Tiafauanako,
Van alles en nog wat.
ZATERDAG 27 JANUARI 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
7
Een wonderlijk interview met
Douglas Fairbanks Junior.
(Van onzen Parijschen correspondent.)
Entrez, zoo klonk een harmonieuze stem
Van achter de hotelkamerdeur, toen we be
scheiden aantikten. En toen we binnentraden:
Ja. neemt u me niet kwalijk, ik zit in
mijn bad. maar mijn tijd is zoo bezet dat :k
anders geen gelegenheid heb om met u te pra
ten, zoo ging de hotelbewoner verder,
in een vloeiend Fransch, terwijl hij even zijn
vroolijken kop vertoonde boven den ranr'
van het bad en terwijl overal waterspetten
rondom vlogen.
Take a seat
-T- Ik heb uw vader al een paar maal ont
moetu bent wel zijn evenbeeld.
Elisabeth Bergner, die met Douglas Fairbanks
jr. in „Catharina van Rusland" speelt.
Douglas Fairbanks lacht en dan vooral lijkt
hij sprekend op Doug-senior, den nog eeuwig
jeugdigen Doug van Zorre en Robin Hood
U bent dus speciaal overgekomen om de
eerste opvoering bij te wonen van uw groote
historische film „Catherina van Rusland"?
Ja, ik had er maar een heel klein
stukje van geziendraait u nu even om,
dan kom ik uit mijn bad....
Achter ons het geschuur van handdoeken
en van haastig aangeschoten kleeren. En dan
ineens staat hij voor ons, steekt gul zijn hand
uit":
Me voila, Douglas Fairbanks junior...
enchanté de faire votre connaissance.
Hoe komt het dat u zoo vloeiend, zonder
eenig accent Fransch spreekt?
Oh, maar ik heb als student twee jaar in
het Quartier latin gewoond en verleden jaar
ben ik zesmaal in Parijs geweest. Incognito,
net als een beroemdheid. Ah, die twee jaren
in Montparnasse,... ik was zoo arm als een
kerkratpapa hield me zoo krap mogelijk
Dat was eigenlijk de beste tijd.
't Schijnt dat u een héél avontuurlijke
reis hebt gehad om hier te komen, precies op
tijd voor de eerste voorstelling van uw film?
Stelt u voor: verleden Woensdag om vier
uur vertrok ik uit Hollywood, uit de studio
na de laatste scènes te hebben gedraaid ir.
„Succes story". Om 5 uur zat ik in een vlieg
machine. maar onderweg was er zoo'n zware
mist dat we in Chicago moesten landen. Ik
sprong dadelijk in een trein voor New-York
kwam daar aan maar jawel, de „He de
France" was net vijf minuten geleden vertrok
ken en ik zag 't reusachtige schip in de verte
verdwijnen. Wat ik toen gedaan heb? Ik heb
dadelijk een motorboot, een raceboot gehuurd
en toen maar achter de lie de France aan, :t
Leek waarachtig wel op 'n film van mijn va
der. 't Ging er van door, hoor, en na een uur
racen, we vlogen meer over de golven dan dat
we voeren, kwam ik den Oceaanstoomer
langszij en zoo kwam ik aan boord. Toen de
overtocht. U hebt wel in de couranten gezien
hoe het overal heeft gespookt en we hebben
dan ook aan boord van de lie de France de
volle lading gekregen't was de zwaarste
overtocht dien ik ooit heb meegemaakt. Ein
delijk kwamen we in Le Havre aan. De di
rectie van de United Artists had me laten we
ten dat ze een vliegmachine voor me had
den gecharterd om zoo vlug mogelijk naar
Parijs te vliegen om me te kunnen kleeden
voor de officieele opvoering van „Catharina"
in de Cercle Interallié. Maar jawel, daar
spookte het zoo dat de pilote verklaarde dat
het onverantwoordelijk zou zijn om met zulk
stormweer te vertrekken. Dus maar weer m
een sneltrein. En ik ben er gekomen, maar zoo
op het nippertje, dat ze me aan de Gare Saint
Lazare in een auto zetten en regelrecht naai
de zaal reden. Iedereen, er waren talrijke
ministers en nagenoeg het heele corps diplo
matique, was in rok en ik werd, net als een
Phileas Fogg, die juist op de minuut binnen
treedt naar binnen geduwd, zoo. in een golf-
costuumEnfin, het voornaamste was dat
ik op tijd arriveerde en men heeft me een
buitengewoon hartelijke ontvangst bereid
Ondertusschen is hij gereed met zijn toilet
We steken beiden een sigaret op: En wat is
nu uw eigen indruk van „Catherina van
Rusland"?
