LITTERAIRE
KANTTEEKENINCEN
ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1936
HAARLE M'S D A G B
LAD
15
In het Rembrandt Theater
wordt „Regine" gegeven.
Adolf Wohlbrucck en Luise Ulrich in „Regine".
(Rembrandt Theater).
Het Is te verwachten dat in het huwelijk
tusschen Frank Reynold en Regine Keiler
moeilijkheden zullen komen, die tot een crisis
zullen leiden. Frank, een rijkgeworden Duit-
scher. keert naar zijn geboortegrond in
Duitschland terug. Hij is het Amerikaansche
leven moe; hy wil geen'verdere avonturen,
zooals hij aan boord tegenover Floris Bell
verklaart.
In het gemoedelijk Duitsche stadje, waar
schijnlijk in Beieren, doet hem het ongekun
stelde van het boerenmeisje Regine weldadig
aan.
Hun huwelijk volgt. Regine ontdekt dat het
ter wereld ook nog mogelijk is niet gecom
mandeerd te worden en voor „dummes
Frauenzimmer" uitgescholden te wordem.
Maar zij ervaart ook, dat haar ontwikke
ling onoverkomelijke leemten heeft. De om
gang met Frank's „feine" kennissenkring
doet haar de buitenwereld als vijand voelen.
Het groote geluk benauwt haar.
Juist in dezen tijd komen Frank en Regine
In aanraking met Miss Bell, die op zich neemt
Regine (in wie zij een gemakkelijk te bestrij
den slachtoffer van haar jalousie vindt) wat
afleiding te bezorgen als Frank eenigen tijd
op reis moet.
Zij weet het voor elkaar te brengen, dat de
oudere gouvernante van Frank die Regine
gezelschap houdt, den indruk krijgt dat Re
gine haar man ontrouw is. Deze indruk wordt
versterkt door de noodlottige komst van
Regine's verloopen broer, die zijn vader in
een twist heeft vermoord. Aan den anderen
kant is deze samenloop van omstandigheden
wel buitengewoon gelukkig.
Want Frank, die, op de hoogte gebracht,
het huis verlaat begrijpt door een bezoek aan
den rechter-commissaris hoe de vork in den
steel zit. Hij komt nog op tijd om Regine. die
in wanhoop getracht heeft zichzelf door gas-
verstikking van het leven te berooven te
redden.
Men ziet, het is een film. met wat men zou
kunnen noemen „hevige" momenten. Dit is
vrijwel onvermijdelijk geweest. De film is naar
een novelle van Gottfried Keller gemaakt. In
een novelle kan men de ontwikkeling van een
dergelijk gegeven aannemelijk maken. Of het
gegeven op zichzelf gelukkig is of naar den
„drakerigen" kant overhelt is een tweede.
Maar een film heeft een zeer beperkte lengte
en de situaties worden bovendien den toe
schouwer in beeld voorgezet; hijzelf zou ze
wellicht gansch anders hebben gefantaseerd
bij het lezen van de novelle.
En daarom moeten we zeggen dat de regis
seur Waschneck er heel wat van heeft weten
te maken.
Moge de onnoozelheid van Regine in het
begin wat gechargeerd zijn, mogen sommige
scènes wat al te „hevig" zijn, daar staat tegen
over dat er kostelijke momenten met aller
aardigste vondsten in voorkomen, waardoor
„Regine" een zienswaardige, amusante film
is geworden. Zooals in vele Duitsche films van
den laatsten tijd komen er mooie landschaps
beelden in voor, wegen langs Moezel en Rijn
en aardige opnemingen van typische Duitsche
huizen.
Adolf Wohlbrueck, die iets-niet-te--preci
seeren in zijn wezen heeft dat sommigen aan
trekt en anderen hindert, speelt de rol van
Reynold op de hem eigen wijze. Luise Ulrich
is als Regine voortreffelijk, terwijl Olga
Tschechowa een (misschien iets te) geraffi
neerde Floris Bell is.
In het voorprogramma ziet men het buiten-
landsch en Nederlandsch wereldnieuws waar
in o.a. is opgenomen de huldiging van het
vorstelijk paar in Apeldoorn, en een grappige
Fox-teeken film over King Lonely XV.
„Spook te koop" in Luxor.
Nu wij gisteren reeds uitvoerig de film van
René Clair, ,,A Ghost goes West", of zooals ze
in het Nederlandsch heet, „Een spook te
koop", hebben besproken en er de vele zeer
goede hoedanigheden van hebben genoemd,
kunnen wij volstaan met daarnaar te ver
wijzen.
