Kinderhoofden over boeken gebogen.
Nieuwe Uitgaven
een voorbespreking
Radio-Programma
RADIO MOORS n.v.
ZATERDAG 14 DECEMBER 1935
HAXRIE M'S DAGBLAD
8
Enkelen naderen tot den idealen lezer.
Een bezoek aan de Kinder
leeszaal te Amsterdam.
Het hoort Langzamerhand tot een vaste gang
van vele kindervrienden, als ze eens in Parijs
komen: een bezoek aan de over de geheele
wereld bekende kinderleeszaal „L'heure
glorieuse". waar de kinderen bij tientallen,
bij honderden soms. bij elkaar zitten, ernstig
verdiept in hun boek, ijverig studeerend in hun
..wetenschappelijk werk" want het is niet
alleen om stoute kinderen zoet te houden, en
om zoete kinderen de gelegenheid te geven
hun leeslust bot te vieren, dat men kinder
leeszalen opricht, maar ook om weetgierige
kinderen en er zijn al op de meest prille
leeftijden kinderen te vinden, die een voorlief
de hebben voor een bepaald onderwerp op
weg te helpen in de richting, waarin hun weet
gierigheid gaat. Dat is één van de belangrijk
ste en zwaarste taken van de leiders van kin
derleeszalen: uit de oneindige hoeveelheid stu
diemateriaal op populair wetenschappelijk ge
bied datgene te vinden, dat geschikt is om door
kinderen gebruikt te worden want tot kin
derboeken op dergelijk terrein heeft, op enkele
uitzonderingen na, ae huidige wereld het nog
niet gebracht.
Ook in Holland vindt men in de drie groote
steden kinder leeszalen. Die in Rotterdam en
Den Haag zijn. hoewel uitstekend geoutilleerd,
niet meer heelemaal nieuw, maar in Amster
dam, waar er overigens in totaal drie zijn.
vindt men dicht bij de Nieuwe ZijcLs Voorburg
wal de dit voorjaar geopende nieuwe Centrale
Kinderleeszaal, die wat betreft inrichting een
voorbeeld van doeltreffendheid en aantrekke
lijkheid is, en die bovendien onder de wel zeer
deskundige leiding van mejuffrouw Louise
Boerlage wordt gedreven op een wijze, die in
alle mogelijke opzichten de moeite van het be-
studeeren waard is.
Het is nu zes jaar geleden, dat mejuffrouw
Boerlage, die het grootste deel van haar op
voeding in Amerika heeft genoten, en die daar,
waar men op het gebied van kinderleeszalen
stukken verder was dan hier. verscheidene
jaren werkzaam geweest op dat terrein voor
eenigen tijd met verlof naar Nederland kwam.
In Amsterdam had men toen net het plan
opgevat om een aantai kinderleeszalen te
stichten, en aan mejuffrouw Boerlage, als ex
pert op een gebied, waarvan men hier in Hol
land nog maar zeer weinig ondervinding had.
werd toen het verzoek gedaan, gedurende haar
verlof de zaak een beetje „op pooten te willen
zetten". Mejuffrouw Boerlage lacht smakelijk
terwijl ze me dat vertelt „Dat is nu zes jaar
geleden. Sn op het oogenblik ben ik eigenlijk
nog steeds bezig de zaak hier in Amsterdam
„op pooten te zetten"!"
Want toen men zes jaar geleden begon met
het oprichten van kinderleeszalen in Amster
dam. had men niets anders ter beschikking
aan ieege schoollokalen, en hoewel er zich op
het oogenblik ook nog twee van die kinderlees-
zalenzalen bevinden in ongebruikte klassen,
gaat men er op het oogenblik prat op het bezit
van een nieuwe Centrale Kinderleeszaal, waar
kindervrienden even goed hun hart kunnen
ophalen als in die beroemde „Heure glorieuse'
in Parijs. De Amsterdamsche kinderleeszaal
mag dan nog een beetje minder wijdsch, en
op een beetje minder grooten voet ingericht
zyn, maar de charme van zoo'n leeszaal zit
hem vooral in de sfeer van zoo'n heele ver
zameling toegewijd lezende en studeerende
kinderen bij elkaar, in het knusse, onderdruk
te geroezemoes, dat de ruimte vult want
men zou al een beul moeten zijn als men van
kinderen wilde vergen, dat ze op de angstval
lige wijze van volwassenen die plechtige en
dikwijls min of meer benauwende stilte in acht
namen, die de meeste leeszalen en bibliothe
ken voor-groote-menschen pleegt te ken
merken.
