ATIGaBAGlVOIMD
PALEBON.
VERTELLING
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 19 MEI 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
13
Het verasschingsfestijn op Bali.
Fraai bewerkte tempelpoort van den Poera Badoeng te Den Pasar.
„De Toewan Controleurkotta wenscht u te
spreken, mijnheer", waarschuwt de oude
boomoppasser. Een oogenblik later sta ik bij
de telefoon. „Hallo", komt de stem van den
Controleur, als jullie nu eens iets interes
sants wilt zien, zorgt dan tegen drieën bij de
Poera Badoeng te zijn".
„Graag, als de veearts maar een beetje op
schiet. Wanneer we eenigszins kunnen komen
we".
En inderdaad, hoewel de Inlandsche vee
arts, dien we er van beginnen te verdenken
een plagerige natuur te hebben, wat nogal
eens voorkomt in de Oost, juist dezen keer
ere zwaar op de hand is, zijn om kwart voor
drieën de vereischte certificaten binnen.
Even later zitten we in de reeds wach
tende auto en wel iets over drieën, maar toch
nog vóór het begin der plechtigheid, staan we
voor de aangewezen Poera (tempel).
De Controleur die als goed ambtenaar des
middags een uiltje knapt is er nog niet.
We maken van de gelegenheid gebruik het
terrein eens te verkennen. Een Balineesche
Poera dient men zich niet voor te stellen
als een soort kerkgebouw. Zij bestaat uit een
ommuurd ongeplaveid pleintje, waarop hier
en daar offerhuisjes geplaatst zijn, die te
vens voor bewaarplaats van relieken dienen.
Binnen de kunstig gebeeldhouwde tempel
poort, is nog een kort stukje muur gebouwd,
zoodat men van den weg het pleintje niet
kan zien. Bij het binnen komen moet men
dus negentig graden draaien en komt door
een nauw gangetje, dat echter slechts enkele
meters lang is, in de Poera.
Ook binnen de poorten der kampongs treft
men dikwijls dergelijke stukjes muur aan. De
bedoeling hiervan is, passeerende booze gees
ten. die men blijkbaar niet voor erg snugger
houdt, te misleiden. De geest ziet den ingang
der Poera niet en zweeft door.
De muren zijn iets meer dan manshoogte
opgetrokken, veelal van ruwe roode baksteen,
terwijl als metselspecie aarde of klei wordt
gebruikt. Evenals bij de beelden, die ik in een
vorig artikel besprak, is deze constructie
verre van degelijk. Eerst in den allerlaatsten
tijd begint men ook kalk en cement, toe te
passen. Echter de Baliër is, ook wat dit aan
gaat, zeer conservatief.
Wel een zeer gunstige uitzondering is de
beroemde witte tempel van Sanoer, die geheel
uit koraal is gehouwen en opgebouwd.
Over het algemeen moet ook de ommuring
herhaaldelijk hersteld en vernieuwd worden.
Hier nog een kleine rechtzetting. Destijds
schreef ik u. ..dat door dit steeds vernieuwen,
de beelden steeds gemoderniseerd worden en
in één der Poera's reeds een God op een fiets
te zien is".
Hoewel dit onder vreemdelingen en zelfs
door vele Baliërs geloofd wordt en de In
landsche gidsen het zoo den touristen ver
tellen. is dit niet juist. Wel juist is. dat zooal
niet. de eoden. dan toch de Balineesche tem
pelkunstenaars met hun tijd meegaan, zelfs
al verder zijn. dan ik u destijds schreef.
Te Koeboetambahan. ongeveer twaalf K.M.
van Boeleleng (Singaradja)staat een groote
tempel waar, op een zijmuur van één der
offerhuisies. een man op een fiets is afge
beeld. Deze afbeelding heeft echter niets met
de één of andere religieuze opvatting te ma
ken. Elders, in de Poera Dalem van Sa wan
is een auto afgebeeld waaiwan de chauffeur
den bekenden oudheidkundige Dr Stein Ca'
lenfels moet voorstellen.
De Poera Badoeng is geen nieuwe tempel
en maakt een eenigszins vervallen indruk. De
poort echter is fraai gebeeldhouwd.