Een goede, ik kan het niet anders zeggen
en ik ben er bijna van overtuigd dat die film
't wel zal doen. Wat ik van mijn partner,
van Elisabeth Bergner denk? Eenvoudig een
revelatie. Het is een actrice, die ik plaats tus-
schen en Sarah Bernhard en een Duse en ik
voel me maar héél kleintjes naast haar. Ah,
als we in de film altijd zulke geweldige krach
ten hadden dan kwamen we nog oneindig
veel verder.
De huistelefoon rinkelde.
Douglas Fairbanks deed alsof hij niets
hoorde; hij mompelde alleen: ach, vervelende
kerels.
Is dit uw liefste film?
Een van deja. maar ik denk altijd
ook met genoegen terug aan „Pierre ni" en
aan „Patrouille a l'Aube", en
Weer rinkelde de telephoon.
Met één ruk was de haak van het toestel:
ja ik kom, ik kom
Neemt u me niet kwalijk, maar de wa
gen wacht, ik moet eventjes naar Londen.
EventjesnaarLonden?
Ja. voor een paar dagen maar, voor de
bespreking voor een nieuwe filmmaar
dan kom ik voor veertien dagen terug naar
Parijs, om een beetje uit te blazen. Misschien
zien we eikaar dan nog welEn een valies
onder zijn arm slingerend: opent hij de deur
waar al een heel legertjes managers, impre
sarios en bedienden staat te wachten. En in
eens schalt zijn stem, reciteert hij ylot de
regels uit Victor Hugo's „Burgraves":
Prince, comte, seigneurs -et vous, esclaves,
aussl,
J'entre, et je vous salue, et je vous dis ceci....
Si tout est en repos
HENRY A. TH. LESTURGEON.
STUDIO-SNUFJES.
The Social Register is de titel van een
Columbiafilm, waarvan de opnemingen reeds
zijn begonnen. De film heeft Colleen Moore
in de vrouwelijke hoofdrol. The Social Re
gister is gebaseerd op het gelijknamige too-
neelstuk van John Emerson en Anita Loos.
Na een Duitsche verfilming van den roman
van Fallada Kleiner Mann was nun? komt
er ook een Amerikaansche. Lew Ayres en
Margaret Sullivan, (de eerste eenige jaren
geleden, de tweede onlangs door Universal
ontdekt en thans beroemde sterren), zullen
de hoofdrollen vertolken in Little Man, what
now, van Hans Fallada. Frank Borzage voert
de regie.
„Kidnapping" (ontvoeren) komt in Ameri
ka nog al eens voor. De Universal zal over de
bestrijding der kidnappers een film opnemen
met Edmund Lowe in de hoofdrol, getiteld
American Scotland Yard, die een kijkje geeft
op de moeilijkheden, waarmee de recherche in
de Ver. Staten te kampen heeft bij die be
strijding. De regie is van Ed. Marin.
Onder regie van den Duitschen regisseur.
W. Pabst, zal „A Modern Hero", met Richard
Barthelmess. Jean Muir, Margaret Lindsay en
Marjorie Rambeau, in de Warner Bros studio's
worden geproduceerd.
Een nieuwe film met een groot aantal ster
ren zal door Warner Bros naar een origineel
gegeven van Robert Lord, onder den titel
„Dames" in productie worden genomen.
Naar alle waarschijnlijkheid zullen Dick
Powell en Ruby Keeler wederom samenspe
len aan het hoofd van vele meisjes van de
filmkolonie. Naar wij vernemen behandelt de
geschiedenis een niet alledaagsch thema.
Madeleine Carroll, de Engelsche actrice, is
naar Hollywood vertrokken voor het spelen in
een Foxfilm. Dit bezoek aan die filmstad
haar eerste bezoek zal tot April duren.
Dan speelt ze voor haar tweejarig contract
met de Gaumont-British Company in En
land in de film „Mary van Schotland" Dit
contract zal haar in totaal 30.000 pond ster
ling opleveren.
Paul Wegener zal een Ufa-film regisseeren
onder den titel van Die Freundin eines gros
zen Mannes, draaiboek van Philipp Lothar
Mayring. Medespelenden zijn Kathe von
Nagy. Carl Ludwig Diehl, Hans Brausewetter,
Theodoor Loos, Jessie Vihrog e.a.
