Dr. H. P. BERLAGE OVERLEDEN.
DE GROOTSTE BOUW-
MEESTER VAN ONS LAND.
MAANDAG 13 AUGUSTUS 1934
HAARLEM'S DAGBLAD
7
Het begint te lichten te Batavia
Misverstanden tusschen Neder
land en Japan weggenomen.
.Thans spoedig: zakelijke onderhandelingen.
Naar Aneta van het departement
van Economische Zaken omtrent de
handelsbesprekingen tusschen Neder
land en Japan verneemt, hebben ge
durende de laatste dagen verdere
besprekingen plaats gevonden tus
schen de voorzitters van de beide
delegaties, waarbij ook de leden der
beide delegaties tegenwoordig waren.
Bij deze beraadslagingen is veel mis
verstand uit den weg geruimd en het
laat zich aanzien, dat, indien nog
eenige geschilpunten worden opgelost,
waarop alle kans bestaat, thans
spoedig tot zakelijke onderhande
lingen zal kunnen worden overge
gaan.
Beide delegaties zijn geneigd tot dergelijke
besprekingen te komen. De twee maanden,
gedurende welke reeds onderhandelingen zijn
gevoerd, mogen niet als verloren worden be
schouwd, daar deze tijd is benut voor voorbe
reidende werkzaamheden, zooals confereeren
met vertegenwoordigers van den handel en
importeurs, alsmede de bestudeering van
cijfermateriaal,
Crisispostzegels brengen bijna
62 mille op.
Volgens de voorloopige cijfers zijn van de crisis
postzegels, welke tot ultimo Juli op de post
kantoren verkrijgbaar waren, de volgende
aantallen verkocht: frankeerwaarde 5 cent,
verkoopprijs 9 cent: 685.827; frankeerwaarde
6 cent, verkoopprijs 11 cent: 829.387. De
netto-opbrengst boven de frankeerwaarde
bedraagt ruim f 61.900.
BEGRAFENIS IR. WELLENSTEIN.
Groote belangstelling, vooral uit
Indische kringen.
Op de begraafplaats Oud-Eikenduinen te Den
Haag heeft Zaterdagmiddag onder vele blij
ken van belangstelling, in de eerste plaats
uit Indische kringen, de teraardebestelling
- plaats gevonden van het stoffelijk overschot
van ir. E. P. Welienstein, directeur van het
departement van economische zaken in Ne-
derlandsch-Indië.
Bij de plechtigheid waren o.m. aanwezig de
heeren J. F. W. van der Meulen, waarnemend
secretaris-generaal van het departement van
Koloniën, vertegenwoordiger van den minis
ter van Koloniën; P. de Man, vertegenwoor
diger van den gouverneur-generaal van Ne-
derlandsch-Indië en J. H. van Ketwich,
hoofdambtenaar bij het departement van
Economische Zaken in Indië, vertegenwoor
diger van genoemd departement.
Er was een bijzonder groot aantal bloem
stukken gezonden, welke werden medege
voerd op een hoog beladen wagen achter de
lijkkoets.
Nadat de groote schare' zich in de rouw
kapel had verzameld, hebben hier ettelijke
sprekers getuigenis afgelegd van de waar
deering, in wijden kring door ir. Welienstein
gekoesterd.
NEDERLANDSCHE SIERTEELTCENTRALF.
De Nederlandsche sierteeltcentrale deelt
mede, dat allen, die in voor export bestemde
bloembollen handelen, zoowel kweekers als
niet-kweekers. volgens Koninklijk besluit van
27 Juli 1934 bloembollen-saneeringsplan 1934
(handel) artikel II en de ministerieele be
schikking van 31 Juli 1934 bloembollen-
saneeringsplan 1934 (handelsbeschikking)
moeten zijn aangesloten bij de Nederlandsch?