In den Poera heerscht groote vrooli]kheid
er wordt muziek gemaakt en gelachen, als
goM het een groot feest. Inderdaad is
Palebon ook een dag van vreuede. want me.
de verbranding wordt de ziel van den doode
van de aarde bevrijd en gaat de eeuwige za
ligheid tegemoet.
Bovendien geldt het hier personen die a
geruimen tijd dood zijn die velen der prei-
makers zich niet, of nauwelijks meer kunnen
herinneren. De crematie van personen, tot de
hooaere kasten behoorend. eischt vele dui
zenden guldens. Bekend is. dat sommïee ver
brandingsfeesten van 50.000 tot 100.000 gul
den eekost hebben. Dikwiils worden famïlie-
bezittingen er voor verkocht of verpand. Met-
het lijk worden rijk versierde houten runde
ren verbrand en kostbare doodentorens wor
den. na op de gebruikelijke wijze door de be
volking geplunderd te zijn, met de asch en de
onverbrande beenderen in zee geworpen.
Goden en Pedanda's (priesters) dienen
door gaven gunstig gestemd en honder
den gasten feestelijk onthaald te worden.
De voornaamste doode blijkt in dit geval
van den dooden Anak Agoeng, die door den
karbouw, waarin zijn stoffelijk overschot ver
brand wordt en den machtigen draak zege
pralend naar Nirwana (het paradijs) wordt
geleid.
De Pedanda. die dit heldenfeit volbracht is
in één slag de machtigste en meest geziene
onder de Brahmanen. In geen veertig jaar
heeft men het aangedurfd zoo'n geweldigen
Naga te dooden.
Door twee groote pa jongs wordt het mon
ster tegen de zon beschermd. Tegen half vier
verschijnt, door vier robuste Baliërs op de
schouders gedragen en omstuwd door een
groote menigte de draagstoel met den Pe
danda. aan wien is opgedragen den dra-
het leven bij te brengen en de zielen der doo
den. die zoolang hun lichaam niet verbrand
is, op Bali rond hebben gezworven, in het
stoffelijk overschot te doen wederkeeren.
Aan deze werkzaamheden, waarvoor men
natuurlijk wel machtig pienter moet zijn, is
geen gevaar verbonden.
Een stoet wordt opgesteld, voorop een ga
melan, gevolgd door standaard- en lansdra
gers en een schier oneindig schijnende rij of
fers dragende tempelvrouwen. Dan komt. op
zijn mooie djempana. de draak, nog steeds
beschaduwd door de beide pa jongs. Het twee
driehonderd meter lange lichaam wordt
door een groote groep mannen en jongens
gedragen.
Jong en oud. arm en rijk, alles draagt mee
Waar maar eenigszins plaats is wordt het
koord opgehouden. Je kunt nooit weten wat
zoo'n Naga wil en dit is de zekerste methode,
om hem vriendschappelijk voor de dragers te
stemmen. De staart van het machtige reptiel
rust in den doodentoren. waarin het ge
beente van den grooten doode wordt meege
dragen. Links en rechts hiervan op lange
bamboes een jas en een muts, die hij eens
droeg.
Daar achter komen kleine torens en baren,
waarop de kistjes die de gebundelde beende
ren der overige dooden bevatten. Door een
pajong beschermd sluit de Pedanda in zijn
draagstoel de stoet.
Begeleid door gamelan muziek en onder
dreunende slagen op een bij de Poera, tus-
schen twee boomen opgehangen gong. tiekt
de stoet naar het huis van den Regent, waar
op het ruime voorerf de eigenlijke plechtig
heid een aanvang zal nemen.
Door bemiddeling van B. B. krijgen we een
plaatsje vlak voor aan.
De Baliër is zeer gastvrij en de spraakzame
vrouw van den Regent, toont zich steeds tot
allerhande uitleggingen bereid.
Voor het opwekken van den draak verricht
de Pedanda een ceremonie waarbij hij ge
beden in het Sanskrit uitspreekt en steeds
meer in extase geraakt. Groote zweetdruppels
parelen op zijn voorhoofd, steeds luider roept
hij de goden aan.
Op gelijke wijze wordt de geest in het ge
beente der afgestorvenen terug gebracht.
