RDAGAVOND
TITiKAKA EN DE INKA'S.
UIT DE NATUUR.
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
Van alles en nog wat.
ZATERDAG 24 FEBRUARI 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
7
De mogelijkheden van Perou.
Er is iets wonderlijks rond Titikaka! Iets?
Alles eigenlijk. Hier concentreert zich de
heele voorhistorische geschiedenis van dit
continent
Titikaka is een meer En wat voor een
meer? Geen bergmeertje zooals bij ons in de
Alpen, maar zoo groot als een behoorlijke
Europeesche staat. Wel een bergmeer, want
wel od 4 300 M hoogte, al rijst
de bergketen aan den Noord-Óostrand er
nog een kleine 4000 M. boven uit. Eigen
lijk is het een plas op de hoogvlakte, de
altiplano, op de grens van Bolivia en Perou.
Die boomlooze vlakte met haar gierende
hagelstormen en alles doordringende ijswin-
den, waar het zonnetje zoo wintersch warm
scheen, toen ik er rondzwierf en toch eiken
morgen een ijslaagje het ondergeloopen veld
bedekte. Titikaka is het warmste deel der
hoogvlakte. Daar groeien alleen wat aard
appelen en rogge. Hier wordt de mais rijp.
wat gerst en soms tarwe. De oevers zijn,
voor deze streken althans, druk bevolkt
overal ziet men terrassen langs de hellingen
en er graast heel wat vee. En nu, in den
laten herfst (10 Juni) zien vele vlakke ge
deelten nog goudgeel van rijpend gewas of
drogend gras. De steile gedeelten zijn schil
derachtiger Daar heerschen cactus en aloë,
vinden lama's en ezels nauwelijks voedsel.
Maar breede forsche steenwegen verbinden
de vlakten over de heuvels. Wegen met mijl
palen, forten, uitkijk en voorraadtorens. Ver
geten thans, uit oerouden tijd. Op de eilanden
en langs de berghellingen zijn terrassen ge
stapeld met uitnemende zorg uit groote
zware steenblokken. Rivieren zijn met zorg
beschoeid, doorwaadbare plaatsen gescha
pen, met een voorzorg, die vei- boven de
slaapmuts van den tegenwoordigen Indiaan
uitgaat. En rondom verheffen zich de bergen,
steeds hooger. Aan de Zuid-Oostrand doemt
uit de ochtendschemering een rotsgraad op,
de zon het opkomen belet. Van Sorata tot
Illimani, 120 KM. gletschers en eeuwige
sneeuw van 867000 M. hoogte.
Een reuzenreeks teekent zich al duidelijker
af boven het zog onzer boot aan den Ooster-
ikim. Voor ons ligt, wat ook een zwarte
rotsgraad lijkt, maar geleidelijk lichter
kleuren en zachter vormen aanneemt, Isla
del Sol. Het zonne eiland!
!Een bootje maakt los van den wal. En nog
één. Het ochtendwindje drijft ze juist ach
ter ons schip langs. Een merkwaardig bouw
werk, geheel van saamgebonden biezen ge
vormd. Het eerste, een éénpersoons, heeft
zoowat de grootte van mijn vouwboot. De
eigenaar zit er natuurlijk bovenop en pa
gaait zich voort Het tweede is een reuzen
diing. Een biezenbos van een meter dik.
anderhalve meter breed en een meter of
tien lang. Twee kromme stokken in de dikke
zijwanden gestoken dragen een vierkant zeil,
ook al van aaneengeregen biezen en op het
dek liggen in schilderachtige wanorde een
dozijn mannen en vrouwen, kinderen niet
meegeteld! Dat is nu de balsa, het vaartuig
van dit meer, dat trouwens door de Perou-
aansche kustvisschers ook gebruikt wordt.
En ge kunt ze zienin de tombe van
Ramses de III in Egypte. Wonderlijk hé.
Schreef ik u ook al, dat Tiahuanaka, de
ruïnenstad, even beoosten het meer in de
werkwijze van zijn steenbouw aan Egypte
deed denken!
