mIsf
O* r;(j|
M
n .fel*
ÜO-ifAV' 1 DU II. im Ir—
1 .(i'ljr'lii! ifj
j
MIS
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1936
HAARLEM'S D A G B E A D
17
AAN ALLEN!
Schreef ik den v-origen keer dat de vogels
die zelfs in kooien waren opgesloten, op een
bepaalden tijd van 't jaar een trekzucht in
zich hadden, ook andere dieren hebben dat
o.a. de spinnen. Wie nu in den vroegen Sep
tembermorgen buiten loopt of in zijn tuintje
rondwandelt, kan het overkomen dat hij een
zilverwitte draad door de lucht ziet zweven
of dat zoo'n dtaad zich aan zijn kleerën vast
hecht. Lang heeft men gezocht naar den oor
sprong van deze draden. Men meende vroe
ger dat het planten vezels waren; nu weet
enen beter. We zouden het kunnen noemen
het oudste zweefvliegtuig, gebouwd door
spinnen en wel door de krabspin. Ook bij
deze spinnen komt tegen den herfst een
zucht om te trekken. Wat hier de oorzaak
van dit trekken is? Men weet het niet. Ook
hier heeft men allerlei vermoedens geop
perd. Men heeft wel gedacht dat de oorzaak
voedselgebrek zou zijn. ant, redeneerde men,
als die spinnen zich aan den waterkant heb
ben opgehouden en zich dus voornamelijk
gevoed hebben met de mugjes, die kamen
uit de larven die in 't water geleefd hebben,
dan zou 't niet zoo vreemd zijn, dat de spin
nen, bij 't schaarscher worden van hun
voedsel er op uitgingen om andere voedings
plaatsen op te zoeken. Als dit de reden was,
dan zou daaruit toch moeten volgen, dat in
't voorjaar, de spinnen de reis ondernamen in
tegenovergestelde richting, evenals de vo
gels. En dit is toch niet het geval. Dit zou
ook het geval moeten wezen, als waar was,
wat anderen wel beweerd hebben, dat de
spin"nn tegen den wintertijd behoefte krijgen
aan m andere omgeving. Wat ook de reden
is, men weet het niet. En wat nu de draden
betreft, die zich aan onze kleeren vasthech
ten of die aan de struiken in onzen tuin han
gen, dat zijn de verongelukte luchtreizigers of
liever de gestrande luchtschepen, want de pas
sagier is in den regel in het luchtschip niet
meer te vinden. De luchtreis lukt lang niet
altijd bij het eerste pogen, maar strandt zoo'n
reiziger onderweg, dan doet hij wel weer een
nieuwe poging om weg te komen; wat meestal
wel gelukt. Vandaar dat er in die draden in
onzen tuin of op het veld in den regel geen
spinnetjes zitten.
Hoe fabriceert onze vliegenier nü zijn vlieg
tuig? Of een vliegtuig is het eigenlijk niet.