Sierteeltcentrale, daar de handel in voor
export bestemde bloembollen voor niet-aan-
geslotenen is verboden.) Aan alle aangeslote
nen bij de Nederlandsche Bloembollenkwee-
kerscentrale en bij de Nederlandsche Bloem
bollen-exporteurs-centrale wordt binnen en
kele dagen een formulier van aanmeldinL
toegezonden, welk formulier door betrokkenen
moet worden ingevuld, onderteekend en zoo
spoedig mogelijk aan de Nederlandsche Sier-
teeltcentrale, Parklaan 87 te Haarlem worden
ingezonden. Zij, die zulk een formulier niet
ontvangen en als handelaar in voor export
bestemde bloembollen in aanmei'king wen-
schen te komen kunnen bovenbedoeld for
mulier op aanvrage verkrijgen bij de Ne
derlandsche Siertèeltcentrale, Parklaan 8'
te Haarlem.
Reeds drie dames hebben zich
aangemeld.
Nog Jeen belangrijk resultaat voor het
spoorwegongeluk te Amsterdam.
Reeds drie dames hebben zich tot nu toe
met ae politie van het bureau Linnaeusstraat
te Amsterdam in verbinding gesteld als ge
volg van den oproep inzake het spoorwegon
geval van Zondag 5 Augustus. Een van hen
voldeed grootendeels aan het signalement,
dat werd opgegeven van de dame, die men op
gemelden dag te ongeveer half tien s mor
gens met den perronchef van het W. P. Station
heeft zien spreken, zij was echter niet in het
gezelschap van een heer geweest, zooals in
den oproep vermeld stond en ook overigens
waren haar verklaringen van zoo weinig waar
de, dat de politie op dit kardinale punt van
het onderzoek nog niet veel verder is ge
komen.
Gemeentelijke werkloosheids
kosten.
Ministerieele beschikking
voor 1934.
Bijzondere omstandigheden maken ver
meerdering of vermindering der bijdrage
mogelijk.
De minister van Binnenlandsche Zaken
heeft aan de gemeentebesturen doen toeko
men de in uitzicht gestelde gemeenschappe
lijke beschikking van de ministers van So
ciale Zaken. Binnenlandsche Zaken en Fi
nanciën betreffende voorziening ter zake van
de gemeentelijke kosten van werkverschaf
fing en steunverleening aan werkloozen voor
1934.
in deze beschikking is o.m. het volgende te
lezen:
In de uitgaven wegens kosten van steun-
uitkeeringen aan werkloozen en die van ar-
beidersloonen, betaald bij werkverschaffing
aan werkloozen. kan aan gemeenten uit
's Rijks kas een bijdrage worden verleend
De bijdrage vormt een percentage van het
bedrag van de bedoelde uitgaven.
De ministers behouden zich voor. op grond
van gebleken bijzondere omstandigheden in
de gemeenten, het bedrag der betreffende
bijdrage voor die gemeente te vermeerderen
of te verminderen met ten hoogste 10 pet.
Deze vermeerdering heeft alleen plaats in
dien voldaan wordt aan de voorwaarden,
welke de ministers in het belang der finan
ciën der betreffende gemeente noodig oor-
deelen.
Voor toekenning van de in den aanhef be
doelde bijdrage komen in aanmerking slechts
die gemeenten, welke:
a. ten genoegen van den minister van So
ciale Zaken aantoonen, dat de uitkeeringen
aan behoeftigen in den zin der Armenwet,
voor zoover deze geschieden met gelden uit
de gemeentekas, niet in onjuiste verhouding
staan tot de uitkeeringen, welke door den
minister voor werkloozen ds vastgesteld;
b. zich geheel gedragen naar de voor
schriften, door den minister van Sociale Ba
ken gesteld of alsnog te stellen ten aanzien
van steunverleening en werkverschaffing.
Aan gemeenten kunnen op haar aanvrage,
in afwachting dat de bijdrage kan worden
vastgesteld, voorschotten op de bijdrage wor
den verleend.
