Onze Verkeering.
Goemboes overleden.
BREDERODE-DUIN
K. N.S. M, breidt haar
vloot uit.
Hel BefaugtijksU
54e Jaargang No. 16346
Verschijnt dagelijks, behalve óp Zon- en Feestdagen
Dinsdag 6 October 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N V.
Hoofdredacteur: ROBERT FEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.7254.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij10132, 12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 1—5 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclame»
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange ongeschiktheid 1600 -, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400.-. Duim ƒ250.-, Wijsvinger 150.-, Elke andere vinger 50.-, Arm-of Beenbreuk .-,
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid ƒ2000.-, Overlijden ƒ600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog ƒ400 -, Verlies Duim f 75.-, Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger ƒ30.-.
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 6 October.
De Voorrang op den Weg.
De verkeersvoorschriften in het nieuwe
Motor- en Rijwielreglement, dat gedeeltelijk
reeds binnen drie weken in werking zal tre
den, brengen o.a. belangrijke verandering in
de geldende regels voor den voorrang op den
weg. Het oude algemeen geldende principe
„rechts gaat voor" wordt namelijk gedeel
telijk vervangen door „hoofdweg gaat voor".
„Voorrangsweg" is eigenlijk de officieele
term. Een aantal wegen zal tot voorrangsweg
worden benoemd en daarop zal zoowel het
verkeer van rechts als dat van links vóór
gaan: bij splitsingen, kruisingen, alle zijwe
gen, kortom overal. Hoe de voorrangswegen
zullen worden aangeduid zal nader worden
bekend gemaakt.
Feitelijk wordt hiermee een toestand gele-
galiseex-d, die in de practijk al in hoogen
mate bestaat. Immers, iedere automobilist
die aan zijn eigen leven hecht en een rede
lijken eerbied voor dat van zijn medemen-
schen heeft zal wel zorgvuldig nalaten, op
voorrang te rekenen als hij uit een smallen
zijweg, komende van rechts, zich op een
hoofdweg begeeft. Vooral op Zondag, als het
aantal ongeroutineerde en fantaisie-rijders
groot is, zou zooiets veelal zelfmoord be'tee-
kenen.
Nu, het is te hopen dat de bevestiging van
deze practijk-methoden in een wettelijk voor
schrift de toestand verbeteren en consoli-
deeren zal. Het gevaar doet zich natuurlijk
v»or dat sommige rijders op voorrangswegen,
zich thans „in hun recht" voelend, alle zij
wegen zullen voorbijstormen zonder behoor
lijk op te letten. Hetgeen zeer dom zou zijn,
aangezien er ten allen tijde menschen zul
len bestaan die de voorschriften niet behoor
lijk kennen of er zich eenvoudig uit onver
schilligheid niet aan houden.
Minister van Lidth de Jeude heeft dit ge
vaar niet genegeerd. In zijn gisterenavond
gehouden radio-rede heeft hij het aldus uit
gedrukt: „De rijders op den voorrangs-weg
1 zijn verplicht de noodige omzichtigheid en
oplettendheid in acht te nemen en zij mogen
bedenken, dat bij verkeersongevallen niet de
schuldvraag over leven en dood beschikt".
Hetgeen opnieuw herinnert aan het Engel-
sche grafschrift op zekeren Jonathan Gray,
die sneefde in de verdediging van zijn recht
op-voorrang. Hij had gelijk, volkomen gelijk
toen hij doorreed, maar hij is dood, even dood
als wanneer hij in het ongelijk was geweest.
Ik hoop dat des ministers waarschuwing
diepen indruk heeft gemaakt. Anders zou de
begin-periode van de nieuwe voorrangsregels
wel eens een leelijke stijging van de dooden-
lijst kunnen brengen. Er zijn ook onder ons
Nederlanders, nogal sterk met eigengereidheid
behept, heel wat menschen die houden van
„Rechthaberei".
Percentsgewijze zijn er vermoedelijk zelfs
heel wat meer dan in Engeland, waar Jona
than Gray tengevolge van zijn intens eigen-
rechts-gevoel als martelaar der verkeersvoor
schriften stierf.
In gevallen waarin geen voorrangsweg is
aangegeven zal het van rechts komende ver
keer blijven voorgaan. Dit zal dus in ge-
heele stadsdeelen, op secundaire en tertiaire
landwegen enz. het geval zijn. Daar blijft de
oude regel gelden en dit onderscheid zal men
wel heel goed mogen beseffen anders krijgen
we daar ook meer ongevallen. Misschien
klinkt dit alles wat pessimistisch, maar ik
ben er inderdaad van overtuigd dfcf iedereen
in den eersten tijd van toepassing der nieu
we verkeersregels extra-voorzichtigheid zal
moeten in acht nemen.