Behalve deze film treffen wij in het pro
gramma van het Luxor Theater nog een tee
kenfilmpje aan. een twee-acter en het Para-
mount-journaal, waarin men weer belang
wekkende opnamen uit den Spaanschen bur-
gerstrijd kan zien.
Harry Baur en Caby Morlay
in „Samson"
(Cinema Palace).
Harry Baur is altijd een meester geweest
in het vertolken van opmerkelijke stervelin
gen. Zijn talent helt sterk over naar het dy
namische en de karakters, die hij in den loop
der jaren heeft uitgebeeld zijn dan ook haast
allen die van krachtmenschen. Zoo is het niet
te verwonderen, dat hij werd aangewezen
voor de hoofdrol van Henry Bernstein's dra
ma „Samson". Samson is de bijnaam van
Jacques Brachard, een beursman van groot
formaat, een geweldenaar in de Parijsche
zakenwereld. Een man, die één met zijn be
roep geworden is. Wanneer hij al eens aan
een vrouw zijn aandacht gewijd had, dan was
het alleen uit zakelijke motieven, doch ove
rigens lijkt het onwaarschijnlijk, dat Amor's
pijl ooit nog eens door deze stalen body heen
zal dringen. Edoch, het wonder geschiedt als
de geweldige Samson op een zonnigen dag
een fancy fair betreedt en daar met een char
mante verkoopster in aanraking komt En hier
begint dan eigenlijk de groote roman van
Jacques de Brachard, de man, die innig gaat
liefhebben en Anne-Marie, het meisje dat het
huwelijk met den geweldenaar feitelijk wordt
opgedrongen door achterop geraakte ouders.
Hoe groot de verschillen tusschen deze beide
menschen in den beginne ook mogen lijken,
toeh is het tenslotte de sterke liefde van
Jacques voor zijn vrouw die zegeviert, en dat
juist na het oogenblik dat de man als beurs-
kening een zware nederlaag heeft geleden.
Harry Baur geeft knap spel te zien als deze
Samson, die geen geringe eischen aan zijn
vertolker stelt. Hij is er in geslaagd dit im
pulsieve karakter met zijn sterk-doorleefde
gemoedstemmingen volkomen tot realiteit te
brengen. Daarnaast is het 't hartstochtelijke
spel van de begaafde actrice Gaby Morlay als
Anne-Marie, dat in hooge mate boeit.
De roman is niet zoo simpel van inhoud,
als men wellicht uit onze korte beschrijving-
zou opmaken Er komen allerlei verwikkelin
gen en intriges bij te pas, waarbij het vooral
Gabrielle Dorziat is, die door een markante
rol de aandacht op zich vestigt.
De film bevat bovendien enkele voortref
felijke staaltjes van camerakunst en dan
denken we in het bijzonder aan de beurs-
paniek, die in haar wilde mengeling van op
gewonden menigten, wentelende persen en
reusachtige „headlines" uitermate suggestief
is weergegeven.
In het bijprogramma een wat ouderwetsch
aandoende klucht, voorts een zg. Cocktail
film, behelzende wetenswaardigheden van
velerlei aard, en het journaal. In dit laatste
zien wij o.a. den intocht van prinses Juliana
en Prins Bernard in Apeldoorn; het vorstelijk
bezoek aan de legermanoeuvres, benevens
eenig actueel nieuws uit Nederlandsch-Indië,
namelijk de viering van de vorstelijke ver
loving en den intocht van den nieuwen gou
verneur-generaal. Laatstgenoemde reportage
vormt een inleiding op het Indische journaal,
dat van Januari af geregeld gegeven zal wor
den.
Frans Hals Theater
prolongeert „Rubber"
Voor zeer goed bezette zalen heeft Frans
Hals Theater de nieuwe filmweek ingezet met
de geprolongeerde film „Rubber". Het spreek
woord: „heit bloed kruipt, waar het niet gaan
kan", is bij de Nederlandsche film met recht
van toepassing. Tot nu heeft de Nederland
sche film al was zij dan in het algemeen niet
zoo goed als de uitheemsche producten, toch
altijd de volle belangstelling van het Holland-
sche publiek gehad, verdiend of onverdiend.