Mejuffrouw Boerlage tenminste laat aan
haar leeslustige gasten een ruime mate van
van vrijheid, en 'n onderdrukt, maar gezellig
gedruisch heerscht zoo'n heelen Zaterdag- of
Woensdagmiddag lang in de leeszaal in de
Wijdesteeg in Amsterdam. Het duurt altijd een
poosje voor de kinderen besloten hebben in
welk boek ze zich dien middag willen verdie-
per.: tot twee, drie maal toe moet er soms ge
ruild worden voordat elk het boek heeft, dat
de algeheele satisfactie schenkt, die ieder le
zend mensch, en z.'ker ook ieder lezend kind.
uit zijn lectuur wil halen. Bovendien zijn er,
vooral aan het begin van den middag, altijd
een stuk of wat onrustige elementen aanwezig,
die eigenlijk niei, de ware lust in het lezen
hebben, en die maar zoo'n beetje aan zijn ko
men loopen omdat moeder hen stuurde, of
omdat ze niets beters te doen hadden, of om
dat het vriendje of vriendinnetje ook ging. Na
verloop* van eenigen tijd verdwijnen die ge
woonlijk weer; daar de kinderen absoluut niet
gedwongen worden tegen hun zin te blijven,
en op zoo'n Zaterdag- of Woensdagmiddag
tegen een uur of vier ook de minder ambitieuze
lezers er genoeg van krijgen en de leeszaal ver
ruilen voor een spelletje op straat. Is het eigen
lijk tegen venven zoo pas de aardige tijd om de
ware geestdriftigen onder de lezende kinders
gade te slaan. Dan heerscht er een doodelijke
stilte in de leeszaal; allemaal kleine, gebogen
hoofden met ernstige oogen lezen ingespannen
bladzij na bladzij uit; tijd om zich met meer
dan een vluchtigen blik te interesseei-en voor
het bezoek hebben ze niet; af en toe krinkelt
er zich één van de eene wonderlijke houding
In de andere het is merkwaardig zulke in
gewikkelde houdingen als kinderen als de ge
makkelijkste en aangenaamste beschouwen!:
de assistenten praten zacht om de kostelijke
intimiteit niet te storen; en buiten valt zacht
en grijs de schemer, zoodat binnen de lampen
met een tweemaal zoo warm en gezellig gee1
schijnsel lijken te branden.
Het inrichten van de Centrale Kinderlees
zaal in Amsterdam moet geen peuleschil zijn
geweest, maar mejuffrouw Boerlage straalt
compleet als ze vertelt dat ze het, hoewel onder
leiding van een architect, allemaal volgens
haar eigen ideeën heeft mogen laten bouwen
en meubileeren.
Langs de muren de kasten met boeken, elk
bevattend een bepaalde categorie: die voor
de heele kleine peuters, met groote drukletters,
voor de grooteren boeken over geschiedenis
boeken over dieren, avonturen-verhalen, meis
jesboeken. en wat dies meer zij. De kinderen
mogen, wat zij lezen willen, er zelf uithalen
en als ze weggaan, wordt op hun kaart de
titel van het boek geschreven, en de bladzij,
waar zij gebleven zijn, zoodat ze den volgenden
keer zonder een minuut te verliezen weer door
kunnen lezen.
Het spreekt vanzelf, dat het lezen en uit
kiezen van de nieuw aan te schaffen lectuur
aan de directrice en haar assistenten onge
looflijk veel tijd kost. Want nog geen derde
van de boeken, die gelezen worden, worden
aangekocht: en mejuffrouw Boerlage vertelt,
hoe ze met opzet de assistenten steeds uit
totaal verschillende politieke en godsdienstige
richtigen kiest, opdat de boeken toch maar
van een zoo ruim mogelijk standpunt beoor
deeld zullen worden Elk boek wordt tweemaal
gelezen, en elk dergenen, die het gelezen heeft,
stelt een klein rapportje op over de inhoud
ervan, dat volgens vaste regels is samengesteld,
waarin steeds dezelfde serie vragen beant
woord wordt, en waarin, kortom, het boek
wordt geanalyseerd op een zeer grondige en
hier te lande nog maar weinig bekende wijze,
die echter in Amerika veel opgang heeft ge
maakt, en vooral voor de beoordeeling van kin
derboeken geregeld wordt toegepast. Mejuf
frouw Boerlage zegt lachend, dat het maar
goed is. dat de schrijvers van de boeken lang
niet altijd weten, hoezeer ze zichzelf bloot ge
ven in hun werken en ze beweert, dat ze
van sommige van onze kinderschrijvers karak
tereigenschappen zou kunnen op noemen,
waarvan ze misschien zelf maar ternauwer
nood weten, dat ze ze bezitten!
Het gaat er bij de beoordeeling van de boe
ken voor kinderen natuurlijk speciaal om, dat
de lezertjes ervan niet te veel, in welk opzicht
ook, geëmotionneerd moeten worden, en een
boek, dat emoties opwekt in minder gewensch-
te richtingen, is natuurlijk principieel al uit
den booze, Hoewel mejuffrouw Boerlage aan
den anderen kant de theorie bevestigt., dat
kinderen uit boeken geheel andere dingen ha
len dan een volwassene zou verwachten: zoo
kan men aan kinderen dikwijls met het groot
ste gemak groote-menschenboeken in handen
geven waar dingen in staan, die eigenlijk min
der geschikt voor hen zijn, omdat zij daar
totaal overheen lezen, het niet snappen, of
er niet de minste belangstelling voor hebben.