Temeer omdat zoovelen gewend zijn ook die
voorrang-daden mechanisch uit te voeren,
zonder er eigenlijk bij na te denken. Nu moet
men er weer over gaan nadenken en bovendien
aandacht gaan schenken aan een nieuw soort
waarschuwingsborden. Helaas zullen er weer
borden bij moeten komen, tot schade van het
natuur- en stedenschoon.
Ten aanzien van de fietsers zijn enkele ge
preciseerde voorrangs-bepalingen gemaakt.
Ik hoop dat daar zeer nauwkeurig de hand
aan zal worden gehouden: nauwkeuriger dan
tot dusver is geschied. Zelf rijd ik geregeld
zoowel per auto als per fiets; in het eerste
geval overkomt het mij herhaaldelijk dat
fietsers, van links komend, vlak voor mij over
steken. Dat gebeurt vooral als een autcf bij
een kruispunt vaart mindert. Vele fietsers
schijnen niet in het minst te beseffen hoe grof
roekeloos dit is. Bij een druk kruispunt moet
een automobilist naar rechts kijken; hij kan
dus op dat moment niet zien wat er van links
komt. Is het schemerig, regent het, dan wordt
het gevaar nog veel grooter.
Het is gekkenwerk dan van links over te
steken voor een auto, maar niettemin gebeurt
het dagelijks ettelijke malen. Het zou nuttig
zijn als de politie tegen deze roekeloozen
Strenger ging optreden en een aantal bekeu-
(De bepalingen van een nieuw
Motor- en Rijwielreglement, uit
vloeisel van de Motor- en Rijwiel-
wet, zijn gepubliceerd)
Wij hebben lang en stil gewacht,
Terwijl door enkle wijze mannen,
Veel is vergaderd en gedacht,
Over en aan een reeks van plannen.
Maar nu is dan het ei gelegd,
Wij moeten thans van buiten leeren,
Wat ons gebiedend wordt gezegd
Van ons toekomstige verkeeren.
Er wordt ons, alles bij elkaar,
Nogal een zware les gelezen,
Maar zwaar is voor ons geen be-zwaar,
Als 't veiliger belooft te wezen.
De hoofdzaak is, dat iedereen
Zich door die regels voelt gebonden
En niemand denkt, dat ze alleen
Als buurman's plicht zijn uitgevonden.
Wij moeten vlijtig aan den gang,
Met dit nieuw reglement van orde,
Het is vooral in ons belang,
Dat het geen strafregels gaan worden.
Ik hoop er enkel dit nog van,
Dat, ,als wij klaar zijn met studeeren,
't Verkeer voorgoed verkeeren kan
En het niet verder„kan verkeeren".
P. GASUS.
GR. HOUTSTR. 19
NIEUWE MODELLEN
BONTMANTELS
(Adv. Ingez. Med.)
ringen maakte; blijkbaar is er geen andere
methode om verbetering te brengen. Hetzelfde
geldt trouwens voor het fietsen met drie of
vier naast elkaar. Bekeuring zal voor het
slachtoffer een levensbehoud-premie kunnen
zijn. Die moet hij (of zij) er dan maar voor
over hebben!
R. P.
Sinds 1932 Minister-President
van Hongarije.
Reuter meldt uit Boedapest, dat de
Hongaarsche minister-president
Goemboes hedenmorgen is overle
den.
Julius von Goemboes.
De Hongaarsche minister-president Julius
von Goemboes werd in 1886 geboren. Gedu
rende den wereldoorlog heeft hij als officier
aan het Servische en het Russische front
gestreden. Toen in Hongarije de communis
ten aan het bewind waren, werkte Goemboes
te Weenen en te Szegedin aan de voorbe
reiding van een contra-revolutie. Nadat hij
in 1920 tot afgevaardigde was gekozen, speel
de hij in de binnenlandsche politiek een rol
van beteekenis. Hij droeg er toe bij, dat de
pogingen om Kerel den Vierden op den troon
te brengen, mislukten. Goemboes werd later
lid van de Unionistische partij en staatsse
cretaris van defensie.
Na van 1929 tot 1932 de portefeuille van
oorlog te hebben gehouden werd hij in dat
laatste jaar minister-president, hetgeen hij
tot zijn dood is gebleven.
Goemboes oefende een zeer grooten in
vloed uit op de politiek van zijn land. Tij
dens zijn bewind zijn tusschen Italië, Oosten
rijk en Hongarije de bekende „protocollen van
Rome" gesloten, die een nauwere samenwer
king tusschen de drie landen beoogden.