Ter toelichting van de bij deze beschikking
gevoegde bijdragenschaal heeft de minister
van Binnenlandsche Zaken o.m. nog aan de
gemeentebesturen geschreven:
„De in die schaal opgenomen subsidie-per
centages vormen ongeveer het 46 75e gedeel
te van de gelijksoortige percentages, welke in
die schaal, behoorende bij de geemenschap-
pelijke beschikking van 23 October 1933 wa
ren vervat. Deze verlaging werd reeds in een
rondschrijven van 4 November 1933 aange
kondigd.
Ik vestig voorts uwe aandacht op de wij
ziging. welke is aangebracht, in den factor,
waarin volgens het stelsel der beschikking de
werkloosheidslasten voor de bepaling van het
percentage worden uitgedrukt. Uit dezen
factor zijn de bedrijfswinsten en -verliezen
verwijderd.
In genoemd rondschrijven van 4 November
1933 werd u tevens verzocht buiten de
meentebegrooting voor 1934 te stellen de uit
gaven voor werkloosheidsvoorziening, voor
zoover daarvoor op die begrooting geen ruim
te aanwezig was. Ten aanzien van de defini
tieve vaststelling dezer z.g. uitgestooten be
dragen zullen nog nadere regels worden ge
steld. Ik stel mij voor. u bij die gelegenheid
mede namens mijn voornoemde ambteenoo-
ten nader in te lichten omtrent de wijze van
financiering dezer bedragen".
WIELRIJDSTER VAN ACHTEREN
AANGEREDEN
Dooclelijk ongeluk te Geffen.
Op den Rijksweg Grave-den Bosch onder
de gemeente Geffen, ls een 23-jarige wielrijd-
ster aangereden door een auto. Het meisje is
kort na het ongeval overleden. De politie
heeft den auto, die de wielrijdster van achte
ren aanreed, ln beslag genomen.
De corruptie bii de graan-
centrale.
Drie personen op vrije voeten.
Naar men ons mededeelt zijn de door de po
litie te Groningen gearresteerde J. K. Bko
renmeter. D K.. graankleurder. en E. F even
eens graankleurder. bij de Graancentrale. alle
crie wonende te Groninger., welke in ver
band met de corruptie te Westerwolde in de
Marechausseekazerne ie Stadskanaal waren
opgesloten. Zondagmiddag weer op vrije voe
ten gesteld.
Drie huizen afgebrand.
Heerewaarden door het vuur bedreigd.
Toen een aantal feestgangers uit Heere
waarden huiswaarts keerden, zagen zij. da'
het huis van den heer Th, van Rooyen, da'
aan het begin van het dorp aan den Maasdijk
staat, in vuur en vlam stond. De lieden waar
schuwden den bewoner, die nog rustig in bed
lag. De man kon zich gelukkig nog redden
Uit het perceel kon men evenwel niets meer
van den inboedel halen, daar het vuur zóó
snel om zich heen greep, dat er geen red
den aan was.
Tengevolge van den hevigen wind sloeg het
vuur over naar 't huis van B. Brinkman, dat
aan de overzijde van den Maasdijk aan de
Hoogstraat ligt, Zoowel het huis van
Van Rooyen als dat van Brinkman hadden
rieten daken zoodat het vuur gelegenheid
had zich snel uit te breiden. Van dit huis
sloeg het vuur verder over naar het aan de
andere zijde van de Hoogstraat gelegen per
ceel, bewoond door den heer F. van der Hel
den. De families Brinkman en Van der Hel
cïen slaagden er in nog een deel van den in
boedel tijdig naar buiten te brengen. Hun
oerceelen gingen echter, evenals dat van den
heer van Rooyen geheel ln de vlammen op.
Alles was tegen brand verzekerd. Het per-
"eel van Van Rooyen evenwel slechts zeer
laag.
Een tijdlang heeft het geheele dorp grooi
gevaar geloopen. daar tal van rieten daken
vlam vatten. Met vereende krachten wist
men evenwel erger te voorkomen.
Nog een soort geval-Spansier?
