Idealen.
Het Bdmftijksèe
53e Jaargang No. 16017
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- èn Feestdagen
Woensdag 11 September 1935
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENS DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post 3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.72ï4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADYERTENTlcN 15 regels S 1.75. elke regel meer f 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag eïi
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange ongeschiktheid 600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-, Duim ƒ250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinfeer 50.-, Arm- of Beenbreuk 30.—
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400 -, Verlies Duim f 75.-, Verlies Wijsvinger ƒ75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-.
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 1 1 September.
Huey Long's Dood.
Huey Long, de dictator van Louisiana, is
bezweken aan de gevolgen van den op hem
gepleegden aanslag. Louisiana is zijn zonder
lingen held kwijt. Deze man van kleinen kom
af, begaafd met het soort redenaarstalent
dat in volksvergaderingen opgeld doet, schijnt
als advocaat groote gaven te hebben bezeten.
Merkwaardigerwijze toonde hij die niet als
lawaai-pleiter voor juries in Amerikaansche
strafzaken, maar blonk hij juist uit door zijn
scherp analyseer end vermogen en zijn heldere
argumentatie in civiele procedures. Als her
vormer koesterde hij fantastische plannen,
gebaseerd op een gelijkelijke verdeeling van
het bezit. Zijn streven om de misdeelden uit
hun armoede en onwetendheid tot een hooger
levensplan te verheffen kenmerkt een
mensch met nobele bedoelingen. Maar die
tot uitvoering te brengen in een staat, behoo-
rend tot een federaal geheel van 48 staten,
was een practische onmogelijkheid. Het ont
brak den man trouwens aan voldoende zelf-
beheersching en voldoende cultuur. De soepele
federale wetgeving, die hem veroorloofde in
Louisiana o.a. op eigen houtje een morato-
rium-voor-alle-schulden door te voeren, liet
hem teveel vrijheid.
Hij stelde zich niets minder- dan het presi
dentschap van de Vereenigde Staten ten doel
en werd, toen hij de grootendeels achterlijke
bevolking van Louisiana had meegesleept door
zijn wilde taal en practisch alleenheerscher
over haar was geworden, door te groot-en
machtswellust-aangegrepen. Die leidde dezen
man-van-contrasten tot de schromelijkste
onrechtvaardigheden. De scherp-denkende ju
rist die naam in Washington had gemaakt be
ging de onredelijkste daden om zijn macht te
bevestigen. Alle functionarissen die hem niet
aanstonden werden uit de baantjes getrapt,
de grofste partijdigheid overheerschte, en nu
moest de rechter Pavy, die tot zijn politieke
tegenstanders behoorde, er ook aan gelooven.
Door opheffing van zijn functie zou hij hem
uitschakelen
De gehoorzame meerderheid in het parle
ment van Louisiana heeft dat inderdaad be
krachtigd. Maar Huey Long was toen ster
vende: de kogels uit den revolver van Pavy's
schoonzoon, den medicus Weiss, hadden hem
doodelijk getroffen. In zijn stervensuur sloeg
hij nog ijlende taal uit over het boek dat hij
in de toekomst schrijven zou: „Mijn eerste
jaar in het Witte Huis".
Een tragisch einde van een tragische, on
gebalanceerde figuur, die als verschijnsel wel
in dezen felbewogen tijd paste, maar wiens
invloed met hem sterft. Huey Long bezat
geen uitgewerkt hervormingsplan. Hij werd
alleen beheerscht door een paar nobele denk
beelden, daarna overheerscht door de roes
van zijn eigen welsprekendheid, en zijn macht
was geheel op zijn persoonlijkheid gebaseerd.
Hij had slaafsche volgelingen maar geen
aanhangers van zijn leer. Want hij was geen
leexuneester, hij was slechts demagoog.
De staat Louisiana zal nu moeten be
proeven zichzelf terug te vinden en de enorme
schuld, gedurende den korten tijd van Long's
dictatuur aangegaan, te financieren. Het
groote avontuur is ten einde.
