KREMER'S KOFFIE-„THEEHANDEL
KOFFIE
THEE
Bedford Vrachtchassis
Bedford Autocar-chassis
PLANT
AARDAPPELEN
H. van Niel Hzn.
Fa. KL1NKSP00R
Uit Zuid-Afrika,
uit Spanje en van den Nijl.
J ungh a ns-Klokken
dUsetHü's
RUsema's
f 1450.
f 2450.
Amst. Rijtuig Mij. N.V.
GIEBELS'
Slijterij „DE MULDER"
N.V.
in prijzen van 16tot50cent per halfpondspakje in prijzen van 20 tot 38 cent per ons
ZATERDAG 21 MAART 1936
HAARLEM'S DAGBLAD
Trekken zij uit instinct?
kleine, bonte muzikantjes, die wij
zoovele maanden noode gemist heb
ben, beginnen nu van alle hagen en
takken te kwinkeleeren en hun terug
keer bekend te maken. Kinderen zingen lied
jes op hun gevederde vriendjes, minnende
paartjes luisteren op uitgezochte boschpaad
jes naar den zang van den nachtegaal, en ieder
legt graag ook in het kleine vogelhart de voor-
jaarsgevoelens, die hij zelf ondervindt.
De wetenschap tracht de diepere gronden
van het natuurgebeuren op te sporen, en be
merkt dan, hoe ver het menschelijk leven met
zijn sleur en zijn beslommeringen zich van de
natuur verwijderd heeft. Zoo houdt zij zich
ook bezig met den romantischen zang der vo
gels, met hun vlucht voor den winter en de
kracht, die hen tegen het warme jaargetijde
terugdrijft en die men zoo graag heimwee
noemt, Maar ook op dit gebied heeft de we
tenschap nog niet het beslissende woord ge
sproken. Van jaar tot jaar breidt zich het ge
bied der onderzoekingen uit en daarmee groeit
ook de verscheidenheid van meeningen.
Op het oogenblik staan in hoofdzaak twee
opvattingen in de dierkunde tegenover elkaar:
de eerste predikt het instinct, terwijl volgens
de andere de dieren tot handelen gedreven
worden door lust- en onlustgevoelens, gesteund
door biologische oorzaken.
De verdedigers van het instinct verklaren
het wegtrekken op een bepaalden tijd, het ver
zamelen van twijgjes en wol om een nest te
bouwen, het broeden en vele andere functies
uit een onweerstaanbare drift, die, waarschijn
lijk geschapen door de ervaring van tallooze
generaties en steeds overgeërfd, tot een ge
weldige drijfveer is geworden, die den vogel bij
al zijn handelingen richting geeft.
Toegevend aan deze onbewuste drift verla
tten de vogels op den Juisten tijd de streek
waar zij geboren zijn, zelfs dan al, wanneer
zij nog geen winter in hun leven hebben mee
gemaakt. Ja, voor een deel trekken de jongere
exemplaren vóór de meer ervaren oudere tocht
genooten naar het tweede vaderland. En op
[dezelfde wijze gedreven en bovendien geleid
door hun sterk oriëntatievermogen keeren ze
in het voorjaar naar de oude streek terug,
bouwen hun nest, broeden, voeden hun jongen
op, in alles gestuurd door dien erfelijken fac
tor uit vervlogen eeuwen, door die kracht, die
hun tot een tweede natuur is geworden door
het instinct.
Deze verklaring van de gebeurtenissen in het
[vogelleven moge zeer aantrekkelijk zijn wij
geiooven immers graag in geheimzinnige
krachten door de aanhangers van de an
dere opvatting wordt ze als geheel onjuist ver
worpen. Dr. J. A. Loeser, een der coripheeën
va r.die richting, komt met zijn waarnemin
gen tot een volkomen andere conclusie. Voor
hem is het vraagstuk veel eenvoudiger; hij
verklaart het met een redeneerihg, die steunt
pp de stoffelijke functies van het vogellichaam.
Alle handelingen van het dier berusten vol
gens hem slechts op lust- en onlustgevoelens.