Dat „Rubber" de „verdiende" belangstelling
heeft, zal niemand, die de film gezien heeft,
willen tegenspreken. Rubber hoort tot de beste
Nederlandsche films, waarin zeer veel te waar-
deeren valt. Na de uitvoerige bespreking de
vorige week in Haarl. Dagblad, kunnen we met
bovenstaand volstaan-
Hét Paramount brengt nieuws van heinde
ver, o.a. de huldiging van Koningin, Prinses
en Prins in het Stadion in Amsterdam.
Popeye zien we In een tot nu onbekende
creatie, hij is e en zwem- en duikphenomeen,
zooals zelfs op de Olympische Spelen niet
voorhanden was, en ouder gewoonte verslaat
hij ook nu weer, na het gebruik va.n zijn heil
middel Spinach, zijn eeuwigen rivaal.
HET TOONEEL.
Nieuw Schouwfooneel.
CHARLOTTE.
Jaren geleden heeft de oude „Koninklijke
Vereeniging" eens een tooneelstuk gespeeld
van Suze la ChapelleRoobol, getiteld „Boe
te". Aan dit Boete doet Charlotte The Old
Maid het stuk, waarmee Het Nieuwe
Schouwtooneel zijn seizoen te Amsterdam in
den Stadsschouwburg heeft geopend, nu en
dan even denken. Zoë Akins geeft, zooals in
dertijd mevrouw La ChapelleRoobol dit
deed, het tragische lot van de ongetrouwde
moeder, die haar dochter de waarheid om
trent haar geboorte niet heeft durven zeggen
en daardoor moet zien, dat de affecties van
haar kind uitgaan naar een andere vrouw
en zij zelf van haar dochter moet hooren,
dat zij maar een „oude vrijster" is.
De Engelsche schrijfster laat haar stuk
spelen in de jaren 1833 tot 1855, in een tijd
dus. waarin de menschen anders voelden en
dachten dan tegenwoordig. Ouderwetsch kan
men „The Old Maid" echter toch niet noe
men. Zelfs in dezen tijd zou men zich in
aristocratische kringen een tragedie, zooals
die zich in dit stuk afspeelt, kunnen denken,
al is het dan ook niet waarschijnlijk, dat een
„moderne" vrouw aan haar kind het geheim
van haar geboorte niet zou onthullen, maar,
gezien in den tijd, waarin het stuk speelt, is
de handeling veel meer te aanvaarden en ook
volkomen logisch. Zoo.is:het stuk in zeker op
zicht te beschouwen ais een tijdsbeeld.
Zoë Akins heeft het conflict toegespitst,
doordat de vader van het meisje de man is,
die eens de liefde bezat zoowel van Charlotte
de moeder -als van de vrouw, die het
kind later tot het hare adopteert. Daardoor
wordt het lot van de moeder nog tragischer,
omdat zij in die andere vrouw hoewel ten
onrechte door die vroegere liefde haar
vijandin ziet. Toch weet de schrijfster het
stuk bevredigend te laten uitklinken door het
verzoenende slot, waarin aan Tina het
meisje wel niet het geheim van haar ge
boorte wordt onthuld, maar zij toch van de
groote liefde van Charlotte voor haar bewust
wordt, wanneer de vrouw, die haar tot kind
heeft aangenomen, Tina vertelt, dat Charlot
te zich voor haar heeft opgeofferd en een
„oude vrijster" is geworden, doordat zij van
een huwelijk heeft afgezien, enkel en alleen
om zich geheel aan de opvoeding van Tina
te kunnen geven.
Dit zeer mooie, gevoelige slot maakte
zichtbaar diepen indruk op het publiek, dat
trouwens heel den avond de voorstelling met
merkbare spanning en soms hoorbare stilte
had gevolgd. Het Nieuwe Schouwtooneel
heeft met dit Engelsche stuk dan ook een
zeer groot en volkomen verdiend succes be
haald. Toen het doek voor de laatste maal
zich sloot, stond heel het publiek spontaan
recht en huldigde de spelers zeldzame ver
schijning bij een première met luide „bra-
vo's" Ik weet niet, hoe dikwijls het doek
daarna nog omhoog ging ik ben de tel
kwijt geraakt maar zeker is het, dat de
bijval grooter was dan ik nog ooit bij Het
Nieuw Schouwtooneel heb bijgewoond, een
succes, waar ik dit hard werkende gezelschap
van harte mee gelukwensch.