Bij een vliegtuig toch denken we aan iets
bestuurbaars en dat is het toestel van onze
spin niet. Het komt dus meer overeen met de
luchtballon. Deze is immers ondanks alle-
pogingen die men er toe gedaan heeft, onbe
stuurbaar en afhankelijk van den wind. Onze
spin wordt dus in zijn toestel dooi- den wind
meegevoerd en is de wind onzen reiziger, gun
stig, dan kan ze er een heel eind mee afleg
gen. Grooter, dan ze zeer waarschijnlijk
loopende zou doen. Want loopen kan ze wel
maar niet zoo heel vlug en dan gaat de loop
beweging nog voornamelijk zijwaarts. Van
daar dat men dit soort spinnen krabspin-
nen heeft genoemd. Het vliegtoestel wordt
door de vliegenier zelf vervaardigd en hier
bij toont het dier zich een kunstenaar eer
ste klas; het is de wever onder de dieren en
zijn weefsel staat ver boven dat wat door
menschenhanden geweven wordt. De dra
den worden gesponnen met behulp van het
zoogenaamde spintoetel, dat zich aan het
achterlijf bevindt en uit een zestal spintepel-
tjes bestaat, die elk weer voorzien zijn van
een duizendtal fijne buisjes. Wil nu de spin
een draad maken, dan perst ze uit die 6000
buisjes een vloeistof, die onder den invloed
van de lucht hard wordt, en deze 6000 draad
jes worden dan vereenigd tpt 1 draad, de
spindraad. Ik zei dus niets te veel, toen ik bo
ven beweerde, dat het weefsel van de spin
ver staat boven elk menschelijk weefsel. Bij
dat samenvoegen van-al die ragfijne draad
jes tot één draad, maakt de spin gebruik van
haar pooten. Hoe lukt het onze spin nu in
de lucht te komen? Als de spin zich ergens
heeft neergezet en spin vocht heeft afgegeven,
laat ze zich, na den draad vastgehecht te
hebben, naar beneden zakken. Al dalende
wordt de draad steeds langer en wil ze nu
gaan reizen, dan plaatst ze zich met den kop
tegen den wind in en dan trekt als 't ware de
wind, de draad uit de spintepels. Is de dra,ad
nu lang genoeg, dan voert de wind of een
warme luchtstroom ze wel weer de lucht in.
Dit laatste gebeurt b.v. als 's morgens de zon
de dauw op de velden gauw doet opdrogen
en de verwarmde aarde een strooming van
warme lucht naar boven veroorzaakt. Raakt
het vliegtoestel niet hier of daar vast, dan
duurt de reis tot den avond, wanneer de spin
den draad losmaakt en ter ruste gaat on
der een blaadje of achter een kluitje aarde om
den volgenden dag, als 't weer gunstig is, op
nieuw' een tochtje door 't luchtruim te
maken.
W. B.—Z.
WIE ZOEKT ER MEE?
RIDDERTOURNOOIEN.
Moeder en Jan staan aan het strand en
wuiven naar het kleine scheepje, waarop va
der uitgezeild is, om te visschen.
„Nu zie ik vader nog," roept Jan en wer
kelijk, als moeder heel goed kijkt, ziet ze.
dat Jan gelijk heeft.
k Zien jullie Jans vader ook?
Jullie hebt natuurlijk allemaal op school
geleerd, dat de ridders in de Middeleeuwen
to urnooien hielden. Tournooi is een ander
woord voor steekspel. De ridders zaten ge
harnast en wel, op hun paarden. Ze waren
gewapend met lange speren en daar probeer
den ze elkaar mee uit het zadel te lichten.
Dat er veel moed en behendigheid voor dit
spel noodig was, begrijpen jullie natuurlijk
wel. Als de ridder in zijn zware harnas een
maal van zijn paard gevallen was, kon hij
niet zonder de hulp van zijn knecht weer op
de been komen.
Zoo'n tournooi was altijd een feestelijke
gebeurtenis. De ridders uit den geheelen om
trek stroomden toe. Voor de burchtvrou
wen werden tribunes gebouwd, vanwaar ze
het steekspel konden gadeslaan. De gewoonte
was, dat iedere ridder' de kleuren van zijn
dame verdedigde, De pluimen op zijn helm
droegen deze kleuren.
RITA.
CAROLIENTJE DROOMT.
„Carolientje, Carolientje," riepen Ali van
Werven en Geertje Kok haar vriendin. Caro
lientje keerde zich om. Ze zag echter niet
haar vriendinnetjes op zich af komen; maar
wel twee ballen, die met groote snelheid naar
haar toe rolden.
Verschrikt bleef ze staan. „Waar zijn jul
lie dan?" riep te toen.
„Hier!" antwoordden de ballen. Van ver
bazing bleef Carolientje met open mond
staan. „Maar jullie zijn toch geen meisjes;
jullie zijn ballen!"
Als eenig antwoord klonk een snik.
„Wij zijn heusch Ali en Geertje; een booze
heks heeft ons veranderd in voetballen!"
„Maar waarom dan toch?" vroeg Caro
lientje angstig.
