Flora 1935 Heemstede.
K
CALpUIMÜ
DE BILT
Ontmoetingen en gesprekken,
WINTER handen en voelen
afdoend middel
De bloem van den dag.
KoJulienhesoep.°^«!(?Ük!
De Flora in het licht
der historie.
ZATERDAG 16 MAART 1935
HAARLEM'S DAGBLAD
2
Het gemeentebestuur van Heemstede ontvangt de gasten.
Het Gemeentebestuur van Heemstede heeft
op Vrijdagmiddag aan genoodigden een maal
tijd aangeboden in restaurant Flora bij de
opening van de bloemententoonstelling. Aan
wezig waren o.a. de heer A. J. p. Adlerkreutz,
gezant van Zweden, deken van het Corps
Diplomatique, jhr. mr. dr. A. Röell. commis
saris van de Koningin in Noord-Holland, jhr.
mr. L. E. M. von Fisenne. waarnemend com
missaris der Koningin in Zuid-Holland, prof.
dr. Ebert, president van de Deutsche Garten-
bau Gesellschaft, bestuursleden van de Royal
Horticultural Society in Londen, de heer
Forsten Barck, president van Finland's Han-
aelstradgards-Mastere förbund, met den se
cretaris de heer Ossian Lundén, jhr. G. F. van
Tets van Goidschalxoord, voorzitter der Kon.
Ned. Maatschappij van Tuinbouw en Plant
kunde, C. T. R. baron Krayenhoff. voorzitter
der A.N.V.V., het uitvoerend Comité van Flora,
de heer J. C. Mensing, voorzitter van den Ned.
Tuinbouwraad, mr. J. B. Bomans. lid van Ge
deputeerde Staten van N.-Holland. ir. W. J.
Burgersdijk. directeur der N.Z. Hollandsche
Tramweg Maatschappij, de heer C. Maarschalk
van Egraond én Rinnegom, burgemeester van
Haarlem, gemeentelijke autoriteiten van
Heemstede, personen uit het Bloembollenvak.
jhr. riri J. C. Mo.llerus, voorzitter afd. Haarlem
van de Vereen, voor Vreemdelingenverkeer,
mr. S. H. Vening Meinesz, griffier der Staten
van N.-Holland.
De burgemeester van Heemstede Jhr. J. P.
W. van- Doorn, heette in het Fransch,
Duitsch en Engelsch de buitenlandsche gas
ten welkom. Hij zei. dat hij het gevoel had
door de aanwezigheid van den Deken van het
Corps Diplomatique, dat „we omgeven zijn
door de heele wereld". Hij hoopte dat zij bij
hun terugkeer een goeden indruk van de ge
meente meenamen. Hij dankte alle aanwezi
gen. omdat ze dezen dag tot een grooten dag
vcor Heemstede wilden maken. Verder dankte
hij jhr. RÖell voor zijn aanwezigheid, waaruit
de belangstelling van het Provinciaal bestuur
voor Heemstede bleek. Ook richtte hij woorden
van dank tot den waarnemend commissaris
der Koningin in Zuid-Holland
De heer A. J. P. Adl'ercreutz sprak
in het Fransch een rede uit, omdat hij, of
schoon hij meer dan 13 jaar in Nederland is,
toch beter in het Fransch kan spreken, daal
de Nederlanders alle talen machtig zijn en
het de vreemdelingen dus makkelijk maken.
Hij roemde de gastvrijheid van Nederland.
Toen het Ned. Paviljoen van de Koloniale
Tentoonstelling- in Parijs afgebrand was.
zeiden de Nederlanders onmiddellijk: Wij
bouwen een nieuw. En toen zei men: ziedaar
energieke menschen die weten wat zij willen,
TABLETTEN
De trompetnarcis.
INV. AMSTERDAMSCHE CHIN IN E F ABRI EK
ACtlNDA
hi,.
ZATERDAG 16 MAARf
Stadsschouwburg, Wilsonsplein: „Vorstelijke
Emigranten" door de Tooneelgroep „Het Mas
ker". 8 uur.
Nassauplein 8: Rede van den arts IJ. Hette-
ma over „Ons voedsel als ziekte-oorzaak". 8 u.
Dancing Olympia: Bal-avond. 8 uur.