Dat analyseeren van boeken gebeurt trou
wens nog met een ander doel dan alleen het
beoordeelen van de al of niet geschiktheid
voor de leeszaal. Want aan de leeszaal is een
inlichtingenbureau verbonden, waar belang
stellende ouders, tantes, ooms en wat dies meer
zij inlichtingen kunnen krijgen over boeken,
die zij aan hun zoons, dochters, neven of
nichtjes ten geschenke zouden willen geven:
waar leiders van clubs, vereenigingen. kam
pen zich kunnen oriënteeren omtrent de lec
tuur, die zij noodig meenen te hebben. In d
ochtenden en middagen van de gewone werk
dagen, als de kinderen school hebben, en dus
pas na vier uur op het tapijt verschijnen
neemt de leeszaal min of meer het aspect var
'n kalmen, vriendelijken winkel aan, waar zoo
eens in het kwartier een klant binnen druppelt
en zich 'n informatie omtrent het één of ander
kinderboek komt verschaffen. In indrukwek
kende kaartsystemen zijn die informaties ver
zameld; lade na lade trekt mejuffrouw Boer
lage in gerechtvaardigden trots open om de
elndelooze rijen kaarten te laten zien. Warem
pel. wie hier een boek komt uitzoeken voor
dochter of nicht behoeft niet onverricht ter
zake naar huis te gaan, maar kan tot in de
kleinste puntjes te weten komen'of de keus.
die zij gemaakt heeft, wel beantwoordt aan de
eischen, die zij stelt.
Een klem extra heiligdom bezit de Amster
damsche leeszaal ook nog: een apart vertrek,
door glazen wanden afgesloten van de eigen
lijke leeszaal, waarin enkele uitverkorenen. di~,
bewezen hebben zich zonder toezicht een hee
len middag bezig te kunnen houden, zich op
een waarlijke groote-menschen-mani-er aar.
hun lectuur kunnen wijden. Het zijn er maar
weinigen, aan wie die eer te beurt valt, en
meer dan vier of vijf zitten er nooit in die
kamer, rond de groote tafel, die in het mid-
den staat, en waarop je zoo gezellig je elle
bogen kunt steunen als je boek je volle aan
dacht opeischt. Als volkomen stilte, en een
onmetelijke verdieptheid in de lectuur ken
merken den ganschen middag dit vertrek, en
doordrongen van den ernst van den toestand
.schuiven we weer haastig terug naar de groote
leeszaal, en kijken door den glazen muur nog
eens terug naar het stelletje, dat onbeweeg
lijk in zijn stoelen zit.
Pas heel laat in den middag verlaat het
laatste lezertje de leeszaal. De kaart wordt in
gevuld, 'tb oek weggeborgen hollende voe
ten klotsen de trap af En terwijl mejuffrouw
Boerlage een beetje orde schept en de lichten
uitdraait, neemt ze dat laatste oogenblik te
baat om mij en met mij vele anderen
uit den droom te helpen omtrent de beroem
de vernielzucht van de lieve Nederlandsche
jeugd, tenminste op ditg ebied: de boeken gaan
jaren mee, en van moedwillig vernielen of be
derven is absoluut geen sprake!
En dat is een pluim op den hoed der Neder
landsche kinders. die er toch ook wel eens zijn
mag om veel andere discomplimenten een
beetje goed te maken. Wie. zooals ik. die Hol-
landsche kinders van alle rangen en standen
hutje en mutje door elkaar, vreedzaam en
knus bijeen zag zitten in die Amsterdamsche
leeszaal, raakt minstens een heelen dag lang
den indruk niet kwijt, dat er toch op zekere
oogenblikken geen aantrekkelijker, aardiger,
genoeglijker jeugd bestaat dan de Holland-
sche, en zelfs den straatjongen, die den volgen
den dag een fietsband maltraiteert met een
speld, kijkt men, met die herinnering in het
hoofd, iets anders aan. De vele aspecten der
menschelijke natuur zijn en blijven nu een
maal verbijsterend
WILLY VAN DER TAK.
MUZIEK.
Mannenkoor
„Die Spaernesanghers".
Haarlem's Vrouwenkoor.
Het was Vrijdagavond het negende concert
dat het Mannenkoor „Die Spaernesanghers"
sinds zijn oprichting gaf. Het negende con
cert: daarmee is het vijfde vereenigingsjaar
ingeluid en dus zal het koor volgend jaar zijn
eerste lustrum kunnen herdenken, de eerste
mijlpaal op zijn weg naar de toekomst: Ik
bemerk, dat mijn gedachten reeds op dien
weg vooruitloopen en wil ze dus terugroepen
en laten verwijlen bij het begin van het vijfde
jaar. We moeten dus de ervaringen van het
9de concert nagaan.
