
wat poëzie op het tooneel hebben gehad. Ook
Ook daarvoor leenen marionetten zich zoo
bij uitstek. Maar de vertooners moeten die
poëzie allereerst zelf in het verhaal kunnen
vinden. Van de plaats waar ik zat, kon ik
de details van de poppen niet genoeg onder
scheiden om ze zuiver te beoordeelen. Ik
zag wel, dat Siegfried voor een Genoveva wel
een wat erg oud heerschap met kabeltouwen
van grijze snorren was en dat Hansworst
meer thuis hoorde in een romantisch spel
van de achttiende eeuw dan in een ridder-
drama uit de middeleeuwen. Wie ik echter
zonder eenige reserve kon waardeeren, was
Genoveva althans in de eerste tafereelen.
toen zij nog niet een verouderingskuur had
ondergaan. Wat was die pop in haar blauw
zwart kleed en de witte kap een goed ge
slaagde figuur en hoe wist zij ook door
houding en standen de illusie te geven
van een edelvrouw uit de middeleeuwen.
De tekst werd goed voorgedragen, al zou
ik nu en dan bij Genoveva gaarne wat meer
innigheid hebben gewenscht.
Na de pauze kregen wij de „divertisse
ments" en wij weten, dat dit nummer bij
Brugman altijd het beste is.
Deze keer kregen wij wat nieuws en bracht
de bekende conferencier, die geen Hollander
maar een Haegenaer is, ons in de studio van
de Laren-Radio Centrale, waar Koos Speen-
hoff begeleid door den beroemden kla
viervirtuoos Pianowski en Louis Davids
voor de microfoon liedjes zongen, Vaz Dias
zijn persberichten uitzond, de geleerde pro
fessor zijn wetenschappelijke verhandeling
hield en tante Mirabella of hoe zij heeten
mocht haar honneponnig praatje met de
kinderen hield. Het was heel amusant, nu en
dan zelfs geestig. En het- slot kwam niemand
minder dan Willem Mengelberg voor ons
dirigeeren, een voorrecht, dat zelfs de leden
van Bach en het Concertgebouw tegenwoor-
Lectuur voor onze Jeugd.
De uitgever H. Meulenhof te Amsterdam,
gaf in de Guldens-serie een nieuw boek uit
geschreven door Dora Musbach. en getiteld:
Hoe Josientje schrijfster werd. Het hoofdthe
ma is de geschiedenis van een Indisch meisje,
die een allesbehalve prettig thuis bij een Oom
en tante heeft gevonden, "t Kind wordt er ge
ëxploiteerd, maar later verandert de gansche
situatie. De eenige sympathieke figuur in dit
verhaal is Oom Ru. Hij moet echter eerst
een ongeluk niet den auto krijgen om op den
voorgrond te kunnen treden. Over 't algemeen
is 't een zeer oppervakkig verhaal, af en toe
zelfs wat langdradig. De stijl is niet kwaad,
maar 't is zeker niet het beste boek van deze
schrijfster. Als Josientje 17 jaar is, ontpopt
ze zich als schrijfster. Op 18-jarigen leeftija
zijn er reeds bundels novellen van haar ver
schenen. In de werkelijke literaire wereld zou
men zeggen: Noch nie da gewesen. Aan 't ein
de van het boek verlooft ze zich met Leo, een
begaafden jongen. Theatraal luidt de slotzin-
Ze had-den elkaar heel veel te zeggen, de jonge
schrijfster en hij, die weldra hoopte doctor in
de letteren te zijnl
Ik kan dit boek maar matig aanbevelen en
de illustraties van B. J. Kempers steken niet
boven den tekst uit.
In de Zonnige Jeugd-serie van denzelfden
uitgever verscheen een 4e druk van Uit Tantes
jeugd door Ida Heijermans. Wat een kostelijk
boek is dit toch. Ernst en humor wisselen el
kaar telkens af. Op 't titelblad staat: voor 8
tot 12 jaar, maar ik geloof zeker, dat veel
ouderen nog van dit verhaal zullen smullen.
De hand van Jan Wiegman is ook heel fleu
rig en de teekeningen van Bas v. d. Veer zijn
schitterend. Dit is een boek uit duizenden.
Dezelfde serie is verrijkt met: De verlaten
kapel door N. K. Biegel. Dit is een zeer ge
noeglijk jongensboek. De held van 't verhaal,
Bob Kloos, oud 11 jaar, is een leuk jog. Af en
toe wat branie-achtig, maar toch een jongen
waarvan je houden moet. Bij oom Johan en
tante Hedwig in Grindbergen brengt hij de
groote vacantie door. Met neefje Karei beleeft
hij dan dolle dingen. Vooral de ruïne en de
verlaten kapel zijn oorden vol mysterie. D^
vacantie-regendagen worden bizonder aardig
geschetst. Ongemerkt valt er nog heel wat te
leeren. Wie aan zijn jongen een gezond, goed
boek wil geven geeft hem de Verlaten kapel. De
illustraties van W. G. v. d. Hulst zijn niet
overal geslaagd. De bandteekening is verre
weg het mooist.
W.B.-Z.
Jongensboeken-
Bij den uitgever Valkhoff en Co te Amers
foort verschenen eenige mooie jongensboeken
namelijk „Jean Fiaggi" en „Paw" van Tovry
Gredsted, vertalingen uit het Deensch van
Mary Horrix. De goedverzorgde boeken wer
den geïllustreerd door Alex Mathïessen en
Hans Borrebach.
HET FASCISTISCHE TOONEEL-
STUK.
KOIMT SPOEDIG IN HAARLEM.
De eerste opvoering van Kettman's tooneel-
stuk „De Dag die komt", onder regie van Jan
C. de Vos, zal naar het gezelschap „Fascio"
(dir. Louis Feiten) mededeelt, plaats hebben
op Vrijdag 22 December in den Stadsschouw
burg te Utrecht.
Het ligt in het voornemen, om direct na
de voorstelling in Utrecht het stuk op tour
nee te nemen, zonder dat voorloopig in Am
sterdam wordt gespeeld. Allereerst staan Rot
terdam, Den Haag en Haarlem op het pro
gramma.