Luxor Sound Theater: „Don Juan van
Broadway". 2.30 uur Daarna doorloopende
voorstelling van 7 uur tot 10.30 uur.
Cinema Palace: „Circusclown". Op het too-
neel: Margit en Fred. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt Theater: „Le Grand Jeu". Op
het tooneel: Janson Jacobs Ballet (tien per
sonen). 2 30, 7 en 9 15 uur.
Frans Hals Theater: „De familie van mijn
vrouw". 2.30, 7 en 9.15 uur.
Teyler's Museum, Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 113 uur, behalve 's Maan
dags. Toegang vrij.
Heemstede: Bloemententoonstelling in
Groenendaal van 's morgens 9 tot 's avonds
12 uur.
ZONDAG 17 MAART
Stadsschouwburg. Wilsonsplein: „Vorste
lijke Emigranten" door de Tooneelgroep „Het
Masker" 8 uur.
Rembrandt Theater: Populair-wetenischap-
pelijke voorstelling van Frank Buch's Expe
ditiefilm „Wilde ballast". 11 30 uur.
Frans Hals Theater: Cultuur-wetenschap-
pelijke filmvoorstelling: „De wonderen uit
het land der Pygmeeën" 11.30 uur.
Bakenessergracht 13: Bijeenkomst Roze-
kruisers Genootischap. 6.30 uur.
Gebouw Protestantenbond: Zondagmorgen-
voordracht Psycho-Synthese. 10.30 uur.
Bioscoopvoorstellingen des middags en des
avonds
Heemstede: Bloemententoonstelling in
Groenendaal van 's morgens 9 tot 's avonds
12 uur.
MAANDAG 18 MAART
Dreef 18: Jaarvergadering Eerste Haarlem-
teehe Auto Mij. v.h. J. Inpijn, 8 uur.
Gemeentelijk Concertgebouw: vergadering
N. S. B.
Bioscoopvoorstellingen.
Heemstede: Bloemententoonstelling in
Groenendaal van morgens 9 tot 's avonds
12 uur.
ROOSTER VAN APOTHEKEN
(Samengesteld door den Inspecteur der
Volksgezondheid).
Voor de apotheken, die toestemming ge
vraagd hebben om 's avonds, 's nachts en
Zondags te sluiten, ls door den Inspecteur
der Volksgezondheid een sluitingsrooster op
gemaakt.
Van Zaterdag 16 Maart des avonds 8 uur tot
en met Vrijdag 22 Maart zijn de volgende apo
theken op Zondag 's avonds na acht uur en
des nachts geopend.
P. Th. A. van Rijn, Kleine Houtweg 15. Tel.
10539.
Mej. S. G. Beckeringh, Apotheek Loomeyer,
Zijlweg 34. Tel. 12495.
F. C. Kuipers Azn., Schoterbosch-Apotheel
Rijksstraatweg 19. Tel. 12711.
W. P. Woutersen, Apotheker, Koninginne
weg 3, Tel. 12038.
Dat zegt hij ook thans, nu hij gehoord heeft
van .de Internationale Bloemententoonstel
ling terwijl de laatste jaren toch over moei
lijkheden in het bloembollenbedrijf werd ge
sproken. Spr. achtte het te veel eer voor hem.
dat men door zijn aanwezigheid de heele
wereld om zich heen voelt, maar toch voelt
hij zich de tolk van allen, als hij hulde brengt
aan den Nederlandschen moed. Met zijn
beste wenschen voor succes eindigde spr.
Jhr. van Doorn hoopte, dat deze mooie
dag een goed voorteeken mag zijn voor wat
komt. Heemstede is verheugd op den dag,
volgende op dien, waarop in het Kreiagehuis
de jubileerende Vereeniging voor Bloembol
lencultuur gehuldigd is, op eigen grond die
Vereen, geluk te nïogen wenschen. Ofschoon
Heemstede thans eigenlijk niet meer tot de
bollenstreek hoort door toegenomen be
bouwing toch heeft ze nog open oog voor
wat de Vex-eeniging voor het vaderland doet,
dank zij goede leiding en krachtige figuren
van haar voorzitters. De Vereeniging heeft
in haar Tentoonstellingscomité een drieman
schap, dat volkomen berekend is voor zijn
taak. Spr. bi-acht woorden van hulde aan
den heer Krelage, voor alles wat deze in per
soon en met de andere bestuursleden te za-
men gepresteei'd heeft; aan den heer Var
Wavren. met zijn frisschen en doortastenden
geest en groote werkkracht die. zooals geble
ken is, door de Koningin is gewaardeerd: en
aan den heer Voors, die men heeft leeren
kennen als een bijzonder krachtig figuur.