Numeriek scheen me het koor sinds zijn op
richting ingekrompen. Ik zeg: „scheen", want
geteld heb ik het aantal zangers niet. en bo
vendien kunnen door toevallige omstandig
heden bij het eene concert een veel grooter
aantal verhinderd zijn op te komen dan bij
het andere. Maar, indien mijn oppervlakkige
schatting juist zou blijken, zouden we daar
uit nog evenmin bijzondere conclusies ten aan
zien van dit koor mogen trekken als uit het
minder dan anders bezet zijn der zaal: welke
vereeniging ontkomt aan de gevolgen der reeds
zoolang heerschende tijdsomstandigheden?
Al mocht dus het koor in aantal der werken
de leden achteruitgegaan zijn, gezongen is er
met dezelfde geestdrift als in het eerste jaar
van zijn bestaan. Dat die geestdrift niet ver
flauwt, daarvoor blijft de leiding van Lieven
Duvosel borg. Maar ook stelt hij zijn mannen
telkens weer voor zware opgaven, waartoe in
de eerste plaats zijn eigen werken behooren,
waarin de niets ontziende contrapuntiek de
eene moeilijkheid op de andere stapelt. Dat
door zijn voorliefde voor imitatorische com
binaties interessante partituren ontstaan, is
buiten twijfel. Minder zeker is het, of door die
werkwijze de geest van de gekozen teksten
altijd de duidelijkst denkbare muzikale uit
drukking verkrijgt. Ik zou b.v. niet kunnen
zeggen, dat mij uit zijn „Aanbidding" een
stemming van adoratie heeft tegengeklonken.
al wisselden er polyphone gedeelten met een
voudige harmonische opvolgingen af. Het
melodische element schijnt er minder sterk in
dan in de twee composities voor gemengd koor
van Jos. de Klerk, welklinkende en goed zing
bare stukken, die dcor de samenwerking van
het mannenkoor met Haarlem's Vrouwenkoor
uitgevoerd werden, en die hun werking niet
misten, ofschoon in de vertolking enkele wen-
schen nog niet geheel tot vervulling kwamen.
Een neiging tot rijzen in „O quam suavis est",
een onvredigen inzet der sopranen in „Avond
lied" mogen als voorbeelden van kleine tekort
komingen genoemd worden. „O Meimaand"
van Duvosel, een werkje uit vroeger jaren,
werd evenals de twee zangen van De Klerk op
dit concert voor het eerst uitgevoerd en gaf
meer de indruk van spontane uitbundigheid
dan vele van Duvosel's latere werken, maar
ook van minder doorgewerkte structuur.
Het vrouwenkoor liet zich in een zestal
werkjes hooren. „Het Meezennestje" van Joh.
Röntgen is een levendig stukje, waarin het
gefladder der vogeltjes duidelijker tot uitdruk
king kwam dan de harmonische bouw; de
driestemmige canon „De Solfègeles" van Joh.
Wagenaar. die reeds op een vorig concert werd
uitgevoerd, had weer groot succes. Ook de drie
zangen van Caplet hoorden we reeds eerder;
in de vertolking daarvan was een stiigende lijn.
en bij het Agnus Dei konden we in 't bijzonder
de alten van het koor waardeeren. De eerste
sopranen mogen zich nog op weekere toonge-
ving toeleggen en in 't algemeen schijnt een
dynamisch rijker genuanceerd zingen voor dit
vrouwenkoor aan te bevelen. Als compositie
bevielen mij de vierstemmige „Laudi alia ver-
gine Maria" van Verdi het best, een première
voor het vrouwenkoor, evenals het werkje van
Röntgen.
Nog een „eerste uitvoering" kwam op het
programma voor: „Vilanelle" van Massenet,
een goed geschreven en goed gezongen stuk.
„La garde passe" van Gréty en „Germinal"
van Fr. Riga waren herhalingen. In het eer
ste werd het naderen en wegtrekken door
crescendo en diminuendo uitstekend weerge
geven; in de vertolking van het aan uiterlijke
effecten rijke „Germinal" waren nog enkele
minder duidelijke momenten.
De in de zaal aanwezige componisten Joh.
Röntgen en Jos. de Klerk werden door koor
en auditorium gehuldigd. Aan den steeds
door jeugdig vuur bezielden dirigent Lieven
Duvosel werd een prachtige bloemenmand
aangeboden.
De toetreding van eenige mooie tenoren zal
den totaalklank van het koor nog ten goede
kunnen komen, maar men kan toch wel gerust
zeggen dat „Die Spaernesanghers" met ver
trouwen hun eerste lustrum tegemoet kunnen
K. DE JONG.
Kerstboodschap voor alle menschen,
door dr. J. H. Gunning J.H.z.