Voor menschen niet op Bali gestorven en be
graven, waarvan dus geen beenderen be
schikbaar zijn, doen houten kruisjes dienst,
omwikkeld met één of ander kleedingstuk,
dat den doode toebehoorde en waarin de ziel
ook tijdelijk kan verblijven.
De nabestaanden zijn nu zichtbaar onder
den indruk. Schijnt eerst het kistje niets te
wegen, nadat de ziel er door den Priester in
is teruggebracht wordt het met moeite op een
baar geplaatst en verbeelden vier sterke man
nen zich er een heelen sjouw aan te hebben
Dit alles moge ons onwaarschijnlijk lijken,
men dient rekening te houden met het feit.
dat Bali eigenlijk nog maar sinds enkele tien
tallen jaren geheel onder ons nuchter be
stuur staat, de groote touristen-invasie begon
eerst een jaar jaren geleden. In onze middel
eeuwen en ook nog daarna gebeurden in
Europa ook onwaarschijnlijke dingen.
Drie dagen later heeft op het groote In
landsche kerkhof de verbrandingsceremonie
plaats.
Den geheelen vorigen dag en ook 's mor-
jens heeft het geregend. Dikke loodgrijze
wolken verstoppen den hemel. Ons inziens
geen schijn van kans. dat het volksgeloof,
dat bij het naar buiten komen van den Naga
de zon zal verschijnen bewaarheid zal wor
den.
En ziet. tegen twaalf uur breekt het wol
kendek. verwonderlijk snel schoont de lucht
af. Onder een stralenden blauwen hemel
vangt even later de plechtigheid aan. Een
gunstig voorteeken?
In vol ornaat, de Rozenkrans van Shiwa
om den hals, volvoert de jonge Pedanda de
ritus en zegt de gebeden die den Naga moe
ten dooden.
In kostbare sarongs gewikkeld, worden de
beenderen van den Anak Agoeng en de kist
jes. uit de Doodentorens gedragen en in de
lichamen der op de brandstapels staande
karbouwen geplaatst.
Als het ritueel afgeloopen is. de Pedanda
in extaze neerligt en de Naga volgens men-
schelïjke berekeningen den geest moet heb
ben gegeven 'het blijft moeilijk te constatee-
ren. of een draak van buffelhuiden, hout.
verf en bladgoud wel inderdaad dood is)
worden staart en lichaam van dit mytisch
wezen rondom den karbouw van den dooden
vorst gelegd. Even later laaien de vlammen
hoog op.
De door de bevolking van hun kostbaar
heden beroofde Doodentorens. worden later
met de asch der afgestorvenen in zee gedra
gen.
Zou echter de machtige Naga inderdaad
dood geweest zijn en leidt hij nu Biang Djero
Koete, en de zijnen rechtstreeks naar Nir
wana. of hield hü zich maar zoo. sleept hij
straks den vermetelen Pedanda mee naar
Baraka en moeten de dooden het met hun
karbouwen zelf maar opzwemmen?
Binnen enkele dagen.zal men antwoord op
deze vraag hebben.
In angstige spanning wacht Bali.
Java-Zee April 1934.
Plvr.
Fox zal een film maken, genaamd „Humani
ty First", gebaseerd op het leven van den be
roemden Franschen geleerde. Louis Pasteur.
Warner Baxter zal de hoofdrol vervullen in
dit thema, dat zoowel het wetenschappelijke-
als liefdeleven van Pasteur behandelt.
Verder zullen in deze film optreden Helen
Twelvetrees, Mona Barrie. Hugh Williams,
Drue Leyton en Siegfried Rumann.
Het scenario is vervaardigd door Reginald
Berkeley, die ook het scenario schreef voor
„Cavalcade".
Rijk versierde houten met leder overtrokken
rund, waarin het stoffelijk overschot wordt
verbrand.
Biang Djero Koete, den laatsten Anak Agoeng
(vorst) van Badoeng. Hij is reeds in 1906
overleden.
Al dien tijd heeft de overigens zeer bemid
delde familie gespaard, om het benoodigde
geld bijeen te brengen.
Het gebruik brengt mee, dat nu tevens
minder goed met aardsche goederen bedeel
de overleden vrienden en verwanten naar
zaliger oorden geholpen worden.
Hierbij is men niet kleinzielig Blijkbaar
gaat men van de veronderstelling uit: Hoe
meer zielen, hoe grooter feest.