Men kan een figuur als Long niet op éen
lijn stellen met een Mussolini, die over veer
tig millioen menschen in een onafhankelijk
land heerseht. Louisiana is in oppervlakte
weliswaar viermaal zoo groot als Nederland,
maar het telt maar twee millioen inwoners,
waarvan de helft kleurlingen, het bezit geen
eigen machtsmiddelen tegenover de buiten
wereld en het is in laatste instantie toch
onderworpen aan het staatkundig geheel
waarvan het deel uitmaakt: de Vereenigde
Staten.
Toch treft een overeenkomst. Het plotseling
einde van Long toont opnieuw de ontzettende
risico's die men loopt als men het lot van velen
in de handen van een enkelen brozen mensch
legt. Onze medewerker dr. van Raalte meldt
vandaag uit Genève dat men daar twijfelt
aan den gezondheidstoestand van Mussolini,
dat ook zeer ernstige menschen dezen twijfel
deelen en daarom zijn reacties op de houding
der wereld tegenover Italië als onberekenbaar
beschouwen. Dit is huiveringwekkend.
Als het waar is, zouden de gevolgen ver
schrikkelijk kunnen zijn. De geschiedenis toont
ruimschoots aan, niet alleen uit tijden van
dictatuur maar natuurlijk evenzeer uit die
van de absolute monarchie, hoe de fouten, de
bevliegingen, de aberraties van één enkelen
man, met te groote macht bekleed, tot de
grootste rampen kunnen leiden.
in het geval van Long's gewelddadigen dood
zijn de gevolgen te overzien. De Vereenigde
Staten zullen Louisiana helpen zich te her
stellen. Maar in onafhankelijke dictatoriaal-
geregeerde landen, beschikkend over ontzet
tende geweldmiddelen, zou zelfs een onge
steldheid van den éénen man, in wien de
macht belichaamd is, de ergste gevolgen kun
nen hebben. De waarschuwing uit Baton
Rouge is moeilijk te miskennen.
R. P.
President Zaïmis afgetreden.
Als protest tegen de restauratie
die hij zeker acht.
ATHENE, 11 Sept. In den afge-
loopen nacht is de Grieksche presi
dent Zaimiss afgetreden uit protest te
gen de restauratie van de monarchie,
die hij thans practisch verzekerd acht
door de verklaring, die gisteren door
Tsaldaris en Panagiotis is afgelegd ten
gunste van een terugkeer van koning
George.
Democratisch koninkrijk de staats
vorm voor Griekenland".
ATHENE, 11 September. Naar het
Agence d' Athènes mededeelt heeft-minister
president Tsaldaris een boodschap aan het
Grieksch volk gepubliceerd', "waarin hij on
der meer de gebeurtenissen bespreekt, die
het herroepen aftreden van den minister
van oorlog Kondylis tengevolge hebben ge-
haa, waarna hij overgaat- tot de kwestie van
den regeeringsvörm. Hij zegt hierover het vol
gende
„Ik zelf ben ervan overtuigd, dat een de
mocratisch koninkrijk de door de natuur
aangewezen regeeringsvorm voor ons land
is."
LONDEN, 11 Sept. (Reuter).
De „Daily Mail" publiceert een belangrijk
interview met een Griek, volgens hetwelk de
terugkeer van koning George in de tweede of
derde week van November een feit zou
worden.
Na de Putschpoging in
Portugal.
Regeering was reeds geruimen tijd op de
hoogte.
LISSABON, 11 September (Reuter) De
voorzitter van den ministerraad heeft een me-
dedeeling gepubliceerd, waarin hij zegt, dat
de regeering reeds geruimen tijd op de hoog
te was van het gisteren mislukte complot, dat
ten doel had zich meester te maken van de
voornaamste openbare functies.
De arrestanten zijn bekende revolutionnai-
ren met wie de officieren, die overigens een
zeer verschillend ideaal nastreefden, zouden
samenwerken.
De gebeurtenissen hebben zich afgespeeld
zonder eenige verstoring van de openbare
orde en de bevolking was er onkundig van.
Pessimisme over de Commissie
van Vijf.
Opgeven der werkzaamheden in overweging.
PARIJS. 11 September (A. N. P.).