H. C. WELLS ALS
SCENARIOSCHRIJVER.
Een film over de Robot-eeuw.
De bekende Engelsche auteur over fantas
tische onderwerpen, wiens boek De Onzicht
bare Man al verfilmd is. H. G. Wells, zal bin
nenkort naar de studio's in Elstree vertrek
ken. om te helpen bij de verfilming van een
door hem geschreven verhaal.
Hij verklaarde hierover tegen de News Chro
nicle, dat de film het leven zal behandelen
in de gemechaniseerde wereld over 150 jaar.
Er zullen vreemde, ongedachte steden in de
film voorkomen en wonderlijke machinerieën.
Ze zal een Robot-eeuw toonen, zooals weini
gen zich maar kunnen voorstellen. Monsters
zullen bedwongen worden door een enkel
draadje en weer losgelaten door een simpelen
druk-op-de-knop. En de mensch zal geleerd
hebben verschrikkelijke machten te beheer-
schen.
Hij voegde erbij, dat de titel nog niet vast
staat, doch vermoedelijk zal luiden: ,/Waar
gaat de menschheid heen?"
Hij zal tezamen met Alexander Korda regie
voeren. De film zal 60.000 pond kosten.
De langste verkeersweg is onlangs in En
geland ingewijd. Hij voert van Manchester
naar Liverpool, is 42 K.M. lang en 12 M.
breed. De aanleg duurde 7 jaar en kostte 3
millioen pond sterling.
Bij den bouw van „Radiostad" het nieuwe
ontspanningscentrum te New-York, von
den 50.000 menschen arbeid. De rentelast al
leen van dit colloseum bedraagt 10 millioen
dollar per jaar.
Daar men te Parijs het straatlawaai krach
tig wenscht te verminderen, en de tramwegen
het grootste aandeel in dat lawaai hebben,
wil men ze afschaffen.
Met betrekking tot den Gibraltartunnel dien
men van plan is te bouwen, hebben de eerste
opmetingen plaats gehad.
Nog in de 17de eeuw hadden de apotheken
als een veelgevraagd artikel muggenvet in
voorraad.
De Engelsche geneeskundigen zijn van mee
ning. dat er 20 verschillende soorten van
hoofdpijn zijn.
De sinaasappel vond eerst gedurende de
Kruistochten zijn weg naar Europa.
In Midden-Zweden ligt het stadje ,.A" en in
Frankrijk vindt men een kleine rivier van
denzelfden naam. De hoofdstad van Tibet ligt
in het district „U" en in Amerika bestaat een
stad, die „B" heet.
De koudste plek op aarde ligt precies op den
evenaar in het hartje van Afrika. Het is de
top van Mt. Kenya (17.040 voet) die altijd met
sneeuw bedekt is, met een temperatuur van
150 graden onre nul. John Boyes van Nairobi
kocht dien berg eens voor 10 schapen en 10
geiten.
De Amerikaansche staat Florida werd zoo ge
noemd omdat Ponce de Leon dit gebied ont
dekte op „Pascua Florida" of Paaschzondag
De vóórhistorische
Metropolis van Zuid-Amerika?
Ingang van den Zonne tempel van Tiahuanako.
Nooit van gehoord, waarde lezer? Gewoon pels evenveel voor als die met poema en con-
Hg dor! Moeten wij nu de Inca's verantwoordelijk
stellen voor den ondergang der Tiahuanako-
cultuur? Verboden zij de groteske dierfiguren
enz., omdat zij hun zonnegodsdienst aan alle
onderworpen volken oplegden? Wij weten het
niet. In een hoek van den zonnetempel staat
de zonnepoort. Een geweldig steenblok, helaas
gebarsten en omgevallen, maar gelukkig door
de goede zorgen van Possnansky weer overeind
gezet. Nog juist op tijd, want schendende han
den zijn hier steeds voorradig. Het dichtbij
liggende dorp is bijna geheel uit oude stee-
nen opgebouwd. Honderden karrevrachten
mooi behouwen steen zijn naar La Paz ver
voerd voor bruggen en kerkenbouw. De kerk
van Tiahuanako natuurlijk dito. En zelfs bij
het bouwen van den spoorweg is menig klein
viaduct uit de voor de hand liggende tempel-
steenen opgetrokken. Wij mogen aannemen,
dat wat er nog ligt te zwaar is om te worden
weggesleept. En nog is het neit zeker, dat het
blijft liggen. Ik heb een twee meter hoog, uit
Een aardige scène op het St. Marcusplein in Venetië uit de film Das Lied der Sonne. De
beroemde Italiaansche zanger Lauri Volpi en zijn tegenspeelster Liliane Dietz bezig met
het voederen der duiven. De muziek voor deze film is van Pietro Mascagjii, den componist
van de Cavalleria Rusticana.
