EEW,G teUwew&okH
—/steUWWIÏGlOOR^H
WOENSDAG "11 MAART 1938
HAAEEE M'S D A "G B E AD"
5
(UN/T IN UTTIiEh
Vereeniging voor Huisvrouwen
Voordrachfmiddag Anny Prins.
I
In het gebouw St.-Bavo heeft gisteren An
ny Prins voor de Vereeniging voor Huisvrou
wen een voordrachtmatinee gegeven, welke
vrij druk bezocht was.
Na een korte inleiding door de voorzitster
mevrouw Cohen-Tervaert. begon Anny Prins,
staande voor het tooneelgordijn, met twee
fragmenten uit redevoeringen van Max Rein-
hardt, een soort geloofsbelijdenis van den
genialen regisseur, die culmineerde in de
woorden aan het slot: „Ik geloof aan de on
sterfelijkheid van het theater, ik geloof aan
de onsterfelijkheid van de voordrachtskunst.
Anny Prins zeide ze met warmte en over
tuiging.
Daarop volgde de bekende tuinscène uit
Schiller's Maria Stuart, die Anny Prins met
een zuiver gevoel voor plastiek en dramatische
spanning voordroeg. Met de „Moderne vrou
wentypes" kwamen wij in het lichtere genre.
De „Moderne vrouw" gelukte minder goed dan
de licht voorgedragene „gescheiden vrouw".
Wanneer Anny Prins een monoloog zegt, hin
dert nu en dan een zekere nonchalance in
haar dictie, die voornamelijk een gevolg is
van het niet genoeg op adem spreken. Hier
door verglijden nog al eens de laatste
woorden van een zin, en draagt de stem niet
voldoende, dat in een zaal als de St.-Bavo
met haar slechte accoustiek, funest is.
Dit onverzorgde spreken was ook de oorzaak
dat het „Soldatenlied" uit Ben van Eyssel-
steyn's „De Duivel op Aarde" niet tot zijn
recht kwam. De stem was hiervoor ook te ijl
en de voordracht te weinig suggestief om in
druk te maken.
Veel beter was ,,De Wrekende Boom", een
korte Indische novelle van Jan Feith, die zij
gekleed in sarong en kabaja, voordroeg, al was
ook hierin de voordracht zeer verschillend.
Anny Prins het bleek ook in haar liedjes
na de pauze heeft sterk haar ups en
downs. Er zijn momenten, die voortreffelijk
genoemd mogen worden, maar onmiddellijk
daarna volgen dan weer inzinkingen. De voor
dracht van een cabaret-chanson stelt- natuur
lijk heel andere eischen dan de liedkunst,
maar het chanson is toch ook een geheel, wat
Anny Prins wel eens vergeet.
Het best geslaagd vond ik de Maleische lied
jes, al was de voordracht dan wel wat Euro-
peesch. Vooral het roeiliedje droeg zij ka
rakteristiek en aardig voor.
Anny Prins bezit ongetwijfeld talent. Zij
heeft temperament, is pittig en bereikt
vooral door -haar spontaniteit soms reeds
heel veel. Toch zou zij met meer concentra
tie en cultiveering van haar talent ook van
haar spreekstem op een nog hooger niveau
kunnen komen als voordrachtskunstenares.
Het is nu dikwijls nog te weinig beheerscht,
te jong en te ongeëquilibreerd.
De heer Walter Mat-thies begeleidde Anny
Prins voortreffelijk op de vleugel. Het succes,
dat beiden hadden, was zeer groot.
J. B. SOIHJIL.
HET TOONEEL
CREMER
DE DOORSLAG
Voor een thriller zijn de voornaamste ele
menten voor succes: verrassing en snai1^
Nu waren voor mij deze elementen bij de
opvoering van De Doorslag door Cremer gis
teravond reeds te voren p-e^'mineerd, door
dat ik het stuk celezen had en dus al wist,
dat de heer Boon in I dood achter de sofa
lag, Emmv Fuchs in h~ 'chrik zou verge
ten de telefoon op den haak te leggen en
Eki Bouwer aan het slot met. haar beken
tenis zou komen. Ik stond dus eenigszins an
ders tegenover dit nieuwe stuk vair Bakker
en Joop Spit dan het publiek, dat het voor
het eerst zag.
Maar ik vermoed, dat als De Doorslag ook
voor mij geheel nieuw was geweest, de ware
geestdrift er b:: rie oovoering van gisteren
niet voor gekomen zou zijn.