In Fransche politieke kringen, waar men
met aandacht de ontwikkeling van den toe
stand in Genève volgt,"is het sinds Maandag
bestaande pessimisme nog versterkt. Dit
pessimisme komt vooral krachtig tot uiting in
het bericht van den correspondent te Genève
van Havas, die de Italiaansche delegatie ver
wijt het tot dusver te hebben doen ontbreken
aan een geest van samenwerking, zooals men
dien van haar had verwacht.
Met het oog op den algemecnen
toestand vraagt men zich in kringen
van de Commissie van Vijf reeds af of
het nog zin heeft de werkzaamheden
voort te zetten.
Zelfs beweert men dat de Engelsche gedele
geerde de Commissie heeft voorgesteld de
machteloosheid te constateeren, waarin 'zij
zich bevindt ten opzichte van haar taak.
De Fransche minister van buitenlandsche
zaken heeft zich daartegen echter verzet en
gewezen op de ernstige consequenties, die een
zoodanig besluit met zich zou meesleepen en
om tegemoet te komen aan den wensch van
Laval is de Commissiezitting tot Donderdag
verdaagd.
De vooruitzichten zijn weinig bemoedigend
en men moet zich afvragen of de Volkenbond
tenslotte niet toch het mislukken van het
streven naar verzoening zal moeten vast
stellen.
Ook de speciale correspondente van de
„Oeuvre" is van dezelfde meening. Zij voegt er
echter aan toe. dat de Fransche premier zelf
niet meer veel hoop heeft.
Aloisi zou den voorzitter van de
Commissie van Vijf ronduit hebben
verklaard, dat de Duce zonder een
volledige militaire bezetting van Abes-
synië geen oplossing van de aan
gelegenheid ziet.
Fransch-Engelsche overeenstemming.
Naar de speciale correspondent van de
„Times" in Genève meldt, is door de Britsche
delegatie verklaard, dat tusschen de Fransche
en Britsche delegaties geen meeningsverschil-
len bestaan over de noodzakelijkheid van
instandhouden der Volkenbondsstatuten. De
correspondent voegt hieraan toe. dat eenige
dagen geleden nog Laval niet onwillig stond
tegenover de gedachte van een Italiaansch
mandaat over Abessynië. Wanneer thans geen
meeningsverschillen meer bestaan moet öf
wel Laval zijn opvattingen hebben gewijzigd
öf wel moeten voorstellen zijn ontworpen, die
dichter bij de Italiaansche eischen komen.
Ook de berichten uit Genève in de Brit
sche ochtendbladen ziin over het algemeen
zeer pessimistisch van toon.
De bladen melden, dat de gedachtenwisse-
ling van Hoare en Laval betrekking heeft ge
had op de kwestie van eventueele sancties.
Hoare zou daarbij een zeer vastbesloten
houding hebben aangenomen en een dringend
beroep hebben gedaan op Laval hetzelfde te
doen.
Men verwacht, dat de redevoering, die
Hoare in de Volkenbondsvergadering van he
den zal uitspreken naar den toon verzoenings
gezind. maar naar inhoud zeer vastbesloten
zal zijn. Waarschijnlijk zal ook Laval het
woord voeren.
De Londensche bladen twijfelen er niet aan,
dat Engeland en Frankrijk het thans prin-
cipiëel eens zijn.
Verschillende bladen melden, dat een
reeks landen, zooals Noorwegen. Zwe
den, Denemarken en Nederland, ver
klaard hebben, dat zij uit den Volken
bond zullen treden wanneer de groote
mogendheden niet toonen bereid te
zijn liet Volkenbondsrecht toe te
passen.
Ook verscheidene Zuid-Amerikaan-
sclie staten zouden een zeer energieke
houding hebben aangenomen.
(De Engelsche autorenner Sir
Malcolm Campbell, die zijn ideaal
van jaren, o??i de snelheid van 300
mijl te overschrijden, dezer dagen
heeft verwezenlijkt, verklaarde,
hans de 350 mijl als nieuw ideaal
na te streven.)
Die Campbell is de leider van
Des werelds snelheidsmaniakken.