In de eerste havenplaats ga ik slakjes
zoeken! Prozaisch hé. Zeker, luister maar.
Eerste vangst Planorbis, of posthoorntje. Die
zit in de sloot achter ons huis ook. Tweede
Ancylus. Een stroomend water soort. Derde:
Hydrobia of Rissoa, in elk geval zout-
of brakwaterspul?? Even op de markt kijken!
Zoutwatervisschen! Tenminste, soorten van
geslachten, die alleen in zoutwater voorko
men, o.a. een soort zeepaardje. Dus het Titi-
kakameer, op 4000 M. hoogte, gevoed door
sneeuw, hagel en gletscherwater, is van zee
uit bevolkt. Even zien, afvloeiing: Desagna-
dero-rivier naar het Popoomeer, dat nu nog
zout is en geen afvloeiing heeft. Dus moeten
deze meeren het overschot zijn van een baai
van den Pacifischen Oceaan, die bij de vor
ming der Anden mee omhoog is geheven tot
op de tegenwoordige hoogte. Zeeschelpen
worden in omliggende aardlagen veel ge
vonden! Toch aardig dat slakjeszoeken en
klaar is Kees. Wantdie rijzing van den
bodem komt ons zoo goed te pas. Twee
duizend jaar geleden bloeide op deze hoog
vlakte het zeer volkrijke Inkarkijk. Dat zou
niet kunnen in het tegenwoordige klimaat.
Er zou geen voedsel genoeg beschikbaar
zijn!
En nu komt het wonderbaarlijke van Ti
tikaka. Ik wou dat ik wist, wat ik er van
gelooven moet. Omstreeks het jaar duizend
zijn op het groote eiland in het Titikaka-
meer twee kinderen der zon neergedaald om
den wilden te leeren mais te planten, uit hun
holen te komen om steden te bouwen en de
de zon als eenige godheid te aanbidden. Zij
trokken Noordwaarts met steeds aangroeiend
gevolg, dragende den gouden scepver. ge
schenk van hun vader de zon, die zich in
de aarde zou graven, daar waar de plaats
voor vestiging gunstig was. Dit gebeurde te
Cuzso en daar werd de Inka stad gebouwd!
Stop even! Dat moeten wij eens over lezen
Twee kinderen der zon, man en vrouw, broei
en zuster. De Inka huwde steeds'zijn eigen
zuster om het ras zoo zuiver mogelijk te
houden en daarnaast honderden of duizen
den anderen ter verbetering van het ras.
Zulke methoden zijn niet zeldzaam in oude
tijden en er is iets voor te zeggen, wanneer
vorst of stamhoofd buitengewone persoon
lijkheden zijn. Een zeer eenvoudige eugene-
tika.
Wilden! Zoo? Waren de bouwers van Tiahu-
anako's tempelstad, de pottebakkers van Naska
en de pyramiden-toouwers van Chan-Chan
wilden? Is het dan waar, dat die kuituur vol
komen verloren was gegaan? Door natuur
krachten of door woeste uit Oost of West aan
gekomen horden? Het klinkt onwaarschijnlijk.
Zou misschien Ja, wacht even. Onze beste
geschiedschrijver is Gareilaso de Vega, zoon
van een Inkamoeder enik vertel van mijn
moeder ook graag veel goads. Wij zullen zijn
verhaal dus een beetje voorzichtig moeten
lezen! Dus wat moesten die wilden leeren?
Mais planten! Sta bonk alweer. Prae-incagra-
ven bevatten mais. Maar die KAN in het wild
verzameld zijn. Uit hun holen komen? Er zijn
weinig grotten rond Titicaca. maar veel primi
tieven leven in in den grond uitgegraven
kuilen, met takken of steenen bedekt, wat na
tuurlijk .een prachtige wind beschutting geeft
op zulke hooge vlakten.
Steden bouwen. Het wordt steeds moeilijker.