De handeling loopt in het begin voor een
thriner te traa.c en er komt pas leven in bij
het schot van Hans Graafland en' de ontdek
king van d?n man achter de Maar het
ware wordt het toch ock in de v«inr«v.He be
drijven niet. De schrijvers hebben ons niet
genoeg op dwaalw"'"•,', cevoerd en de vraag,
wie de eigenlijke dader was. beheerschte niet
dit stuk Dat geeft voor 't succes van een thril
Ier nu eenmaal.... den doorslag. En dan
liet- zich het absoluut gemis aan humor en
ironie in dit stuk wel heel sterk voelen.
Of het publiek gisteren door de voorstel
ling erg geboeid was, betwijfel ik. Het was
niet toevallig, dat de verkoudheid van zoo
vele menschen van het publiek, die voor de
pauze zich had geuit in voortdurend hoesten
en proesten, plotseling verdwenen scheen
tijdens het tooneel tusschen Bakker en Eki
Bouwer in III. Toen kwam er eindelijk de
spanning in de zaal, waarop wij heel den
avond tevergeefs hadden gewacht, al bleek
het ploertige optreden van Graafland aan
in het slot velen dan ook wat te kras.
Bakker heeft betere stukken geschreven
dan De Doorslag en het succes bij het Cremer
publiek leek mij ook niet zoo groot als op an
dere premières van Bakker's tooneelspelen. Nu
miste de opvoering vooral voor de pauze, ook
wel eens de spanning welke wij bij een thriller
mogen verwachten. Niet, dat er niet goed ge
speeld werd. Integendeel, het individueele spel
liet weinig of niets te wenschen over, maar de
algemeene spanning van de misdaad ontbrak
bijvoorbeeld na het ontdekken van het
lichaam van Neumann te veel. Voor een
spel van criminaliteit en liefde ging alles wat
te gemoedelijk en te mat en pas in de scène
tusschen Bakker en Eki Bouwer veroverden
de spelers de zaal, doordat er toen in de ac
tie het electriseerend élan kwam.
Toch ik schreef het reeds hebben allen
individueel zeer goed spel laten zien. Emmy
Fuchs had te kampen met een hinderlijke,
zware verkoudheid, maar ondanks die handi
cap wist zij van Nel Rensbeek een sympathiek,
zelfs charmant persoontje te maken. Emmy
Fuchs. die vooral ook treft door prettige dis
tinctie in spel en dictie, is in de laatste ja
ren artistiek zeer gegroeid. Zij toonde ook gis
teren weer een groote rol te kunnen dragen en
al hadden wij inl vooral na de ontdekking
van den moord wat meer gespannen ner
vositeit in haar spel mogen verwachten, zij
wist toch alle relief aan dit lieftallige, fris-
sche persoontje te geven, wel het meest tegen
het slot. waar zij Hans Graafland haar af
schuw in het gezicht slingert.
Eki Bouwer had wel de zwaarste rol en het
rrillt/m betalen aan Radio distributie is
voordeeliger
dan anderen.
icLT.IL?™ TAMMER'S VOORWAARDEN
Telefoon 14753 - Tegenover 't Sportveld.
(Adv. Inqez. Med.)
mag voor haar een voldoening heeten, dat zij
het publiek bij haar bekentenis in III er zoo
onder kreeg. Dat was dramatisch kranig spel.
Ook in het begin wist zij teekening aan deze
uiterlijk koele en berekenende vrouw te geven,
misschien wat al te gereserveerd na een door
haar gepleegden moord, maar de schrijvers
wilden dat nu eenmaal zoo. Jammer was het
alleen, dat zij in I te zacht sprak, wat een
der oorzaken was van de te matte sfeer van
het geheel in dat bedrijf.
Henk Bakker had voor zich zelf de rol van
den wel zeer antipathieken Hans Graafland
gekozen. Hij had ook in het uiterlijk naar ty
peering gestreefd, zoo zelfs, dat wij 'n beetje
verbaasd waren, dat twee zulke aardige vrou
wen aan hem hun hart hadden verloren.
Bakker speelde de rol met routine, maar het
leek mij t,oe, dat hij er pas geheel en al in
kwam in het derde bedrijf. Toen speelde hij
met een kracht, dat de stukken er af vlogen.