En voor dien bijval was alle reden. Er
komen in dit stuk zeer vele uitstekend ge
schreven. gevoelige tooneeien voor, die
dank zij vooral het prachtige spel van Dogi
Rugani in de titelrol geheel tot hun recht
kwamen. Het expose viel wat lang en dat is
dan ook niet het sterkste deel van het stuk,
maar toen eenmaal Charlotte met haar
zeer hartstochtelijk en mooi gespeelde
bekentenis van haar moederschap aan Delia
Lovell de vrouw, die later het kind zou
adopteeren kwam, was het spel gewon
nen. Dogi Rugani kreeg in deze scène zeer
knap en voortreffelijk steunend tegenspel
van Sophie Stein, een actrice, welke wij
eenige jaren niet op de planken hebben ge
zien en die met de rol van Delia Lovell een
zeer gelukkig rentree maakte.
En deze voorstelling boeide ook zeer, door
dat er een voortdurende climax in zat. Dogi
Rugani speelde Charlotte in het tweede
14 jaar later spelend gedeelte van het
stuk, waarin zij een bitse, min of meer zure
..oude vrijster" is geworden en met streng
heid haar dochter tracht te behoeden voor
het lot. dat zij zelf als meisje heeft gehad,
met opmerkelijke zuiverheid en groote
innerlijke kracht.
Misschien zou men de opmerking kunnen
maken, dat zij voor een ruim veertigjarige
vrouw er wat te oud uitzag, al is het dan ook
een feit. dat vrouwen in dien tijd, toen men
nog geen schoonheidsinstituten kende, vroe
ger oud schenen dan tegenwoordig. Maar in
haar standen, haar scherpe, soms bijtende
dictie, in heel haar strak gespannen actie
gaf Dogi Rugani aan deze „oude vrijster"
sterk relie, waardoor zij op de zaal merkbaar
zeer grooten indruk maakte Het was een
creatie, waarop deze actrice zeer zeker trotseh
kan zijn.
Sophie Stein zorgde als de zachte, moeder
lijke vrouw voor de zoo noodige tegenstel
ling, welke het begrijpelijk maakte, dat
Charlotte haar kind al meer en meer verloor.
En wat een groote verdienste was in bei
der uitbeelding Dogi Rugani en Sophie
Stein plaatsten die twee vrouwen geheel in
den tijd, waarin het stuk speelt. Zij waren
twee vrouwen uit het midden van de vorige
eeuw. geheel en al.
Trouwens, het stempel van den tijd en het
milieu heeft Cor Hermus met zijn artistiek
hoogstaande, gevoelige regie op heel de voor
stelling weten te drukken. Het spel van allen
was fijn op elkaar afgestemd, en van een
prettig aandoende distinctie. Dat Ko van
Dijk van den bezadigden dokter Lanskell
een mooie, menschelijke figuur zou maken,
was te verwachten, maar dat ook de jongeren
een zoo uitstekenden indruk maakten, was
een verrassing. Adolf Rijkens en Ferd. Kool
bergen troffen door hun natuurlijk en be
schaafd spel als de gebroeders Ralson in
het eerste deel.. Nine Berg'sma, Jenny van
Maerlandt, Ben Aerden en Jacques Snoek
brachten hun jeugd mee op het tooneel in
het tweede deel en bleven steeds in den
stijl, die dat in de 19e eeuw in aristocratische
kringen spelende stuk verlangt. En Lena
Kley sloot zich als de oude rijke erftante
heel goed bij allen aan.
Jacques Snoek had de eenvoudige, maar
stemmingsvolle, meer aanduidende, dan
realistische decors ontworpen en de fraaie
costuums uit de vorige eeuw pasten volkomen
in dit milieu en werden met groote gratie
gedragen.
Wel jammer, dat dit gezelschap nu jutet
dit jaar niet in het abonnement van den
heer Deinum is opgenomen. Dit Engelsche
stuk heeft in deze voortreffelijke voorstelling
alle eigenschappen om een abonnements-
publiek te boeien. Maar misschien dat de
Nieuwe Haarlemsche Kunstkring Charlotte
voor zijn leden laat spelen. Het zou een
zeer gelukkige keuze zijn.
J. B. SCHUIL.
HUURT UW PRIMO
voor 60 cent per week.
ALLE REPARATIES VRIJ.
ALLE ONDERHOUD VRIJ.
ALLE SLIJTAGE VRIJ.
Geen waarborgsom.
IBB De STOFZUIGER CENTR. HAGEMAN
GED. OUDE GRACHT 52 - Telef. 12762
(Adv. Ingez. Med.)