Tenslotte richtte hij zich tot de architecten
Brand en Duchateau en tot allen, die elk in
een speciale taak hun werk aan Flora ver
richt hebben.
De heer Tom van Waveren, voorzitter
van het Uitvoerend Comité dankte namens
het bloembollen vak den heer Adlercreutz voor
het compliment aan Nederland en in het bij
zonder aan het bloembollenvak namens de
heele wereld uitgesproken. Hij dankte het ge
meentebestuur van Heemstede voor de sa
menwerking gedurende de laatste jaren. In
een geestig toespraakje zei hij, dat Heemstede
zóó geschikt is voor een tentoonstelling dat
spr. wel een „tienrittenkaart" zou willen
koopen om de komende eeuw geregeld op
Heemstede te kunnen rekenen bij de tentoon
stellingen! Zoo goed was de samenwerking
met het gemeent/ebeistuur, dat spr. niet meer
weet of de Gemeente met de Vereeniging
Flora 1935 heeft opgebouwd of de Vereeniging
met de gemeente, en ook niet meer of hij tot
het gemeentebestuur of tot het t-entoonstel-
lingscomité behoort. (Hilariteit). Verschillende
puzzles zijn opgelost, de laatste puzzle is
„overbrugd"' (gelach). Nadat spr. de ver
keersregeling geprezen had en de wijze, waar
op de Ver voor Vreemdelingenverkeer „de
bloemetjes heeft buitengezet" met de ver
siering, tsprak hij zijn wenschen uit voor den
bloei van-Heemstede.
C. R. T. baron Krayenhoff, voorzit-
ter der Alg. Ned. Vereen, voor Vreemdelingen
verkeer was verheugd dat hier weer deze we
reldtentoonstelling werd gehouden. Niets treft
den vreemdeling zoozeer als de bloem en als
de A N. V. V. reclame wil maken voor Nedèr-
•"id, dan doet ze dat met bloemen. Hij bood
n Doorn de zilveren medaille aan van
miging.
mcht den heer v. Doorn de medaille
aanvaarden voor de goede samen-
applaus). Aan den heer v. Waveren
twee medailles aan (in zilver en in
om betschikbaar te stellen als prijzen
yjx de Tentoonstelling.
Tenslotte dankte burgemeester van
Doorn voor de vriendelijke woorden en
voor de aanwezigheid der gasten.
meldt:
DAMES' MEUBELZAAK.
De meubelzaak van -den heer W. Dames is
van Jansweg 14 naar Ridderstraat 24 ver-
ulaatst. In dit laatste pand is oneindig meer
ruimte voor de vele tweedehandsch meube
len. dan in dat waar de zaak van den heer
Dames eerst was gevestigd. De meest uiteen-
loopende meubelsoorten zijn bi.i deze firma
in de meest uiteenloopende prijzen te krij
gen. Deze uitbreiding kan voor Dames' meu
belzaak alleszins een verbetering genoemd
worden.
We zuilen hier niet terstond spreken over
het buitengewoon groot aantal variëteiten,
dat van de gewone, gele trompetnarcis wordt
gekweekt. Eerst willen we op enkele alge-
meene kenmerken de aandacht vestigen. Zoo
u weet, ontwikkelt de narcis zich uit een
mooi gevormde bol, die in zijn slankheid iets
van een ranke karaf heeft, vooral in verge
lijking met de bekende hyacintenbol. De
groene bladeren staan schuin omhoog en
misschien heeft, u er wel eens over gedacht,
waardoor zoo'n vrij dun en toch zoo lang
blad zoo mooi opgericht blijft. Dat komt nu
niet alleen, doordat alle cellen zóó met water
zijn gevuld, dat hun spanning, de turgor
met de geleerde term. al veel stevigheid geeft,
maar het komt ook door den vorm van
het blad. Het lijkt namelijk iets op. een goot,
maar bovendien is de geheele bladschijf iets
schroefvormig gewonden. Hierdoor wordt de
stevigheid grooter; denk maar aan de stan
gen van de bagagedrager. Een lange strook
papier hangt, aan het uiteinde beetgepakt,
slap omlaag, maar draait men er een wrong
in, dan kan men hem rechtop houden. Als u
dit principe eenmaal hebt opgemerkt, ziet u
het overal in de natuur, b.v. bij de rietblade
ren, de stelen van zomerklokje, enz.