Die v/orden teweeggebracht door biologische
gebeurtenissen in het lichaam zelf. Dr. Loeser
legt het trekken en het broeden op de vol
gende v/ijze uit:
De vclgeltrek wordt veroorzaakt door een
Innerlijken bewegingsdrang, die misschien kan
porden herleid tot afscheidingen uit bepaalde
Bieren. Aan een lustgevoel geven de vogels
Dok toe, wanneer zij de meest voedselrijke
Streken opzoeken. Dat verklaart dus het feit,
Jat ze steeds den juisten weg inslaan. Vele
rogels beginnen den trek reeds vroeg in den
lomer, omdat de insecten, de rupsen en de
arven, waarmede zij zich bij voorkeur voeden,
il in het begin van Juli schaarsch worden
Sij begeven zich dan onmiddellijk op reis naar
Detere landen in volkomen de goede richting.
Twee maal per jaar in het voor-
jaar en in het najaar maken
le millioenen trekvogels hun reis. Maar zoo-
ils voor den eenen mensch een reis naar Brus
sel een gebeurtenis is, terwijl de ander zijn
aand niet omdraait voor een bezoek aan de
ïivièra, zoo trekken ook de vogels niet alle
jven ver. De grootste reis maakt een vogel van
,over there", de Amerikaansche paradijszee-
swaluw. Deze globe-trotter vliegt van het win-
erkwartier, dicht bij de Zuidpool tot hoog in
le arctische regionen en legt bij iederen trek
ingeveer 17.000 Kilometer af, dat is dus bijna
le helft van den aardomtrek. Vóór de zee-
iwaluw in het Noorden met het broeden kan
leginnen, moet zij eerst haar nest van het
torige jaar, van ijs en sneeuw bevrijden. De
iroedtijd zelf is zeer kort, want de meeste tijd
iaat verloren met het heen en weer trekken,
tfaar dat heeft ook zijn voordeelige zijde. Voor
le zeezwaluw is het namelijk maar zelden
lacht. Gedurende de maanden, dat zij zich
11 het Noordelijk of Zuidelijk kwartier op-
loudt, heerscht daar de eeuwige dag, en alleen
ip de doorvlucht door de gematigde en heete
uchtstreken leert zij het onderscheid tus-
chen dag en nacht, tusschen zonneschijn eri
terrelicht kennen.
Ook de vogel met het grootste uithoudings
vermogen is Amerikaan. Kampioen duurvlie-
len is de goudpluvier, die in staat is, 48 uur
nonderbroken door te vliegen. In dien' tijd
5gt hij 3600 kilometer af. In tegenstelling met
ndere trekvogels ziet hij er ook niet tegen
p, over uitgestrekte oppervlakten open zee te
Als hy komtis het lenteI
vliegen; hij is zich dus bewust van zijn uit
houdingsvermogen.
Wat de hoogte betreft, waarop de vogels
trekken, de meest komen niet hooger dan on
geveer 200 meter. In die luchtlagen kunnen ze
het gemakkelijkst ademhalen. Een aantal
grootere vogels, zooals zwanen, ooievaars en
kraanvogels komen tot 400 meter; boven de
1000 meter heeft men zoo goed als nooit een
trekvogel waargenomen. Intussohen moet men
nu niet denken, dat ze op die hoogte niet vie-
gen of kunnen vliegen; er zijn hooge geberg
ten, die wel overgetrokken moeten worden,
maar de trekvogel waagt dat slechts in de
uiterste noodzaak; liever maakt hij een groo-
ten omweg, waardoor hij den hoogen muur
kan vermijden.
In Duit-schland heeft men het eigenaardig
verschijnsel waargenomen, dat het trekkende
ooievaarslegioen zich in twee deelen splitst;
ten Westen van den Weser vliegt een colonne
over Frankrijk, Spanje en Marokko naar Zuid-
Afrika, terwijl de soortgenooten ten Oosten
van den Weser de route volgen over de Balkan,
Palestina en Egypte. Beide groepen komen
in het Zuid-Afrikaansche gebied bij elkaar,
maar op den terugtocht vindt de splitsing op
nieuw plaats.
Een, anöer verschijnsel, dat .de aandacht
trekt, is het blijkbare uitsterven van den
ooievaar. In Engeland komt hij niet meer voor,
in ons land steeds zeldzamer; de grens van
zijn verspreidingsgebied kruipt naar het
Oosten.