Van betrouwbare zijde verluidt, dat een
nieuw kabinet zou worden gevormd onder lei
ding van Dr. Daranyi, die thans minister van
Landbouw is. Verscheidene ministers zouden
vervangen worden.
VERLOTING
Laat ik er nu om denken: „Een lot van
Brederode-duin". Trekk. Donderdag a.s.
(Adv. Ingez. Med.)
Met vier motorschepen.
Naar wij vernemen heeft de Konink
lijke Nederlandsche Stoomboot Maat
schappij opdracht gegeven tot den
bouw van 4 motorschepen (zuster
schepen van de motorschepen „Clio"
en „Ino"), bestemd voor de kustvaart
en wel aan de scheepsbouwwerf Gebr.
Pot te Bolnes tot dèn bouw van 3 dezer
schepen en aan de N.Y. C. van der
Giessen en Zn's Scheepswerven te
Krimpen a. d. IJssel tot den bouw van
het 4de schip. De afmetingen dezer
schepen zijn de volgende: lengte 53.73
M.; breedte 9.07 M.; holte 5.33Vi M.;
deadweight 570 ton; kub. vt. 46.000;
Stork motoren van max. 570 as P.K.
Een KEIP-bril
ZIT PRETTIGER
KEIP Groote Houtstraat 137.
(Adv. Ingez. Med.)
Geen
ongemotiveerde prijs
opdrijving.
Haarlemsche politie ontvangt vrijwel geen
klachten.
Naar de Commissaris van Politie te Haar
lem ons mede deelde, komen er vrijwel geen
klachten over ongemotiveerde prijsopdrijving
van winkeliers.
Enkele binnenkomende klachten, trouwens
geen belangrijke feiten betreffende, worden
onderzocht.
Tot nu toe heeft de politie geen reden ge
vonden om in te grijpen.
De devaluatie van de lire.
In het vervolg van zijn zitting van Maan
dag is de ministerraad voortgegaan met de
bestudeering van den monetairen toestand.
Er werd aldus meldt Stefani goedkeu
ring gehecht aan een decreet, waarin besloten
wordt tot egalisatie van de lire in goud, waar
bij rekening gehouden wordt met de waarde
vermindering der voornaamste buitenlandsche
valuta's. De lire zal ingevolge dit decreet een
waarde hebben van 4.677 gram goud per hon
derd lire nominaal, terwijl volgens de pariteit
van 1927 de lire 7919 gram per 100 waard was.
Aangezien de Amerikaansche wet op de
waardebepaling van den dollar de mogelijkheid
voorziet van latere wijzigingen tot een maxi
mum van 10 pet. en aangezien andere belang
rijke mogendheden, zooals Frankrijk en Zwit
serland zich dezelfde mogelijkheid hebben
voorbehouden, treft de Italiaansche wet voor
zieningen in de mogelijkheid van latere aan
passingen van de lire, steeds echter binnen
een limiet van 10 pet.
De goudvoorraden van de Italiaansche
Bank zullen gerevaloriseerd worden op basis
van de nieuwe pariteit van de lire.
Vervolgens hechtte de ministerraad goed
keuring aan een decreet betreffende tie con
trole op de binnenlandsche prijzen met het
doel een stijging van de kosten voor levens
onderhoud te beletten, benevens aan een
ander decreet, waarin de douanerechten ad
valorem, die bij decreet 24 September 1931
zijn ingevoerd worden opgeheven en waarin
den leider der regeering de bevoegdheid ge
geven wordt later het systeem van rechten op
goederen te wijzigen, met inachtnemen van
den nieuwen monetairen- en prijzentoestand.
Hierna besloot de ministerraad tot uitschrij
ving van een afkoopbare leening, waarvan de
opbrengst zal moeten dienen tot het exploi-
teeren van de resultaten der overwinning in
Oost-Afrika en aan het land de middelen zal
moeten verschaffen de nationale veiligheid te
waarborgen.
Britsche maatregelen tegen
den gasoorlog.
Nog lang niet volledig.
LONDEN, 5 October.
(Van onzen correspondent).
