DONCKER.
Vrouwelijke Rechters.
De huisvrouw mag geen
margarine maken.
KO DONCKER.
BERICHT
Het Bn&Mt&diks&ê
53e Jaargang No. 16182
Verschijnt dagelijks, hehalve öp Zon- en Feestdagen
Woensdag 25 Maart 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week f 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand 0.22, p. 3 mnd. f 0.65, franco p. post f 0.7214.
Bureaux: Grcote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10122, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 15 regels 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames
0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 14 regels 0.60. elke regel meer 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. -
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad:
Levenslange ongeschiktheid f 600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 400.-, Duim 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 30.—
- Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400 -, Verlies Duim ƒ75.-. Verlies Wijsvinger ƒ75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-.
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
HAARLEM, 25 Maart.
De Queen Mary.
Dit nieuwe Engelsche zeekasteel is giste
ren de Clyde afgevaren naar zee. De rivier
de Clyde is smal en bochtig over den afstand
van 20 K.M., die afgelegd moest worden en
het was dus een heele opgaaf voor den loods
Duncan Cameron, vooral omdat de heele
natie toekeek. Maar hij heeft het netjes ge
daan, en hij krijgt er zooiets als tweehonderd
gulden voor.
Groote opwinding heerscht in Engeland
over de vraag, of de Queen Mary nu inder
daad het grootste en het snelste Oceaanschip
ter wereld is. Het grootste schijnt zij niet te
wezen. De Normandië, van de Franschen, is
niet alleen onbetwistbaar langer, maar om
trent de tonnenmaat van beide schepen
berekend door den inhoud van alle overdekte
ruimten samen te tellen disputeert men
hevig. Vraagt u mij wat dit er toe doet, dan
moet ik het antwoord daarop schuldig blij
ven. Ik weet het waarachtig niet. De natio
nale ij delheid schijnt zwaar met dit statis
tische gegeven gemoeid te zijn, maar waar
om? Op het moment geven de Engelschen
de tonnen-inhoud van de Queen Mary op als
80.773, en Lloyds Register noemt dat van de
Normandië als 82.799. Sommige Engelsche
volksbladen zijn daar niet tevreden mee, maar
ik geloof dat men het oordeel tenslotte toch
aan Lloyds zal moeten laten en dat de zaak
niet in aanmerking komt voor een onderzoek
door het Haagsche Permanente Hof van In
ternationale Justitie. In wezen komt zij neer
op vanouds bekende disputen tusschen heele
kleine jongens in het genre: „Mijn stuiter
is de grootste" „Nietes, de mijne".
De snelheids-kwestie is van vrijwel dezelfde
ingrijpende beteekenis. Zie prof. Huizinga in
zijn beschouwingen over het puerilisme van
onzen tijd. De Britsche stem des volks eischt
dat de Queen Mary „De Blue Riband"
den Blauwen Wimpel op de Normandië zal
veroveren door sneller over den Oceaan te
varen dan de Fransche record-houdster het
gedaan heeft. En naar de officieele stemmen
die verkondigen dat dit! het doel van den
bouw van het schip niet geweest is, wordt
niet geluisterd. Evenmin naar de „Times",
die in een zakelijk betoog uiteenzet dat de
bedoeling juist geweest is „het kleinste en
langzaamste schip voor een bepaalde taak
te bouwen". Die bepaalde taak is, een weke-
lijkschen dienst te onderhouden met slechts
twee schepen.
Snelheid is duur, en grootte is duur. Men
wou dus volstrekt niet een zeekasteel bouwen,
dat de heele wereld paf zou doen staan door
zijn grootte en snelheid, maar een schip dat,
gegeven de capaciteit van 2000 passagiers en
de technische mogelijkheid om binnen een
week heen en weer te blijven varen, zoo klein
en zoo langzaam, dus zoo goedkoop mogelijk
zou zijn. Onder deze voorwaarden, en tevens
onder conditie van opheffing der concurrentie
tusschen de White Star Line en de Cunard
Line (die thans samenwerken) heeft de staat
door een groote subsidie het afbouwen van het
schip mogelijk gemaakt. De regeering wou
geen Toren van Babel, maar heel nuchter en
zakelijk: een rendeerend stoomvaartbedrijf
over den Oceaan. De vox populi, de stem des
volks, ziet deze verstandige wending in de
oorspronkelijke onderneming niet in en wil
persé een Toren van Babel toejuichen. Het
geen bewijst dat ook in een land als Engeland
de massa zich kinderachtig opwinden kan over
dingen die met de werkelijkheid niet stroken,
en zotte eischen kan stellen.