„Omdat we aan het ballen waren op het
schoolplein4"
„Oh en dat mag niet!" zei Carolientje.
„Deed ze het voor jullie straf?"
„Ja," klonken twee benepen stemmetjes.
„Oh Carolientje, help ons toch!"
,-,Wat kan ik voor jullie doen?"
„Zoek de heks op en vraag haar ons weer
in menschenkindertjes te veranderen!"
Carolientje zweeg. Dat was een moeilijke
vraag. Zij, Carolientje, zou de booze heks op
zoeken en haar vragen haar tooverkunsten
weer ongedaan te maken? Wie weet, wat de
booze heks met haar zou doen.
Maar toen ze bedacht, hoe verschrikkelijk
het was voor Ali en Geertje, won haar goede
hartje het.
„Ik zal zien, dat ik voor jullie doen kan,"
beloofde ze. En moedig ging ze op stap. Net
was ze den hoek om, of er rolde weer een bal
tegen haar aan.
„Hé, Carolientje," zei de stem van haar
broer.
„Ben jij ook al veranderd in een bal?" stot
terde het meisje ontsteld.
„Ja, en een heeleboel vriendjes van me ook.
Toe, Carolientje, jij bent altijd zoo lief. Vraag
jij de heks, of ze ons weer gewoon wil ma
ken. Want wat zullen vader en moeder wel
zeggen, als ze mij zoo zien."
„Ik ben op weg naar haar toe," zei Caro
lientje dapper. „Alleen denk ik niet, dat de
heks zal luisteren naar een klein meisje als
ik ben."
De bal begon op een neer te stuiteren
„Carolientje, doe alsjeblieft je best voor ons.
Het is zoo erg, geen gewone jongen meer te
zijn!"
Met tranen in haar oogen liep Carolientje
door. Waar moest ze de heks vinden? Ali en
Geertje waren op het schoolplein in ballen
veranderd. Misschien zou de heks daar te
vinden zijn. Vastbesloten liep ze die rich
ting uit. Op den hoek van een straat stond
een oud- leelijk gebogen vrouwtje, dat de
straat over wou steken; maar niet durfde
omdat het verkeer zoo druk was.
Carolientje, die een vriendelijk hart had,
liep op haar af en vroeg beleefd:
„Zal ik u even helpen oversteken?" Ver
wonderd keek het oude vrouwtje haar aan.
Ze knikte; maar haar gezicht bleef onvrien
delijk.
Carolientje stak haar arm door die van
het oude vrouwtje; toen hief ze haar linker
hand in de hoogte, ten teeken, dat het
verkeer moest stoppen en vlug liep ze met
haar beschermelinge naar den overkant.
„Zoo," zei ze toen vraolijk. „Nu bent u er!
Kan ik u met nog iets van dienst zijn?"
De oude vrouw knikte.
„Ja, nu je hier toch bent; ik moet naar den
Daalweg en ik weet den weg niet en ook kan
ik dit zware pak niet dragen.
En voor het verbaasde Carolientje lag
een zwaar pak op den grond.
„Wil je me helpen?"'
Even schoot de gedachte door het meisje
heen, dat ze de heks nu niet kon zoeken;
maar ze was toch te goedhartig om het oude
vrouwtje in den steek te laten. „Ja zeker",
zei ze bereidwillig. „Geefu mij dat pak maar.
De Daalweg ligt heel aan het andere einde
van de stad; maar ik zal u er heen brengen.'
Het oude vrouwtje liap.jjiet hard en voetje
voor voetje begaven ze zich op weg. Plotseling
begon de oude vrouw te "praten.
„Als jij iemand ontmoette, die tooveren
kon, wat zou je dan wel het liefste wenschen?
Mooi speelgoed, lekker eten of wat?"
Carolientje schudde heel beslist het hoofd.
„Nee, dat zou ik niet vragen, ik zou vragen,
of mijn broer en mijn vriendinnetjes en alle
anderen, die betooverd zijn door de heks, hun
ware gedaante terugkrijgen.
„Zijn ze betooverd?"