Hoewel de meeste Europeesche landen
plechtig hebben beloofd zich van het gebruik
van gifgas in tijd van oorlog te onthouden,
schijnen ze toch bij voorbaat aan te nemen
dat gifgas in toekomstige tijden van oorlog
voor de bestrijding van den vijand en voor
de vernietiging van het burgerlijk moreel zal
worden aangewend. Zeker kan men bij den
huidigen toestand in Europa niet secuur ge
noeg zijn. In Engeland wordt goed vooruit
gang gemaakt met de voorbereidingen voor
de verdediging tegen gas en meteen wordt
aldus de geest der menschen vertrouwd ge
maakt met oorlogsmogelijkheden, waarin ge
moederen in zedelijken opstand aanvankelijk
niet wilden gelooven. Leidende figuren in de
samenleving hier plachten eenigen tijd ge
leden nog te betoogen dat een menschelijk
bestaan onder gasbedreiging geen waarde
meer had. Het was een oordeel, geuit in ont
steltenis en verbittering, toen de realiteit
der bedreiging in het besef begon door te
dringen. Over die phase is men thans heen.
Men vindt het thans logisch, noodig en nut
tig dat het ministerie van Binnenlandsche
Zaken millioenen boekjes door de posterijen
laat verspreiden, die aanwijzingen bevatten
van bescherming van de woning tegen het
verwoestend gas van vijandelijke vliegers. De
massa-opvoeding, indertijd door de regee
ring gegeven op gelijksoortige wijze met de
uitgifte van een verkeerscode, zal zeker al
gemeen ter harte worden genomen. In dit
boekje wordt aangegeven welke kamer in het
huis het geschiktst is voor gezinsverblijf ge
durende een gasaanval. Het is een kamer op
de eerste verdieping met het minst aantal
ramen. Men moet rekening houden met de
afmetingen en met het aantal personen dat
aan het. gas moet ontvluchten. Om de ge
dachte te bepalen wordt gezegd dat een ver
trek van ongeveer 3 M. hoog en hetzelfde
aantal meters lang en breed 5 personen kan
herbergen gedurende 12 uren, zonder dat
luchtverversching noodig is. De kamer kan
luchtdicht worden gemaakt op verschillende
manieren; met katoenen banden in de deur
en raamspleten, met dekens, natte lakens, ge
gomd papier. De voor het gas gevluchte per
sonen zullen er goed aan doen kaarsen, luci
fers, een hamer, stukjes touw, schoone lap
pen, een "schaar, een electrische toorts, dik
bruin pakpapier, eenige hermetisch sluitende
blikken of potten met voedsel, ontsmettings
middelen, een tafel en stoelen in de gasvrije
kamer te brengen. Het boekje schenkt ook
aandacht aan de wenschelijkheid van een
geïmproviseerde sanitaire inrichting en
meent dat schrijfpapier, boeken tafelgerei
niet overbodig zullen doen. Ambtelijk zorg
zaamheid gaat zelfs zoo ver dat tesamen met
een kind met zand, een schop en een blusch-
apparaat een radio-toestel en een gramofoon
worden genoemd als deel van de uitrusting
van de vluchtkamer. Het publiek wordt
verder gewaarschuwd geen water te werpen
op een brandbom, maar de politie of de
brandweer op te bellen of te roepen wanneer
zulk een bom is neergevallen en haar ver
woestend werk is begonnen. Indien men in
een groote stad woont moet men terstond bij
het begin der vijandelijkheden de oude en
zeer jonge leden van het gezin en de huis
dieren naar het platteland sturen, als dat
mogelijk is.
Dit boekje is uiteraard slechts een van de
voorzorgsmaatregelen tegen den gasoorlog en
de jongste. Er is een staats-antigas-school in
Gloucestershire waar onderwijzers in gasbe-
strijding worden gekweekt. De school levert er
op het oogenblik 80 per maand af. Dit aantal
is echter volstrekt ontoereikend indien de
schatting van een hoofdambtenaar van het
Home Office tennaastebij juist is. Deze amb
tenaar heeft aan een gehoor van Eerste Hulp
personeel doen weten dat het land een mil-
lioen gas-onderwijzers noodig heeft. Dat is,
zeide hij, niet zoo'n groot aantal indien men
bedenkt, dat de regeering moet voorzien in
een of andere gasbescherming voor elke ziel
in het land. Als de school in Gloucestershire
echter haar instructeurs blijft afleveren met
80 of zelfs met 800 per maand dan zal de gas
oorlog voorbij zijn lang voordat het ver-
eischte aantal instructeurs is bereikt. Hieruit
blijkt dat en het laat zich wel begrij
pen de overheid zich nog geen volledige
voorstelling heeft gemaakt van het karakter
van den gasoorlog en de mogelijkheden van
zijn bestrijding. Maar ze is er wel volkomen
in geslaagd de bevolking rijp te maken voor
alle maatregelen.