Een vogel, die een rol speelde in de legen
den der oude volken, de kraanvogel, komt nog
in Duitschland voor. Waarschijnlijk leefde hij
vroeger ook in ons land, immers moerassen en
plassen, die een levensvoorwaarde voor hem
zijn, waren er toen in overvloed. De kraan
vogel trekt naar Egypte en Britsch-Indië, waar
hij groote verwoestingen aanricht in de koren
velden.
Een groote trekvogel, waarvan wij met
Hongarije het. monopolie hebben, is de lepe
laar. In ons land is hij te vinden in het Naar-
dermeer en in het Zwanewater bij Petten. In
het najaar trekt hij naar Noord-Afrika. Hij
verstaat niet de kunst van het klepperen, zoo
als zijn aanverwant de ooievaar, die op die
wijze het hof maakt aan het wijfje. Maar de
lepelaar weet zich wel op andere manier te
redden: door fraaie buigingen tracht hij de
schoone zijner keuze te imponeeren.
Onze Hollandsche zwaluwen trekken tot in
het Zuiden van Afrika; door hun snelle vlucht
leggen zij dien afstand in korten tijd af.
De spreeuw legt het wat eenvoudiger aan:
in October of November verlaat hij ons tot
Februari of Maart. Den wintertijd brengt hij
door meestal in Frankrijk of Spanje; slechts
zelden brengt hij het tot Noord-Afrika.
Ook de lijster trekt niet ver weg; één lid van
de lijsterfamilie, de merel, is zelfs geheel honk
vast en laat ons 's winters niet in den steek.
Hij blijft trouw op zijn post om zijn mede
schepsels uit de vogelwereld te begroeten, als
zij van hun verblijf in andere streken terug-
keeren.
TERUGKEER IN HET VADERLAND.
In het warme Zuiden, langs den Nijl zaten
dichte scharen vogels te braden in de gloeien
de zon. Ze streken hun veeren netjes glad
sloegen eens wat met de vleugels, alsof ze de
kracht van hun vlucht wilden beproeven en
hapten lui naar een worm of een kever, waar
van het in 't gras wemelde.
Doch er was te veel voeder, 't was te warm
en te stil en zij verlangden naar harden re
gen, grijze luchten en frisschen wind.
Tallooze zwermen wilde ganzen zwommen
op de open plekken tusschen het riet, in de
uitgestrekte moerassen. Reigers en ooievaars
doken hier en daar op, ineengekromd stonden
i zij op één been en lieten hun snavel naar be
neden hangen, ze verveelden zich vex-schrikke-
lijk. En zij niet alléén, al de snippen, water
vogels, kieviten, ganzen, waterhoenders, kwar
tels, zwaluwen, allen verveelden ze zich, zóó
zelfs, dat hun de veeren haast uitvielen.
De ibis ergerde zich over dat vreemde, in 't
grijs gekleedde tuig en verwaardigde zich zelfs
den onnoozelen flamingo's zijn leed te klagen,
hoe diep hij ze anders ook verachtte. De kro
kodil knipte met zijn slijmerige, sluwe oogjes
en hapte af en toe naar een vette gans, waar
op dan een geschreeuw en gekrijsch ontstond,
dat overal langs den vloed beantwoord werd
en eindelijk heel in de verte wegstierf. En dan
legde de woestijnstilte zich neer op het gloeien
de landschap en de trage zwermen vogels, die
daar maar zaten te wachten; waarop, dat
wisten ze zelf niet!
Daar vloog een kleine, grijze vogel de lucht
in, hield boven een oogenblik stil en sloeg
buitengewoon snel met zijn vleugels, terwijl hij
een wijsje floot; daarop daalde hij neer en
verborg zich in het gras. De geheele vogel-
schaar rekte den hals in de hoogte, en luisterde
en toen ontstond er in alle hoeken een gesna
ter, een geknetter en onrustig vleugelgekicp.
Jonge, onnoozele kieviten vlogen omhoog en
beschreven een kring in de lucht om te laten
zien, hoe goed zij konden vliegen.