Nederlander zit al ruim
8 maanden in Duitschland
gevangen.
Beschuldigd van verraad van militaire
geheimen.
In de gevangenis te Essen moet volgens ..De
Tijd" sedert December 1933 een Hollander
verblijf houden, die tot op den huidlgen dag
nog niet nauwkeurig weet, voor welk feit hij
gevangen zit.
De man heet Gerrit Jan Zwiers, werd te
Zutfen geboren en stamt uit een gegoede fa
milie. De laatste jaren woonde hij te Venlo in
behoeftige omstandigheden. Begin December
verdween hij plotseling. Sedert dien werd te
Venlo niets van hem gehoord. Allerlei geruch
ten deden evenwel de ronde.
Ongeveer twee maanden geleden bracht de
Hollandsche consul te Essen een bezoek aan
het huis van Bewaring aldaar ten gerieve van
een Hollander, die preventief zat. Nadat de
consul zijn zaak afgewikkeld had, werd hem
door een der bewakers verteld, dat nóg een
Nederlander in preventieve hechtenis gehou
den werd. reeds sedert December 1933
De Nederlandsche consul trof G. J Zwiers
in deerniswekkenden toestand aan. De man
was totaal uitgeput. De gevangene was buiten
zich zelve van vreugde voor het eerst sedert
langen tijd weer Nederlandsch te hooren. Hij
vroeg den consul of deze zijn brieven ontvan
gen had. De consul wist van geen enkelen
brief. Drie had Zwiers er geschreven. Geen
enkelen had de consul ontvangen Ook aan
vele andere personen had de gevangene brie
ven gericht. Dat hij van niemand antwoord
had ontvangen, werd hem nu duidelijk. De
brieven hadden geen van alle hun bestem
ming bereikt.
De man vertelde, dat hij op de Groote Heide
te Venlo eind November 1933 door zes of zeven
Duitschers is aangevallen. Na een hevige
worsteling werd hij daarop in de richting van
de Duitsche grens gevoerd. Op Duitsch grond
gebied stond een auto gereed. Zwiers werd
onmiddellijk naar de gevangenis te Krefeld
gereden. Na enkele weken vervoerde men hem
naar Essen.
Oorspronkelijk was er een tweevoudige aan
klacht tegen Zwiers gericht: het smokkelen
van revolvers van België naar Duitschland en
het verraden van militaire geheimen. Na
eenige maanden van vooronderzoek heeft
men de aanklacht, het smokkelen van revol
vers, laten vallen.
Waarin bestaat dit verraden van militaire
geheimen?
Deze aanklacht grondt zich uitsluitend hier
op, dat Zwiers eens ruim één jaar voor zijn
arrestatie gezeten in een auto op den weg
tusschen Venlo en Nijmegen aan een Duitsche
vrouw gevraagd heeft of zij geen militaire ge
heimen wist los te krijgen. Hijzelf spreekt dit
echter tegen
De zaak. waarmede zich thans de Ned. Con
sul en Mr. Daub uit Venlo bemoeien, is mo
menteel in handen van het Rijksgerechtshof
te Leipzig.
Duitscher op Nederlandsch
gebied beschoten.
Duitsche kommiezen kwamen over de grens.
Een 31-jarige Duitscher uit Herkenbosch,
W. Dohmen, is op ongeveer 50 meter afstand
van de grens, op Nederlandsch grondgebied,
door Duitsche kommiezen beschoten, die
zich eveneens op Nederlandsch grondgebied
bevonden. D.. die gewond werd, zocht dekking
achter een boom en probeerde later nog weg
te komen, maar tegenvolge van het schot
dat hij had opgeloopen, was hij daartoe niet
meer in staat. Bij de draadafrastering bleef
hij liggen, terwijl hij veel bloed verloor.
Personen uit de buurt vonden hem daar.
Het bleek, dat hij een schotwond in het
rechter bovenbeen had.
De zaak is ter nader onderzoek in handen
gesteld van de marechaussee te Vlodrop.