De narcissenbloem vertoont ons alle ken
merken van de familie, n.l. die der Amaryl-
lidaceae. Als we den bloemsteel volgen, zien
we eerst het groene, onderstandige vruchtbe
ginsel, dat bij alle Leliegewassen bovenstan-
dig is. Dan volgt de bekende „kop en schotel".,
de bloembaderen in hun twee kransen, bijna
altijd iets verschillend in kleur. We weten, dat
de insecten erdoor worden aangelokt, maar
bovendien heeft de kop. oftewel de „bijkroon",
een bijzondere dienst. Snijden we hem voor
zichtig af en laten we de schotel intact, dan
zien we de 6 meeldraden met in hun midden
de stempel, geheel onbeschermd voor regen
en wind. Maar bovendien ligt nu de weg naar
de honing, even boven het vruchtbeginsel, ge
heel vrij, zoodat de insecten hier kunnen
genieten, zonder hun biologische plicht voor
de bloem, de bestuiving, na te komen. Plaat
sen we nu de bij-kroon er weer op, dan ziet
men duidelijk, dat de natuur daarmee een
soort regelaar voor het verkeer heeft gemaakt,
zoodat de insecten gedwongen zijn, eerst
stempel en meelcfraden te pas-seeren, vóór hun
de honing wordt opgediend. Ze zijn dus eerst
gedwongen de bloem te bestuiven, voor ze
mogen snoepen.
A. MELLINK.
TUINBOUW EN PLANTKUNDE.
De afd. Haarlem en omstreken van de Kon.
Ned. Mij. voor Tuinbouw en Plantkunde houdt
Dinsdagavond 19 Maart a.s. een vergadering
in Hotel Lion d' Or.
Punt 4 van de agenda luidt: De Bloembollen
in de Binderij te New York en te Philadelphia,
met lichtbeelden, toegelicht door den heer A.
Martens, tuinbaas te Beverwafk.
(Adv. Ingez. Med.)
Hoogste barometerstand 761.1 m.M. te
Warschau.
Loogste barometerstand 743.8 m.M. te
Vardö.
en voorspelt:
Meest matigen Zuidoostelijken tot Zuid-
westelijken wind. Zwaar bewolkt tot betrok
ken. Later waarschijnlijk regen, vooral in het
Westen. Aanvankelijk zachter, later iets
kouder.
Uit het Buitenland
Het is uit met het mooie weer.
Tusschen de depressiegebieden in West en
Oost trekt de rug van hoogen druk zich
steeds verder naar het Zuidoosten terug en
de drukstijging op de Azoren en ten Westen
van Spanje veroorzaakte toevoer van voch
tige lucht, zoodat lichte regenbuien reeds tot
Midden-Frankrijk door drongen. In Noord—
Scandinavië is vrij zware regeen gevallen, in
Ierland matige. In Duitschland duurt het
fraaie weer met lichte vorst voort. Frankrijk
heeft echter reeds geheel betrokken lucht,
evenals de Britsche Eilanden. In Scandinavië
vroor het nog strexxg in het Midden, maar
steeg de temperatuur in het Noorden.
Het verdere doordringen van de Westelijke
depressie zal ook in onze omgeving betrokken
lucht met regen brengen, waarna een tijde
lijke opklaring met vrij zacht weer te wachten
Men vindt de tulp als motief in een prach
tig gobelin, uit het Rijksmuseum geleend, op
tal van Delftsche tegels, waarvan ook eenige
samengestelde tableaux aanwezig zijn, op
een schotel uit Rhodes, op een stuik Ohineesch
porcelein. Men kent die curieuse voortbreng
selen der Deltfsche pottenbakkerslkunst, die
tulpenvazen met hun eierdopjes-achtige uit
steeksels en hun prachtige kleurrijke versie
ring. Men zal in enkele vitrines van deze
zaken kunnen uitgestald zien.