Maar de kraanvogels, die de zaak verstan
dig opvatten, hielden een algemeene vergade
ring om het reisplan, waarom de leeuwerik
had gevraagd, te bespreken. Want het was de
leeuwerik geweest, die daar hoog in de lucht
een kort wijsje had gefloten; zij hadden hem
allen dadelijk herkend aan zijn geluid, hoewel
hij niet meer dan twee, drie tonen had laten
hooren. Maar midden in de beraadslagingen
der kraanvogels hoorde man 'n wonderlijke ge
rucht en de lucht werd geheel verduisterd.
Dat waren de wilde ganzen, die het anker
lichtten. Ze verdeelden zich in groote groepen,
dwarrelden door de lucht, schaarden zich in
lange rijen en verdwenen naar het Noorden,
terwijl hun gekrijsch in de verte weerklonk.
De spreeuwen verhieven zich in zwarte massa's
en de kieviten volgden. De reigers stegen de
lucht in, de ooievaars bij paren, ook hun weg
liep naar het Noorden. De algemeene vergade
ring van de kraanvogels mislukte geheel door
de algemeene verwarring en onrust; iedereen
wilde weg en er hielp geen bedenken. Elk
oogenblik vlogen nieuwe troepen over Noord-
Afrika heen en begroetten met hun snavels
de lachende blauwe Middellandsche Zee be
neden.
De mannetjes nachtegalen wachtten den
nacht af; ze wilden de bekende plaatsjes in
het Noorden terugvinden en hun mooiste lie
deren instudeeren voor de wijfjes hen volgden.
De reiskoorts greep ook de leeuweriken, de
zwaluwen en de koekoeken aan en dag en
nacht vlogen de trekvogels noordwaarts. En
telkens wanneer ze over een bekende plaats
heenklamen, liet een zwerm zich in zijn eigen
vaderland neer en diegenen, die nog verder
moesten, riepen ze vaarwel toe en brachten
leven en vroolijkheid in het oude, koude Euro
pa, in bosch en veld, om de huizen der men-
schen heen en ver weg in het riet in de stille
meren.
In Italië waren al overal kleine rozeknopjes;
de appelboomen in Zuid Franakrijk waren ge
heel oversneeuwd met wit-roode bloesems en
op de boulevards in Parijs begonnen de bla
deren aan de kastanjeboomen al hun glan
zende droge omhulsels te verbreken.
Doch verderop Noordwaarts werd het koud,
en een scherpe wind woei van de Noordzee. De
leeuweriken, die daar heenvlogen, werden hoe
langer hoe scbaaijscher, een heele menigte
moest zich bij Leipzig neerlaten en dan in Ne
derland- en op de Luneburges heide; betrek
kelijk slechts weinigen gingen nog verder; de
Oostzee over naar Scandinavië. Maar allen
waren 't er over eens, dat ze eigenlijk veel te
vroeg waren weggegaan, en als ze den verlei
der maai' in handen hadden kunnen krijgen,
die het eerst van vertrekken had gesproken en
hen had weggelokt van de vleeschpotten van
Egypte, zouden ze hem zeker hebben ver
scheurd. Doch eindelijk legde toch ook hier
een teer lichtgroen zich op de boomen en de
lente kwam met gezang en gefluit, met kleine
vechtpartijtjes en liefdesintrigues van de
kleine kevertjes af, die in 't gras elkaar het
hof maakten, tot de konijnen, vossen en her
ten toe, die in de bosschen stoeiden.
In bosch en veld weerklonk 't van weg
smeltend heimwee, hopelooze klachten en
jubelend geluk en vele hartjes braken in stille
wanhoop.
Twee vinken vochten net zoo lang in de
lucht tot ze naar beneden vielen in een beek
en weer opsplitsten, kletsnat en vreeselijk ge
schrokken. En intusschen vloog de geliefde,
waar zij strijd om voerden, met een derde weg,
die toevallig voorbijvloog. De molenbeek lag
stil en effen, zoodat de twee medeminnaars
zich er in konden spiegelen, terwijl ze zich af
schudden en hun gekreukte toilet weer in orde
brachten.
