DE ZATERDACAVOND
JAPAN'S FINANCIËN.
BIJVOEGSEL VAN HAARLEBTS DAGBLAD
&ÉÉPTEN5EIZOEMi
IN
DCK.MOLM
ADMIRAAL BYRD'S VERBLIJF
AAN DE ZUIDPOOL.
Z X T E R D XG 17 AUGUSTUS 1935
HAARCE M'S DAGB'EKD
3
AZ1E in 1935.
De oorzaken van het groote deficit.
DOOR EMILE SCHREIBER
Het nieuwe beurspaleis in Osaka.
„Als u een van de meest merkwaardige ta-
fereelen van het moderne Japan wilt zieïi, een
tafereel, dat precies tegenovergesteld is aan
het beeld, dat zich tegenwoordig nog diege
nen van Japan vormen, die in hun jeugd Loti
gelezen hebben, dan moet ge eens de nieuwe
beurs bezoeken, die verleden week ingewijd
werd". Dit zei me een Amerikaan, die in Osaka,
het Japansche Chicago, woont.
In het midden van de stad treffen we het
prachtige gebouw aan. Van buiten is het van
gewapend beton opgetrokken, het interieur is
van marmer. De constructie, die zoo juist
klaargekomen is, heeft meer dan twintig mil-
lioen yen gekost.
Gelijkvloers bevindt zich de feitelijke beurs
en daar beweegt zich de menigte beursmen-
schen in een reusachtige, bijzonder fraaie zaal,
waar van het plafond nog bossen papieren
bloemen en kleurige guirlandes hangen, die
van het inwijdingsfeest afkomstig zijn. Dat is
de eenige Oostersche noot in deze hyper-
Amerikaansche omgeving.
Want de bekendmaking van al het beurs
nieuws, alle handelingen van koop of verkoop,
geschieden voortaan in stilte door middel van
electxüsch werkende borden, die iedere belang
hebbende als een afgevaardigde in het
parlement, in een der 700 fauteuils gezeten
in werking kan stellen door, al naar hij ver
langt. een der knopjes in te drukken, die hij
binnen zijn bereik heeft, wanneer hij er ten
minste niet de voorkeur aan geeft gebruik te
maken van de telefoon, die hij eveneens naast
zich heeft. Vergeleken met den warboel in de
„mand" van de Parijsche beurs is het schouw
spel in deze zaal, waar speciale muren het
geluid dempen, waar de lucht altijd versch en
op temperatuur is, werkelijk indrukwekkend
en het geeft ons aanleiding tot overpeinzin
gen over de snelheid, waarmede de Japanners
er in geslaagd zijn de instellingen, welke zij
aan het Westen ontleend hebben, niet alleen
te evenaren maar ook te perfectionneeren.
Op de bovenste verdieping staan talrijke
salons, die zeer weelderig en volgens den laat-
sten Europeeschen stijl zijn ingericht ter be
schikking van de vertegenwoordigers der
groote ondernemingen. Restaurants en bars
stellen de beursmenschen in staat hun maal
tijden in het gebouw te gebruiken, wat na
tuurlijk vooral bij belangrijke transacties een
groot voordeel is.
Maar de weelderigheid van de beurs van
Osaka zal den Japanners den précairen toe
stand van hun nationale financiën vermoede
lijk niet doen vergeten.
Ongetwijfeld staan de particuliere financiën
er in tegenstelling met Europa bijzonder goed
voor, dank zij de wonderlijke activiteit van
handel en industrie. Een overzicht, dat men
mij in de beurs van Osaka toonde en waarop
de dividenden over het jaar 1934 van bijna
300 commercieele en industrieele ondernemin
gen voorkwamen, toonde aan,dat hoewel enkele
slechts een onbeteekenend dividend van 1 of
2 percent hadden uitgekeerd, op zijn minst de
helft dezer ondernemingen 5 a 8 percent en
bijna een kwart een nog hooger dividend ge
geven hadden.
Onder de hoogsten noteer ik de fabrieken
voor gas en electriciteit, waarvan velen 10 a
12 percent uitkeeren, de verzekeringsmaat
schappijen, die tot 24 a 25 percent komen, de
raffinaderijen, die 10 percent geven. Het ge
middelde beweegt zich in het algemeen, uit
gezonderd voor de scheepvaartmaatschappijen,
tusschen de 10 en 20 percent.