In den heer Frans du Mee, die gisteren bij
Cremer debuteerde, heeft de vereeniging een
nieuwe jonge kracht gekregen, die wij
een aanwinst durven noemen. Een vlot. soepel
speler met misschien zelfs eigenschappen voor
jeune premier. Voor deze rol van den politie-
inspecteur leek mij zijn spel nu en dan zelfs
wat te levendig, maar dat zullen wij waar
schijnlijk op het verliefde hart van dezen po-
litie-man moeten schuiven. Een detective, die
tegelijk met verliefdheid te kampen heeft, is
een wat tweeslachtig persoon en het bleek
voor hem nu en dan moeilijk den juisten tus-
schenweg te vinden. Maar dat hij spelen kan
bewees de heer du Mee overtuigend in deze rol.
De kleinere rollen waren alle uitstekend
bezet. De heer Boon maakte van zijn scène in
het voorspel door heel zijn houding iets zeer
goeds. Hij bracht sfeer op het tooneel en
speelde geconcentreerd en sterk. Jammer, dat
zijn belooning voor zulk goed spel een zoo on
tijdige, vx-oege dood moest zijn. Mabel Schim
mel typeerde heel raak een vrouw, die het le
ven is ingegaan en zij speelde het korte
scènetje, waarin zij optrad, bijzonder goed.
Ook de heer Nottelman had zich als Van der
Bunt geheel in een andere huid gestoken,
leek hij mij meer een ondergeschikte dan een
bedrijfsleider. Maar qua typeering was het
zeer verdienstelijk. En ver 3ten wij ook niet
den heer C. van Looy te noemen, die iets aller
aardigst maakte van den huisknecht. Nie
mand van het publiek zal dezen goedigen,
zenuwachtigen huisknecht een oogenblik van
den moord hebben verdacht. Ook al deden de
schrijvers daar uit ik zou bijna zeggen ge
heiligde traditie alle moeite voor.
Zoo was het als geheel een voorstelling, wel
ke weer duidelijk liet zien, over welke voor
treffelijke speelkrachten Ci-emer beschikt.
Dat desondanks De Doorslag niet meer dan
een succes d' estime mocht behalen, lijkt mij
voornamelijk te wijten aan het stuk, dat aan
spanning en humor te kort schiet.
Ci-emer had ook voor deze voorstelling kader
en manschappen van de Motor-Brigade uit-
genoodigd, wat boven eexx vroolijk aspect aan
saai gaf.
J. B. SCHUIL.
MUZIEK.
ZESDE CONCERT
der Haarlemsche Bachvereeniging.
Elk concertseizoen heeft van die hoogte
punten, die lang, die haast onuitwischbaar
in de herinnering blijven. Zoo een was
Van Anrooy's vei-tolking van Brahms' 3de
Symphonie, enkele jaren geleden. En nu
Dinsdagavond stond Brahms' Eerste op 't
programma en weer dirigeerde Van Anrooy:
meer behoeven we eigenlijk niet eens te zeg
gen.... Van Anrooy als Brahms-interpreet:
wie evenaart hem in liefde voor in piëteit
jegens diens werken; wie weet als hij het
ondoorzichtige te klaren, de geheimenissen
te ontsluieren, elk détail tot zijn recht te
doen komen en dan alles samen te vatten
tot een geheel van schier volmaakte schoon
heid? Zeker, er zijn meerdere, er zijn tal
van dirigenten, die liefde en bewondering
voor Brahms' Symphonieën gevoelen en ze
met muzikaal inzicht en temperament ten
gehoore brengen. We kunnen als recent voor
beeld den gastdirigent van het vóórlaatste
"a-concert der H.O.V., den Berlijnschen
orkestleider Carl Dammer noemen, die vol
strekt niet de eerste de beste is: maar we
behoeven diens ongetwijfeld zeer prijzens
waardige vertolking van Brahms' Eei'ste
maar in gedachte met die van Van Anrooy
te vergelijken om te beseffen welk een af
stand beiden scheidt. Hoe vaak we het werk
ook x*eeds hoorden. Van Anrooy's herschep
ping was nog in vele opzichten als een open
baring. Daar werd gehoord en verstaan, wat
vroeger verborgen bleef. Index-daad: als
Brahms-vertolker vertegenwoordigt Van An
rooy een klasse op zich zelf en als er bijgeval
eens een leerstoel in de practische exegese
van Brahms' orkestwerken aan een onzer
universiteiten mocht gevestigd worden
waarom zou die in belangrijkheid onder doen
voor de .Algemeene muziekwetenschap"?
dan zou geen ander dan Dr. Peter van An-
rooi in aaixmerking kunnen komen om dien
te bezetten.