Dr. J. H. Gunning J.H.z., de bekende Am
sterdamsche emeritus-predikant heeft een
Kerstboodschap voor alle menschen geschre
ven. Dr. Gunning zegt er zelf over: „Er zit
zeker heel weinig logica en nog minder dog
matiek in, maar er ligt wel een groot en har
telijk verlangen naar uw heil en naar uw ge
luk aan ten grondslag."
Nanny Johansson: Naar de groene
weiden van het geluk.
Als vervolg op „Een die niet welkom was"
heeft de Zweedsche schrijfster Nanny Jo
hansson in „Naar de groene weiden van het
geluk", weer een deel van haar aan wonder
lijke ervaringen en zwaren strijd zoo rijke le
ven verteld. Het zijn uitstekend persoonlijke
voorvallen door de schrijfster meegemaakt
in den tijd. dat zij in Stockholm loopmeisje en
fabrieksarbeidster was. Met verwonderlijke
kracht wist zij zich door alle moeilijkheden
heen te slaan en zag zij kans zichzelf te ont
wikkelen. Haar beide boeken hebben in Zwe
den grooten opgang gemaakt en ongetwijfeld
zal „Naar de groene weiden van het geluk"
ook in ons land vele lezers vinden. De verta
ling werd verzorgd door A. en N. Basenau.
Uitgever is J. M. Meulenhoff, te Amsterdam.
Rechtskundige encyclopaedic voor
idereen. N.V. De Torentrans, Zeist
Van de rechtskundige encyclopaedy voor
iedereen is thans het tweede deel verschenen.
Een heel belangrijk gedeelte ervan is in be
slag genomen door mededeelingen over de be
lastingen, accijnzen en invoerrechten.
Tevens is behandeld de sociale verzekering,
de arbeidsovereenkomst, het faillissement,
geld, wissels en effecten, coöperatieve veree
niging, maatschap vennootschappen en onze
strafprocedure. Voor zeer velen zal dit werk
van groot nut kunnen zijn.
Afgoden op den brandstapel
Mathieu Cormair.
Van Afgoden op den brandstapel is thans
bij de Wereldbibliotheek te Amsterdam een
tweede druk verschenen. Karei Jonckheere
verzorgde de vertaling van het verhaal dezer
twee zwervers in opstandig Asturie.
Alexandrine Tinne, door Wm.
Sutherland.
Op 17 October j.l. was het honderd jaar ge
leden, dat Alexandrine Tinne werd geboren
Wm. Sutherland heeft hierin aanleiding ge
vonden het leven van dit Haagsche meisje,
dat verschillende groote ontdekkingsreizen in
Afrika heeft gemaakt op enthousiaste wijze
te beschrijven. Uitgeefster was de drukkerij
Wed. G. van Soest, te Amsterdam.
De Kerk en de Nationalistische
Staat. Dr. W. Th. Boissevain.
Dr. W. Th. Boissevain is van oordeel, dat er
alle reden is het „Kerk en Staat"-probleem
aan de orde te stellen, „opdat de dag, waarop
de kentering zich binnen onze grenzen door
zet, ons niet onvoorbereid overvalle". Naar
het oordeel van den schrijver zijn de levens
belangen zoowel van den Staat als van de
Kerk met de juiste verhouding van Kerk en
Staat gemoeid. Het boek is verschenen bij de
Uitgeversmaatschappij Holland te Am
sterdam.
Twee eeuwen Surinamezending.
Uitg. Zeister Zendigsgenootschao
Dit jaar is het tweehonderd jaar geleden,
dat de Broedergemeente haar zendingsarbeid
in Suriname begon. Onder de meest ongunsti
ge omstandigheden, veel lijden en veel geva
ren hebben de broeders moeten arbeiden.
Zendeling P. M. Legene heeft nu al het ge
DOOR KAREL DE JONC
Zondagnamidag, Hilversum II: Cantate
no. 82 „Ich liabe genug" voor bas en orkest
van Joh. Seb. Bach. „Ich habe genug", o he-
melsche klank, o weldoend woord in onzen
tijd vol gebrek, machtsbegeerte en ontevre
denheid, vol fiscale en municipale tekorten,
vol steeds toenemend militarisme en impe
rialisme. Zou men het niet als wandtekst
wenschen in elk huis, in elke vergaderzaal?