Met de openbare financiën ziet het er heel
wat minder rooskleurig uit. Niettegenstaande
de economische welvaart heeft Japan, even
als de groote meerderheid der groote wereld
staten, een ernstig tekort op de begrooting.
Het budget is heel wat lager dan de bedra
gen op de Fransche, Engelsche en Duitsche
begrootingen. Dit verschil is in de eerste plaats
te danken aan het feit, dat Japan geen oor
logsschulden en oorlogspensioenen te betalen
heeft en voorts aan het goedkoope levens
onderhoud, waarvan de staat het eerst profi
teert. Het deficit ontstaat door de militaire
en maritieme uitgaven. Het is. om er zich
rekenschap van te geven slechts voldoende
het hier volgende beeld te bestudeeren. dat
duidelijk aangeeft, dat de stijging van de uit
gaven voor leger en vloot onmiddellijk ver
band houdt met de kracht der Japansche ex
pansie en dat de tekorten grooter zijn gewor
den sinds 1931, als gevolg van de gebeurtenis
sen met Mandsjoekwo.
De geweldige versterkingen van de grenzen
van Mandsjoekwo heeft Japan (Korea is niet
zoo moeilijk te verdedigen), dat eenmaal een
eiland was, tot een groote territoriale mogend
heid gemaakt.
Laten we eens veronderstellen, dat Enge
land trotsch op zijn „splendid isolation", er
toe overgaat op zekeren dag Nederland en
België te annexeeren. Van dat oogenblik af zou
het land genoodzaakt 'zijn, behalve over 'zijn
vloot, ook de beschikking te hebben over een
groot en kostbaar leger op het vasteland. Wat
moet men van een land zeggen, zooals Japan,
voor wie de militaire verdediging van
Mandsjoekwo niet te vergelijken is met be
doelde positie van Engeland ten opzichte van
Nederland en België, maar wel met de verde
diging van beide landen plus Duitschland en
Polen. Ziedaar het groote actueele drama van
het Japansche imperialisme en de zware las
ten, die er het gevolg van zijn.
Als wij evenwel de schulden van Japan per
1 Augustus 1934 optellen constateeren we, dat
het totaal slechts ongeveer 9 milliard yen
bedraagt. Die schulden zijn de volgende:
Buitenlandsche leeningen: 1.412.639.000 yen.
Binnenlandsohe leeningen: 6.932,021.000 yen.
Schatkistbiljetten 60.000.000 yen
Biljetten op den inkoop van
rijstvoorraden 579.946.000 yen
Totaal 8,984.606,000 yen
Rekening houdende met de credieten, die
reeds gevoteerd zijn in het loopende boek
jaar en die. welke voor 19351936 nog zulien
voigen, worden de schulden nog aldus uit
gebreid:
In omloop te brengen biljetten in 1934-'35:
600.000.000 yen
Nieuwe leeningen voor 1935-'36 i
850.000.000 yen
Dat wil zeggen, dat de Japansche schuld
aan het einde van 1935 de tien milliard zal
passeeren. wat overeenkomt met 45 milliard
Fransche franken.
Ter vergelijking diene het feit, dat de
Fransche schuld zonder de oorlogsschulden,
op het oogenblik bijna 300 milliard bedraagt.
De financieele toestand van Japan kan dus
op het eerste gezicht gunstiger lijken, dan die
van Frankrijk en vele andere landen, maar
noch de bereikte welvaart, noch de levens
standaard van beide landen zijn te verge
lijken. Ondanks alles en ofschoon Japan naar
verhouding minder in de schulden zit dan de
westersche landen, bevindt dit land zich wel
in een slechte financieele positie.
Het heeft zijn nut dit te constateeren. want
het toont aan. dat een uitstekende commer
cieele en industrieele situatie niet noodzake
lijk behoeft samen te gaan met een finan
cieel soliden toestand en dat omgekeerd een
slechte financieele toestand niet noodzake
lijk een ongunstige situatie van handel en
industrie insluit.
Als een schip op zinken staat en niet
iedereen gered kan worden is het de toe
komst, vertegenwoordigd door de kinderen,
die men het eerst van boord zal halen. Laat
ons dus met onzen handel en industrie voor
zichtiger te werk gaan dan bij het financieel
evenwicht. Wanneer men alles tegelijk wil
redden, loopt men gevaar alles te verliezen.
(Nadruk verboden).