Maar waax-om zullen we ons bezig houden
met toekomstmuziek, die nog niet eens in
den schoot der toekomst verborgen ligt?
Brahms zelf stond destijds vrij schrap te
genover de Zunft der Zukunftmusiker, wat
niet wegneemt dat de meeste van deze 'nee-
ren het op den duur, d.w.z. in wat in hun
tijd de toekomst was, het tegen hem hebben
moeten afleggen. En bovendien hebben we
in een vertolking als die van Dinsdagavond
genoeg realiteit om ons in te verheugen. En
die was zóó mooi. dat de voorafgegane Zau-
berflöte-Ouverture niet meer dan een voor
spel geleek, 't Had ook de Zauberharfe-
Ouvex-ture kunnen zijn: de ware Zauber
kwam pas daarna, al willen we direct erken
nen dat de inleidende accoorden der Ouver
ture magisch klonken en een mystisch ver
schiet openden. Echter scheen het temr-i van
het Allegro de grens te benadei'en die de
duidelijke uitvoerbaarheid der zestiende
figuren stelt. Bij Bx-ahms' Symphonie gevoel
den we geen gevaar voor grensoverschrij
ding: hier was veeleer een doordachte gei'e-
serveerdheid. die volkomen bij het wex-k past.
Maar nu bleek juist uit Van Anrooy's onover
trefbare analvtische en synthetische kunst
het verschil in orkestratie dat tusschen het
vroeger geschreven eerste hoofddeel en de
overige drie later geschrevene bestaat, want
in dat eerste kon zelfs hij niet elke noot der
partituxu- tot klaarheid brengen. Hoe sereen
en kuisch klonk daarentegen het Andante
met zijn heerlijke solozangen voor hobo, cla-
Die Sneeuwwit-gloor zorgt
toch maar goed voor U:
Ongekend goede kwaliteit:
niets bleekt zóó blank als
Sneeuwwit-gloor.
Bovendien bij elk pak nog
zoo'n aardig cadeautje voor
de kinderen.
Gebruik dus voor het
bleeken nooit anders dan:
(rleekt fialdeX,
N.V. Zeepfabriek v/h. De Haas Bre
(Adv. Inqez. Med.)
2.Q.GEN E v P
iOOD EN ZWART MERl
(Adv. Inqez. Med.)
rlnet en viool! En welk een teederheid en
gedemnte vreugde in het Allegretto, we'k een
stijgingen en stuw®"" in de grootsche Fi
nale, waarin de klankverhoudingen ideaal
afgewogexx warm! Men vei'gelijke b.v. den
massalen, sonoren klank der violen bij den
inzet van het hoofdthema met het gefluister
der strijkex-s, toen de solo-hoorn zijn stem
verhief en herxnnere zich de pracht van het
koperensemble. En het was ïxiet te verwon
deren dat na deze auditie het geheele audi
torium spontaan oprees om uit den grond
des hartexj te jubelen en te danken en dat
een aantal Bx-ahmsvereerders r1 internreet
met kostelijke bloemengeschenken huldig
den!
Zooals ik reeds zei was de Symphonie het
hoogtepunt. Toch mocht de vertolking van
Glazounow's Vioolconcert door Noëla Cousin
exx het Residentie-orkest er ook zijix Voor
treffelijk was het spel der soliste: volkomen
zeker van intonaties, virtuoos, warm, be
heerscht;, in de, qanfilenes vaak een beetje
aan den nerv'eus-sensibelen leant. Een viool
talent, maar een van beperkte draagwijdte.
Beethoven zou haar denkelijk niet liggen. De
eenvoud van haar optreden maakte een zeer
sympathieken indruk. Voortreffelijk was ook
de uitvoering en de aansluiting der rijk ge
schakeerde orkestpartij in het thematisch
doorwrochte, mooi opgebouwde, niet zeer
laixge, voor het solo-instrument zaakkundig
en effectvol doch hoogst moeilijk uitvoerbaar
geschx-even werk.
Twee kleurrijke Slavische Dansen van
Dvorak volgden nog. De kleur en rythme
doen daar meer dan de schoonheid der me-
lodiek, die niet boven het middelmatige uit
komt. Niet oninteressant is in de eerste dans
de motiefherhaling, die even hex'ixinerde aan
iets dergelijks in het begin-stuk van Bizet's
eerste Axiésiennesuite.