Beweerd wordt, dat op de plaats, waar het
geval zich afspeelde, Duitsche grensbeamb
ten herhaaldelijk hun bevoegdheid te buiten
gaan.
Motor tegen auto gereden.
Vader gedood, zoon ernstig gewond.
Op weg van Groningen naar Nijmegen is
Zondagmorgen de 50-jarige heer W. Flik, wo
nende te Groningen, nabij Assen met zijn
motorrijwiel tegen een personenauto gereden.
Hij werd van het rijwiel geslingerd en is ern
stig verwond naar het Wilhelmina-ziekenhuls
te Assen vervoerd, waar hij korten tijd later
aan de bekomen verwondingen is overleden.
Zijn 26-jarige zoon die op de duo was ge
zeten, bekwam eveneens ernstige verwondingen
en een fractuur aan zijn onderarm. Hij werd
per auto naar het R K. Ziekenhuis te Gronin
gen vervoerd. Zijn toestand is ernstig.
Hij gaf leiding aan
de nieuwe richting.
Zondagochtend is te zijnen huize
te 's Graven ha ge in den ouderdom
van 78 jaar na een langdurige ernstige
ongesteldheid, overleden dr. II. P.
Berlage, Nederlands grootste bouw
meester. Hij heeft jaren lang op het
gebied der bouwkunst den toon en de
leiding gegeven aan de nieuwe rich
ting, welke zich aan het eind der 19e
en het begin der 20ste eeuw baan brak.
Berlage heeft in het streven om meer en
opnieuw schoonheid te brengen in alle voor
werpen van dagelijksch gebruik, allereerst in
de woonhuizen zelf en andere gebouwen, maar
ook in alles wat er in en om de huizen is
welk streven omstreeks 1860 in Engeland ls
ontstaan en waarbij de naam van den Belg
Henry van de Velde, die de uit Engeland over
komende „beweging" een belangrijke wijziging
deed ondergaan, genoemd moet worden in
ons land de leidersplaats ingenomen. On
danks duffe en bekrompen spot heeft hij
Opkoop van bloembollen.
Uitkeering der nota's zoo spoedig mogelijk.
De Nederlandsche Sierteelt-Centrale maakt
bij dezen bekend, dat zij met alle haar ten
dienste staande middelen zal bevorderen, dat
de uitkeering der nota's inzake de opkoop
van surplus Bloembollen 1933 aan rechtheb
benden alsnog ten spoedigste zal geschieden
Zooals alreeds vroeger werd medegedeeld
zal in dit handels-seizoen ook opkoop van
bloembollen plaats hebben.
Het surplus van leverbare bloembollen van
Narcissen, vroege of late tulpen en Hyacin
then zal in het najaar 1934, voor zoover niet
door den handel opgenomen, tegen 85 pet.
van de Binnenlandsche minimumprijzen,
worden opgekocht, onder voorwaarde, dat
deze bollen geheel voldoen aan de eischen
aan export-bollen te stellen.
Er zal gezorgd worden voor een onpartij
dige, keuring der bollen.
De prijzen, waartegen opgekocht wordt, zijn
netto.
De nota's worden derhalve zonder eenige
korting tusschen den lsten en den 15den Mei
1934 uitbetaald, nuts iedere georganiseerde
medewerkt en de bepalingen zoo veel mo
gelijk nakom'..
Iedere kweeker is derhalve verzekerd van
de vaste minimum-prijzen hij benadeelt zich
zelve, om voor een te laag bedrag zijn pro
duct van de hand te doen en ontreddert bo
vendien de binnenlandsche markt.
Hout derhalve iedere kweeker zich aan de
tisch in. dat ook op de binnenlandsche markt
gesceld laagste limiet, dan sluit dit prac
minimum prijzen gelden, waar beneden geen
bloembollen verkrijgbaar zijn.
EEN GEDENKTEEKF.N OP DE
HOLLANDSCHE WATERLINIE.