(Van onzen correspondent)
Stockholm, 10 Augustus
Een buitenlandsch toerist, die kort geleden
Zweden bezocht, kon, teruggekeerd aan den
huiselijken haard, van vele vreemde en
schoone dingen verhalen. Hij kon vertellen
over een stadhuis, dat een rijk museum van
moderne toegepaste kunst is, en over boeren
meisjes. die haar bonte kleederdracht onder
lange laboratoriumjassen verbergen, over een
duur en deftig restaurant, waar men laat op
den avond geen kik mag geven, omdat
iemand, die wellicht wat te veel gedronken
heeft, met zijn handen een snareninstrument
bewerkt en daarbij met heesche stem een lied
zingt, en over een kanaal, dat de schepen als
langs een bochtenden landweg onder wuiven
de berken en ruischende populieren van Oost
zee naar Kattegat brengt, over bergen en
hoogvlakten en door de Zweedsche natuur,
zcoals men die uit V.V.V.-brochures kent. Maar
de buitenlandsche toerist kon ook verhalen
van tallooze winkels, die hun étalages met
rood papier en rood lint versierd hadden,, zoo-
als men dat elders teg,en Kerstmis pleegt, te
doen, kon vertellen, dat niet namaak-hulst of
papieren klokken, maar louter roode karton
nen kreeftjes kwistig in die étalages uitge
strooid lagen over avondjaponnen en slabbe
tjes zoo goed als over kistjes Flor de Havana
en glanzende gramofoonplaten. dat er hecle
serviezen en series glaswerk, stellen tafellin
nen, lucifersdoosjes, lampions, servetringen en
veel ander spul meer, alles voorzien van vurig
roode kreeftendécors, uitgestald waren. Zoo
dat wel heel het Zweedsche volk zich aan
kreeften te buiten moest gaan, al had de toe
rist dan ook nergens zoo'n rood monster kun
nen ontdekken, laat staan ook maar een en
kele kreeftenschaar tusschen wat groene sla
blaadjes te eten gekregen. Ware hij echter
eenige dagen langer, tot na Woensdagavond
tien uur. in Zweden gebleven, dan had hij
waarschijnlijk meer kreeften zien eten dan
hem Üef was, aangezien kreeft eten wél een
groot culinair genoegen is, maar voor passief
tcekijkenden een zeer onaesthetisch tafereel
oplevert.
Er zijn kreeften en kreeften, groote zee
kreeften en kleine rivierkreeften en terwijl
men hier in Zweden de eerste soort ongeveer
even veel belangstelling betoont als in andere
landen, vermag de laatste soort voor tallooze
Zweden de koele donkere avonden van den
al scheidenden zomer tot de gelukkigste avon
den van het jaar te maken. Als er al gele vlek
ken komen in de toppen van de berken en de
hei te bloeien begint, ais overdag de luchten al
iets herfstigs hebben met hun blanke wolken
gevaarten en 's nachts de hemel niet langer
de vreemde 'oleeke glanzen van de midzomer
nachten heeft, maar weer donker en vol ster
ren over de landen staat, dan gaat de Zweed
verlangen naar zijn rood-gekookte ..kraftor"
en den geur van de geel-groene dille-schermen,
die tusschen de scharen gestoken worden,
dan informeert hij eens, wanneer nu eindelijk
de vangst opengesteld wordt, en leest hij in
zijn krant met schreeuwende koppen voorziene
artikelen over de vooruitzichten voor de
kreeftenvangst met meer belangstelling dan
veelal minder in 't oog loopend opgemaakte
artikelen ernaast over de vooruitzichten voor
een vreedzame oplossing .van een internatio
naal conflict. De zaken, die er hun voordeel
bij hebben, het publiek te suggereeren, dat een
kreeftenfuif niet slaagt 'en dus de gastvrouw
geen eer aandoet, wanneer de tafel er niet
speciaal voor gedekt en versierd is of wanneer
men niet de laatste kreeftenliedjes op de g
mofoon kan draaien en de nieuwste sortee
ring vuurwerk af kan steken, richten bijzon
dere étalages en afdeelingen in. die met hun
rood en hun kaarsen aan Kersttijd doen den
ken, en verkondigen in de met kreeften'
figuurtjes verluchte advertenties, dat men
toch feitelijk niet ten volle van de roode lek
kernij genieten kan, wanneer men zich er geen
nieuwe kleeren, kousen en schoenen voor aan
schaft. En de Zweden, die nu eenmaal doods
benauwd zijn iets niét te doen zooals het be
hoort volgen zoo veel als het hun maar mo
gelijk is de welgemeende wenken en wijze
waarschuwingen van de winkeliers op.