Tot besluit van dit verslag een opmerking:
In de toelichting bij de Symphonie lazen we
van een „B-dur gedeelte", dat in het Alle
gretto voorkomt. Wanneer men de Duitsche
terminologie („dur" en „moll") wil volgen
moet men voor de toonsoort met 5 kruisen
niet ..B-dur" maar „H-dur" schrijven: „B-
dur" is ons „Bes gr. t." Deze en andere ger
manismen komen helaas nog in veel van onze
musicologische geschriften voor exx stichten
daar niet zelden verwarring.
K. DE JONG.
INTERNATIONALE ORDE VAN GOEDE
TEMPELIEREN.
Men schrijft ons:
Door de Internationale Orde van Goede
Texxipelieren. die reeds zoo lange jaren den
strijd heeft aangebonden tegen de onmatig
heid van dx'ank en alle andere verdoovende
middelen heeft besloten in de maand Maart
een intense propaganda te makeix voor haar
idealen. Dit bracht een harer leden, tevens
brochuredepóthouder, de heer P. Chai-les, die
het Winkelhuis Frankestraat No. 43 bewoont,
op het idéé bedoeld magazijn als „blauwe-
wixxkel" in te richtenEen speciale blauwe vlag
wijst aan belangstellenden den weg. terwijl
binneix met bereidwilligheid alle inlichtingen
over het werk worden verstrekt en iedereen
welkom is!
„BIOGRAFIE".
Men schrijft ons:
Vrijdag a.s. zal in den Stadsschouwburg de
N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging. dir.
A. van Dalsum eix A. Defresixe een opvoering
geven van hun nieuwste stuk „Biografie" van
S. N. Behrman.
Deze voorstelling heeft ixx de hoofdsteden
in ons laixd een bijzonder groot succes gehad.
Het is eeix ondei-houdend, boeiend stuk. vol
zuiver gezieixe eix grootsche karakterteekening,
het is bijna voortdurend dramatisch gespan
nen en blijft tot het laatste toe op peil. Het
wekt eexx sterke interesse en steekt in alle op
zichten boven het middelmatige uit. Het munt
uit door haar vlotte en brillante dialogen, die
dank zij de vele wendingen tot het laatst
blijven boeiexx. Vooral geniaal is de uitbeel
ding van de hoofdrol door dg jonge actrice
Loudi Nijhoff, die hicriix haar' kans heeft ge
kregen en deze ïxiet ongebruikt voorbij heeft
laten gaaxx. Zij is een groote aaxxwinst voor
ons tooneel.
FEESTAVOND DER ELSWOUTGROEP.
De feestavond van de Elswoutgroep, de Pad-
vixxdersgroep Vereeniging van Jeugdwerk in
Bloemendaal, die op 14 Maart in het Jeugd
huis in Bloenxendaal zou worden gehouden,
wordt niet daar, maar in het Kennemer Ly
ceum gehouden, denzelfden dag: Zaterdag 14
Maart.
CENTRALE TANDHEEL-
KUNDIGE KLINIEK
KENAUPARK 26a, HAARLEM, TELEF. 12644
SPREEKUREN lederen werkdag 9—11 en
1—2 uur. DINSDAGSAVONDS 6.30—8.30 U.
ZATERDAGSMIDDAGS geen spreekuur.
(Adv. Ingez. Med.)
J. P. de Klerk 60 jaar.
■tj—De Haarlemsche
Gemeenteontvanger
Ir ^e ^eer de
- Klerk, hoopt op 14
Maart a.s. zijn zes
tigsten vei'jaardag
te vieren. Hij werd
14 Maart 1876 te
Haarlem geboren
en 1 Februari 1894
trad hij hier in ge-
meexxtedienst. als
jongste klerk ten
kantore vaxx dexx ge
meente-ontvanger.
Met ingang van 1
October 1901 werd hij bexxoemd tot Gedele
geerde en met ingang vaxx 15 Juli tot Gemeen
te-Ontvanger. Op 1 Februari 1934 vierde hij
onder veef belangstelling zijn 40-jarig jubi
leum.
Buiten zijn dagelijkschen werkkring ver
vult de heer de Klerk nog verschillende func
ties. n.l. diaken der Ned. Herv. Gemeente. Re
gent van het Ned. Herv. Diaconiehuis, lid van
den Alg. Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente,
voorts xxotabele en ook penningmeester vaxx
Wijk V van genoemde Gemeente; bestuurslid
van het fonds „Coelombie" en van de Onder
linge Brandwaarborg-Vereenigiixg der ge-
gemeente Haarlem.