De voormalige Bezetting 1914—1915 van
Fort Honswijk. die in haar geheel op He
melvaartsdag j.l. de mobilLsatie herdacht,
heeft plannen voor haar volgend lustrum.
In een vergadering te Zeist heeft de vroe
gere commandant van deze bezetting. Overste
A. Captijn, het voorstel gedaan het Initiatief
te nemen voor de oprichting van een groot
gedenkteeken in het Lek-acces van de Nieuwe
Hollandsche Waterlinie.
Als plaats voor zulk een gedenkteeken is
het oog gevallen op de gemeente Schalkwijk,
Utrecht) alwaar tevens een nieuwe verkeers
weg is, welke Noord en Zuid verbindt.
Het voorstel ls bij acclamatie aangenomen.
Door middel van lezingen met lichtbeelden
uit het Waterlinie-leven, welke reeds in No
vember a.s. zullen aanvangen, hoopt men ln
breede kringen belangstelling te wekken voor
dit plan.
BRAND IN HOTEL TE HELMOND.
Zondagmiddag brak brand uit in Hotel St.
Lambert aan de Markt. Aangewakkerd door
den feilen wind, stond het hotel in korten tijd
in lichter laaie. Naast het gebouw ls Hotel De
Korenbeurs gelegen, welk gebouw groot ge
vaar zou loopen bij een eventueele uitbrei
ding van den brand. De brandweer, die spoe
dig met groot materiaal ter plaatse was en
haar werk verrichtte onder leiding van den
brandmeester Konings wist het vuur spoedig
meester te worden De bovenverdieping van
het hotel brandde geheel uit. Het overige deel,
benevens de geheele inboedel bleef gespaard,
doch liep groote waterschade op. De brand
weer moest na de blussching gaten in de pla
fonds kappen om het water te laten weg loo-
pen De waterschade is grooter dan de brand-
1 schade.
Holland geleerd wat de moderne bouwkunst
was. beteeker.de en moest bedoelen. Door de
gebouwen, welke hij durfde neerzetten heeft
hij getoond den tijd te begrijpen en in staat
te zijn de tendensen van den tijd ln zijn werk
tot uiting te brengen. Er zijn in ons land ook
nog andere groote architecten geweest, doen
zij vonden den weg gebaand door Berlage.
Alles moest uit hemzelf komen: hij moest
zondei' aanwijzingen en voorbeelden werken;
zij hadden in hem hun voorbeeld.
Naast en ook tegenover de Haagsche Art-
Nouveaubeweging. waarbij Thorn Prikker de
eenige man van talent was, heeft Berlage tus
schen 1890 en 1900 in Amsterdam een aantal
gebouwen gezet, die openbaringen werden.
Dat waren: het gebouw Kalvers'.raat hoek
Spui. toen hij nog zocht naar eigen karakte
ristieke vormen, om uit te drukken wat cv in
hem groeide en leefde: de „Algemeene" aan
het Damrak te Amsterdam; ,de Nederlanden
van 1845" aan het Sophiaplein: ..de Neder
landen van 1945" aan de Prinsestraat te
's-Gravenhage; een villa in den Haag en een
in Bussum; het gebouw van den A. N. D. B.
aan de Fransche Laan te Amsterdam, door
T. Landré „dat heldendicht ln steen van den
modernen vakstrijd, van de omwentelende
arbeidersbeweging" genoemd: de villa van
Toorop: de bekende villa „Parckwijck" en een
kantoorgebouw voor de „Algemeene" te Soe-
rabaya.
Tegenover de „Arts and Crafts -onderne
ming te 's-Gravenhage werd in October 19u0
,,'t Binnenhuis" te Amsterdam geopend, on
der directie van Berlage en W. Hoeker. Be
halve directeur was hij ook een zeer belang
rijk en ijverig medewerker op het terrein der
meubelmakerij. Dit was feitelijk de eerste
ernstige moderne nijverheidskunst in Holland.