„Ja, ze hebben de gedaante van een voet
bal gekregen. Een booze heks heeft dat ge
daan, toen ze aan het ballen waren op het
schoolplein."
„Geen booze heks, Carolientje; een goede
heks, die hun het ongehoorzaam zijn wilde
afleeren. Ze mochten immers niet ballen
voor school. Dat had meester hun streng
verboden."
Verbaasd keek Carolientje naar het oude
vrouwtje.
„Hoe weet u dat allemaal?" vroeg ze ver
wonderd.
„Omdat ik zelf de heks ben, Carolientje,
Ikzelf heb hen betooverd."
„Oh, lieve heks, geêf hun alsjeblieft hun
ware gedaante weer terug. Ze hebben zoo'n
verdriet ervan!"
De heks tilde haar hand op
„Hé Carolientje, wordt eens wakker,
schreeuwde de stem van haar broer buiten
de deur.
Slaperig sloeg het meisje haar oogen op;
toen mompelde ze dankbaar: Gelukkig dat'
het maar een droom was. Stel je voor, dat
Frans als een bal voor de deur rolde."
DE ZON, DE MAAN EN
DE AARDE
door
W. LASSCHUIT.
Ja, 't was een rare geschiedenis, maar de
zon, de maan en de aarde hadden ruzie. Daar
merken wij, menschen, niet veel van, of het
moest alleen door den regen zijn, want dat
zijn de tranen van de maan.
Wat wil het geval.
De maan had op zekeren keer tegen de zon
gezegd:
,,'t Is eigenlijk onbillijk, dat jij alleen maar
licht en warmte geeft. Dat moet ik ook kun
nen."
De aarde bemoeide zich daar niet mee. Die
vond het allang voldoende, dat ze licht en
warmte kreèg.
Nu moeten jullie weten, dat de aarde iede-
ren dag een toertje om maakt, dat wil zeg-
praten we misschien later nog wel eens.
ze precies een dag over.
Dan maakt ze ook nog een ander reisje, dat
is haar baan om de zon en daar doet ze ma- 1
eventjes een heel jaar over.
ftriV. (Ev&rtSCT
Door het eerste ontstaan dag en nacht,
door het tweede de jaargetijden. Dit doet ze
allemaal volgens een bepaalde wet, namelijk
de natuurwet. Waarom den eenen keer de dag
langer is dan de nacht of omgekeerd en het
dan winter is en dan weer zomer, daarover
kant van de maan op, welken wij niet zien.
Dezelfde capriolen maakt de maan. Over de
zon, zijn de geleerden het wel eens, dat ze als
een gloeiende kchijf stil staat, maar h'eelemaal
zeker I's het niet en je kunt niet gaan kijken,
want daarvoor is ze veel te heet!
En waarom nu ruzie?
Jullie moeten weten, eenmaal in de maand
komt de maan precies tusschen de zon en de
aarde in te staan Als dat zoo het geval is,
schijnt het licht van de zon dus tegen den
kant van de maan op, welke wij niet zien.
Anders gezegd: wij zien de heele maan niet
meer. Op de teekening is dat duidelijk waar
te nemen. Wij spreken dan van nieuwe maan.
Nu is de maan zoo kwaad daarover, omdat ze
wel graag gezien wil worden en licht wil geven
als het nacht is.
Heel vaak regent het dan ook, als de maan
nijdig is. Zie je dan huilt ze van drift en
blaast ze allemaal wolken samen, zoodat de
zon toch maar niet op de aarde kan schijnen.
En dan is alles boos, want hoe leelijk kijken
wij niet, als we niet door de zon worden wak
ker geroepen.