Friesch-Groningsche Hypo
theekbank.
Netto winst ƒ470.180.91.
Aan het verslag over 1935 der Friesch-Gro
ningsche Hypotheekbaxxk ontleeneix we het
volgende
In het afgeloopen jaar werden 169 (v. j.
263) leeningen afgesloten tot een bedrag van
f 3.794.080,— (v. j. f 5.977.725,—), terwijl aan
aflossingen werd ontvangeix f6.913.550,(v. j.
f 6.389.373,63).
Het uitstaand bedrag aan hypotheken be
droeg per 31 December 1.1. f 66.998.922,50.
Op 31 December was aan rente achtexxstallig
f59.895,47, (v. j. f 39.428,06), terwijl nu xxog
achterstallig is f 35.906,29.
Bij executie's, vrijwillige veilingen exxz. werd
ixx totaal eexx verhes geleden van f12.131,in
hoofdsom (v. j. f 16.870,48).
In den loop van het jaar werd voor een be
drag van f 124.361.61 meer aan ondei-panden
ingekocht dan verkocht. Waar de vroeger in
gekochte onderpanden allen tot op één gul
den zijn afgeschx-even exx deze rekening bij de
winstverdeeling het vorige jaar is gecrediteerd
voor f 40.00,staat de rekening ingekochte
onderpanden debet voor f 84.379,61. Dit bedrag
wordt afgesclxrevexx tot op f 24,—, zoodat de
ingekochte onderpanden ieder voor f 1 te boek
komen te staaix.
De bruto winst bedraagt, zonder de renten
van de reservekas en de extra-reserve
f 564.536,52.
Per niet volgestort aandeel, waarop 20 pet.
is gestort, wordt f 34 dividend uitgekeerd.
Ondanks het koersverlies op de effecten dei-
reserves ad f 91.048,40 vermeei'deren deze met
f 174.995,88 en worden gebracht op f 5.483.581,51
Bij de voorgestelde vex-deeling wordt aan
dividend, tantièmes etc. een bedrag uitgekeerd
kleiner daix 41/2 pet. rente van de reserves en
het verplicht gestorte aandeelenkapitaal, zoo
dat feitelijk de geheele bedrijfswinst wordt ge
reserveerd.
KINDERVOEDING.
De Vereeniging „Kindervoeding" reikte in de
afgeloopen week uit in hare af deelingen: Zoe-
testraat 1247 poi-ties, Overtonstraat 1210 por
ties, Byzantiumstraat 871 porties, Eemstraat
1078 porties.
Bovendien werden dagelijks aaix de scholen
voor Buitengewooxx L.O. 115 poi-ties verstrekt.
MAIL- EN LUCHTPOSTVERZENDING
T/M. 15 MAART 1936.
Ned. Indië, mail via Genua m.s. Joh. van
Oldenbarneveld 12 Maart gewone stukken 3.25:
luchtdienst AmsterdamBaixdoeng 14 Maart
gew. st. 3.25.
Sux-iixame, zeepost en mail via Amsterdam
13 Maart gew. st. 3.25.
Aruba, Curacao, Bonaire, vliegdienst vanaf
New Yox-k 11 Maart gew. st. 19.10.
Vei'eenigde Statexx van Amerika, Canada exx
Mexico, via Cherbourg 12 Maart gew. st. 19.10;
via Liverpool 13 Maart gew. st. 8.55; via Rot
terdam 14 Maart gew. st. 6.
Argentinië. Brazilië, Chili, Ux-uguay, via Na
pels (geen Chili) 12 Maart gew. st. 10 40; via
Lissabon 15 Maart gew. st. 16.45: vliegdieixst
FrankrijkZuid Amerika 14 Maart gew. st.
3.25, een nazendixxg heeft op 14 Maart plaats,
de aaxxsluiting is echter niet onder alle om
standigheden gewaarborgd 14 Maart gewone
st. 10.—.
China. Hongkong, Philippijneix, Japan,
Mantsjoerije. Jehol, via Siberië 12 Maart gew.
st. 18.—.
Ohina, Hongkoxxg, Philippijnen, vliegdienst
als Nea. Indië.
Britsch-Indië, via Marseille 12 Maart gew.
st. 10.40; vliegdienst AmsterdamBandoeng
14 Maart gew. st. 3.25; vliegdienst Londexx
CalcuttaSixxgapore 10 Maart gew. st. 2.15.