Zijn eerste groote triomf was het bouwen
van de veelomstreden Amsterdamsche beurs
(1898—1903). Zijn tegenstanders hebben een
klein ongelukje aangegrepen om het geheele
aesthetisch principe van den beursbouw te
kunnen veroordeelen, maar zijn medestanders
en hun aantal nam spoedig toe bleven
van oordeel, dat de beurs een overwinning
was van de moderne kunstbeweging, het
grootsche monument van de hoopvolle ver
wachting eener nieuw hooge cultuur.
Berlage zijn ook meerdere uitbreldings-
ontwerpen opgedragen, o.a. dat van Amster
dam, den Haag en Purmerend.
Het ls Berlage's taak gebleven strenge, ra-
tioneele beginselen te propageeren. De om
standigheden hebben hem er steeds weer toe
gedwongen de organische éénheid van inhoud
en vorm in de bouwkunst te prediken. Hij
bleef steeds jong en zijn eigen werk is tot op
zijn ouden dag toe blijven groeien. De laatste
scheppingen van den bouwmeester behooren
tot de meest revolutionnaire. tot de nieuwste
uitingen onzer architectuur. Hij heeft aange
toond hoe het zakelijk realisme met verbecl-
dlngswaarden te vereenigen is. hoe het zake
lijke tot schoonheid kan worden vergeeste
lijkt. Hij heeft ons land een architectuur zon
der fraze. vrij van fictie of zelfbedrog ge
schonken.
Vermeld dient voorts te worden „een der
grootste en stoutmoedigste droombeelden,
welke ooit een architectenfantasie hanteerde:
het Pantheon der Menschheld. Om een
ontzaglijken, ccntralen tempel-bouw is een
zeer wijde, achthoekige, streng geometrische
architectuur van galerijen en hoven ontwor
pen, begrensd door acht hooge, minaretvor-
mige torens. In het hart van den tempel, on
der het open oog van den machtigen (onge
ëvenaard wijden) koepel, verheft zich. kolos
saal, het monument der menschoneenheid,
een zware, op acht leeuwen steunende, door
acht vrouwenfiguren opgestuwde zuil, die een
wereldbol te dragen heeft Galerijen, hoven,
torens: alle voeren allegorische benamingen:
de Galerij der Gedachtenis, der Erkenning
de Toren der Vrijheid, der Bezieling, der
Machtenz.
Geen oogenblik kan Berlage aan de realisa
tie dezer fantastische illusie geloofd hebben;
toch heeft hij de teekeningen niet als ge-
improviseerde schetsen op 't papier geworpen,
maar integendeel ze volkomen doordacht en,
tot in de kleinste onderdeelen van het oma-
mentale beeldhouwwerk toe. nauwkeurig uit
gewerkt. Hoe diep moet de drang hem be-
heerscht hebben, zijn ontgoocheling in een
droom van schoonheid om te zetten!"
AUTO IN EEN SLOOT GEREDEN.
Onder de gemeente Woensdrecht heeft
Zaterdagmiddag een ernstig auto-ongeval
plaats gehad, waarbij één persoon zwaar en
één licht gewond werd.
Een auto. bestuurd door den heer G. Keesing
uit Amsterdam, komende uit de richting
Zeeland reed door nog onopgehelderde oor
zaak in een lang den weg loopende sloot. De
naast hem zittende Jongeman Laman, even
eens uit Amsterdam werd bij het ongeluk ern
stig gewond. Hij is in het ziekenhuis te Bergen
op Zoom in zeer ernstige toestand opgenomen.
Tengevolge van verwondingen aan het aange
zicht heeft de heer Laman veel bloed verloren.
BROEDERSCHAP DIER VERZOENING
Op 10, 11, en 12 Augustus hield bovenge
noemde groep een goed bezochte conferentie
in het gebouw van de Arbeidersgemeenschap
der Woodbrookers te Bentveld.