De kikvorschen in slooten en vijvers zwom
men met lange streken en sperden krachtig de
achterpooten uit als bekwame zwemleeraars.
En de zonnestralen vielen warm en geheim
zinnig op het wonderlijke leven daar beneden
en op de helle, witte zandbanken aan de Wad-
denkust, de zandbanken die glansden, dichtbij
en van verre, tot zij zich verloren en over
gingen in het groote, diepe, oneindige blauw.
Meermalen is het voorgekomen, dat trek
kende vogels door de elementen werden ver
rast. Het is nog niet zoo lang geleden, dat
vrtden in de nabijheid van Buda-Pest letterlijk
bedekt waren met de cadavers van honderd
duizenden zwaluwen, die door vroeg intredend
winterweer waren overvallen.
Een nog grooter ramp in de vogelwereld
vond plaats in Maart 1907, toen in een sneeuw
storm, die in Minnesota woedde, anderhalf mil
lioen vogels omkwamen. Die overrompeling
door de elementen is mogelijk, doordat de
vogels een vasten termijn voor den trek
schijnen te hebben. Een waarnemer in Noord-
Amerika merkte op, dat een vogel drie jaar
achtereen op denzelfden dag naar het Zuiden
trok. Het vierde jaar begon hij zijn reis drie
dagen later.
OPGERICHT 1886
DE
VOORJAARSCOLLECTIEb
zijn gereed.
Wij noodigen U tot een bezoek uit.
GROOTE HOUTSTRAAT
TELEFOON 10371.
GROOTSTE SORTEERING
in EIKEN, MAT NOTEN, OLD FINISH
vanaf ƒ12.50.
BEKENDE GARANTIE. LAGE PRIJZEN.
vakkundig saamgestelde melanges
zijn werkelijk onovertroffen.
Telef. Agentschap
Q.d.poncerd HandclamorL 2 2 0 7 9
GROOTE HOUTSTR. 159
Koffiebranderij Theehandel
50 00 K. G.
Laadvermogen
Laadvlak incl.
Cabine 6 m.
Prijzen vanaf
goedgekeurd
voor 30 personen
Vraagt vrijblijvend
demonsfra ti e
en conditiën
Tel- 11198 - Plein 21 - Haarlem
ALLE SOORTEN
Eerste kwaliteit
A. ZONDERLAND
SPAARNWOUDERSTR. 79—81
TELEF. 12915 HAARLERI
WAT ZWART IS
WORDT WIT
na EENMAAL witten
met
Van Hees'Witkalk
Witte, Gele, Bruine en
Roode Was, Linoleum-
was, Terpentijn, zuivere
Bijenwas, Ammoniak.
Apotheker-Assistent
Kampersingel hoek Kamperstr.
TELEFOON no. 16074.
vindt U
tegen concurreerende prijzen
bij
IJZERHANDEL
GED. OUDE GRACHT 5-7
t.o. Postkantoor.
Telefoon 11304
Aardappelbericht
Huismoeders doet Uw voordeel!
Middelsoort Bravo's
EXTRA GROF IC
(Juweel) per Kilogram 4 cent,
per 10 Kilo 35 Ct., p. H.L. 2.25.
Verder alle andere soorten,
maar alleen 1STE KWALITEIT.
A. ZONDERLAND
SPAARNWOUDERSTR. 19—81
TELEF. 12915 HAARLEM
GEDISTILLEERD WIJNHANDEL
H oog e r wo e rd st ra a f 9
Tel. 15856 Haarlem Noord.
VRAAGT PR1ISCOURANT.
Thuisbezorgen zonder prijsverhooging
BINNEN- BUITENLANDSCH GEDISTILLEERD
LIKEUREN WIJNEN. LIMONADE-SIROPEN EN GASEUZES.
MINERALE WATEREN HEINEKEN'S BIEREN
OPGERICHT 1792
VESTIGT UW AANDACHT OP HARE VAN OUDS BEKENDE PRIMA KWALITEITEN VERPAKTE
ir
BEZOEKT ONZE STAND OP DE VOORJAARS BEURS No. 3
PER ÏOO BEZOEKERS STELLEN WIJ 1 PONDSBUS KOFFIE of l POND THEE BESCHIKBAAR