ZONDAG 27 SEPTEMBER.
HILVERSUM I, 1875 M.
8.55 VARA. 10.00 VPRO. 12.00
AVRO. 5.00 VARA, 8.00 AVRO.
8.55 Gram.pl. 9.00 Voetbalnieuws, tuinbouw-
praatje. 9.30 Voetbalnieuws, ogelspel. 9.45 „Van
staat en maatschappij". 10.00 Zondagsschool.
10.30 Remonstr. Kerkd. 12.00 Filmpraatje. 12.30
Kovacs Lajos' orkest, en orgelspel. 1.15 Gram.
pl. 1.30 Vervolg Kovacs Lajos. 2.00 Boeken
halfuur. 2.30 Omroeporkest en solist. 4.00
Mannenkoor „Caecilia". 4.20 Dansmuziek. 4.50
Sportnieuws ANP. 5.05 Gram.pl. 5.30 Sport-
uitzending. 5.50 Sportnieuws ANP. 6.00 „Me
lody Circle". 6.40 Voordracht. 7.00 Populair
programma mmv. „De Flierefluiters", en so
listen. 8.00 Berichten ANP. 8.15 AVRO-Aeolian
orkest., gem. sextet en solisten. 9.00 Radio-
Journaal. 9.15 Omroeporkest, en soliste. 945
Radio-Hoorkrant. 10.30 Grampl. 11.00 Berich
ten ANP. 11.10—12.00 Dansmuziek.
HILVERSUM II, 301 M.
8.30 NCRV. 9.30 KRO. 5.00
NCRV., 7.45—11.00 KRO.
8.30 Morgenwijding. 9.30 Gram.pl. 10.30
Hoogmis. 12.00 Gram pl. 12.15 KROorkest. 3.00
,De band tusschen koloniën en moederland".
3.30 Gram.pl. 3.55 Reportage. 4.25 Ziekenhalf-
uur. 4.55 Sport. 5.00 Gewijde muziek. (Gr.pl.)
5.30 Orgelspel. 6.00 Ned. Herv. Kerk. Hierna
gewijde muziek. 7.45 Sport. 7.50 „Het werklooze
meisje", causerie. 8.10 Berichten ANP. Mede-
deelingen. 8.20 KRO-orkest, tenor, en het
KRO-Operette-koor. (Om 9.00 Gram.pl.) 10.10
Gram.pl. 10.30 Berichten ANP. 10.35 Gram pl.
10.40—11.00 Epiloog.
DROITWICH, 1500 M.
12.50 BBC-Harmonie-orkest, en solist. 1.50
Pianorecital. 220 Gram.pl. 3.05 Het BBC-
Schotsche Strijkorkest. 4.05 Mandolineconcert.
4.50 Voor de kinderen. 5.20 The church I look
for", causerie. 5 40 Het Virtuoso-strijkkwarlet,
en solist. 6.50 „Chopin's Duke", causerie. 7.05
BBC-orkest, mmv soliste. 8.15 Kerkdienst. 9.05
Liefdadigheidsoproep. 9-10 Berichten. 9.20
Radiotooneel. 10.50 Epiloog.
RADIO PARIS. 1648 M.
7.20 en 8.20 Gram.pl. 11-20 Orkestconcert.
12.20 Orgelspel. 1.20 Vervolg orkestconcert. 3.05
Nat. Orkest. 5-05 Gram.pl. 5.20 Pascal-orkest.
7.50 Zang. 8.20 en 9.05 Radiotooneel. 11.05
Gram.pl. 11.2012.35 Populair concert en
dansmuziek.
KEULEN, 456 M.
6.20 Havenconcert. 10 50 Gram.pl. 12.50 dito.
1 35 Populair concert. 2.20 Kwintetconcert. 4.20
Omroeporkest, -koor en solisten. 6.50 Gevar.
concert. 8.20 Omroepkleinorkest, vocaal trio
en zang. 10.5012.20 Dansmuziek.
BRUSSEL, 322 M.
9.25 Gram.pl. 10.25 Max Alexys' orkest, en
gram.pl. 12.25 Orgelspel. 12.50 Salonorkest.
1.30—2.20 Gram.pl. 2.35 E. Loiseau's orkest.
3.35 Gram.pl. 5.05 Hoorspel. 5.20 Salonorkest.
6.20 Gram.pl. 7.20 Zang. 8.20 Symphoniecon-
cert mmv solist. 10.30 Dansmuziek. 11.20
12.20 Gram.pl.
BRUSSEL, 484 M.