schandalig. De voorhistorische Metropolis van
Zuid Amerika. De wereldstad van 10.000 jaar
geleden, waar de mensch mensch is geworden,
een hoogstaande cultuur zich heeft ontwik
keld en waaruit deze cultuur zich tot ir
Noord Amerika heeft uitgebreid.
Maya's, Azteken: allemaal nazaten en na-
apers van Tiahuanako.
Waarde lezers, ge gelooft toch niet alles wat
ge leest? Maar het is een vreemde geschiede
nis. Elke stad hier in het midden van Zuid-
Amerika beschouwt zichzelf als het centrum,
waarvan alles is uitgegaan. La Paz (dat is
vlak bij Tiahuanako) Cuzco en Quito, ze zijn
op dit punt alle drie evenzeer overtuigd van
eigen grootheid. Dat La Paz een flinke ruime
stad is, vertelde ik U reeds. En met Tiahua
nako is er zeker ook iets bijzonders ai kan
dat daaraan liggen, dat hier begonnen is met
een. meer systematisch onderzoek. Prof. Ir.
Arthur Possnansky heeft zijn heele leven ge
werkt om te bewijzen, dat Tiahuanako eens
het centrum der nieuwe wereld was. Lang. heel
lang geleden, zóó lang, dat zijn schatting en
de mijne tienduizend jaar verschillen.
Wanneer wij La Paz verlaten in de richting
van.Titicacameer en dus van Perou, voert de
trein ons weer over de bekende met gras- of
graanvelden bedekte 4000 M. boven zee lig
gende hoogvlakte van Perou. Wij stijgen een
paar honderd meter om dan langzaam te da
len naar den oever van het meer. Daar ligt
een heuvel voor ons met vlakken top en re
gelmatige afstanden recht overeind in den
grond. De heuvel is kunstmatig en bevat een
drinkwater) meer in het midden. Hier en
daar liggen kunstmatig behouwen graniet-
blokken, soms van zeer groote afmetingen.
Verder is er niet veel te zien. Anders bij de
rijen van steenzuilen, die vanzelf aan Karnak
in Bretagne of Stonehenge in Engeland her
inneren. De steenrijen vormen de resten van
het fundament van een tempel en dat staat
wel vast, dat dit een zonnetempel moet zijn
geweest. Want op de dagen van dag- en
nachtevening, op 21 Maart en 21 September,
gaat de zon precies op in het verlengde van
de middellijn van den tempel, terwijl twee
groote monolithen de keerpunten in de zon-
nebaan aangeven. Precies? Ja. wat is precies.
Wat was precies in die tijden? Er zijn twee stel
tempelfundamenten in Tiahuanako. De oudste
liggen iets lager, maar op vrijwel dezelfde
plaats als de nieuwere. Nu verplaatst zich het
dag en nacht eveningspunt aan onzen hori
zon in den loop der eeuwen. De tempelfunda
menten liggen niet evenwijdig en uit de af
wijking der beide lijnen berekent Possnansky
den ouderdom der eerste Tiahuanakocultuur op
13000 jaar. Ik zei het al. Dat is mij te kras,
Possnansky's metingen zijn zeer zeker goed,
maar die oude kerels waren beslist niet zoo
secuur als hij! Desalniettemin zijn er twee
tempels., en twee culturen in Tiahuanako.