't Kan nooit te snel gaan voor dien man,
De koorts heeft hem wel erg te pakken.
Men kan zich over zulk een feit
Niet zonder 'reden zeer verbazen,
En 'hekelt zoo'n mentaliteit,
Als uiting van een dwaas der dwazen.
Hij heeft nu toch zijn ideaal
Van haast vijfhonderd kilometer,
Is dat nog geen voldoende maal
Zelfs voor dien kilometervreter?
Hoe sneller, ook hoe grooter kans
Op aoodelijke ongelukken.
Nog steeds ontsprong hij aan den dans,
Tenslotte maakt hij zeker „stukken".
Voor nuchtre cijfers geldt geen grens,
Die kun je altijd weer verhoogen.
Maar wel voor autos en den mensch,
Op 't punt van uithoudingsvermogen.
Dat is natuurlijk alles zoo.
En. naar 't belang voor 's menschen leven,
Lijkt hier 't speciale risico.
Te groot om naar nog meer to streven.
Maar als je het eens kalm beziet,
Kom je er toe, je af te" vragen:
Ligt hierin voor ons allen niet
Een wijze les in deze dagen?
Wanneer je 't algemeen bekijkt.
Dan moet j' er de moraal uit halen:
Als je een ideaal bereikt,
Stel je dan nieuwe idealen.
P. GASUS.
Morgen wordt Huey Long
begraven.
Tegenstanders -willen bij verrassing tte
leiding overnemen.
BATON ROUGE, 11 Sept. De begrafenis
van Huey Long zal morgen geschieden. Waar
schijnlijk zal hij in het kapiteel van Louisiana
worden bijgezet.
Het stoffelijk overschot van Huey Long
wordt op een praalbed gelegd in de hal van
het staatsparlementair gebouw. Van een uur
Woensdagmiddag tot vier uur Donderdagmid
dag zal gelegenheid zijn langs de baar te de-
fileeren.
De politieke tegenstanders van senator Long
zullen binnen enkele dagen een „oorlogsraad'-
bijeenroepen in Baton Rouge, teneinde te be
raadslagen over de maatregelen, die zullen
moeten worden genomen om de macht in
den staat uit handen van de aanhangers van
Long over te nemen.
Een organisatie, die zich de ..Square-dea
lers" noemt en 70.000 leden telt, zal trachten
door een snel optreden, voordat de aanhan
gers van Long zich hebben hersteld van tver
lies van hun aanvoerder, de leiding over te
nemen.
WASHINGTON 11 September (Reuter).
Vele gezaghebbende personen hier zijn van
meening dat de dood van Huey Long. van po
litiek standpunt bezien, een ernstigen tegen
slag beteekent voor de republikeinen, die er
op hadden gerekend, dat hij in 1936 bij de
presidentsverkiezingen veie stemmen van
democraten zou aftrekken van Roosevelt.
De kogel, die te Baton-Rouge een einde
maakte aan zijn leven, verzekert practisch
Roosevelt's herkiezing, zoo wordt gezegd.
NIEUW-GUINEA
voor de in kaart
IN KAART GEBRACHT. Dc Nieuw- Guinea-expeditie is hedenmorgen van Schiphol vertrokken naar Indie
van een deel van Nieuw-Guinea voor de Bataafsche Petroleum Mij. Het vertrek van de drie Dragon-Rapide-
vliegtuigen, nagewuifd door de menigte.
President Zaimis afgetreden.
pas. 1
De Portugeesche regeering verhinderde een
poging tot opstand.
pag. 4
Als gevolg van dc samenzwering tegen den
koning van Albanië zijn 23 doodvonnissen
uitgesproken.
pag. 4
Op last van den gouverneur van den staat
New York wordt het vonnis van rechter
Brodsky aan een onderzoek onderworpen.
pag 4
De Madariaga heeft een vergeefsclie poging
gedaan tot bemiddeling in het Italiaanscli-
Abessynische conflict.
pag. 4
Nederlandsche regeering houdt rekening met
een mogelijken Abessynischen oorlog.