Niet alleen herinnert men zich lang ver
geten verre familieleden, die sinds jaren be
graven lagen, ook de geliefde afgestorven
broeder van een trouwen bediende, of kebon
(tuinjongen) mag van deze gelegenheid pro-
fiteeren. Zelf de zielen van menschen ergens
ver van Bali gestorven worden bevrijd. Dezen
keer zullen meer dan driehonderd dooden
verbrand worden.
Midden op het plein, op een hooge djem
pana (draagstoel) staat een monsterlijke
Naga (draak). Deze Naga is wel het merk
waardigste en kostbaarste stuk, dat we te
zien zullen krijgen.
De draak is geheel van geklopt leder ver
vaardigd, met gapende bloedroode muil en
eouden tanden. Rijk vergulde schubben be
dekken rug en borst, een kostbare kroon siert
den geweldigen kop.
Een lang. met groen doek omwoeld, koord
moet het lichaam van het monster voorstel
len en loopt naar de met kostbare kains ver
sierde doodentorens. Hierin zullen straks d^
kisten worden neergezet en door de familie
bewaakt In den grootsten en rijksten toren
waakt dan de Regent van Badoeng zelf bij
het. in gouddraad doorweven sarongs gewik
kelde. gebeente van den laatsten Anak
Agoeng.
De erootste moeilijkheid was een Pedanda
te vinden, bereid en in staat de tot leven ge
brachte Naga te dooden. Op heel Bali was
onder de talrijke Brahmanen, slechts één
Pedanda. een nog jonge man. die dit (volgers
hun begrip) zeer moeilijk en riskante werk
aandurfde.
Eerst toen men hier zeker van was werd
met den bouw der Naga begonnen. Mislukt
het den Pedanda den draak te dooden. da -
zoo wil het geloof wordt de Priester zied
en binnen zeer korten tijd door hem ter.
grave gesleept. Natuurlijk is z'n ziel dan in
Barak (de onderwereld) nog niet gelukkig.
Doodt de Pedanda den Naga echter wel dan
wordt het monster den toegewijden dienaar
De kist wordt in den doodentoren geplaatst, waar zij
wordt bewaakt.
door vooraanstaande familieleden
2
De Verstekeling.
Wanneer eenige artsen tezamen zijn. dan
spreken ze in negen van de tien gevallen
over een onderwerp dat met hun beroep
samenhangt. Ze zullen eikander op de
hoogte brengen van de resultaten, die zij
bereikten met 'n splinternieuw middel tegen
corpulentie, misschien zullen ze het hebben
over de laatste successen van professor Y.,
die, na jarenlange proeven de mogelijkheid
van transplantatie van ezelshersenen in de
schedelholte van den mensch aantoonde.
Als eenige jongens van een jaar of dertien
bij elkaar zijn, dan kun je er vast op reke
nen, dat ze het over de geweldige prestaties
van het voetbalteam hebben, dat zich ver
heugen mag in het bezit van hun critiek-
looze, onverdeelde gunst.
En tenslotte, indien eenige zakenlieden
elkander ontmoeten, zal er zonder twijfel
een oogenblik komen, waarop zij zullen spre
ken over de beurs.
Ik wil dus betoogen. dat de mensch geneigd
is te spreken over die dingen, waarin hij het
meeste belang stelt, vooral wanneer hij een
gildebroeder ontmoet, die uit den aard eer
zaak een parallel gericht belangensfeer
heeft.
In dit licht bezien is het dan ook vol
strekt niet verwonderlijk, dat de vier heeren,
die het noodlot had saamgebracht in de
zelfde coupé van den expres-trein Parijs
Marseille, spraken over de beurs.
Eén hunner had juist de scherpzinnige
opmerking geplaatst, dat het zoo verbazend
moeilijk is de transacties op het goede
ogoenblik te verrichten, dat van enkele mi
nuten, ja. van een paar seconden vroeger
of later de winst of het verlies van groote
bedragen kan afhangen.
Allen beaamden plichtmatig.
„Dat herinnert me aan een zeer onaan
genaam uurtje, dat ik eenige jaren geleden
heb doorgebracht", klonk de zware stem
van den welgedanen man bij het raampje,
terwijl hij voorzichtig het gulden bandje van
z'n sigaar afpeuterde. De spreker, het type
van den gezelligen verteller, trok zijn broeks
pijpen een weinig omhoog en nestelde zich
behaaglijk in zijn hoekje.