In een anderen 'hoek van de zaal waar de
portretten -van de groote mannen uit de
jongste historie der Vereeniging, den ouden
heer Krelage (door Haverman) den heer
Van Tubbergen (door Wesseling) zijn opge
hangen, vindt men een documenten-rijke vi
trine die op de organisatie der groote ten
toonstellingen betrekking heeft. Tusschen
opzet en omvang van die eerste, uit de zesti
ger jaren van de vorige eeuw en .van de thans
in Heemstede geopende, ligt een v-erschil
dat juist hier door de oude afbeeldingen en
foto's het scherpst belicht wordt. Ook in de
wijze waarop in het Haarlemsche gemeente-*
museum deze expositie is aangepakt en tot
stand gebracht ligt een vingerwijzing dat ook
in het retrospectieve deel van Flora's feest
een frissche activiteit tot uiting kwam. die
alleszins verdient door een druk bezoek er
kend en beloond te worden.
J. H. DE BOIS.
BURGERLIJKE STAND
HAARLEM, 16 Maart.
Bevallen 13 Maart: M. van Driest—Kort
hals, d.; 14 Maart: Serné—Tjalowong, d.; 15
Maart: C. P. HardesmeetsKuil, d.
Overleden 14 Maart: C. H. Vosshard, 64 j..
Rollandstraat; H. A. F. Lohman, 66 j., An-
toniestraat; L. E. Reijns, 73 j„ Siriusstraat.
LETTEREN EN KUNST
Pro en Contra.
Terwijl daarbuiten in Heemstee, alles bloei
en leven is en een energie ontplooid werd
die naar d'e toekomst blikt, zal men gedu
rende de Flora- te n too ns'fceUing in het Frans
Halsmuseum in rustige uren zich in het ver
leden kunnen verpoozen, een verleden, dat
zeker in fanta&tiek voor het heden niet on
der doet. Ei- is daar van heden af een uiterst
belangrijke tentoonstelling van teekeningen,
schilderijen, boeken, .pamfletten,, documen
ten etc. betreffende de geschiedenis van de
bloembollencultuur en den bloembollen-han
del te zien. Van heinde en 'ver, uit het bui
tenland zoowel als uit onze .eigen stad ^eïyé.
zijn er de meest -curieuse bescheiden bajeén*.
gebracht, en kunstvoorwerpen afgestaan, „-die
met de -bloemen en haai' cultuur in verband
staan. De tulp en de hyacint, ge kunt beide
in hu-n historie hier volgen aan de hand van
authentieke bescheiden en de zeer inlichten
de inleiding tot den catalogus, van de hand
van den heer J.C. Westermann kan 'daarbij een
prachtige leiddraad zijn. Nog voor t'e velen
rust op den bollenhandel de vage- herinne
ring aan den waanzin van -den windhandel
alleen, en nog te weinigen weten misschien,
als zij zoo op boH'endagien onze streek door
kruisen, van hoe groote belangrijkheid, in cij
fers uitgedrukt deze cultuur en de ermee
venbonden export zijn.
Hier leert men dan -tevens van hoe groot
historisch belang. Hoe'de tulp in ons land
is gekomen, men kan het hier vernemen.
Hoe de Nederl-andsche botanicus Clusius tul
pen kweekte al vóór 1572, al had hij pas suc
ces imeit het zaad dat hij in 1573 te Weenen
ontving van iemand die het uit het land der
Perzen en de Turken had meegebracht.
