FLORA 1935. HEEMSTEDE
Het driemanschap.
In den herfst van 1934 zagen wij met hoe
veel ernst en zorg de duizenden en dui
zenden bloembollen op de terreinen van
de Flora werden uit geplant en toen wij
die groote verscheidenheid en die vele zeld
zaamheden zagen, waren onze verwachtingen
hoog gespannen. Nu, nu wij zien, hoe die
boschranden alom het voorjaarsleven in een
gamma van honderden kleuren tot ons doen
spreken, nu worden die verwachtingen nog
overtroffen.
Op de tentoonstelling „Flora".
De mannen van het Uitvoerend Comité.
DONDERDAG 14 MAART 1935
Overzicht van het gedeelte van het tentoonstellingsterrein waar de groote gebouwen staan. Links het Bloemenpaleis, in het midden het restaurant en rechts het regeeringsgebouw en het
Volendamsch bierhuis.
Cyclamen Atkinsi album (Cyclamen voor
buiten).
De milde temperatuur van Februari en begin
Maart wekte overal nieuw leven en zoowel op
de beschutte plekken onder het hoöge ge
boomte als op de open gedeelten van de Flora
liepen de bollen wat te hard van stapel. Men
moest de Crocussen met dennetakken over
schaduwen, wilde men niet, dat de kleuren
pracht nog voor de opening van dit bloemen-
festijn te loor zou gaan. De vorige week schud
den enkele inzenders het hoofd en zij vrees
den dat het zachte weer een streep zou halen
door het fraaie aspect, dat hun met zooveel
zorg en berekendheid aangelegde tuinen en
kleurencombinaties moesten opleveren. Maar
ziet, daar komt- de scherpe Noordooster en
remt die voorbarigheid der bloemen. Wel is er
een enkel slachtoffer onder die duizenden
gevallen, maar het is niet meer dan een enke
ling en toen wij gisteren alles nog eens in
oogenschouw namen en van hooge punten
konden waarnemen, hoe overal het bosch ge
stoffeerd is met bloemkleeden in lila, wit,
geel purper en violet, waarover het zonlicht
speelde, toen wij wandelden door den 'üitge-
strekten crocustuin met zijn veelzijdigen aan
leg en zijn fraai uitgevoerde groepèefingen,
konden wij onze bewondering niet verbergen.
De liefhebber, die hier komt, zal genieten.. Hij
zal meer dan het volle pond hebben, hij zal
terugkomen met tien anderen om gade te
slaan dat wondere spel van al die voorjaars-
kleuren, om te zien hoe onze bolgewassen zich
bij uitstek leenen, om in combinatie met vroeg
bloeiende Erica's, Primula's. Rhododendron-
praecox en Coniferen van uw voorjaarstuih
een bloemenparadijs te maken.
Den bezoeker van de Flora wil ik een aan
wijzing geven, hoe hij moet wandelen, om het
meeste te genieten.
Wanneer ge in het Bloemenpaleis voldoende
Waarom deze wereldtentoon
stelling?
„Om de crisis te bevechten."
Men heelt wel gevraagd, waarom in dezen
crisistijd een zoo grootsch opgezette tentoon
stelling gehouden wordt. Het antwoord van
den heer Tom van Waveren, voorzitter van
het Uitvoerend comité van Flora is dit:
Het is de geest van de vergadering van de
Vereeniging voor Bloembollencultuur geweest
om gemeenschappelijk iets te doen om die
crisis te bevechten; om door reclame de aan
dacht op het nationale product te vestigen en
zoodoende te trachten de exportmogelijkheid
te vergrooten. Ook andere afdeelingen, zooals
Aalsmeer en Boskoop hebben hieraan meege
werkt en zich onder leiding van deze tentoon
stelling gesteld.
Moreele steun iverd ontvangen van hen, die
zitting namen in het eere-comité, directe steun
kwam van hen, die het Waarborgfonds ver
zekerden. Venvacht mag worden na de on
dervindingen met een dergelijke financiering
in 1910 en 1925 opgedaan, dat ook ditmaal de
tentoonstelling zichzelf financieel kan redden,
zoodat het garantiefonds niet aangesproken
hoeft te worden.
Door_propaganda op groote schaal is de aan
dacht van het buitenland op Flora 1935 ge
vestigd, de aandacht van de buitenlandsche
vaklieden, de directe verbruikers der bollen.
En een prachtig staaltje daarvan biedt de
tocht van de Statendam van Amerika naar
hier.