Tiahuanaco was een stad. Een zeer groot deel
van Cuzco heet prae-incanisch. De oude bouw
techniek echter met veelhoekige steenen. Dus
dat kan hun geleerd zijn, een andere steen
bewerking, misschien nu met metaal, vroeger
met steen, want wanneer de metalen werktui
gen hun intrede in Zuid-Amerika hebben ge
daan is ook alweer volkomen onbekend. Men
vergete echter niet. dat in Bolivia en Perou.
koper, zilver, goud, bismuth en waarschijnlijk
nog wel andere metalen in gedegen toestand,
dus als metaal werden gevonden.
De gouden scepter groef zich bij Cuzco in
de aarde,
Ook weer par manière de dire. De leider
zal met zijn staf den grond onderzocht heb
ben en waar die diep in de aarde doordrong,
daar is goede bouwgrond geweest. Dat klopt!
Dus aan het werk. Terrasseeren, irrigeeren. De
Guano werd in gebruik genomen als kunst
mest: dat is een verlicht despoot geweest
duizend jaar geleden! Een derde deel van het
land werd bewerkt voor de zon, een derde voor
de Inka en een derde voor de menschen zelf.
Van het eerste derde deel werden weduwen
en gebrekkigen en soldaten gevoed, armoe
de was onbekend evenals geld. Iedereen
werkte voor allen. Oorlog werd alleen ge-
voerd na twee of drie maal onderhandelen
en barbaren werden opgevoed tot goede on
derdanen. Geen verdere vorsten dezer aarde
waren zoo wijs goed en liberaal!!
O jé. waarde Gacilaso. Liefde maakt, blind,
moederliefde ook. Hoeveel eischte Al va ook
weer van ons? De 10e penning. 10 pet. En
de goede liberale Inca? Tweederde, zesen
zestig procent. Laat onze Minister van
Financiën dat boek niet in handen krijgen!
66 pet. Tweederde van 's menschen werk was
voor anderen! Dat is Russisch, dat is sla
vernij. Zoo kan ik ook tempels bouwen en
landbouw- en irrigatiewerken aanleggen.
Het eiland der zon in het Titikakameer.
waar de wereld verstomd van staat. Zoo goed
als de pyramiden met bloed en zweet zijn
opgebouwd, is dat met de Inkawerken ook
zoo. O ja, en dan die zon! Gij zult de zon
en dus mij dienen. Weg was de prachtige
aardewerk-kunst met haar symbolische voor
stelling van zon en maan (condor en poema)
van aarde en onderwereld, van vogels en vis-
schen. Weg moesten de uit koper gegoten
of uit steen gesneden afgodsbeeldjes. Wij
vinden ze nóg, onder den vloer der huizen,
weggestopt voor den Hoogepriester der zon.
En is het zoo onwaarschijnlijk, dat de
zonnepriester schuld is aan de vernietiging
der barbaarsche cultuur van dier- en gees
ten-aanbidders zoo goed als 500 jaar later
kruis en zwaard der Spanjaarden in enkele
tientallen jaren de geheele Inka-cultuur
vernietigden en den Indiaan deden terug-
keeren tot een staat van rustige, domme
onderworpenheid? Het Inka vaatwerk is mooi
van vorm. maar anders dan voor dien tijd
o.a. zijn de vaten veel grooter. De versiering
bestaat uitsluitend uit geometrische figuren
soms aangevuld met afbeeldingen van den
Inka of boetseeringen van zijn gezicht. Zij
waren goede smeden en kenden zeer harde
alliages, waarvan het geheim voor ons ver
loren is gegaan. Wel kreeg Europa van Perou
de mais. de aardappel, cacao, tabak en de
kinine, de boom, die thans nog prijkt in het
wapenschild van Perou. Met de lama, het
eenige last- en huisdier uit die dagen. Wij
brachten er paard, koe, schaap, varken en
pluimvee. In de laatste jaren ook de Eucalyp
tus. die een steeds grootere rol speelt, tot
aan het Titikaka-meer en steeds meer voor
brandhout en na speciale bewerking ook
voor bouwdoeleinden gebruikt wordt.