Intusschen zal men, met deze publieke opinie
opgescheept zijnde, en in afwachting van het
tweede reuzenschip dat nog gebouwd moet
worden, natuurlijk toch wel op den Blauwen
Wimpel gaan jagen. Het kan al niet anders
meer. Het zal duur zijn, maar deze modernste
navolging van den Windhandel in Tulpen, het
racen met Oceaanschepen, moet blijkbaar uit
woeden. Iedereen die niet mee hoeft te betalen
zal het geval volgen met dezelfde belangstel
ling die men koestert voor de 100 M. finale
hardloopen ter Olympische Spelen, en als de
passagiers er drieënhalven dag trillen voor
over hebben moeten zij dat tenslotte zelf maar
weten. Of er een uur van den vaar-tijd af
gaat heeft intusschen practisch voor niemand
ook maar de geringste waarde.
R. P.
Korps Motordienst.
Lichting 1935, 2e ploeg, blijft in dienst.
(De Turksche regeering heeft 30
vrouwen tot rechter benoemd in
verschillende gerechtshoven.)
Het is toch nog niet zooveel jaren
Gelêe, dat voor de Turksche vrouw,
Er nog geen andre rechten waren,
Dan het bestaan en huwlijkstrouw.
Zij ging haars weegs achter eexi sluier,
Die haar bekoorlijkheid verborg,
Of sleet haar dagen in geluier
En haremweelde, zonder zorg.
Toen kwam voor haar d'emancipatie,
Zij werd met rechten toegerust,
Als bij eexi Europeesche natie,
Toen werd de Turksche vrouw bewust.
Zij werd in ambten opgenomen
En speelt een rol, vandaag den dag,
Waarvan zij nooit had durven droomen,
Dat zooiets in haar toekomst lag,
Zij kan nu, in de nieuwe orde,
Waarin zij zich reeds heeft ver„mand",
Naar men bericht, zelfs rechter worden.
Dat kan nog niet in Nederland.
Turkije, druk aan het hervormen,
Is hierin oxis dus al vooruit,
Het rekent al naar nieuwe normen,
Waartoe men hier nog niet besluit.
Ik waag het niet, mij af te vragen,
Is dat daar ginds terecht gedaan,
Daar alle vrouwen mij dan dagen,
Om voor haar hoon terecht te staan,
'k Zal haar niet- ongeschikt voorspellen
Voor deze rechterswaardigheid,
En geen afwijzend vonnis vellen.
Op 't punt van haar recht-vaardigheid.
Maar ik zou wel graag willen weten:
Wat dreef de Turk in deze lijn,
Zou dan de vrouw, zoo hoog gezeten,
Als rechter, waarlijk„linker" zijn?
P. GASUS.
HOLLANDBELGIë.
Wanhoopt niet mijn voetbalvrienden,
Al is ook 't stadion te klein,
Ook U kunt van de match genieten
Door distributie-lid te. zijn.
NIEUWE GRACHT 5 TELEFOON 10010.
(Adv. Ingez. Med.)
Haarlemsche Hypotheekbank.
Dividend 10.per aandeel.
In de Dinsdag gehouden algemeene vergade
ring van aandeelhouders der Bank, werden
tot Commissarissen herkozen de heeren G. S.
de Clercq (aftr.) en Jhr. G. F. van Tets van
Goidschalxoord (aftr.), terwijl ter vervulling
der bestaande vacatures als zoodanig werden
benoemd de heeren Mr. A. S. Miedema, oud
directeur der Bank en Mr. A. van Doorninck,
oud-thesaurier-generaal van het Departement
van Financiën.
De balans en winst- en verliesrekening wer
den goedgekeurd, en het dividend, conform
het voorstel van directie en commissarissen,
na ruime afschrijving en reserveering, bepaald
op f 10 per aandeel.
OUDERAVOND SCHOOL No. 33.
Donderdagavond 2 April houdt de ouder
commissie van school 33 haar ouderavond in
de gymnastiekzaal aan de Karolingenstraat.
Onder anderen zal als spreker voor dien
avond optreden de heer Jhr. Dr. J. C. Molle-
rus die een voordracht met film zal houden
met als onderwerp „Een Zeppelinreis naar
Brazilië". Een half uur voor den aanvang
der bijeenkomst zullen de ouders, die dit
wenschen in de gelegenheid gesteld worden,
het werk en de vorderingen der kinderen te
bezichtigen, waarbij het ondexnvijzend per
soneel aanwezig zal zijn.