Irak, Mesopotamië, via IstanbulAdana
Damascus 12 Maart gew. st. 3.25.
Vliegdienst als Britsch-Indië.
Palestina, via Genua 12 Maart gew. st. 3.25;
via Napels 14 Maart gew. st. 13.15.
Vliegdienst als Britsch-Indië.
Ceylon, via Genua 12 Maart gew. st. 3.25;
via Marseille 12 Maart gew. st. 12.30.
Vliegdieixst als Britsch-Indië.
Penang en Siam, via Genua 11 Maart gew.
st. 23.—.
Vliegdienst als Britsch-Indië.
Singapore, als Ceyloxx.
Egypte, via Genua 12 Maart gew. st. 3.25;
via Napels 14 Maart gew. st. 13.15; vliegdienst
AmsterdamBandoeixg 14 Maart gew. st.
3.25; vliegdienst LondexxKaapstad 14 Maart
gew. st. 16.45.
Oost Afrika, vliegdienst LondenJohannes
burg 14 Maart gew. st. 16.45.
Zuid Afrikaansche Unie, via Southampton
12 Maart gew. st. 16.45.
Vliegdienst als Oost Afrika.
Australische Statenbond, via Marseille 12
Maart gew. st. 10.40; vliegdienst Amsterdam
Bandoeng 14 Maart gew. st. 3.25; vliegdienst
LondenSingapore Port Darwixx 14 Maart gew
st. 2.15.
Nieuw-Zeeland, via Cherbourg/ Vancouver
12 Maart gew. st. 19.10.
Vliegdienst als Australië
Noord-Holland's Rijksarchief ver
bergt voorvaderlijke geheimen.
Op 1 April bestaat deze interessante
instelling 50 jaar.
Er zijn veel geestige dingen te
vinden in de geheimen van het
Rijksarchief aan de Jansstraat, dat 1
April als zoodanig 50 jaar zal bestan.
En er is ook veel droefs, onbelangrijks
en interessants te zien. Boven
dieneen bezoek vertelt ons een
beetje wat een archief eigenlijk is.
Nietwaar, de meesten denken bij het woorfl
archief toch aan een droge, stoffige papi»*
ren- en boekenrommel, waar letterlijk en fi
guurlijk boekenwurmen rondkruipen, die zel
den het daglicht zien....!
„Toch hebben wij een zeer moderne tele
foon. merkte het hoofd van dit Rijks
archief. de heer R. D. Baart de la Faille een
beetje ironisch op. onx te toonen dat een ar
chief in het geheel geen ouderwetsche stof-
beweging hoeft te wezen.
Hoe het ook zij. ons Haarlemsche Rijks
archief is geenszins onderwetsch. Wij spre
ken hier van het Haarlemsche Rijksarchief,
omdat dit archief in Haarlem gevestigd is in
tegenstelling tot andei-e Rijksarchieven, die
in hoofdplaatsen van andere provincies zijn.
Doch het nu in alle stilte jubileerend Rijks
archief bevat hoofdzakelijk papieren uit. de
provincie. Wat er precies allemaal te vinden
is en hoe het er nu gekomen is?
Dat moet de heer Baart, de la Faille u
eigenlijk maar zelf vertellen, want dat is zoo
ingewikkeld dat de ambtenaren zelf zich bij
de beantwoording van deze vraag eens ter
dege rekenschap moeten geven van de schat
ten. die zij beheeren. En om een leek duidelijk
te maken wat een Rijks archief is. heeft zelfs
een kundig historicus als de heer Baart de ia
Faille nog wel eenige moeite!
De kern van de hier bewaarde documen
ten wordt gevormd door die van de gecom
mitteerde raden van het Noorderkwartier. Het
Noorderkwartier was de streek boven het
voormalige IJ. dat. bijna tot Velsen door
liep. welke streek in den Spaaixschen tijd
van het overige Holland was afgesneden,
door dat Amsterdam Spaansch geworden
was en Haarlem in 1573 belegerd werd.Den ge
committeerden raden zou men. als men een
vergelijking wil maken, eexx overeenkomstig
karakter moeten toekennen als aan de hui
dige Provinciale Staten.
Al- deze papieren werden vroeger bewaard
in Hoorn, tot de Fx-anschen in ons land kwa
men. hetgeen dus in 1795 het geval was en
alle documenten xxaar Haarlem werden ge
bracht.