A. K. van R.
Het nieuwe Motor- en Rijwiel
reglement.
De meeste bepalingen treden 26 October in
werking.
In ons vorig nummer (vandaag geven wij
nog eenige aanvullende bijzonderheden) na
men wij een uitvoerig overzicht op van den
inhoud van het nieuwe Motor- en Rijwielregle
ment, dat 5 October in het Staatsblad werd
afgekondigd.
Daar in dit Koninklijk Besluit geen termijn
voor het in werking treden is genoemd, zullen,
zooals in zulke gevallen gewoonte is, de nieu
we voorschriften van kracht worden na 20
dagen, dus op 26 October.
Daarvan zijn natuurlijk uitgezonderd de ar
tikelen, waarvoor een overgangsbepaling in
het reglement is vastgesteld.
Het woord is aan....
Anonymus
Heeft men tact, dan merkt
niemand het. Heeft men geen
tact, dan merkt iedereen het.
Prins Bernhard reed te hard.
En liep een waarschuwing op.
AMSTERDAM. 6 Oct. De maximum-snel-
heid voor voertuigen bedraagt in de hoofd
stad 40 K.M. Het komt nogal eens voor, dat
haastige automobilisten te hard rijden en de
verkeerspolitie stelt nu en dan „vallen" op.
Hedenochtend waren het de forensen uit het
Gooi, die bij het binnenrijden der stad op den
Amsteldijk gecontroleerd werden.
Een der automobilisten, die zich met zeer
grooten spoed naar zijn werk begaf, was Z.H.
Prins Bernhard.
„Uwe hoogheid rijdt met te groote snel
heid", zeide de agent, die de auto aanhield.
„Dat is jammer", antwoordde de prins.
„Ja. u rijdt 80 K.M. per uur".
„Hoeveel boete moet ik daarvoor betalen?"
vroeg Prns Bernhard.
In Duitschalnd worden verkeersovertreders
ter plaatse beboet, hier volgt voorloopig
slechts een bekeuring. De agent heeft het
dezen keer echter bij een waarschuwing ge
laten. „Als uwe hoogheid morgen weer te snel
rijdt, moet ik u bekeuren".
Waarop de Prins zijn onderbroken tocht kon
voortzetten.
W
ij willen nog eens vriende
lijk doch dringend aan adverteer
ders verzoeken, ons hun plaat
singsopdrachten vooral tijdig te
zenden. Dat wil zeggen voor
plaatsing op Zaterdag uiterlijk
om 9 uur v.m., op andere dagen
uiterlijk om 10 uur v.m. in ons
bezit.
W
ij besteden gaarne zoo groot
mogelijken zorg aan de annonces.
Het spreekt echter vanzelf, dat
deze zorg in het gedrang moet ko
men als de opdrachten ons op het
laatste oogenblik bereiken. Vroeg
tijdigheid is dus ook zeer in het
belang van adverteerders zelve.
HAARLEMS DAGBLAD.
Voorstel tot bijeenroeping van het Bureau van
Ontwapeningsconferentie.
pag. 4
De Spaansche regeering roept de bevolking
van Madrid op tot verdediging der stad.
pag. 4
De Hongaarsche minister-president Goem
boes is overleden.
pag. 1
Dezer dagen zullen een aantal contingen-
teeringen worden ingetrokken.
pag. 3
De minister van Sociale Zaken heeft bepaald
dat de overeengekomen huur door onder
steunde werkloozcn betaald dient te
worden.
pag. 3
Minister van Lidt de •Jeude doceert over het
nieuwe motor- en rijwielreglement.
pag. 3
Belangrijke uitbreidingswerken bij het Prov.
Ziekenhuis te Santpoort.
pag. 9
De Haarlemsche politie ontvangt vrijwel geen
klachten over ongemotiveerde prijsopdrij
ving.
pag. 1
Engeland noodigt Hongarije uit voor een
voetbalwedstrijd op Woensdag 2 December.
pag. 11
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: De voorrang op den weg.
pag. 1
Van onzen Londensclien correspondent: Brit
sche maatregelen tegen den gasoorlog.
pag. 1
Een Hondenleven: Onze Belasting.
pag. 3
Speciale correspondentie: De „Nazifieatie"
van Dantzig.
pag. 4
J. II. de Bois: De dichter Slaucrhoff over
leden.
pag. 9
K. de Jong: Kerkconcert
pag. 9
J. B. Schuil over: Niemands Baby.
pag. 9
Amy Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 6
II. D. Vertelling: Over mijzelf.
Langs de Straat: Commentaren.
pag. 3
Schaakrubriek.
pag 11
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 12.