„DE AVONTUREN
VAN DR. MOL".
Wij beginnen heden met het herdruk
ken van „De avonturen van Dr. Mol"
van den reeds lang overleden Haarlem-
schen kunstenaar Ko Doncker. Dit boek
je een typisch staaltje van rijmkunst
verluchtigd door niet minder geslaagde
teekeningen had ongeveer 30 jaar ge
leden veel succes. Het laatste exemplaar
is evenwel reeds lang geleden verkocht,
zoodat het boekje niet meer in den han
del is. Wij zijn overtuigddat onze lezers
het op prijs zullen stellen voor het eerst
of bij vernieuwing met dit werk kennis
te maken.
Eiken dag zullen wij een gedeelte af
drukken. zoodat de publicatie eenige we
ken zal duren.
Wij geven hierbij ter inleiding een ar
tikel van onzen medewerker J. H. de
Bois over Ko Doncker.
Volgens de uitspraak van
den kantonrechter.
Woensdagmorgen heeft de Haarlemsche
kantonrechter uitspraak gedaan in het proef
proces, waarbij een Heemsteedsche huis
vrouw was bekeurd, ter zake dat zij in haar
woning zelf margarine had bereid.
In het nieuwe Crisiszuivelbesluit is in te
genstelling tot het daaraan vooraf gaande
niet uitdrukkelijk opgenomen dat het de
huisvrouw wel toegestaan is voor haar eigen
gebruik max-garine te bereiden. In het vroe
gere Crisiszuivelbesluit was duidelijk te ken
nen gegeven, dat de huisvrouw werd vrij ge
steld van deze verbodsbepalingen.
Bij deze Heemsteedsche verdachte waren
hoeveelheden plantenvet, boterkleursel en
nog veel meer gevonden, welke alle ingre
diënten waren ter bereiding van margarine.
De ambtenaar van het openbaar ministe
rie zei dat het noodzakelijk was dat men zich
in deze kwestie op een formeel standpunt
stelt. Eigen bereiding komt in deze streek
zeer veel voor enmitzonderingen kunnen niet
worden gemaakt om te voorkomen dat zij,
die wel de CrisiszuiveTbesluiten willen over
treden, den weg gebaand vinden.
De verdediger, Mr. N. H. Dijkstra uit Am
sterdam. zei dat uit het systeem der wetge
ving is op te maken dat men alleen de eco
nomische pAxductie heeft willen treffen exi
niet de huisvrouw. Hij toonde met een reeks
vooi'beelden aan tot welke eigenaardige din
gen men kan komen indien alle Crisiszuivel
besluiten letterlijk moesten worden opgevat,
ook door de huisvrouw.
De eisch van het openbaar ministerie was
zes gulden of zes dagen. (Bij een lageren
eisch is het onmogelijk de zaak eventueel in
hoogere instantie voort te zetten)
De verdediger pleitte vrijspraak, subsidiair
onverbindend verklaring, meer subsidiair
clementie.
De uitspraak luidde: f 0.50 of 1 dag hech
tenis.
De kantonrechter overwoog in zijn vonnis
dat de wet juist de bepaling waarbij de
huisvrouw niet werd vrijgesteld, heeft weg
genomen. Bovendien mogen alleen aange
slotenen bij de Crisiszuivelcentrale marga
rine maken, zoodat de kantonrechter niet
met het betoog van den verdediger kon mee
gaan.
Het is bijna niet te gelooven dat het wel
haast twintig jaar geleden zal zijn dat ik Ko
Doncker's begrafenisstoet, voorbij mijn ven
ster zag trekken. Niet om de praal dier plech
tigheid is dat gezicht mij bijgeblevenhet
was een zeer eenvoudig convooi dat den plot
seling gestorven kunstenaar naar het graf
begeleidde. Maar juist die eenvoud gaf er
het karakter van oprechtheid aan waarmee
de Haax-lemsche schilders hun collega, die
door allen ook als goed mensch bemind ge
weest was. op zijn laatsten tocht vergezelden.