Door zijn goede spoorverbinding heeft
Perou behalve het voedsel der hoogvlakte
ook den vruchte-ischat van het Amazone
stroomgebied. Bananen en sinaasappel
komen tot het pleinste plaatsje aan het Titi
kakameer. Een land, dat rijk kan zijn als 't
geen oorlogen voert, rijk door bodemschat
ten als de bevolking meer en meer tot hooger
peil wordt opgevoerd. De mogelijkheden zijn
er. De geschiedenis zal leeren.
VAN DER SLEEN.
Altijd volle theaters?
In heit oude Athene was het schouwburg
bezoek kosteloos.
Een voort.... vliegende
Engelsche.
De twaalfjarige dochter var den Engel-
schen minister van Luchtvaart. Lord Lon
donderry, is de jongste pilote.der wereld.
In Amerika
Een wervelstorm, die de Amerikaansohe
Oostkust teisterde, ontwikkelde een energie
van ten naastebij twee honderd millioen
paardenkrachten
Balans.
In de laatste drie Jaar werden in het ge
heel 98 Oceaanvluchten ondernomen, waar
van er 85 slaagden.
Er is nog plaats.
Volgens de jongste volkstellingen en schat
tingen leven er thans op de aarde 2.024.236.000
menschen, welk aantal jaarlijks met onge
veer twintig mililoen vermeerdert.
De eerste „inhoudsopgave".
De eerste spijskaart, het „menu" werd 444
jaar geleden in de stad Regensberg gebruikt.
Voor fijnproevers.
Een New-Yorksche wijnhandel kocht on
langs den geheelen voorraad van de grootste
wijnfirma te Warschau op. Daaronder bevon
den zich 7000 flessohen Hongaarsche wijn,
die twee honderd jaar oud was.
Brandlucht die 1524 jaar
oud is!
In het Museum van Oudheden te Rome
zijn voorwerpen binnengebracht, die onlangs
bij de opgravingen weiden geborgen. Bij deze
voorwerpen heeft zich een merkwaardig ver
schijnsel voorgedaan: zij verspreiden een
sterke brandlucht. De lucht valit den bezoe
kers reeds bij het binnentreden van 'het mu
seum op en de lucht is steeds sterker gewor
den.
Archaeologen en andere deskundigen heb
ben dit aanvankelijk raadselachtige ver
schijnsel bestudeerd en zijn tot de conclusie
gekomen, dat de brandlucht der vondsten af
komstig is uit de fundamenten van gebou
wen. die bij de bestorming van Rome door
de Westgoten in 410 in vlammen zijn opge
gaan
Een wonderbaarlijke
draaimolen.
Amerikaansohe ingenieurs hebben een cen-
trifugaalmachine geconstipeerd, die eenig is
in haar soort. Deze machine wordt gebruikt
tot het afscheiden der verschillende metalen
uit metaalverbindingen, hetgeen slechts be
reikt kan worden, wanneer de metalen in
zeer snelle beweging worden gebracht door
de zich in razende vaart bewegende onder
deden der machine.
Na vele vergeefsche pogingen is het nu ge
lukt, deze centrifuge een ongeloofelijke snei-
'eid te geven.
Zij maakt 666.000 wentelingen per minuut,
zoodat in den loop van den dag. bijna een
billioen wentelingen geschieden. Deze snel
heid is ongeveer drie millioen maal zoo groot
.Is de snelheid van de aantrekkingskracht
der aarde. De machine is vervaardigd uit
hroomnikkelstaal, één der hardste metalen.
Geen valselie schaamte.
In Madras leeft een kaste, de „Cavaradon-
ques" genaamd, die beweert dat ze van den
ezel afstamt en die dit dier dan ook als een
gelijke behandelt. i
Het nieuwe Duinmeer bij Castricum
V r V
De laatste werkzaamheden aan het Duinmeer bij Bakkum.