Bedroefd gaat de maan zijn weg verder en
zoowaar, na zeven dagen ongeveer ziet ze kans
weer een lichtstreep op haar zwarte rondte te
vertoonen. V/e zeggen dan, dat het wassende
maan is. De eerste helft van den nacht is zij
heer en meester beter zou het wezen, als ik
zei: dame en meesteres, want maan is vrou
welijk. Ook noemen we dit Eerste Kwar
tier. Nu breekt een glorietijd aan. Steeds
meer licht kemt er op den zwarten bol, steeds,
langer beschijnt ze de aarde, totdat na onge
veer 14 dagen de maan, als ware zij de zon in
levenden lijve, als een gloeiende kogel aan den
hemel staat. Volle maan is aangebroken en
kijk maar eens, hoe blij ze c-r mee is. Lachen,
maatje, geen gebrek. En als er dan een wolk
TOCH GERED
door W. B.—Z.
TROUWE BELLO
door W. B.—Z.
In de sloot zag hij het drijven,
't Beestje met zijn zwarte vacht.
Dadelijk is hij 't nagesprongen,
Heeft het aan den wal gebracht.
Met zijn groote trouwe oogen,
Keek hij ons toen vroolijk aan,
Alsof hij aan ons wou vragen:
,'k Heb toch wel mijn best gedaan?"
Lieve, goeie, trouwe Bello
Je bent een bovenst beste hond,
Breng gerust maar aan je baasje,
Wat je in 't water vond.
Maar dit zwarte, natte diertje
Is een oude speelgoed-beer
Zaagsel komt er uit zijn pooten.
'k Gooide hem toen weg een keer.
'k Zal hem nu maar goed verstoppen,
Zoodat jij hem nooit meer vond,
Maar jij bent een trouwe Bella
Onze beste, brave hond.
voorschuift, nou, dan is Holland weer in last
en komen ock dikwijls de tranen weer te
voorschijn! Niet lang echter duurt deze pret;
alweer na een week ongeveer vertoont de bol
zwarte kanten en is weldra de helft nog maar
verlicht. We zeggen dan dat het Laatste
Kwartier is.
Dan begint de ruzie opnieuw.
Kennen jullie ook dat grapje van dien schil
der op de maan?
lederen keer begint hij de maan wit te
schilderen, totdat hij er heelemaal mee klaar
is en dan vindt hij het zeker niet mooi genoeg
en komt de zwarte verf erbij te pas.
Als je nu goed weet, hce het komt, dat we
eerst de maan heelemaal niet zien, daarna een
klein beetje, dan heelemaal, vervolgens weer
minder, en tenslotte weer heelemaal- niet,
kunnen we den volgenden keer eens praten
over verduisteringen door de maan. Hiet dat
hij iets geestolèn heeft, maar als dc maan zoo
kwaad is. doet hij alle mogelijke pogingen
de zon in den weg te staan, zie je en die zegt
dan: Wacht maar ik krijg je wel! Enfin, daar
spreken we nog wel over."
OOK EEN RECORD.
„Hallo! Bent u even een geluksvogel!"
„Ik? Waarom dan?"
„U hebt toch een heel bijzonder record ge
vestigd?"
„Record? Ik?"
„Ja! U bent de eerste mensch, die uit een
boom klimt, zonder er in geklommen te zijn!"
VERRASSINC.
De stormen beukten strand en oever
Het water wies al sneller voort.
Het kwam in huizen, kamers, schuren.
Het liet de menschen angst verduren,
Want lager zonken deuren, muren,
En immer zwol het water aan,
't Leek met de menschheid wel gedaan.
Weg spoelde huisraad, vee en eten
Een wieg met kind dreef op het meer.
Het kindje keek door de gordijnen.
Of nu het water ging verdwijnen.
Of eindlijk niet de zon ging schijnen
Maar immer zwol het water aan,
't Leek met het kindje wel gedaan.
Het wiegje danste op de golven
Het kindje dreef al verder voort,
De wind blaast zacht door de gordijnen
En werkelijk de zon gaat schijnen
De storm gaat zoetjes aan verdwijnen,
't Kind komt behouden aan den wal,
Waar moeder 't weer verzorgen zal.
Als je wilt weten, wat bovenstaand plaatje
voorstelt, moet je a"e vakjes, waarin een
punt staat, met potlood of inkt zwart maken.
Als je dat netjes doet, zie je een aardige sil-
houetteekening verschijnen.