Wat er buiten bloeit.
genoten hebt van alle pracht, dan gaat ge de
dichtstbijzijnde brug over. Voor ge rechts het
boschpad neemt, wandelt ge eerst langs de
met veel smaak aangelegde tuinen en kunt
ge een vergelijking maken tusschen verschil
lende architecturen. Stapelmuurtjes, flag
stones, vijvertjes met terzijde rustieke banken
hebben er hun bestemming gevonden en over
al welt het voorjarsleven uit den grond en
van tusschen de naden en voegen der steenen.
Groepjes bloeiende Iris reticulata, Primula
Altaïca met haar zeldzame lila-tint, blauwe
Scilla's, paarse Erica's geven alles leven en
yroolijkheid. Ge verlangt naar zoo'n tuin met
dat. tegelpad, dat zich slingert door het groene
gazon naar het fraaie zomerhuis, dat van het
even hoöger gelegen terrein een prettig uit
zicht biedt om de mooi gegroepeerde heesters
en voorjaarsbloemen in de borders.
En nu achter die tuinen om naar den
boschrand. Zie eens hoe fraai dit pad zich
slingert door het oude geboomte van Groe-
nendaal, zie eens hoe meesterhanden hier
bezig geweest zijn, om, profiteerende van de
golvende terreinligging en de uitstekende bo
demgesteldheid. een schat van bloemen te
tooveren. Ge dwaalt even rechts een zijpad in
en nieuwe verrassingen in nieuwe kleurencom
binaties wachten u. Wat zegt ge van die dui
zenden kleine, gouden crocussen, die in af
wijking van haar zusters overal bloeien tus
schen het zilverige blad? Hoe vindt ge die
prachtige Tulipa's Kaufmannia, die hun kar
mozijnen rand vertoonen aan de buitenzijde,
wanneer ze in de schaduw, staan, maar hun
glinsterende gele bloemen hebben opengesla
gen, waar het zonlicht ze maar aanraakte.
Het zijn steppengewassen, zooals onze gewone
tulpen van oorsprong trouwens zelfook'zijn.
Ge kunt alles van dichtbij waarnemen en be
wonderen en ge moogt vrij tusschen de rots-
paftijen doorwandelen. Opzettelijk heeft men
hier zelfs paden aangelegd om de bezoekers
zooveel mogelijk van nabij te laten genieten,
hoewel die paden vaak uit tuinarchitectonisch
standpunt niet te verdedigen waren. Door dien
breed opgezetten rotstuin van de Firma Cop-
pijn wandelende kamt ge weer op het hoofd-
pad en zet uw wandeling voort tot bij den vroe-
geren goudvischvijver, waar een helling u en
kele meters boven het niveau van de midden
terreinen voert. Voor ge naar boven gaat, kunt
ge u eerst' rechts overtuigen, hoe de kundige
architect hier vijver, eilandje en tuinhuis, met
op den achtergrond de oude duinpartij, ge
kroond door het diepgroene dennenbosch en
op de helling getooid met honderden bloe
men, tot een fraai geheel heeft verwerkt. On
getwijfeld zal deze wijze van uitvoering en be
planting navolging vinden. En nu naar boven,
waar ge op een rustieke bank even kunt uit
rusten en terwijl genieten van wat de vijver
met haaf fraaie bruggen en het hellende
boschterrein aan de overzijde daarvan u te
zien geeft. Daar is de Firma van Tubergen
met haar tooverstaf bezig geweest en niet
minder dan 750i:0 bollen van groot tot klein
vonden daar hun bestemming. Wonderlijk is
het effect, dat al deze oplichtende plekken
van nu bloeiende gewassen uit de verte maakt
en nog grooter zal uw genot zijn, wanneer ge
straks al die mooie en fijn gebouwde bloemen
van nabij beschouwt. Die kleine, teere Cycla
men, waarvan enkele door de koude der laat
ste dagen sneuvelden, hebt ge vermoedelijk
nooit vroeger gezien. Zie eens naar die hon
derden gouden knoppen van Eranthus Tuber-
geni en dat fraaie groepje staalblauwe Iris
histroïdus aan den voet van dien ouden eik,
zie naar al de Crocus species en let vooral
ook op de Bulbocodiums, die met hun licht-
lilakoppen nieuwsgierig uit den grond komen
kijken. Den geheelen winter door heb ik mij in
dezen tuin geamuseerd, want altijd bloeide
er wat. Het bloeit er nu volop en dat zal nog
Grootbloemige winteraconiet.
maanden zoo voortduren, want als de Flora
op het punt staat hare poorten te sluiten, dan
zullen de laatste bolgewasjes hier nog getuige
nis afleggen van de pracht, die overal en
alom heerschte.