Men moge klagen over den achteruitgang
van de natuur in de duinstreek en terecht,
men moge wijzen op de werkloosheid eener-
zijds en de behoefte aan verfraaiing van het
landschap om onze dichtbevolkte centra an
derzijds, eveneens terecht,.... daar op het
Provinciale Landgoed te Bakkum enkele K.M.
ten noordwesten van Castricum is dezer da
gen iets klaar gekomen, wat bewijst, dat het
ook anders kan, dat het winnen van zand
voor wegenaanleg en terrein-ophooging op
een wijze kan geschieden, die het landschap
verfraait en dat werkloozen van allerlei be
roep productieven arbeid kunnen verrichten
waar duizenden en duizenden van zullen pro
fiteered
Ik bedoel een groot duinmeer dat gegraven
is onder toezicht van de Heide Maatschappij
naar ontwerp van rentmeester Vogelzang.
Een jaar geleden is men er mee begonnen
Duinen werden afgezand en het zand werd
gebruikt voor den provincialen weg Bakkum-
Limmeii-Uitgeest-Zaanstreek. De behoeft»
aan zand was trouwens de aanleiding tot den
geheelen opzet.
Toen het grondwater bereikt was, (ruim 1
M. boven A. P.) werden pompen geslagen en
ging men de diepte in, anderhalve meter diep,
tot op den ouden zeebodem, wat bleek uit- de
duizenden schelpresten. Een locomotief trok
een lange rij kiep-wagens die in de diepte met
handkracht volgeworpen waren met nat zand
naar de plaats van bestemming. Een deel ging
in schuiten om verder weg. onder den spoor
weg door vervoerd te worden.
Zaterdag 27 Januari werd de pomp-instal-
latie weggenomen. Zondags daarop stond er
reeds een decimeter water over bijna twee
hectare oppervlakte. Woensdags was er al een
halve meter water en wanneer het met den
regenval niet tegenloopt zal er einde 1934 of
begin 1935 wel 1 1/2 a 2 M. water staan. Het
meer is dan drie Hectaren groot met de oevers
mee zelfs vijf. Op sommige plaatsen zijn de
oevers steil en mogen we verwachten dat er
oeverzwaluwen en ijsvogels zullen komen, op
de meeste plekken is de helling van de oever
zeer flauw glooiend, zoodat Orchideeën, Par-
nassia en andere duinmoerasplanten zich
daar zullen kunnen ontwikkelen. Uit het Zwa-
nenwater bij Callantsoog zullen diverse wilde
water- en moerasplanten overgebracht wor
den als Dotterbloem, Gele Llsch en riet, het
laatste ook om de oevers tegen golfslag te be
schermen en de vogels als eenden, waterhoen
tjes en beschutte nestgelegenheid te geven.
Mogelijk dat zelfs de schuwe lepelaars een
poging zullen doen te nestelen, maar aange
zien er 's zomers veel wandelaars komen zal
dit wel bij eeu poging blijven. Op een provin
ciale bezitting kan de vrije wandeling na
tuurlijk niet tegengegaan worden. Er komen
paden die op verschillende plaatsen naar het
meer komen. Een afrastering houdt de ko
nijnen er uit en voorloopig ook de wandelaars
van de onbegroeide plekkene die eerst een
stevig plantendek moeten hebben.
Reeds nu, terwijl de oevers nog kaal zijn. is
het landschap buitengewoon opgevroolijkt
door het groote wateroppervlak in deze water-
arme streek. Van hoe groote beteekenis dit
zal zijn voor de verrijking van de planten- en
dierenwereld is niet vooruit te zeggen. Aan de
hand van de resultaten in Thijsse's Hof kun
nen we verwachtene dat dit zeer aanzienlijk
zal zijn. Vooral de vogels in de duinstreek
hebben groote behoefte aan zoetwaterpiassen
om er te drinken en te jagen.
Vroeger waren de duinen, vooral in den
winter.vol met waterplassen, waarvan som
migen 's zomers nooit geheel droog werden.