De anderen, verlangend de reis wat te be
korten, zwegen en zetten zich tot luisteren.
„Het was in den tijd, toen het drankver
bod in de Vereenigde Staten nog van volle
kracht was. Ieder schip, dat in Amerikaan-
sche wateren, of in een Amerikaansche
haven kwam, moest zijn bar gesloten houden
en eerst na het passeeren van de twaalf-
mijls grens mochten de deuren weer voor
het publiek geopend worden.
Ik was voor zaken in New York, Ik ben
fabrikant van zakdoeken en ik kan u zeggen
dat Amerika een prachtig afzetgebied voor
mijn artikel is. Of dat nu komt doordat de
bioscopen in dat land den geheelen dag vol
zitten en de Amerikanen graag bij een film
wat tranen laten, of dat men in de States
erger en vaker verkouden is dan in Europa,
weet ik niet.
Voor m'n genoegen ik geloof, dat we er
allen wel een beetje van houden waagde
ik wel eens een klein gokje aan de beurs,
maar toch nooit zooveel, dat het m'n finan-
cieele positie in gevaar zou kunnen brengen.
Maar juist toen had ik een vrij groote positie
bij mijn makelaar loopen. Er was een zaken
vriend, die me een fonds had getipt en ik
had mij laten verleiden vijf honderd shares
op prolongatie te koopen.
Die vriend nu, zou met de Aiostar een
prachtig nieuw schip naar Europa terug-
keeren. Het is m'n gewoonte niet vrienden
naar de boot te brengen, maar omdat ik
graag het schip wilde bezichtigen ik had
er wonderen van hooren vertellen besloot
ik het vertrek bij te wonen.
Om half elf 's morgens zouden de tros
sen worden losgeworpen en ik had uitge
rekend, dat ik nog juist op tijd in New York
terug kon zijn om m'n makelaar opdracht
te geven, de aandeelen direct bij opening
van de beurs te verkoopen. Ik was namelijk
heelemaal niet genist over mijn speculatie;
er gingen geruchten, dat het fonds toch niet
zoo goed was als m'n raadsman me had wil
len doen gelooven.
Tegen tienen betrad ik in gezelschap van
m'n zakenvriend het trotsche zeekasteel.
Nauwelijks waren wij aan boord of een
steward trad op m'n vriend toe en overhan
digde hem een telegram. „Wil je me een
oogenblik excuseeren?" Natuurlijk antwoord
de ik bevestigend en ik besloot van de ge
legenheid gebruik te maken om een wande
ling door het schip te doen.
Op een gegeven oogenblik bevond ik mij
voor een deur, die het opschrift „Bar"
droeg. Ik wist, dat deze deur gesloten zou
zijn. maar onwillekeurig greep ik de kruk
en tot mijn verwondering kon ik zonder
eenige moeite naar binnen gaan. Ik bevond
mij in een ruimte, die om de merkwaardige
inrichting alleen al een bezoek aan het
schip zou zijn waard geweest. De kleine zaal
was achthoekig en de vier zijden tegenover
den ingang werden geheel door het eigen
lijke buffet ingenomen. De betimmeringen en
de meubels waren gemaakt van ebbenhout-,
hier en daar verlevendigd, door eer. simpel
ornamentje van ingelegd zilver, terwijl de be
kleeding en de tapijten van effen grijs ve
lours waren vervaardigd. Ieder onderdeel
was in volmaakte harmonie met het geheel,
tot het zwarte glaswerk toe.
Juist verdiepte ik mij in de beschouwing
van een buitengewoon mooi beeldje, een
slank vrouwenfiguurtje in zwart hout gesne
den, toen ik een korten klik hoorde en piot-
reling begreep, dat men de deur. die ik was
doorgegaan, had afgesloten, ik liep er heen
cn tikte tegen het zware hout, maar het was
duidelijk, dat men mij aan de andere zijde
niet zou kunnen hooren, temeer, daar ik
wist, dat het geroezemoes van de stemmen
der aan boord komende passagiers ieder an
der geluid overstemde. Ik probeerde, of es