Als ge rond de leliënvijver wandelt zal zeker
de schitterend aangelegde rotspartij van den
kweeker Koper uw aandacht vragen. Wij wis
ten al lang. dat hij een expert op dit gebied
was, maar hier is nu inderdaad iets exceptio
neels tot stand gekomen. Met die mooie
Engelsche krijtrotsst-eenen. waartusschen een
waterval is aangebracht, door die meesterlij
ke groepeering van heesters en zeldzame
exemplaren Coniferen, door die verspreide
flora, dat houten walletje, overgroeid met
bloeiende Erica's is er een rotspartij aange
legd, die de werkelijkheid, zooals men die in
Zuid-Engeland en ook in Zwitserland aan
treft, zeer dicht benadert. Ook hier moogt ge
overal wandelen. Ge kunt de trappen beklim
men, het ericapaadje volgen langs het week
end huis, dat daar is neergeplant alsof het
jaren en jaren zal blijven staan, en aan de
andere zijde van het heuvelachtige terrein
genieten van al het moois, dat de bekende
kweekerij Moerheim u laat zien.
Aan de overzijde van de leliënvijver, tus
schen de straks genoemde inzendingen der
Firma van Tubergen, te midden van de vele
bloemen rondom het theehuis, zult ge nog lang
toeven, voor ge uw weg vervolgt naar den
hoofdingang, waar de zeer mooie groep van
Thuja's, Ceders en andere kegeldragers uw
aandacht vraagt. Vandaar terug, over de ber
kenburg naar het midden-terrein, vlak achter
het postkantoor, om te verpoozen in den Cro
custuin. Ook wat hier tot stand is gebracht
zal zeker uw bewondering wegdragen.
Met millioenen staan zij in allerlei kleuren
te bloeien. Hier heeft men een spiraalaanleg.
daar een verspreiden perkaanleg en elders
weer meer den cirkelvorm in toepassing ge
bracht om fraaie effecten te bereiken. Groe
pen van de voornaam lila-getinte Amathyst
wedijveren in pracht met groote, sneeuwwitte
bloemen van een andere variëteit en een def
tig cachet hebben die diep-paarse Nigger Boys,
tegen die donkergroene Coniferen aangeplant.
Als ge dezen Crocustuin ziet in het volle zon
licht, dan alleen al zult ge u de wandeling
naar de Floraterreinen niet beklagen.
Het is nog vroeg in het voorjaar, maar op
de terreinen en aan de boschranden van de
Internationale Bloemententoonstelling te
Heemstede heeft de Lente zich reeds in feest
kleed uitgedost.
v. d. H.
E. H. Krelage.
foto Weyert van Zanen).
De heer Ernst H. Krelage geboren 28 Jan.
1869 bezocht het gymnasium te Haarlem,
waarna hij in Amsterdam botanie studeerde.
In 1890 werd hij werkzaam bij zijn vader in
de firma E. H. Krelage en Zn. Hij maakte deel
Uit van besturen van verschillende vereenigin-
gen of comité's voor bloembollencultuur en
-handel. In 1908 werd hij bestuurslid, in 1911
ondervoorzitter en van 19281930 voorzitter
van den Ned, Tuinbouwraad. In de jaren 1911
en 1912 vervulde hij de voorzittersfunctie van
de Union hcrticole professionnelle internatio
nale en in 1921—'22 deed hij dat eveneens in
die Fédération. Voorts was hij van 19081915
lid van den gemeenteraad van Haarlem. Hij
is voorzitter van de Kamer van Koophandel
geweest voor Haarlem en Omstreken. Verschil
lende publicaties van zijn hand zijn versche
nen over het bloembollenwezen.
Hij was de zoon van wijlen J. H. Krelage,
die van 1860 tot 1900 voorzitter was van de
Algemeene Vereeniging voor Bloembollen
cultuur, een functie, die de heer Ernst H.
Krelage- thans vervult.
De heer Tom M. H. van Waveren, voorzitter
van het Uitvoerend Comité der Bloementen
toonstelling Flora 1935 Heemstede, is op twin
tigjarigen leeftijd in het bloembollenvak ge
komen. Vele reizen over de wereld maakte hij
daarna als bloembollenhandelaar. Op zijn
dertigste jaar begaf hij zich op het gebied van
het organisatiewezen. Hij werd voorzitter van
den Bond van Werkgevers, voorzitter van den
Bond van Bloembollenhandelaren, hoofdbe
stuurslid van de Algemeene Vereeniging voor
Bloembollencultuur en lid van de Sierteelt
Centrale, o.a.
Twee jaar geleden werd hij gekozen tot
voorzitter van het Uitvoerend Comité van de
Internationale Bloemententoonstelling Flora
1936.