Na 1813. toen de Fransche tijd weer was
afgeloopen werden de documenten, evenals
die uit het tijdvak 1795—1813. ook in Haar
lem bewaard. Daartoe behooren die van alle
zelfstandige besturen over Noord-Hollaxxd tot
1850 toe.
Voorts vinden wij in de Jansstraat gei'eclx-
telijke papleren uit de gerechtelijke archie
ven van alle plaatselijke gerechten in Noord-
Holland van het einde der Middeleeuwen af
tot. 1838. Ook no-tarieele archieven kan men
hier aantreffen, geschoxxken archieven of in
bxnükleexx afgestaxxe.
Deze opsomming is, zooals gezegd is, geens
zins volledig. Op alles is een uitzoixdering,
zoo ook hier.
Van grxxot belang is de aanwezigheid van
papieren uit alle Burgerlijke standen uit ge
heel dit Noordelijk gewest. Ook hier zou het
verkeerd wezexx te veronderstellen, dat. het
Rijksarchief u alles kan vertellen, doch u
zoudt versteld staan, üxdien u zag wat men
in de Jansstraat weet over onze voorouders
van het einde der zestiende eeuw af tot 1811
uit de oude, bewaard gebleven kerkregisters.
En vooral is ïxxen verbaasd over de daarop
aansluitende Bui-gerlijke stands-papieren,
volgens de methoden door Napoleon inge-
Onwillekeurig vi-aagt men zich af: ..Wat
heeft dat nu allemaal voor nut om die oude
paperassen te bewaren?"
Het Rijksarchief heeft veel vraagstukken
reeds opgelost en dat waren voornamelijk
kwesties van gerechtelijken aard. Meenings-
verschillen over eigendomsrechten, rechten
van overpad, vischrechten, tolrechten en nog
meer. komen hier tot oplossing. Terwijl men
de historische waarde zeer zeker niet mag
onderschatten. -
Iedereen herinnei-t zich de actie, door f loris
Vos ontketend tegen de tol te Muiden. Er wa
ren menschen die het recht van tolheffing
betwistten. Het Rijksarchief heeft mxom-
stootelijk uitgemaakt dat de tolheffing
:olgens een oud en onvervreemdbaar recht
geschiedde.En zelfs de overtuigdste tegenstan
der moest toegeven dat althans de heffhxg
rechtmatig geschiedde.
Ook bij de welbekende kwestie van de
Ruine van Brederode en de toegangsweg
naar deze oude, historische plaats, werd het
Rijksarchief geraadpleegd.
Actueel is de zaak van Neeltje Pater. Er ia
een dik boek, waarin de authentieke testo-
mentaire acten van deze schatrijke dame zijn
gebonden. Dit dikke boek ligt op een aparte
plaats, want eiken dag komt er zeker iemand
snuffelen, in de hoop misschien te ontdekken
nog recht te hebben op een paar vergeten
millioentjes
Er is veel te beleven op het Rijksarchief.
Zoo vertellen de kerkboeken niet alleen van
gesloten huwelijken maar ook van gevallen
meteoorsteenen en andere miraculeuze ge
beurtenissen, die de koster van de een ot
andere kerk in zijn enthousiasme midden
tusschen een huwelijksafkondiging heeft
neergeschreven! Op gelijke wijze treft men
er het verslag van de aankomst van Tsaar
Peter den Groote in Zaandam aan.
Tragisch is ergens een oude stoffige rol te
vinden, behandelend een proces tegen een
jongenxaix, die het een of ander misdrijf heeft
begaan en daarvoor zijn jonge jaren In de ge
vangenis moest slijten. Bij de papieren liggen
eenige hartroerende brieven van en aar. zijn
moeder, die toen zij voelde dat zij sterven
ging nog een haarlok voor haar jongen in
den brief sloot
Zoo is dit Rijksarchief een mengeling van
veel levens geworden, die tezamen de historie
maakten van Noord-Hoilaixd exx die, als losse
atomen van het geheel, op de twee en een
halve klioixxeter lange boekenplanken van ons
Noordhollaixdsche Rijksarchief zijn tei'ug te
vinden.
Eén April zal. xxaar de heer Baart de ia
Faille, die tevens inspecteur is van 1500 ge
meentelijke- en waterschapsarchieven, ons
verzekerde geheel ongemerkt voorbij
gaan. Zooal.s zoo veel gebeurtenis
sen van wellicht grooter belang onge
merkt voorbij gingen en toch bewaai-d wor
den in de archieven van deze interessante
Rijksinstelling, waarop we eens de aandacht
wilden vestigen.