Verschillende oorzaken als betere be
groeiing van de hellingen en de bebossching
hebben gemaakt dat tegenwoordig minder re
genwater tot de diepte doordringt en dat wa
terleidingen en de drainage voor cultures
hebben gemaakt dat er van dit toch reeds ver
minderde grondwater veel afging. Van Schoorl
tot Hoek van Holland zijn de duinen ontzet
tend waterarm geworden
Het duin terrein zelve is sterk geschon
den door kanalen, zanderijen en bebouwing,
en het plantendek wordt kort gehouden door
konijnen. Soms is dit alles onvermijdelijk,
dikwijls had het evengoed of beter anders
gekund. In vele duinstreken is gebleken dat
de konijnen heel goed uit te roeien zijn, indien
men slechts alle middelen wenscht aan te
grijpen.
Hoe lang het zal duren eer de zorg voor het
landschap eens evengroot wordt als de zorg,
die men de laatste jaren heeft voor onze we
gen?
Men vraagt naar objecten voor werkver
schaffing!
Kom in de Haagsche duinen, ga naar
Schoorl en naar de duinen van de Wadden
eilanden, waar het duinterrein in het bezit is
van de overheid. Daar wordt de werkloosheid
voor een aanzienlijk deel opgevangen door
het vele werk dat het duin geeft, spitten, helm
en dennen planten, dunnen, vellen van bosch,
wegenaanleggen, enz.
Komen we in de duinen, die particulier
eigendom zijn dan wordt aan dit alles weinig
of niets gedaan om de eenvoudige reden dat
het op dit oogenblik niet rendabel is. Of het
geschiedt op de gemakkelijkste maar daarom
niet op de deskundigste wijze. We zien hoe
het geheele bosch voor de voet gekapt wordt.
Daar scherpe zonbestraling worden alle bosch
flora, de zwammen en bacteriën zoo noodig
voor de vertering van 't gevallen blad gedood
en jonge hout, dat uit de stronken uitbot,
heeft een zware dobber gedurende de eerste
jaren.
Op de terreinen die aan de overheid 'be-
hooren, zooals duidelijk te zien is in het nieu
we gedeelte van het provinciale Landgoed te
Bakkum, wordt de verjonging van het bosch
geleidelijk toegepast, op iedere stronk laat
men een goede rechte stam staan, men be
vordert het gemengde bosch, d.w.z. naaldhout
en bladverliezend hout dooreen en we krijgen
een bosch, zooals het in de woudrijke streken
van West-Europa van nature reeds bestond.
Boschbouw rendeert pas na een halve eeuw
en geeft dan nog slechts een lage op
brengst.
Er zijn echter groote indirecte voordeelen,
vooral in onze streek met weinig bosschen;
klimaatsverbetering, bevordering van vreem
delingenverkeer. werkverschaffing en niet
het minst noodige in onze dichtbevolkte pro
vincie, gelegenheid tot buitenleven als tegen
gif tegen het eentonige en niet altijd ver
heffende groote-stads-bestaan.
In Bakkum gaan we den goeden kant uit.
De rentmeester, de heer Vogelzang, aan wien
ik veel gegevens voor dit artikel dank, is een
practisch man. Want al behoeft de grond
exploitatie van overheidswege niet altijd en
niet uitsluitend, „rendabel" te werken om de
vele indirecte voordeelen, die boschbezit mee
brengt voor een streek, het mag niet te veel
en zeker niet onnoodig boven een zuiver ren
dabele kostenberekening uitgaan.
Hoe meer dit in het oog gehouden wordt,
hoe meer men in exploitatie kan nemen, des
te grooter kan het aantal te werkgestelden
worden in de overheidsbosschen.
't Zou voor de Haarlemsche duinen een ze
gen zijn indien er gewerkt kon worden als
bij Bakkum.
Tegenover veel achteruitgang van het duin
landschap staat, dat er door diverse grond
eigenaren een groote oppervlakte duinterrein
met dennen en ander houtgewas is beplant.
Dit is een prachtig geslaagd begin van waar
uit met succes verder gewerkt kan worden.
C. SIPKES.
Een leesbaar recept'
Het oudste doktersrecept bestaat uit een
steenen tafel, waarop een medicus ongeveer
3700 jaar v. Chr. een hoestmiddel, dat ge-
inhaleerd moest worden, heeft voorgeschre
ven.
i .over een oppervlakte van bijna twee
hectare.