Ls niet het lijden der Christelijke ziel, dat
in het eerste deel van Bach's Cantate meer
in 't bijzonder geschilderd wordt, tegenwoor
dig in meer dan één land actueel? Maar
laat ieder zelf de toepasselijkheid bepalen en
laat ons nagaan wat de tekst en wat Bach's
muziek bedoeld hebben. Zoo wordt ons dan
het verlangen naar de hemelsche zaligheid
bij een grijsaard, die met deze wereld afge
daan heeft, voor oogen gesteld. De daar
door gewekte gedachten vinden hun hoogte
punt in de tweede aria, de beroemde doods-
berceuse ..Schlummert ein. ihr matten
Augen. fallet sauft und selig zu". Schweit
zer wijst er op. dat door de heerlijke melodie
die deze woorden verklankt, niet maar een
een musicus spreekt, die zich in de ideeën
van den tekst ingeleefd heeft, doch een die
zich van die woorden meester gemaakt heeft
om iets te openbaren dat hij reeds in zijn
hart droeg. Maar bij Bach had de droefenis
nooit het laatste woord. Ook in deze can
tate slaat de stemming tenslotte om In die
van vreugde en verrukking: ,Jch freue mich
auf meinen Tod". Bach heeft deze Cantate
ook als solocantate voor sopraan en orkest
geschreven, maar deze zetwijze moet niet als
de oorspronkelijke beschouwd worden, doch
als een arrangement, dat hij maakte om de
Cantate in zijn huiselijke concerten met zijn
vrouw als soliste te kunnen uitvoeren. Al
leen een basstem kan de volle zwaarte van
den gevoelstoestand dezer Cantate weer
geven.
Levert ons dus bovengenoemde Cantate
weer een voorbeeld van Bach's liefhebberij
en gemakkelijkheid in 't maken van arran
gementen van eigen werken, de Donderdag
uitzending van het Concertgebouw heeft een
programma, dat ten deele althans uit eigen
handige transscripties van Bach is samen
gesteld. Volledigheidshalve heeft men er ook
het model voor het Vierklavierenconcert. nl.
het Viervlolenconcert van Vivaldi ter ver
gelijking op geplaatst. Het c min .-Concert
voor 2 klavieren is een transscriptie van een
verloren geraakt Concert voor 2 violen. De
oorspronkelijke aard openbaart zich duide
lijk in het Adagio, dat met het overeenkom
stige deel van het bekende concert in d min.
voor 2 violen eng verwant is. Ik heb kort ge
leden, toen dat Concert voor 2 violen in
Bloemendaal gespeeld is. daar al op gewe
zen. en kan me best begrijpen dat menige
Bach-kenner en -bewonderaar moeilijk be
grijpen kan, hoe Bach er toe kwam om de
zingende viooltoon zoo maar zonder meer
door den korten scherpen klank van het
clavecin te vervangen. Met het d min.-Con
cert voor 2 violen heeft hij hetzelfde uitge
haald. Door zulk een handelwijze heeft hij
het voorzeker aan de ijveraars voor ver
puurde Bachvertolking moeilijk gemaakt om
met klem van argumenten op te treden tegen
de moderne arrangementen, waaronder er
vele zijn. die vrij wat meer bevredigend klin
ker. dan die van den ouden meester zelf.
Het Concert voor drie klavieren is geer. ar
rangement. maar wordt gezegd door Bach
geschreven te zijn om het samen met zijn
oudste twee zonen voor te dragen. Er be
staat nog een Concert voor 3 klavieren van
zijn hand. dat als belangrijker beschouwd
wordt dan dat. in d kl. t.. dat Donderdag
avond gespeeld zal worden. Overigens lijkt
me een programma al* dit vir> rn»» avond
niet vrij van gebrek aan afwisseling te zijn.
Het jublleerende Hollandsch Strijkkwartet
geeft een reeks concerten voor de microfoon
van Hilversum II. Zondag staan twee kwar
tetten van Beethoven op 't programma, en
wel het eerste en het elfde. Bij dit laatste ls
als toonsoort abusievelijk F gr. t. vermeld;
dit moet f kl. t. zijn. Of zijn misschien de
cijfers van het opusgetal verwisseld en moet
dit 59 zijn? Daarvan staat het eerste in F
gr. t., maar aangezien dit opus uit drie kwar
tetten bestaat en er in het radioprogramma
geen nadere aanduiding te lezen ls. nemen
we aan dat 95 juist is. Men zal dan een
schoone gelegenheid hebben om Beethoven's
stijl uit het jaar 1800 (op. 18) te vergelijken
met dien uit het Jaar 1810 (op. 95), en men
zal dan bemerken hoezeer die stijl in die tien
Jaren zich gewijzigd had. Beide werken van
gen met een unisono-thema der vier strijk
instrumenten aan. maar welk een verschil
tusschen het voor verwerking zeer geschikte,
maar op zich zelf weinig karakteristieke
hoofdthema van op. 18 no. 1 en het begin
van op. 95, dat in zijn gedrongen kracht en
stugge verbetenheid alleen met dat der kla
viersonate op. 111 te vergelijken is. De lang
zame deelen: dat in op. 18 dramatisch, dat
in op. 95 als boven aardsöh gedoe verheven
en innerlijk bevrijd. Ik wil de vergelijking
niet verder uitstrekken, omdat tenslotte elke
zoodanige vergelijking maar zeer betrekke
lijke waarde heeft. Door oplettend luisteren
zal men de verschillen veel beter en sterker
voelen, dan woorden die duidelijk kunnen
maken. Ik wil echter nog even wijzen op de
sterke voorliefde voor chromatiek, die Beet
hoven in zijn op. 95 aan den dag legt. De
herhaling van het hoofdmotief in het begin
van het eerste Allegro geschiedt terstond een
halve toon hooger. in Ges: een soortgelijk
verschijnsel als in de Sonate appassionata,
die. toevallig of niet, ook in f kl. t. staat, net
als het kwartet op. 95. Nog sterker treedt die
chromatiek aan 't licht in het Allegretto,
waarvan de ingewikkelde polyphonie lang
niet overal gemakkelijk te volgen is. De be
vrijdingsidee is in de finale volkomen ont
wikkeld; zij voert daar evenals in de Egmont
Ouverture tot een coda in F gr. tdie de
jubelende klanken der Ouverture niet bezit»
maar des te meer innerlijke warmte o»ien-
baart.