9.20 en 10.25 Gram.pl. 11.35 Reportage. 12.50
Gram.pl. 1.30 Salonorkest, 1.50 Orgelspel. 2.20
2.35 Gram.pl. 2.50 Oude muziek. 3.50 E. Loi
seau's orkest. 4,50 Zang. 5.20 Dansmuziek. 6 20
Herfstprogramma. 7.35 Gram.pl. 8.20 Omroep
orkest. 8.50 Radiotooneel met muziek. 9.50 Om
roeporkest. 10.30 Gram.pl. 11.35—12.20 Dans
muziek.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
8.20 Populair concert. 10.20 Berichten. 10.50
Orgelspel. 11.05 Weerbericht. 11.20—1.15
Dansmuziek.
RADIO MOORS N.V.
KONINGSTRAAT 27, TELEF. 14609
OFFICIEEL PHILIPS REPARATEUR
(Adv. Ingez. Med.)
MAANDAG 28 SEPTE3IBER 1936.
HILVERSUM I. 1875 M.
Algemeen programma verzorgd
door de VARA.
8.00 Gr am.platen: 10.00 Morgenwijding V*
PRO. 10.15 Voordracht; 10.35 Gram.platen;
11.00 Voordracht; 11.20 Orgelspel; 12.30 De
Flierefluiters en solist: 1.00 Gram.platen;
I.15 De Fliereluiters; 2.00 Melody Circle; 3.00
Voordracht; 3.30 Vervolg concert; 4.00 Gra-
mofoonplaten; 4.30 Voor de kinderen; 5.05
The Flowers Harmony Five en Gram.pl.;
6.30 Muzikale causerie; 7.10 Causerie „Kan
men aardbevingen voorspellen": 7.30 Gram.
platen; 8.00 SOS-berichten; 8.03 Berichten
A.N.P.; 8.10 Gram.platen; 8.30 VARA Groot- -
orkest en solist; 9.10 Voordracht; 9.30 Ver
volg concert; 10 00 Berichten A.N.P.; 10.05
Gram.platen; 10.15 Orgelspel en zang; 11.00
Dansmuziek.
HILVERSUM II, 301 M.
NCRV.- uitzending,
8.00 Schriftlezing; 8.15 Gram.platen; 10.30
Morgendienst; 11.00 Chr. Lectuur; 11.30 en
12.15 Gram.platen; 12,30 Orgelconcert; 2.00
Voor de scholen; 2.35 Causerie over kamer
planten; 3.15 Gram platen; 4.00 Bijbellezing,
5.00 Zang, viool en piano; 6.30 Vragenuur;
7.00 Berichten; 7.15 Vragenuur (vervolg);
7.45 Reportage; 8.00 Berichten A.N.P.; 8.15
NCRV.-orkest; 9.00 Causerie „Drukpersvrij
heid"; 9.30 Vervolg concert. (Om 10.00 be
richten A.N.P.); 10.30 Gramplaten; Hierna:
Schriftlezing.
DROITWICH 1500 M.
11.35 en 12.05 Gram.pl. 12.20 Religieuze'
causerie; 12.45 Het BBC-Northern-Ireland-
orkest en soliste; 1.35 Orgelconcert; 3.20 Gra-
mofoonplaten; 4.20 Viool en piano; 4.55 Gra-
mofoonplaten; 5.20 „Five o'clock"; 5.35 E.
Pini's Tango-orkest en soliste: 6.20 Berich
ten: 6.40 Landbouwcauserie; 7.00 BBC-Mid-
land-orkest; 7.50 Biologische causerie; 8.05
Radiotooneel met muziek; 9.20 Verkeers-
praatje; 10.00 Berichten: 10.30 Buitenlandsch
overzicht; 10.45 Het Orchestre Raymonde;
II.20 Dansmuziek.
RADIO-PARIS, 1648 M.
7.20 en 8.30 Gram.platen: 11.20 Orkestcon
cert; 2.50 Gram.platen; 3.20 Zang: 3.35 Gra-
mofoonplaten; 4.20 Symphonieconcert; 5.50
Orkestconcert; 8.20 Zang; 9.05 Kwartet, zang
en voordracht: 11.05 Orkestconcert.
KEULEN 456 M.