Want in die verre landen was -de bakermat
van de tulp. Een brief van de markiezin van
Bergen, madame Marie de Lannoy is hier in
origineel te aanschouwen, waarin ze Clusius
over een zending boil'len bericht doet toeko
men En zoo zij n er vitrines vol kostbare ge
schriften uit allerhande beroemde bibliothe
ken geleend. Bijzonder fraai zijn ook de tul
pen boeken, vol prachtige aquarellen, soms
door bekende artisten vervaardigd. Men den-
ke aan het exemplaar door Judith Leyster
gemaakt (thans in de coll. Hoog) en de
reeksen door Jacob Ma-rrel, van wien ook een
zeer fi'aai geschilderd bloemstuk aanwezig
is. Men liet deze aquarellen vaak copieeren,
omdat ze feitelijk als staalboeken dienst
moesten doen voor de klanten die 's winters
kochten, wat pas in de volgende lente er zoo
uit .zou zien als de aquarellen beloofden,
Thans, met de prachtig uitgevoerde prijsca-
taflogi der groote firma's is dat precieuse
staalboek minder noodzakelijk.
Het is echter nog wel even aantrekkelijk
stil te staan voor het portret v.an de paarse
tulp „Vice Roy" waarvan de bol voor 4200
gulden verkocht werd of de rood met witte
..Semper Augustus" te begroeten die al ee-n
even bijzondere positie in het maatschappe
lijk leven innam. En ais dan het jaar van
den tulpenwindhandel gekomen is, 1637. dan
regent het pamfletten en spot en schot
schriften, zoo erg dat de regeering tusscben-
beide komt en die papieren in beslag neemt.
Zoodlat ze heel zeldzaam werden nadat het
meexendeel vernietigd was. En ziet, nu is er
hier een gansche vitrine vol van die curiosa,
waarbij deze, met dat grappige slot:
„Hier leydt d'at niet en was, doen 't was
wast niemendal.
Een Rydke Arremoe, een trotsche.
kostlyck Mal,
Een Geckskap van een Tulp die schiëlyck
wat wonder
Sou brenghen voor den Dagh, maar 't was
een Vreest ten Donder"
Honderd jaar later zou er met de hyacinth
een even speculatief spelletje gespeeld wor
den, maar dat werd (in 1733) een reprise
in zakformaat. De zin voor den gok heeft er
nu een maal steeds bij het vollk bij het
onze niet meer dan bij andere ingezeten,
en de hyacinth ging een periode tegemoet,
waarin ze, de modebloem bij uitnemendheid
ging wonden. Madame de Pompadour was er
verzat op. Nu had men in het begin der acht
tiende eeuw nog slechts met enkelvoudige
hyacinthen te maken, de cultuur der dubbele
soorten is van later tijd. Ook van deze bloe
men zijn pi-aohtige aquarellen en geklemde
gravures in reeksen aanwezig»
Ook Teyler's Museum in dé
bloemen gezet.
Uit het bezit van Teyler en met belangrijke'
bruikleenen uit andere musea en van parti
culieren, is ook in het Museum aan het Spaar
ne een belangwekkende tentoonstelling van
schilderijen en teekeningen naar bloemen ge
organiseerd. Ze zal alle werkdagen van tien
tot vier kosteloos toegankelijk en op de eerste
Zondagen van April en Mei ook 's middags
van één tot drie geopend zijn.
Waar in het Frans Halsmuseum de nadruk
op de historie gelegd is heeft men in Teyler
alleen de schoonheid, de bloem in de Kunst in
het oog gehad. De heer Buisman, conservator,
heeft zijn eigen rijke verzamelingen met een
aantal bijzondere dingen aangevuld en o.a.
uit het Rijksmuseum eenige preciosa geleend.
zeer overzichtelijk zien we de bloem in de
kunst van de 17e, 18e en 19e eeuw, terwijl het
slot door een Breitner, een van Gogh, en een
aantal nog levende artisten gevormd wordt.
Gatalogus en rangschikking zijn chronologisch
en de groote zaal vormt ondanks dat, een
prachtig en samenhangend geheel.
Een Van Beyeren uit het dépot van 's Rijks
Museum valt hier dadelijk als een prachtstuk
op. Series fraaie aquarellen uit Teyler's porte
feuilles ondersteunen telkens de schilderijen
die er boven hangen. Het is inderdaad alles
zeer onderhoudend gerangschikt en wij zullen
aan deze expositie nog wel een paar bezoeken
wijden. De mooie dingen vair Van Os, vair Hen
driks enz. enz. komen hier, naast elkaar ge
hangen, tot vergelijking nooden. En zelden
heeft nren, als hier, gelegenheid de tenden-
zij der kunst door de eeuwen heen zoo rus
tig te bestudeeren ener van te genieten
als thans in Teyler, bij deze, door het onder
werp gebonden, samenhangende, nrooie ten
toonstelling.