sprokene op de herdenkingsdagen te Zeist op
17 en 18 September verzameld. Het Zeïster
Zendingsgenootschap heeft de uitgave ver
zorgd.
The last half year. Uitg. N.V. W.
Versluys.
Van het Engelsche leerboekje voor M. U. L.
O.-leerlingen van den heer P. Eindhoven: The
last half year, is een vierde druk verschenen.
ZONDAG 15 DECEMBER.
HILVERSUM I. 1875 M-
8.30 KRO. 9.30 NCRV. 12.15 KRO. 5.—
NCRV. 7.45 KRO.
8.30 Morgenwijding. 9.30 Geref. Kerkdienst.
Gewijde muziek. 12.15 Gram.pl. 1.00 Lezing.
I.20 Orkestconcert en gram.pl. 3.00 Gram.pl.
4 30 Ziekeniof. 5.00 Gewijde muziek. 6.00 Orgel
spel. 6.25 Herv. Kerkdienst. 7.45 Berichten,
causerie. 8.15 KRO-Boys en Gram.pl. 8.55
Pianoduetten. 9.05 Gram.pl. en orkestconcert.
9.55 Pianoduetten. 10.05 Gram.pl 10.15 Orkest
concert. 10 30 Berichten. Gram.pl. 10.40 Epi
loog. 11.00—11 30 Esperanto.
HILVERSUM II, 301 M.
8.55 VARA. 12.00 AVRO. 5.00 VARA. 6.00
VPRO. 8.00—12.00 AVRO.
8 55 Orgelspel. 9.00 Berichten, causerie. 9.30
Orgelspel. 10.00 Lezing. Gram.pl. en voordracht.
10.45 Hollandsch strijkkwartet. 11,15 Lezing.
II.30 Vervolg van 10.45. 12.00 Renova-kwintet.
12 50 Causerie. 1.15 Kovac's Lajos orkest. 2.00
Boekbespreking. 2.30 Omroeporkest en solisten.
4.30 Gram.pl. Sportnieuws. 5.00 Gram.pl. 5.30
Sportuitzending, gram.pl. 600 Lezing. 6.30
6.45 Herv. Kerkdienst. 8.00 Berichten. 8.15
Kovacs Lajos' orkest en solisten. 9.20 Causerie.
9.30 Radio-Journaal. 9.45 Concertgebouw
orkest. koor en solisten. 10.45 Gram.pl. 11.00
Berichten. 11.1012.0G De AVRO-Decibels mmv
soliste.
DROITWICH, 1500 M.
9.50—10 25 Kerkdienst. 12.50 Orkestconcert
mmv. solist. 1.50 Strijksextet, 2.35 BBC-
Northern-orkest mmv. solist. 3.35 Gram.pl. 4.05
E. Pini's orkest mmv. soliste. 4 50 Voor de kin
deren. 5.10 Lezingen. 5.50 Orgelconcert. 6.20
Viool en piano. 7.05 Voordracht. 7.15 Strijk
orkest mmv. solist. 8.15 Kerkdienst. 9.05 Lief-
dadigheidsoproep. 9.10 Berichten. 9.20 Piano
recital. 9.50 BBC-Theater-orkest. 11.05 Epiloog.
RADIO PARIS, 1648 M.
7.20, 8 20 en 11.20 Gram.pl. 12.20 Orgelcon
cert. 1.10 Orkestconcert. 5.20 Goldy-orkest. 7.10
Zang en declamatie. 8.20 Vroolijk programma.
9.05 Radio-tooneel. 11.05 Dansmuziek. 11.35
12.35 Pascal-orkest.
KEULEN, 456 M.
5.20 Havenconcert. 9.50 Koorconcert. 11.20
Ge var. concert. 3.20 Kamerorkest en solisten.
5 45 Viool en piano. 6.10 Concert mmv orkest,
koor en solisten. 7.20 „Königskinder", opera
van Humperdinck. 9.5011.20 Populair concert.
BRUSSEL, 322 M.
10.20 Gram.pl. 11.20 Omroeporkest. 12.20
Gram.pl. 1.30—2.20 Salon-orkest. 5.20 J. Rut
ten's orkest. 6.20 Kamermuziek. 7.20 Cembalo-
recital. 8.20 Rossini's „Barbier van Sevilla",
Hierna tot 12.20 populair concert.