Vrijdagavond sprak de heer Anton Hoyink
van Amsterdam over het Wezen der Broeder
schap, waarin spr. erop wees, dat dit ligt in
het gericht zijn der persoonlijkheid op God,
in het voelen der verantwoordelijkheid jegens
den naasten.
Zaterdagmorgen en -avond sprak Mr. P. J.
de Kanter uit Den Haag over De ontwikkeling
der Democratie en de Democratie als Geeste
lijk Probleem. Spr. formuleerde het begrip de
mocratie als een bestuursvorm van een groep
op die wijze, dat de groep zichzelf bestuurt en
ontwikkelde hieruit verder de rechtsstaat,
zooals die door de eeuwen gegroeid ls. De-ze
heeft natuurlijk fouten, maar daarmee is ze
niet geoordeeld. Haar zwakte moet verbeterd,
doch haar kracht is in het geloof. Spr. toonde
verder de geestelijke waarde der democratie
aan en wekte op tot trouw in den strijd
voor behoud der verkregen vrijheid.
Zondagmorgen ging Ds. F. v. d. Wissel van
Kampen voor in een wijding&samenkonist.
Hendrik Petrus Berlage werd 21 Februari
1856 te Amsterdam geboren, waar hij de gewo
ne lagere school, hoogere burgerschool en
ambachtsschool bezocht. Daar hij deze scho
len niet heeft afgeloopen. is hij op 19-jarigen
leeftijd naar Zürich gegaan, waar hij drie
jaar heeft gestudeerd. Toon hij weer in ons
land terugkwam heeft hij in de Nieuwe Gids
een artikel over dr P. J. H. Cuypers geschre
ven, dat nogal stof heeft doen opwaaien. Ber
lage ls geen leerling van dr. Cuypers geweest,
doch laatstgenoemde heeft waarschijnlijk bij
den jongen Berlage de hartstocht voor het
bouwvak doen ontstaan. Tot 1880 heeft hij
kunstreizen in Italië, Duitschland en Oosten
rijk gemaakt, Na gedurende eenigen tijd op
het architectenbureau van Th. Sanders te
Amsterdam als employé te hebben gewerkt,
en later associé te zijn geworden, vestigde hij
zich als architect. Zijn groote verdiensten zijn
in 1924 door de Technische Hoogeschool te
Delft erkend door zijn benoeming tot doctor
(honoris causa) in de Technische Wetensohap-
pen. In 1932 ontving hij de koninklijke gou
den medaille voor architectuur. Voorts dient
nog zijn lidmaatschap dqr afdeellng B. van de
Rijkscommissie voor de monumentenzorg te
worden vermeld.
Van zijn voornaamste bouwwerken willen
wij behalve de hierboven genoemde nog ver
melden: de Amstelbrug (1906); winkelgebouw
der fa Meddens te 's-Gravonhagr '1914): het
kantoorgebouw der firma W. II. Mlillcr en Co.
te Londen (1914); boerderij „De Schipborg" te
Zuidlaren (1914); Jachthuis te Hoenderloo
(1915); bebouwing Mercatorplein te Amster
dam (1925); Christian Sclence-kerk tc 's-Gra
venhage '1928); Gemeente-museum. 's-Gra
venhage, nieuwe Amstelbrug en Amsterdam-
sche Bank, te Amsterdam.
Zijn ontwerpen voor bouwwerken, welke een
hoog cultureel doel vertolkten, 'net Vredespa
leis, het Beethovenhuis, het Wagnertheater,
het Volkspaleis bleven onuitgevoerd
Van zijn hand zijn ook verschillende ge
schriften en artikelen verschenen, waarvan
de voornaamste: Over stijl in bouw- en meu
belkunst '1904); Gedanken über Stil '1905';
Grundlagen und Entwlcklung der Architek-
tur (19 8); Studies over bouwkunst, stijl en
samenleving '1910); Beschouwingen over
bouwkunst en haar ontwikkeling '1911);
Schoonheid in Samenleving (1919) en Mijn In-
dische reis (1931),