6.50 en 12.20 Orkestconcert: 1.35 Nedersak-
sisch Symphonie-orkest en zang: 4.20 Amu
sement-orkest: 6.20 Omroepkleinorkest en
zang; 8.30 Westduitsch weekoverzicht: 9.20
Gramofoonplaten; 10.40 Literair-muzikaal
programma: 11.20 Het Hindenburger Sym
phonie-orkest
BRUSSEL 322 M.
12.20 Gram.platen: 12.50 Klem-orkest: 1.30
Gram.platen; 5.20 Salon-orkest; 6.50 en 7.20
Dansmuziek; 7.35 Gram.piaten: 8.20 Sympho-
nie-concert en zang; 10.30 Dansmuziek.
BRUSSEL 484 M.
12.20 Gram.platen; 12.50 Salon-orkest; 1.30
Klein-orkest; 1.50 Gram platen; 5.20 Dans
muziek; 6.35 Kamermuziek; 8.20 Operette
uitzending: 1G.30 Kamermuziek.
DEUTSCHLANDSENDER, 1571 M.
8.30 Het Mildner-kwartet: 9.15 Radio-too-
neel; 10.20 Berichten; 10.50 Piano-recital;
11.05 Weerbericht; 11.20 Dansmuziek.
Garmt Stuiveling. Erasmus.
Spel van het Humanisme in zes
tafereelcn. A'dam Arbeiderspers.
De Erasmus-herdenking van dit jaar heeft
den dichter Garmt Stuiveling geïnspireerd
tot een reeks in rijmende versregels geschre
ven -rafereelen. welke in het eind van Octo
ber te Rotterdam zullen worden opgevoerd
ter gelegenheid van het derde lustrum van
het Rotterdamsche Studentengezelschap.
In hun samenhang geven deze zes tafe-
reelen een beeld van Erasmus' leven en be-
teekenis; in even zooveel belangrijke episo
den uit zijn bestaan wordt het een zoowel
als het ander geschetst. Vier van de zes spe
len zich op verschillende tijdstippen af in
Bazel. Eén, het eerste, voert ons naar Lon
den, bij het derde bevinden wij ons in Leu
ven. Op zeer aantrekkelijke wijze heeft de
schrijver enkele groote momenten uit het
bestaan van den Nederlandse hen humanist
ons voor oogen gezet. De vlotte, vaak gees
tige dialoog belicht de kernpunten van den
strijd door Erasmus met zichzelf en zijn tijd-
genooten gestreden en deze dialoog is het die
Stuiveling's arbeid boeiend en interessant
maakt. Want de „handeling" in dit spel be
perkt zich tot het allernoodzakelijkste:'zoo
nu en dan komt er iemand links op of gaat
iemand rechts af, of heeft er een andere be
weging van gelijksoortige importantie plaats.
Maar die beperking heeft in dit geval min
der beteekenis, waar dit spel soms inder
daad een woordenspel toch in hoofdzaak
niet door actie, doch door den zin van het
gesproken woord zal bezig houden. Met een
groote gemakkelijkheid heeft de schrijver
dat te spreken woord vastgelegd In rijmende
regels die vlot loopen, en denkelijk zonder
veel moeilijkheden gememoriseerd kunnen
worden. Een gemakkelijkheid die haast doet
denken aan de als water vloeiende versifi
catie van wijlen Edmond Rostand, die dezen
vader van Cyrano den bijnaam van Prince
Tirelire bezorgde. Met dit onderscheid even
wel, dat Rostand bij al zijn gemakkelijk
heid nimmer de elegantie van zijn rijmzin-
nen uit het oog verloor en niet tot de gefor
ceerde rijmen behoefde te komen, die ons bij
Stuiveling hier en daar troffen. Dat deze
„Erasmus" laat rijmen op „sarcasme" of
„Froben" (de Bazelsche drukker) op „open"
veronderstelt een toeschietelijkheid bij den
geen die de regels te spreken krijgt, doch is
niet zoo heel erg Gemakzuchtig is de dichter
wel een weinig als hij ..grondig" met „ron
ding" laat correspondeeren of twee versregels
in een klem zet door ze te doen eindigen met
„ben 'k" en „ken ik". En hoe zit het met
„teeknen" tegenover „reeks van" of „schet
sen" tegenover „het beste". Dat zijn eenigs-
zins vrijpostige rijmen zou ik meenen, die
alleen op Sinterklaasavond geoorloofd zijn.