Dan komt de dag, dat de vangst, wettelijk
althans, begint. In den avond roeien de vis-
schers hun kleine schuitjes de rimpellooze me
ren op om de ronde netjes uit te zetten en
weer later in den avond worden die gelicht,
worden de wriemelende grauw-zwarte kreeften
in kisten gepakt en afgeleverd bij de met ron
kenden motor wachtende auto van een restau-
x-ant, dat tegen tien uur, half elf. de ..première
van de kreeften" heeft aangekondigd. En daar
zitten aan de liefhebbers te wachten onder
de in den avondwind schommelende lampions
van veranda of tuin tot de dienster aangezeild
komt met de dampende, geurende roode mon
sters in een witte kom en 't daarvan onaf
scheidelijke beslagen glas brandewijn. En de
connaisseur knoopt zijn servet om zijn hals,
grijpt, zuchtend van welbehagen, met beide
handen de eerste-kreeft-van-'t jaar beet.,
breekt de schaal deskundig open. slurpt en
zuigt en sluit van puur genot de oogen.
De volgende dag is een dag als andere da
gen. met zomersche warmte en felle zon en
wat hoog-drijvende wolken. Maar je weet nu,
dat de herfst nadert, je weet het door de groo
te door elkaar scharrelende blauw-groene en
zwarte en grauwe kreeften, die er nu in kra
men en winkels naast de kisten met aardbeien
en frambozen en bessen zijn gekomen, de bak
ken vol vurig roode kreeften in de étalages van
visch- en comestibleswinkels. de enorme kreef
ten van papier-maché of hout. die er op het
dak of voor de ramen van restaurants hangen.
En zoo wordt het de eerste Zaterdagavond
van het kreeftenseizoen, de avond, waarop
iedereen, die niet uit ethische overwegingen
of uit angst voor vergiftiging tegen kreeften
eten is en die het maar even kan betalen, de
roode schaaldieren openbreekt en leegpeutert.
Wie den zomer buiten, ergens in de scheren of
tusschen de bosschen aan een blank meer,
doorbrengt, begaat zich daar onder de boomen
of op de veranda aan de kreeften, wie in de
stad is heeft dagen tevoren reeds een tafeltje
in een buiten-restaurant besteld, houdt de fuif
thuis met vrienden of kennissen of op de
veranda als men in een villawijk woont, op
het balkon als men geen tuin heeft, of voor
de open ramen als men tuin noch balkon bezit.
Het is een wonderlijke avond. Zwart staan
de boomen tegen den hemel, maar overal zijn
door het donker de vurige kralensnoeren van
gekleurde electrische lampjes geregen, overal
plekken groote lampions boven blanke tafels,
waar omheen men zit te eten. Er worden
drinkliedjes gezongen en in de tuinen van de
buiten-reslauiants speelt men vaak wijsjes,
Uitgebreid gebruik van vliegtuigen.
De belangrijke wetenschappelijke resultaten,
welke de expedtitie onder zelfopofferende lei
ding van Admiraal Byrd over het Zuidpoolge
bied heeft bereikt zijn voor een zeer groot
deel te wijten aan de uitgebreide toepassing
van vliegtuigen. Toen de missie zich voor de
tweede maal aan de Balein-baai ontscheepte,
beschikte zij over vijf vliegtuigen; drie stuks
werden nieuw medegenomen: een Curtiss
„Condor", een Pilgrim en een auto-giro; twee
machines een Fairchild en een Ford,
wachtten solitair, dik onder het ijs, op 80
graden Z.Br. op de terugkomst van de expe
ditie. De uitrusting was zeer heterogeen; me
talen en houten toestellen, een- eix tweedek-
kei-s, een-, twee- en driemotorige vliegtuigen;
van alles wat. Hoewel niet gedetailleerd per
type, verschaft een van de directeuren der ex
peditie. Geo O. Noville toch aardige gegevens,
waaruit de groote rol van het vliegtuig voor
dit uitzonderlijke werk blijkt.
Hangars van sneeuw
Evenmin als men in het gematigde klimaat
vliegtuigen bij voorkeur in de open lucht op
stelt, zoo was het aan de Zuidpool ook noodig
de vliegtuigen onder bedekking op te stellen.