De oudste tempel heeft een fundament uit
groote, maar betrekkelijk ruw behouwen
steenen. Steen op steen misschien? De tweede
tempel vertoont schitterend afgewerkte bouw
stukken, die men haast gepolijst zou kunnen 1
noemen. En er zijn twee soorten aardewerk,
eigenlijk drie zelfs. Eerst een heel primitieve
in vorm zoowel als versiering. Dan een tweede
periode, waarin het hoogtepunt wordt bereikt
en een derde of decadentieperiode. Het werk
uit de tweede periode is schitterend. Prachtig
doorbakken, geglazuurd aardewerk, meest
met symbolieke of idiografische voorstellingen
als, de condor, de vogel, die de zon door het
hemelruim voert, de poema, de draagster dei-
maan en vele dergelijke animistisch aandoen
de figuren meer. De vazen worden gevonden
meest in graven, tegelijk met bronzen en stee
nen voorwerpen. Alliages van koper, zilver
en goud, geen eigenlijk brons dus, spelen in
dezen tijd blijkbaar een groote rol. Helaas is
nog niets bekend van de allergrootste vraag:
zijn de schedels en grafbijgaven van de 1ste
en 2de periode verschillend en geven ze een
aanduiding van de herkomst of wel voor de
autochtoniteit dezer rassen?
Een feit is, dat lang vóór de Inka's hun
macht over heel Zuid Amerika verspreidden,
de typische Tïahuanako-cultuur zeer ver door
drong, in elk geval over heel het tegenwoordi
ge Perou. Wat bekend staat als Nasca en Pa-
rakas is ietwat gewijzigd Tiahuanako en de
bekende Chimu cultuur dito. En dat alles da
teert van lang vóórdat de Inka's als kinderen
der zon verdwaalden op het eiland in het
meer van Titikaka. Ook de Inca's hebben in
Tiahuanako geleefd en er hun typisch vaat
werk achtergelaten. Tiahuanako had allerlei
symbolisch-animistische voorstellingen. De
Inka's aanbaden slechts de zon en versierden
hun vaten vrijwel uitsluitend met geometri
sche figuren tenzij de vorst zelf als teekening
of als boetseerder het vaatwerk sierde. En de
met geometrische figuren bedekte scherven
komen in de graanvelden rond de oude tem-
Een afgodsbeeld van buitengewoon groote af
metingen te Tiahuanako.
één stuk graniet gehouwen afgodsbeeld ge
vonden, dat met dynamiet in stukken ver
deeld was. En het kan nog erger. De nog
overeind staande godenbeelden (monolithen)
worden geregeld door toeristen en dagjesmen-
schen uit La Paz als schijven voor revolver-
schieten gebruikt. Zelfs de zonnepoort!
O ja, daar was ik aan bezig! De zonnepoort!
In een hoek, nog niet af en dus niet geplaatst
in het centrum van den tempel. Een steen
blok van drie meter hoog en 4</. M. lang, een
halven meter dik. Eén stuk gehouwen uit een
steensoort, die over het meer moet zijn aange
voerd, in booten, vervaardigd van aaneenge
bonden stroo! Maar dergelijke groote steenen
liggen er nog meer, bewerkt en wel tot poort-
steenen enz. Maar wat de zonnepoort onder
scheidt, is de mooie bewerking in basreliëf en
dat de figuren er op ons oogenblikkelijk
aan het werk van Maya's en Azteken herin
neren. Dp groote middenfiguur stelt de zon
voor op 21 September, als hier de zomer be
gint. Condorkoppen stralen overal uit en de
condor is de brenger van zon, licht en warm
te. De kleine figuur daaronder stelt de zon
voor in Maart en dan telkens boven de trap-
penlijn de zomer- en er onder de wintermaan
den. Rechts en links der hoofdfiguur staan
een 3u-tal gevleugelde mannetjes, de dagen
der maand. Zoo leggen wij thans uit. wat in
elk geval in die tijden symbolen van religieuze
beteekenis moeten zijn geweest! De poort is
niet af. en staat niet op zijn plaats. Veel wijst
er op. dat Tiahuanako aan het einde van zijn
bloeiperiode plotseling door een zwaren slag
getroffen is. Misschien door een vloedgolf uit
het Tit. acameer tengevolge van vulkanische
verschijnselen, want het meer reikte in die
tijden tot voor de poorten der stad!
De wereld is toch klein! Ik ontmoette des
morgens tusschen de ruïnen een Belg. een
zwerver uit Antwerpen, die blij was weer eens
Hollandsch te spreken en leidde er een paar
uur later op verzoek der spoordirectie oen
Pnncesse de Ligne rond. Weer een uur ter
reed mijn trein weg, terwijl ik van een tus-
schenstation af de sneeuwtoppen der Cordil
lera filmde. Maar na een kilometer stopte de
trein en kwam terug om mij te halen. Dat heb
ik natuurlijk ook gefilmd. Eigenlijk mocht ik
het thuis niet vertellen,
VAN DER SLEEN