BRUSSEL. 484 M.
10.20 Omroeporkest. 11.05 Zang. 11.20
Gram.Dl. 12.20 Salonorkest. 1.30 Orgelconcert.
2.00—2'.20 Gram.pl. 5.20 G. Ego's orkest. 6.20
Salon-orkest. 7.35 Gram.pl. 8.20 Kamermuziek.
9.50 Piano-recital. 10.3012.20 Populair con
cert.
DEUTSCHLANDSENDER. 1571 M.
7.20 Gramofoonmuziek. 8.35 Dansmuziek. 9.20
Berichten. 9.50 Concert. 10.05 Weerbericht.
10.2012.15 Dansmuziek.
KONINGSTRAAT 27, TELEF. 14609
OFFICIEEL PHILIPS REPARATEUR
(Adv. Ingez. Med.)
MAANDAG 16 DECEMBER.
HILVERSUM 1875 M.
NCRV.-uitzending.
8.00 Schriftlezing; 8.15 Gramofoonmuziek;
10.30 Morgendienst; 11.00 Chr. lectuur; 11.30
Gramofoonmuziek; 12.15 Amsterdamsch Sa
lonorkest: 2.00 Voor de scholen: 2.35 Gra-
mofoonplaten: 2.45 Voor de keuken; 3.30
Knipcursus; 4.00 Bijbellezing: 5.00 Gramo-
foonplaten: 5.30 Viool-recital met pianobe
geleiding; 6.30 Vragenuur; 7.00 Berichten en
reportage. Vragenuur; 3.00 Berichten; 8.05
Chr. Oratoriumvereeniging m.m.v. solisten;
9.35 Causerie; 10.05 Berichten; 10.10 Gramo
foonmuziek.
HILVERSUM II 301 M.
Algemeen programma verzorgd
door de AVRO.
8.00 Gramofoonmuziek; 9,00 Jetty Cantor's
ensemble; 10.00 Morgenwijding. Gewijde mu
ziek; 10.30 Vervolg Ensemble; 11.00 Orgel en
viola; 12.00 Cantabile-orkest en gramofoon
muziek; 2.00 Piano-recital: 2.30 Gramofoon-
platen: 3.00 Voordracht; 3.30 Gramofoonpl.;
4.00 Zang en piano; 4 30 Muzikale causerie;
5.30 De Octophonikers: 6.30 Gramofoonpl.;
7.00 Causerieën: 8.00 Berichten: Gramofoon
muziek: 8.50 Radiotooneel: 9 20 Omroepor
kest en solisten; 11.00 Berichten: 11.20 Gra
mofoonmuziek.
DROITWion. 1?00 M.
11.20 Gramofoonmuziek: 12.05 Het Schot-
sche Studio-orkest: 1 05 Gramofoonplaten;
1.50 Orgelconcert: 2 35 Gramofoonplaten:
3.25 Reportage: 3.35 H. Engleman's kwintet
en solist: 4.20 Cello- en piano-recital: 4.50 Or
kestconcert: 5.35 Dansmuziek: 6.20 Berich
ten: 6.50 Piano-recital: 7.10 Lezingen; 8 20
Viool-recital: 8 35 Muzikaal spel: 9 50 Be
richten: 10 20 Blaasensemble en zang; 11.35
Dansmuziek
RAP*0-PARTS 1648 M.
7.20 en 8.20 Gramofoonmuziek; 12.355.50
Orkestconcert: 8.20 Operette-uitzending; 9.05
Ortambert-kwartet en solisten: 11.05 Dans
muziek: 11.35 Het Goldy-orkest.
KEULEN, 456 M.
5.50 Concert: 11.20 Symphonie-orkest: 1.35
Orgelconcert; 3.30 Zang. klarinet en piano;
4 30 Svmpbonie-orkest: 6.20 Omroepkleinor-
kest: 8.05 Cembalo-recital; 8 20 Vroolijk pro
gramma: 9.40 Kwartetconcert en solisten;
0.50 Orkestconcert.
BRUSSEL. 322 M.
12.20 Gramofoonplaten: 12 50 Salonorkest;
1.50 Gramofoonmuziek- 5,°0 Viola-recital;
6 35 Omroeporkest: 7.35 Gramofoonplaten;
8.20 Omroeporkest; 10.30 Dansmuziek.
BRUSSEL. 484 M.
12 20 Gramofoonplaten: 12.50 Omroepor
kest: 1.50 Gramofoonplaten: 5 20 Salonor
kest; 7.35 Gramofoonplaten; 8.20 Symphonie
concert: 10.30 Cabaret
nr'-T""»*" nvi>srvnvR. 1577 M
7.30 Gevarieerd programma: 8 20 Mannen
koor; 9.20 Berichten; 9.50 Gramofoonmuziek;
10.05 Weerbericht; 10.20 Dansmuziek.