Alleen hangars bouwen op de gebruikelijke
manier, daaraan behoefde men niet te den
ken.
De expeditie arriveerde iix het begin van
1934; er konden nog enkele vluchten worden
gemaakt in Februari, maar daarna was het
door het intreden van den poolnacht met
vliegen afgeloopen.
De bemanningen en de mecaniciens dus aan
het bouwen van hangars; tenten zijn al even
min bruikbaar door den grooten sneeuwval,
zoodat het eenige bouwmateriaal in de natuur
zelf moest worden gevonden, namelijk hangars
van sneeuw en ijs. Voor elk vliegtuig werd een
gat gemaakt van 1,50 M. diepte en 15 M. in het
vierkant. De vrijkomende blokken bevroren
sneeuw werden gebruikt voor den bouw der
wanden. Waren de zijwanden gereed, dan
werd het vliegtuig binnen gebracht en kon
men voortwerken aan dexi voor- en achter
wand, alsmede aan het dak. Het dak werd ge
maakt van speciaal bamboe-vlechtwerk, dat
weer werd bedekt met geteerd zeildoek. Dit
werkprogramma, dat zich in enkele woorden
laat opschrijven, verliep niet altijd op even
vlotte wijze: zoo werd een van de vliegtuigen,
nadat het juist op zijn plaats was gebracht,
door een sneeuwstorm geheel onder de sneexiw
bedolven, zoodat men het bergingswerk op
nieuw moest beginxxen.
Na dertig dagen van hard werken waren de
sneeuwhangars gereed en toen konden de me
caniciens een begin maken met het nazien van
de motoren en al het werk om de vliegtuigen
weder in dienst te kunnen stellen. Wanneer
men bedenkt dat er moest worden gewerkt bij
een temperatuur van 40 g raden onder het
vriespunt dan is een betoog, dat zulks geen
sinecure is, wel overbodig.
Vluchten boven de ijswoestijn
Toen de terugkeer van den pooldag het
vliegen weder mogelijk maakte, werden de toe
stellen uit hun ijsschuilplaatsen te voorschijn
gehaald. De Fairchild en de Ford, die vijf ja
ren lang onder een ijsdek van 3.50 M. hadden
overwinterd, hadden dit niet ongemei'kt aan
zich voorbij zien gaan. De vleugel van ae
Fairchild ging „gebukt" onder een flinke ijs
laag, welke zorgvuldig moest worden verwij
derd. De vleugellangsliggers waren gebogen
onder den druk en het gewicht van het ijs.
Toen het ijs was verwijderd kwam de vleugel
met een plotselingen ruk en klap in den nor
malen stand terug. De vleugel bleef gelukkig
intact.
Gedurende de veertien maanden van lucht-
verkenning hebben de vliegtuigen geen werke
loosheid gekend. Met totaal 142 vluchten
werd een afstand van 20.000 K.M. afgelegd:
twee en twintig ton bedrijfsstoffen werden
verstookt. Zonder uitzondering ging elke
vlucht over een desolaat ijslandschap, waar
boven uit hooge bergen, welke absoluut on
geschikt waren voor landingen. Elke vlucht
alles verliep zonder onge-
hield alzoo een flinke dosis risico in èn voor
ernstige breuk, èn voor eexx zoekraken van be
manning en vliegtuig, ook wanneer de ge
dwongen landing een gunstig verloop mocht
hebben. Eveixwel,
lukken.
De tweede, ïxu ook weder tot het verleden
behoorende expeditie, was uitgerust en on
dernomen voor aanvulling en controle van de
studies, welke Admiraal Byrd in 1929 had ge
maakt. Een studie welke ten doel had het be
loop van de kust, de plaats van het bergland
van land en van de ijsvlakten en -zeeën in
kaart te brengen. Onder meer is Byrd na deze
tweede expeditie tot de wetenschap geko
men, dat ten Noorden van het nieuw ontdek
te land, dat „Mary Byrd Land" was gedoopt,
zich geeix land bevindt, zooals men aanvan
kelijk had gedacht en ook, dat de bergketen
der ..Queen Mary Mountains" een vast uit-
gesti-ekt plateau is. Dit plateau werd bestu
deerd en verkend, tusschen de zee en de ber
gen door den chef-piloot van de expeditie
Harold June. De opmetingen van de hoogte
verschillen, tusschen de verschillende deelen
van het plateau gebeurde op een primitieve
doch ingenieuze wijze. De vlieger vloog telkens
laag over de sneeuwvlakte en raakte dan met
de ski's van het landingsgestel de sneeuwop-
pervlakte, de metingen werden om de 30 KM.
herhaald.