Aan den anderen kant is een zekere non
chalance bij onzen dichter niet onamusant:
het klinkt gemoedelijk als de geleerde correc
tor Oecolampadius tot zijn maat zegt: „Je
ziet, ook dit helpt ons geen snars". De be
doeling is vermoedelijk den volkstoon te tref
fen, waarop in Froben's drukkerij de gezel
len met elkaar omgaan Zoo laat hij Heinz
tot Konrad „potverdrie" spelen, en het klinkt
niet eens gek te midden van den ernst van
Erasmus en zijn vriend Trobenius. Telkens
en telkens bewijst Dr. Stuiveling zijn groote
handigheid in het manoeuvreeren met de
taal. Hij is daarin verwant aan Burgersdijk
en Charivarius, en meer aan hen dan aan
Rostand. Hij Is Hollander en classicus.
Het levendigst is het eerste tafereel ge
schreven. Dat speelt in Londen bij Thomas
More in huis, waar Erasmus te gast is en een
feestmaal te zijner eer is aangericht (1509).
Een geestige conversatie wordt daarbij ge
voerd die haar hoogtepunt, bereikt als Eras
mus op een stoel klimt en een stuk van zijn
Lof der Zotheid voordraagt De gasten Wo
nen om zoo te zeggen de première van een
deel van dit wereldberoemd geworden werk
hij, en Juichen het als eersten toe. De dialoog
wordt in hoofdzaak door More en Erasmus
geleverd, de bijdragen der vrienden zijn als
opvulsels ter variatie te beschouwen.
Het tweede tafereel brengt ons, zeven jaar
later, te Bazel in de drukkerij van den be
roemden Frobenius, waar Erasmus de proe
ven corrigeert van zijn Grieksc-h Nieuw-Tes-
tament (1516) en aan het slot zijn benoe
ming ontvangt tot Raadsheer in den Raad
van Karei V.
Slechts enkele jaren later (152fr) en wij be
vinden ons te Leuven bij den rector der Uni
versiteit Godscalc Rosemondt die Erasmus
voor zijn Universiteit tracht te behouden on
danks de aanvallen op hem door andere pro
fessoren gepleegd. Het is dan juist een paar
jaar nadat Luther zijn bekende stellingen te
Wittenberg heeft aangeplakt. Een vervolg
daarop is het vierde tafereel, dat in Eras
mus' huis te Bazel geacht wordt voor te val
len, in 1925, als Luther's geschrift tegen
Erasmus verschenen is en de laatste het juist
ontvangen document zit te bestudeeren, en er
met zijn huisgenooten en vrienden over van
gedachten wisselt.
Wij zijn weer vier jaar verder en nog in
Bazel, in het vijfde tafereel Een der
magistraten van de stad, die zich tot de Her-
vormine gewend heeft, dringt er bij Erasmus
op aan zich openlijk uit te spreken voor of
tegen Luther, doch Erasmus zal dan liever
Bazel verlaten dan zijn individueel inzicht,
dat geen partijkeus toelaat, pry's te geven. De
magistraat, alweer een Oecolampadius. ver
leent hem een vrijgeleide, en zij scheiden als
toegewijde vrienden. En tot slot schetst de
Nederlandsche schrijver het sterven van den
Nederlandschen Zumanist ten huize van den
jongen Frobenius, te Bazel in 1536. Ook in
dit slottafereel vindt Garant Stuiveling gele
genheid zeer gevoelige regels te schrijven, die
van zijn eerbied en genegenheid voor Eras
mus' figuur als denker en geleerde getuigen.
Het zal van velerlei omstandigheden af
hangen hoe Stuiveling's werk. gezegd, (door
dilettanten waarschijnlijk) op den hoorder
zal inwerken. Op den lezer maakte het, on
danks zijn te groote gemakkelijkheid van
factuur hier en daar een indruk van te zijn
geweest de arbeid van een fijnen geest, die
den geëerden humanist wel zeer na zal
staan
Te hunner tijd zullen wij bespreken:
Rabindranath Tagore. De Gast, In de ver
taling van B. Dhawale verschenen bij H.
Meulenhoff.
Kea Bossers. Echtpaar z. k. Roman. Uitge
vers W. L. Sa lm en Co., A'dam.
Albert Kuvle. Rond een blauw meer. Bij
Paul Brand's Uitg Mij. Hilversum.
Herman Besselaar. Reis naar de volwas
senheid. Roman. Uitg. Brusse R'dam.
K. Smelik. Ship Ahov «Burk's wilde jaren).
Uitg. H. Meulenhoff, A'dam.
jH. DE BOIS, i