De heer Van Waveren is 36 jaar oud.
Tom M. H. van Waveren.
H. J. Voors.
De heer H. J. Voors werd geboren op 11 Oc
tober 1896.
Hij werd in 1917 tuinarchitect en kwam in
1919 bij de Algemeene Vereeniging voor
Bloembollencultuur als adjunct-secretaris, met
opdracht om de in 1920 te houden Interna
tionale Tentoonstelling voor te bereiden. Deze
werd echter uitgesteld tot 1925. Toen de heer
Wentholt, die secretaris-penningmeester van
de Vereeniging was, tot voorzitter werd be
noemd in 1921. nam de heer Voors de vacant
gekomen plaats in, die hij nog steeds bezet.
Hij heeft de organisatie geleid van de tentoon
stelling van 1925, waarvan hij toen echter niet
tuinarchitect was. Van Flora 1935 is hij zoo
wel de tuinarchitect als secretaris van het
Uitvoerend Comité.
De heer Voors voert sinds 1921 de redactie
van het „Weekblad voor Bloembollencultuur".
De moeilijkheden van het Vak.
„Geef gelegenheid tot export
Het vak heeft vaker in moeilijkheden ver
keerd," zei de heer Krelage, voorzitter van de
Algemeene Vereeniging van Bloembollencul
tuur en gedelegeerde van het hoofdbestuur in
het Uitvoerend comité van Flora 1935.
„In den oorlogstijd was het ook moeilijk.
Maar het vak heeft er zich nog altijd doorheen
geslagen en het zal het nu ook icel doen. Het
buitenland wenscht altijd bollen en onder alle
omstandigheden, omdat het de bollen niet als
luxe artikel beschouiot. Als de regeering mee
werkt tot het scheppen van gelegenheden tot
export, dan zal het vak ook wel door deze
zware tijden heen komen."
Het schilderachtig gelegen iveekend-huisje bij
den Leliënvijver.
De climax in de exposities van
Bloembollencultuur.
En de bedoeling van de vollcgrond-
tentoonstelling.
De groei der tentoonstellingen?
Men begreep vóór 1910, dat in de korte ten
toonstellingen in gebouwen, die tot toen toe
steeds gehouden ivaren. en waarop proefne
mingen uit vakkundig1 oogpunt getoond wer
den, wijziging gébracht moest worden. De
leek, de amateur moest er in betrokken wor
den en zoo kwam de vollegrondtentoonstelling,
die ten doel heeft het kunstmatige aan een
tentoonstelling verbonden zooveel mogelijk te
vermijden. De tentoonstellingsidee moet op
den achtergrond gedrongen ivorden, de wer
kelijkheid komt daarvoor in de plaats. De in
zendingen vormen een deel van het land
schap, en demonstreeren den toeschouwer, hoe
hij zélf zijn planten kan schikken. De indee
ling moet zoo dicht mogelijk staan bij de
smaak en het inzicht van den tuinbezitter
Met den Tulpenhof op de Flora staat het er
eenigszins anders voor. Dat is een Hof, een
omslotenheid en daarin doet men de natuur
geen geweld aan. Het weideterrein ernaast
eischt echter gemis aan kunstmatigheid, daar
in wordt de natuur aanvaard.
De groei in de tentoonstellingen zit niet
alleen in het feit, dat Flora 1935 ongeveer S
H.A. grooter is dan het terrein in 1925, doch
ook in het geven van andere vormen van
rangschikking en onderverdeeling. Wanneer
een terrein te overzien is, is het publiek spoe
dig uitgekeken. Daarom is een terreinindee-
ling ontworpen, die aan de verschillende ter
reinen een apart karakter geeft.
Dit is gelukt door de. gewillige medeioerking
van de honderden inzenders, die zich onder
centrale leiding hebben gesteld. De heer Voors
heeft jarenlang gewerkt in kiveekerijen en
leeren omgaan met allerlei menschen in het
bloembollenvak, zoodat. hij de ervaring voor
een zoodanige leiding heeft opgedaan. Het is
een voldoening vo^r hem, dat allen zich, ter-
wille van het geheel, naar zijn inzichten heb
ben geschikt.
Het kenmerkend verschil in bezoek aan
deze en voorgaande tentoonstellingen ligt in
het feil, dat ditmaal op bijzonder groote
schaal gebruik gemaakt wordt van groeps
reizen uit alle deelen van Nederland. Overal
in den lande is men bekend met de tentoon
stelling, dank zij een groote en geregelde pro
paganda, waarbij eventueele fouten van 1925
vermeden zijn.
En arin zit ook al een groei!