J. H. DE BOIS
HET TOONEEL
MARS Co.
Spel van Kanonnen, Koningen,
Spionnen en Ministers.
Dr. P. H. Schroder heeft gisteravond voor
de Ver. voor Volkenbond en. Vrede in de boven
zaal van „Brinkmann" op de Groote Markt
zijn nieuwe tooneelstuk Mars en Co., dat
hij een „spel van kanonnen-koningen, spion
nen en ministers" noemt, voorgelezen en er in
dezen kring een groot succes mee geoogst. De
titel zegt reeds, wat de heer Schroder met
dit tooneelwerk heeft willen geven. Het is een
anti-oorlogsstuk, in hooge mate actueel, om
dat de schrijver in Mars en Co. een scherpen
aanval doet op de ergste vijanden van den
vrede, de internationale particuliere wapen
fabrikanten. En hij geeft in dit tooneelstuk
blijk uitstekend gedocumenteerd te zijn. Wie
het Fransche boek Marchands de Canons met
zijn ontstellende onthullingen heeft gelezen en
de enquête in Amerika heeft gevolgd, zal on
middellijk moeten toegeven, dat Schroder
niets heeft overdreven en in zijn stuk de kern
van het probleem met krachtige hand heeft
aangevat en ons de grootste vijanden van den
vrede op niets ontziende wijze in hun ware
gedaante heeft getoond.
Zijn bedoeling is blijkbaar niet in de eerste
plaats geweest een sterk tooneelstuk te schrij
ven al heeft Mars en Co. dan ook wel
degelijk dramatische waarde maar het pu
bliek de oogen te openen voor de gevaren die
het van den kant der internationale wapen
fabrikanten bedreigen. Dit is nu eens niet
een half-zacht pacifistisch stuk met goed-
koope effecten, zooals er in den laatsten tijd
zoo vele ook in ons land zijn verschenen.
Schroder werkt niet op over-gevoelige wijze
op het sentiment en de traanklieren van de
toeschouwers, hij gebruikt geen holle phrases,
hij komt met feiten, die alle bewezen zijn.
Zijn stuk is eerder hard. cynisch en wreed dan
sentimenteel. Hij stelt de kanonnen-koningen
te kijk, zooals zij in werkelijkheid zijn, hij
rukt hun het masker van het gezicht en ont
hult op niets ontziende wijze de niet minder
dan schurkachtige praktijken van de man
nen. die zooals de titel zoo fel en zoo juist
zegt de voornaamste en gevaarlijkste com
pagnons van den oorlogsgod zijn.
Schroder stelt in zijn stuk twee mannen
tegenover elkander, een vader en een zoon,
beiden kracht-kerels, die twee richtingen ver
tegenwoordigen, de pacifistische en de oor
logszuchtige. Beiden zijn ze, wanneer het stuk
begint, wapenfabrikant, maar de vader loopt
over naar de andere partij, wanneer hij ziet tot
welke schromelijke excessen en gemeene prak
tijken de internationale wapen-industrie voert.
Het was een heele waag om juist een wapen
fabrikant uit te kiezen als de strijder voor het
pacifisme en het zou misschien logischer
althans verklaarbaarder zijn geweest, wan
neer de zoon de vertegenwoordiger van het
jonge geslacht als de verdediger van de
nieuwe richting ware opgetreden instede van
den vader. Het is waar, dat Schroder de hou
ding van den vader tracht te motiveeren,
maar volkomen overtuigen doet hij ons toch
niet. De volte face van dezen man, die heel
zijn leven wapens heeft gefabriceerd al was
het dan voor het eigen land en overloopt
naar de tegenpartij lijkt mij nog al gefor
ceerd en vindt niet althans niet voldoende
zijn verklaring in de handeling en is daar
om ook niet dramatisch geheel verantwoord.
De breuk tusschen vader en zoon ontstaat,
wanneer de zoon de zaak internationaal wil
gaan drijven en de vader zich daartegen ver
zet, omdat hij niet wil, dat zijn landgenooten