De broeders van Kunst zij ons Doel liepen
achter de baar; Boot, Kruyder, Kamp aan
de spits en juist het ontbreken dier unifor
me statie eenev burgerlijke begrafenis maak
te Doncker's uitvaart tot iets aparts, tot iets
van voor den buitenstaander afgesloten in
timiteit. Zoo moet ook de in eenzaamheid ge
storven Bresdin begraven zijn. wiens singu
liere wezen eerst na dertig jaar tot de men-
schen zou spreken en bij wiens afscheid van
de wereld slechts een paar intieme beken
den de laatste eer bewezen
Doncker was eenzaam en singulier als
Bresdin, al zou men het eerste van den goed-
moedigen prater aan de stamtafel bij
Biinkmann niet gezegd hebben. En zeker
was hij artist al deed hij al het mogelijke
om het uiterlijk vertoon daarvan te vermij
den.
Zijn versjes en zijn teekeningen dragen een
markanten stempel, den zijnen. Nu zijn
Avonturen van Dr. Mol voor de lezers van
ons blad zullen worden herdrukt zal het de
zen wellicht aangenaam zijn over den auteur
er van iets te vernemenal zullen zij die
hem gekend hebben niets nieuws hooren.
Doch ook zij zullen bemerken dat zelfs na
twintig jaar Doncker's arbeid nog frisch ge
bleven is. wat voor de qualiteit van zijn werk
afdoend pleidooi beduidt.
Ko Doncker was een geboren Haai-lemmer,
die hier een tijdlang het bakkersbedrijf als
beroep uitoefende doch en passant veel tee-
kende en langzamerhand de bakkerij voor de
kunst verwisselde. Hij bezocht een paar jaar
de kunstnijverheidsschool waar toen Duco
Crop o.a. zijn leeraar was.
Het was een volkomen vrij en onschoolsch
teekenen wat hij deed maar zijn naief-uxt-
ziend lijnenschrift had een eigen kax-akter,
dat in wezen zijn leven lang niet veranderde.
Daarbij kwam een sterke neiging voor de
decox-atieve vulling van een blad. die hij door
allerlei krullen en tirelantijnen bereikte en
wel op zoodanige wijze dat ondanks de bijna
kinderlijke teekening de gevulde pagina toch
iets zeer stabiels en magistraals verkreeg. Als
zoodanig zal men zich steeds een aantal om
vangrijke teekeningen herinneren, waarin
hij scènes uit Shakespeare's drama's in beeld
had gebrachtmisschien zijn belangrijk
ste productie van artistiek standpunt ge
zien. Maar bekend werd hij door de kleine
vierkante teekeningetjes, die hij voor het
door Speenhoff opgelichte spotblad De Ware
Jacob maakte en die altijd hoogst amusant
en zeer vaak geestig waren. Gansche series
publiceex-de hij in dat Rotterdamsche blaad
je, de vaderlandsche geschiedenis of wel
eigenaardige Hollandsche spreekwoorden en
gezegden illustreerend. Hij koos er droog
komische opschriften voor, bijvoorbeeld:
„Wezens die je toch nooit ziet" en teekende
dan een deftig, buikig heex-tje die ergens
„zijn oor te luisteren legt". De plechtigheid
waarmee het ventje zijn oor op den kamer
drempel deponeert, is kostelijk. De „ware
Jacob" was in die dagen wel een aardig
blaadje waaraan ook Albert Hahn meewerkte
en ook voor den tekst geestige schrijvers als
Henri Dekking, Siedenburg, Speenhoff en
anderen als medewerkers gewonnen waren.
Korten tijd na het verdwijnen van den Ja
cob. maakte Doncker furore met zijn eerste
schimmenspel. Daar is hij later het geheele
land mee doorgetrokken, doch de wieg dier
glorie stond in Haarlem.
Het was en bleef primitief, maar juist daar
door echt en boeiend. Op een atelier achter
in het poortje in 't begin van de Grooie
Houtstraat wai-en op tonnetjes wat planken
gelegd. Dat waren de zitplaatsen voor de
toeschouwers. Achter het witte doek schar
relden Doncker en zijn helpers. Herman
Kruyder was een der actiefsten onder hen
en heeft zelf ook een reeks schimmen gesne-
Het woord is aan.
De dienstplichtigen van de lichting 1935, 2e
ploeg, zullen op 4 April a.s. niet met groot
verlof vertrekken.
Mr. C. Bake:
De huiskat is een merk-
ivaardig dier: zij is tevreden
als zij het goed heeft.