De aflezingen op den hoogtemeter werden
bij elke aanraking van het aardoppervlak ge
noteerd. waaruit dan de verschillende verhoo
gingen konden worden afgeleid. Hai'old June
heeft een zeer wex-kzaam aandeel gehad bij
de onderzoekingen; om het te exploreeren
gebied te bereiken moest zeer veel zonder
zicht, dus op instrumenten worden gevlogen.
Om een voorbeeld te geven, hoe moeizaam de
gegevens werden verzameld, moge wel dieneix,
dat voor het verzamelen van bijzonderheden
over een aardschok-verschijnsel niet minder
dan vijftien landingen buiten de basis moes
ten worden uitgevoerd.
Men denkt dat, wanneer de kaart van de
bestudeerde streek zal zijn vervaax-digd, en in
het Zuidpoolgebied niet veel meer onbekend
zal blijven. Voor dit belangelooze studiewerk
heeft de aviatiek zeer zeker haar xxut gehad.
Admiraal Byrd kent de luchtvaart, houdt van
haar. Voor het menschdom heeft deze krach
tige figuur, met zijn hoog moreel, dat hem in
staat stelde maanden in absolute eenzaam
heid door te brengen, wel heel bijzonder werk
verricht. Het is geen wonder, dat onder een
dergelijke leiding een expeditie slaagt en tast
baar resultaat oplevert.
VAN DEN ABEELEN
Diexx eersten Zaterdagavond van het kreef
tenseizoen wordt er dan vaak, balkon aan
balkon, kreeftenfuif gehouden.
die eexi Zweed vroolijk stemmen. In de straten
van de stad wordt hier en daar balkon aan
balcon kreeftenfuif gehouden, de zonnescher
men gloren flets oranje in den schijn van
kaarsen en van lampions en je hoort lachen,
px-aten, zingen. Er is ergens een zanger, die zijn
luit, gegrepen heeft en nu een lied van Bell-
mann zingt en weer ergens elders wijdt een
vader zijn laxigzamerhand groot geworden
zoon in in 't zorgvuldig gehandhaafd rituaal
van 't kreeften eten of zoekt een arme drom
mel een volksrestauraxxt op, waar het nu met
rood papier ook wat gezellig gemaakt is en
waar hij één kreeft kan krijgen voor 't geld
dat hij ook voor een kop koffie met een
broodje kon neertellen.
En dan later in dexx avond spiralen rondom
de stad de vuurpijlen de hoogte in, flitsen de
kartetsen, knallexx de bommen, sproeien von
kenregens langs den nachthemel, spettert en
knettert het vuurwerk van de kreeften-fuiven
als een afscheidssaluut aan den zomer.
C. G. B.
Reizen in vroeger tijd. In de dagen van
de trekschuit duxxrde de reis vair Rotterdam
naar Gouda ruim 7 uxxr; met een sneltrein
doen we tegenwoordig het reisje in 22 minu
ten. Een reis van Rotterdam over Delft naar
Leiden duurde ruim 8 uur, tegenwoordig pre
cies een half uur. Na de tx-ekschuit kwam de
vrachtwagen, en daarna de postwagen of de
diligence. Het ging toen wel vlugger dan met
de trekschuit doch xiiet zoo x-ustig; wie met
den wagen reisde nam vaak een huismiddeltje
mee tegen hoofdpijn, neusbloeding enz. want
't kon ontzettend warm wezen ixx zooir post
wagen. 't Was lang niet altijd een pretje,
zoo n reis met de diligence, er waren maar
enkele straatwegen, de meeste waren zand
wegen, vol kuilen en gaten. Al ging het vlug
ger dan per trekschuit toch duurde de reis van
Amsterdam naar Groningen nog 42 uur.
Duurde de reis langer, ze was ook duurder.
Een reis per diligence van Utrecht naar
's Hertogenbosch kostte toen f 2.50 thans
f 1.15 en daarbij moeten we niet vergeten dat
men toen veel meer voor een rijksdaalder kon
koopen dan tegenwoox-dig; nu koopen we er
nog geen 3 pond natuurboter voor en toen 7
a 3 pond,