pag. 3
"Eerste Kamer kwam Dinsdagavond bijeen.
pag. 3
Met de behandeling der Ossche strafzaken
wordt 10 October eon begin gemaakt.
pag. 3
Willy den Ouden breekt weer een wereldrecord
pag. 9
Laatste Berichten.
pag. 7
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Huey Long's Dood.
pag. 1
Emile Sclireiber: Impressies van Peking.
pag. 4
Dr. E. van Raalte: Gencefsche indrukken.
pag. 2
J. H. de Bois: Haarlem's Kunstschatten.
pag 3
J. B. Schuil over „Tooneel van vroeger en nu"
van Piet Bakker en Louis van Gasteren.
pag. 7
E. E. J.P.: Modeshow H. Koster.
pag. 5
Bekende Haarlemmers: Mevr. ,T. Maarschalk-
Van Coppenaal.
pag. 3
II. D. vertelling. Mac Peter: Bedsermoen.
pag. 5
Vechtpartij op de kermis.
Mes werd getrokken.
DEN BOSCH. 11 Sept. (A.N.P.) Gister-
avot d had tijdens de kermisviering te Dinter
een vechtpartij plaats, waarbij P. v. D. uit
Dinter met een mes in het hoofd werd ge
stoken. De dader, zekere K., uit Dinter, kon
nog denzelfden avond worden gearresteerd.
Hij is in verzekerde bewaring gesteld.
KONINGIN EN PRINSES JULIANA KOMEN
HEDEN TERUG
De vacantie van de Koningin en Prinses
Juliana is ten einde. De beide vorstinnen zijn
vanmorgen naar Nederland vertrokken.
(A. N. P.)
MGR. POELS DOOR DEN PAUS
ONDERSCHEIDEN.
HEERLEN. 11 September (A.N.P.) Naar wij
vernemen heeft Paus Pius XI mgr. dr. H. A.
Poels te Heerlen benoemd tot protonotarius
apostolicus. Deze onderscheiding is dr. Poels
ten deel gevallen naar aanleiding van zijn
zilveren jubileum als aalmoezenier van der
arbeid op 24 September a.s.
De expeditievliegtuigen
vertrokken.
Veel belangstelling op Schiphol.
AMSTERDAM, 11 September. De drie
Dragon Rapide vliegtuigen, welke door de
K.N.I.L.M. bij de De Havillandfabriek in
Engeland zijn aangekocht en gebruikt zullen
worden, bij de karteering van 10 millioen
hectaren op Nieuw Guinea, zijn vanmorgen
om negen uur de reis naar Indië begonnen.
Een talrijk publiek deed den vertrekken-
den uitgeleide.
De chef-vlieger van de expeditie, kapitein
A. H. Koppen, de vliegei-deelnemers de luite
nant-vliegers P. G. Tideman, J. v. Meiningen
en J. Vonk en de heeren P. G. L. Hegener,
chef-radiodienst van de expeditie en H. J.
Brink mécanicien waren om beurten het mid
delpunt van de belangstelling.
Kort voor het vertrek vond de heer Tide
man, oud-gouverneur van de Molukken, se
cretaris van het Molukken-instituut en oom
van luitenant Tideman, die den vlucht mee
maakt, gelegenheid de heer Koppen nog even
toe te spreken. De heer Tideman zeide, dat
waar hij destijds het genoegen heeft gehad
kapitein Koppen met zijn schitterende vlucht
met de Postduif op Indische bodem welkom
te heeten, hij 't op grooten prijs stelde hem ge
luk te mogen wenschen met 't feit, dat hij in
deze expeditie een belangrijk aandeel zal
nemen, een expeditie die voor het algemeen
belang van Groot-Nederland van zoo groote
beteekenis is. Spr. wenschte den heer Kop
pen en de zijnen hartelijk vaarwel en een
succesvollen arbeid toe in het belang van het
land.
Hierna was het oogenblik van vertrek
gekomen.
Even negen uur was het toestel van kapi
tein Koppen in de lucht. Twee minuten later
waren ook de andere toestellen vertrokken en
vlogen over de hoofden der wuivende me
nigte.