De triomphale tocht van de „Queen Mary". Het zeekasteel op de rivier de Clyde op weg naar de open zee.
den. Tegen dat het beginnen zou kwam Don
cker's stem van achter het scherm: „Wille
de heere nou maar effe de kaax-sies uitblaze"
en dan kwam die aardige vertooning van „De
Liefde door alle Tijden" of eenig ander even
amusant epos. Het was wel een aai-dige tijd
voor de Haai'lemsche schilders, van wie een
aantal een curieuse, pi-ovinciale bohème
vormden. Maar onder wie toch ook bijzon
dere talenten ontbloeid zijn. Ko Doncker was
zonder twijfel zulk een talent. Hij was meer,
dan waarvoor men hem aanzag, maar hij
hield er van altijd het air van den ex-kren
tenbroodbakker te bewaren. Hij had een tijd
lang in Londen gewerkt en daar ontwerpen
voor een behangselpapiei-fabriek gemaakt-
Hij had er veel gelezen en kende Shakespeare
op zijn duimpje. Hij had onmiddellijk cita
ten bij de hand en wist uit het hoofd precies
de plaatsen aan te geven waar zij bij den
dichter te vinden waren.
Een curieuse. toch eenzame kerel moet hij
geweest zijn met een gouden hart. een ver
licht sceptischen geest en het wezen van den
kunstenaar. Hij woonde alleen, daar aan de
overzijde van het Zuider Buitenspaarne. op
Zuid-Schalkwijk. En daar moest hij ook een
zaam sterven, toen een beroerte hem trof
terwijl hij op zijn fiets naar huis reed.
Als onze lezex-s nu van Dr Mc I's Avontu
ren gaan genieten, zullen zij een van zijn
omvangrijkste wei-ken voor zich hebben. Lang
van stof was hij nimmer en het schrijven
van een boek was niet zijn aspiratie Het
schijnt dat hij deze avonturen bedacht voor
de kinderen van een vriend. Tot een aaneen
geschakeld verhaal uitgewerkt, hebben zij
ook de groote menschen verrukt door hun
heerlijke naieveteit waax-onder zooveel ge
camoufleerde levenswijsheid te vinden is. In
de teekeningen zullen zij Doncker in zijn ver
schillende vex-schijningsvormen herkennen,
maar toch bovenal den goedmoedigen humor
waardeeren waarmee hij zijn helden en
heldinnen in beeld brengt. Het drama speelt
bovendien in onze onmiddellijke omgeving:
op den zeebodem in Zandvoort, bij het Kolk
je van Over veen, in het Bioemendaalsche
bosch.
Het is gewenscht en gerechtvaardigd dat
deze Haarlemsche kunstenaar, die slechts
even veertig jaar werd (hij was in 1874 ge-
boi-en) niet vergeten wordt. Zeker niet door
zijn stadgenooten, die hij vóór anderen ver
maakt en gesticht heeft.
J. H. DE BOIS.
Zij, die zich met ingang van 1 April
per kwartaal abonneeren, ontvangen
de in Maart nog te verschijnen
nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
Duitschland heeft in zijn antwoord de Lo-
carnovoorstellen als geheel afgewezen en
aangekondigd zelf op 31 Maart met nieuwe
voorstellen te zullen komen.
pag. 4
Mussolini stelt de onderteekening van het
Locarno-memorandum van de opheffing
der sancties afhankelijk.
W<- Pag' 4
De oorlog in Oost-Afrika: Djidjiga een ruine.
pag. 4
De melkpoedercontracten kunnen niet ge
annuleerd worden, doordat de meelcentrale
zelf aan contracten gebonden is.
pag. 3
De ongeregeldheden, die zich bij de vertoo
ning van „Heldcnkermis" in het Frans
Hals Theater hebben voorgedaan zijn voor
den kantonrechter behandeld.
pag. 2
De huisvrouw mag volgens den Haarlem-
selien kantonrechter zelf geen margarine
maken.
pag. 1
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: De Queen Mary.
pag. 1
De avonturen van dr. Mol.
pag, 3
Herinneringen uit den tijd toen de atax
„moordenaar" werd genoemd.
pag. 3
J. H. de Bois over de nieuwste aanwinst van
het Frans Halsmuseum.
pag. 3
J. II. de Bois: Ko Doncker.
pag. 1
K. de Jong: Alexander Glazounow.
pag. 8
J. B. Schuil over „Verjaardag".
pag 8
E. E. J.P. Modeshow Vroom en Drees-
maun.
pag. 6
Modeshow der firma Lampe.
pag. 11
Schaakrubriek.
pag. 9
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 7.
